Pijnbestrijding tijdens de bevalling - Wat zijn de

Pijnbestrijding tijdens de bevalling - Wat zijn de mogelijkheden
Inleiding
Bevallen doet pijn. Weinig vrouwen zullen opkijken van deze uitspraak. Zij weten dat pijn bij een
bevalling hoort en een normaal verschijnsel is. Bijna alle vrouwen ervaren de ontsluitingsweeën,
samentrekkingen van de baarmoeder die ervoor zorgen dat de baarmoedermond zich opent, als
pijnlijk. Datzelfde geldt voor de uitdrijvingsweeën, die samen met het persen ervoor zorgen dat het
kind geboren wordt.
De duur en de ernst van de pijn tijdens een bevalling wisselen. Meestal neemt de pijn toe
naarmate de ontsluiting vordert. De pijn is voornamelijk onder in de buik aanwezig en wordt soms
als rugpijn gevoeld. Ook de pijn tijdens het persen verschilt: soms is het een opluchting om mee te
mogen persen, soms doet persen juist het meeste pijn.
Ademhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen helpen de weeën op te vangen. Deze kunt u al
tijdens de zwangerschap in verschillende cursussen leren. Een warme douche/bad, massage of
een andere houding kunnen ook verlichting geven. Het komt regelmatig voor dat vrouwen de pijn
ondraaglijk vinden. Uitputting, angst of spanning kunnen een rol spelen. Om de vicieuze cirkel van
pijn en niet kunnen ontspannen te doorbreken, kan de pijn met medicijnen worden onderdrukt.
In deze brochure bespreken wij de middelen die in Nederland het meest gebruikt worden om de
pijn te bestrijden. Dit zijn medicijnen met een morfineachtig effect (Pethidine en Remifentanil) en
de ruggenprik (epidurale of spinale anesthesie).
Waarom geen pijnstilling bij iedere bevalling
Niet elke barende vrouw heeft behoefte aan pijnstilling. Pijnstilling heeft ook nadelen, waardoor
deze medicijnen niet onnodig moeten worden gegeven.
Bovendien hebben vrouwen in Nederland de keuze om thuis te bevallen. De mogelijke
ongewenste effecten en bijwerkingen van de pijnstilling kunnen bij een thuisbevalling minder goed
worden ontdekt of opgevangen.
Pijnbestrijding met morfineachtige medicijnen
Pethidine
Pethidine is een medicijn dat op elk tijdstip gegeven kan worden door de gynaecoloog of
klinisch verloskundige. Pethidine wordt gegeven in het ziekenhuis via een injectie in de bil of
het bovenbeen. Na ongeveer een kwartier gaat u het effect voelen: de ergste pijn wordt minder
en vaak kunt u zich daardoor ontspannen tussen de weeën door. Sommige vrouwen soezen
weg of slapen zelfs. Het middel werkt 2 tot 4 uur.
Pethidine wordt alleen gegeven bij pijn tijdens de ontsluitingsfase.
Voordelen van pethidine
Pethidine heeft een sterk pijnstillend effect. U kunt hierdoor uitrusten en de pijn beter
opvangen. Daardoor schiet de ontsluiting vaak sneller op.
Pagina 1 van 7
Nadelen van pethidine
Voor de moeder
Een injectie met Pethidine werkt niet langer dan 2 tot 4 uur. Soms is dit te kort; dan kunt u
eventueel een nieuwe injectie krijgen.
Een enkele keer kan misselijkheid, hoofdpijn of duizeligheid optreden.
Pethidine maakt dat u slaperig wordt. Dit kan ervoor zorgen dat sommige vrouwen de bevalling
niet bewust ervaren. Achteraf kunnen zij het gevoel hebben dat zij een deel van de bevalling
kwijt zijn.
Pethidine wordt alleen in het ziekenhuis gegeven. Als u eenmaal de injectie hebt gekregen,
mag u niet meer rondlopen.
Voor het kind
Pethidine gaat door de placenta (moederkoek) heen en komt het ook bij het kind terecht. Het
kind wordt hierdoor in de baarmoeder soms ook slaperig en minder beweeglijk. Dit is ook op
een harttonenregistratie (CTG) te zien: de harttonen worden minder variabel. Als de
verloskundige of gynaecoloog twijfelt over de toestand van het kind, kan dat een reden zijn om
geen Pethidine te geven.
Pethidine kan de ademhaling van het kind remmen, waardoor het na de geboorte moeite kan
hebben met ademen of nog wat slaperig is. Er bestaat een tegenmiddel (Naloxon) dat zonodig
voor de geboorte aan u of na de geboorte aan de baby zelf kan worden gegeven.
Remifentanil
Remifentanil is een morfineachtige pijnstiller die via een infuus en PCA pompje wordt
toegediend. Het is een krachtig, maar kort werkend middel. Het wordt steeds vaker bij
bevallingen toegepast. Het middel is veilig gebleken bij zorgvuldige controle van moeder en
kind. De toediening gebeurt in het ziekenhuis, onder begeleiding van een klinisch
verloskundige of gynaecoloog. Pijnbehandeling met deze pijnstiller is 24 uur per dag, 7 dagen
per week beschikbaar.
PCA staat voor ‘Patient Controlled Analgesia’. Dit betekent dat u uzelf medicatie kunt
toedienen met een knop. Hierdoor wordt er extra pijnstilling gegeven op de momenten dat u
het nodig heeft.
Het is belangrijk dat u zelf de extra dosis geeft, want u voelt zelf het beste wanneer u pijnstilling
nodig heeft. De extra dosis mag niet door uw partner of een andere persoon worden gegeven.
Voor uw veiligheid is de PCA-pomp begrensd in hoeveelheid en tijd. U kunt uzelf dus geen
overdosis geven.
Het middel werkt zolang het wordt toegediend.
Remifentanil kan er soms voor zorgen dat u minder goed ademhaalt, waardoor de hoeveelheid
zuurstof in uw bloed tijdelijk af kan nemen. Hiervoor kan dan zuurstof worden toegediend via
een slangetje in de neus. Het zuurstofgehalte in het bloed wordt constant bewaakt door een
sensor op uw vinger. Regelmatig wordt de bloeddruk gemeten en gevraagd naar de pijnscore.
Uw kindje wordt continu in de gaten gehouden door middel van het CTG. Als u volledige
ontsluiting heeft bereikt en de fase van persen in gaat, wordt de toediening van Remifentanil
gestopt.
Voor wie is Remifentanil geschikt
Remifentanil kan gebruikt worden als:
uw bevalling goed op gang is,
u begrijpt wat de pijnstilling inhoudt en u toestemming geeft voor toediening,
u niet in aanmerking komt voor een ruggenprik of deze niet wilt,
u niet overgevoelig bent voor Remifentanil,
u voorafgaand geen medicijnen toegediend heeft gekregen die de werking van Remifentanil
versterken (zoals Pethidine).
Pagina 2 van 7
Voordelen van Remifentanil
het is een krachtig en snel werkend middel, sterker dan Pethidine. U kunt hierdoor uitrusten en
de pijn beter opvangen,
het is nauwkeurig te doseren, en zodra de toevoer wordt stopgezet, is het middel zeer snel
uitgewerkt. Dat is belangrijk, bijvoorbeeld als er bijwerkingen optreden,
een groot voordeel is de controle die u heeft: u kunt zelf met een druk op de knop de pijn
verzachten,
er is geen anesthesioloog nodig om het middel te starten, zoals bij de ruggenprik. Dit kan
wachttijd schelen,
het infuus en de medicatie wordt op de verloskamers gegeven, dus u hoeft daarvoor niet naar
een andere kamer,
risico’s van verstoring van de ademhaling van uw kindje zijn ten opzichte van het gebruik van
andere vormen van pijnstilling kleiner.
Nadelen van Remifentanil
Voor de moeder
Remifentanil werkt zolang als het middel wordt toegediend. Indien het pijnstillend effect
onvoldoende is, kunt u een hogere dosering krijgen.
het effect is altijd minder pijnstillend dan van een ruggenprik.
Remifentanil kan van invloed zijn op de ademhaling en daarom ook op de hoeveelheid zuurstof
in uw bloed. Daarom is continue registratie van uw hartslag noodzakelijk.
Remifentanil wordt alleen in het ziekenhuis gegeven, als u eenmaal het infuus heeft gekregen,
mag u niet meer rondlopen.
bijna alle vrouwen die bevallen kunnen Remifentanil krijgen, maar soms is het niet verstandig
als u zware astma heeft of bepaalde medicijnen gebruikt.
Voor het kind
Remifentanil komt ook bij uw kindje terecht. Uw kind kan hierdoor in de baarmoeder ook wat
slaperig worden. Voor de veiligheid bewaken we de hartslag van het kind met een
cardiotocogram (CTG).
Remifentanil kan er voor zorgen dat uw kind na de geboorte wat suf is en moeite heeft met
doorademen. Deze effecten worden echter nog minder vaak en in mildere mate gezien in
vergelijking met toediening van Pethidine. Dit komt door de zeer snelle uitwerking van
Remifentanil (minuten) zodra de toediening bij moeder wordt stopgezet. Als tegenmiddel kan
na de geboorte zo nodig Naloxon aan de baby worden toegediend.
Pagina 3 van 7
Epidurale pijnbestrijding (ruggenprik)
Er zijn twee soorten pijnbestrijding met een ruggenprik: de epidurale pijnbestrijding en de spinale
anesthesie (verdoving).
Epidurale pijnbestrijding wordt ook wel peridurale pijnbestrijding genoemd. Bij de bevalling wordt
vaak epidurale pijnbestrijding gegeven. Bij een keizersnede maakt men meestal gebruik van
spinale anesthesie. Dit wordt verderop besproken.
Wat is een ruggenprik
Bij een ruggenprik krijgt u via een dun slangetje (katheter) pijnstillende medicijnen toegediend in de
ruimte tussen de ruggenwervels. De zenuwen die de pijnprikkels doorgeven worden tijdelijk
uitgeschakeld en de pijn neemt af. U bent vanaf uw navel, onderbuik en bekken tot aan de benen
verdoofd.
Wanneer een ruggenprik
De duur en de ernst van de pijn tijdens een bevalling wisselen. In de eerste fase van de bevalling
(ontsluitingsfase) rekt het onderste deel van de baarmoeder de baarmoedermond op. U heeft dan
vooral pijn in uw buik en rug. Naarmate de bevalling vordert daalt uw kindje dieper in het kleine
bekken in. U voelt de pijn dan lager.
Stel dat de bevalling moeizamer verloopt dan u gewenst had, de ontsluiting vordert onvoldoende of
u ervaart te veel pijn: in dat geval kan een ruggenprik een uitkomst zijn.
Mogelijk heeft u al vóór de bevalling met uw gynaecoloog besproken dat u graag een ruggenprik
wilt. Dit is dan in uw medisch dossier vermeld en u bent dan al naar de polikliniek anesthesiologie
doorverwezen voor een eerste gesprek met de anesthesioloog (welke u tijdens de bevalling de
epidurale verdoving zal toedienen). De dienstdoende gynaecoloog en verloskundige zijn hiervan
dan op de hoogte als u opgenomen wordt. De (dienstdoende) anesthesioloog kan dan heel
eenvoudig uw gegevens opvragen en met u doornemen.
Kan epidurale pijnstilling altijd gegeven worden
In het Elkerliek ziekenhuis is 24 uur per dag epidurale pijnstilling mogelijk. De anesthesioloog
streeft ernaar dit zo snel als mogelijk uit te voeren. In bepaalde situaties is epidurale pijnstilling
onwenselijk of onmogelijk, zoals bij
• Stoornissen in de bloedstolling
• Bij infecties
• Bij sommige neurologische aandoeningen
• Bij afwijkingen of eerdere operaties aan de wervelkolom
• Bij morbide obesitas (ernstig overgewicht)
• Bij bepaalde psychische aandoeningen
• Bij anderstaligen zonder communicatiemogelijkheden (bijvoorbeeld een tolk)
Bespreek uw eventuele wensen of vragen met uw behandelend gynaecoloog of verloskundige. De
anesthesioloog beslist dan of een ruggenprik bij u kan worden uitgevoerd.
Indien u onder 1 van bovengenoemde categorieën valt, is het verstandig om de wens voor een
eventuele epidurale pijnbestrijding reeds ruim voor de bevalling met de anesthesioloog door te
spreken. Dit kan op de polikiniekvan de anesthesiologen. Uw gynaecoloog of verloskundige kan u
hierbij advies geven en een eventuele afspraak inplannen.
De ruggenprik
Voordat de ruggenprik wordt gegeven krijgt u eerst een infuus. Via dit infuus krijgt u extra vocht
toegediend. Dit helpt voorkomen dat uw bloeddruk gaat dalen. Het dalen van de bloeddruk kan
voorkomen als bijwerking van de ruggenprik. De ruggenprik wordt gegeven door een
anesthesioloog. Aan u zal worden gevraagd om een ontspannen zithouding aan te nemen, zodat
de ruimte tussen de wervels wordt gecreëerd. Indien het ontspannen zitten u erg moeilijk blijkt, kan
de anesthesioloog beslissen u in zijligging te prikken.
Pagina 4 van 7
Voor de ruggenprik gaat u naar de verkoeverkamer op een andere verdieping. Daar wordt door de
anesthesioloog de ruggenprik gegeven. Na de ruggenprik gaat u weer terug naar de verloskamer.
Op de plaats waar u de prik krijgt, wordt de huid gedesinfecteerd, afgedekt met steriele doeken en
plaatselijk verdoofd. Vervolgens zoekt de anesthesioloog de epidurale ruimte op. Dit gebeurt door
het inbrengen van een naald en kan een drukkend gevoel geven in de rug. Als de epidurale ruimte
is bereikt, schuift de anesthesioloog een dun slangetje via de naald. Dit kunt u voelen als een
schokje in de rug of in de benen. De naald wordt verwijderd. Door vervolgens
verdovingsvloeistoffen door het slangetje te spuiten, worden de pijnzenuwen tijdelijk grotendeels
uitgeschakeld.
Het duurt even voordat u het verdovende effect van de pijnstillers merkt, de medicatie heeft wat
inwerkingstijd nodig. Door de verdoving kan het ook zijn dat u minder controle over – en minder
kracht in – uw benen heeft. Tevens voelt u ook minder of u een volle blaas heeft. Daarom krijgt u
een blaaskatheter, dit slangetje in de de blaas zorgt ervoor dat de blaas leeg blijft tijdens de
bevalling. Dit is belangrijk, want door een volle blaas kunnen de weeën afzwakken en kan uw
kindje niet goed indalen.
Bewaking
Tijdens de bevalling met een ruggenprik worden u en uw kindje goed bewaakt. Er wordt in de
gaten gehouden of er zich geen complicaties voordoen en of de verdoving voldoende is. Uw kindje
wordt continu bewaakt met behulp van een CTG-apparaat. Hiervoor krijgt u twee doppen op uw
buik, die bevestigd worden met banden. De ene dop registreert de hartslag van uw kindje en de
andere dop registreert de weeën.
Uw bloeddruk wordt regelmatig gemeten. Er wordt gecontroleerd of u voldoende weeënactiviteit
heeft om te kunnen bevallen. Het komt voor dat de weeënactiviteit iets minder wordt na het
toedienen van de verdoving. In dat geval krijgt u medicijnen om de weeën weer sterker te maken,
deze medicijnen worden via het infuus toegediend.
De verloskundige of gynaecoloog doet regelmatig inwendig onderzoek om te beoordelen of de
ontsluiting vordert. Als u volledige ontsluiting en goede persdrang heeft, mag u persen. De
blaaskatheter zal worden verwijderd.
Wat gebeurt er na de bevalling
Na de bevalling wordt het slangetje voor de verdoving weer verwijderd. Ook het infuus mag eruit
als de hoeveelheid bloedverlies bij de bevalling normaal is geweest.
Als het gevoel in uw benen voldoende terug is, mag u zich in de badkamer/douche verzorgen;
anders wordt u geholpen met de verzorging op bed.
Wat zijn de risico’s
Bij iedere medische ingreep kunnen bijwerkingen en complicaties optreden. Onderstaande
bijwerkingen en complicaties kunnen samenhangen met de ruggenprik.
Daling van de bloeddruk
Een van de meest voorkomende bijwerkingen van de ruggenprik is een sterke bloeddrukdaling.
Om dit te voorkomen worden uw bloedvaten voor de verdoving al goed opgevuld met vocht via
een infuus. Een eventuele bloeddrukdaling is goed te behandelen met medicijnen. U voelt een
bloeddrukdaling altijd aankomen; in eerste instantie voelen de meeste mensen een
misselijkheid opkomen. Indien u zich misselijk voelt worden, meldt dit dan meteen aan de
verpleegkundigen of artsen. Als er bij u een bloeddrukdaling optreedt, kan uw kindje daar last
van krijgen omdat de placenta op zo’n moment minder goed doorbloed wordt. Dit is te zien aan
de hartslag van uw kind.
Pagina 5 van 7
Een te hoge verdoving
Als de verdoving hoog komt te zitten worden de spieren van het middenrif/ borstkas mee
verdoofd. U kunt dan een benauwd gevoel krijgen. Dit wordt opgevangen door het toedienen
van zuurstof. Ook kan uw hartslag vertragen. Dit is goed te behandelen met medicijnen. Door u
met de voeten naar onderen te kantelen in bed, zakt de verdoving weer naar beneden. De
verdoving werkt namelijk gedeeltelijk met de zwaartekracht mee.
Een eenzijdige verdoving
Het komt voor dat de verdoving maar eenzijdig werkt. Dit kan gebeuren als de
verdovingsvloeistof zich ongelijkmatig heeft verdeeld. Als dat het geval is, bespreekt de
anesthesioloog met u welke behandelingen mogelijk zijn.
Koorts
In enkele gevallen stijgt de lichaamstemperatuur van de moeder, het is dan lastig te bepalen
wat de oorzaak is van deze koorts; deze kan het gevolg zijn van een infectie. Soms wordt de
moeder dan behandeld met medicijnen (antibiotica). Het kan nodig zijn dat de kinderarts de
baby extra onderzoekt en in enkele gevallen is opname op de couveuse-afdeling nodig.
Als er in het gebied van de ruggenprik tekenen van infectie optreden (roodheid, pijn,
vochtafscheiding of koorts) wordt de pijnstilling gestopt. U krijgt dan medicijnen om de infectie
te bestrijden, in zeldzame gevallen ontstaat een abces op de plek van de prik. Het abces zal
dan via een operatie moeten worden ontlast.
Hoofdpijn
Het kan gebeuren dat het vlies rond het ruggenmerg wordt aangeprikt, dit is niet gevaarlijk
maar u kunt dan direct of in de eerste dagen na de bevalling specifieke hoofdpijnklachten
krijgen. Indien deze hoofdpijn optreedt, is het belangrijk dit te melden aan de
verpleegkundigen. De anesthesioloog kan dan op de hoogte worden gebracht. De
anesthesioloog kan dan beoordelen of de hoofdpijn ontstaan is ten gevolge van de ruggenprik
en u verdere adviezen geven omtrent een behandeling.
Het is een vervelende maar onschuldige complicatie, welke in de helft van de gevallen te
verhelpen is met eenvoudige maatregelen als rust, pijnstillers en veel drinken. Soms is een
nieuwe ruggenprik nodig om u van de hoofdpijnklachten af te helpen.
Een bloeding en/of zenuwbeschadiging
In zeer zeldzame gevallen kan een bloeding bij het ruggenmerg ontstaan, deze bloeding kan
dan eventueel op het ruggenmerg gaan drukken waardoor het gevoel en de kracht in de benen
afneemt, in dat geval is het belangrijk dat u onmiddellijk het verplegend personeel waarschuwt.
Het verplegend personeel controleert ook zelf in de periode na de bevalling regelmatig of deze
complicatie optreedt. Als het probleem tijdig wordt gesignaleerd, kan het in vrijwel alle gevallen
via een operatie worden opgelost.
Eveneens zeer zeldzaam is een directe beschadiging van de zenuwwortels of het ruggenmerg,
door de epiduraalnaald. Dit kan dan een vervelende en zeurende tinteling veroorzaken in uw
been/benen. U wordt dan zeker doorverwezen naar de neuroloog, welke u samen met de
anesthesioloog verder opvolgt.
Overgewicht
Bij overgewicht is het prikken naar de epidurale ruimte vaak moeilijker. Daarom wordt bij
zwangeren met overgewicht soms al van tevoren afgesproken dat zij een ruggenprik krijgen.
Deze ruggenprik wordt dan gegeven zodra het duidelijk is dat de bevalling gaat beginnen
(bijvoorbeeld bij weeën en/of gebroken vliezen). Dit heeft nog een bijkomend voordeel: mocht
tijdens de bevalling blijken dat onverhoopt een keizersnede nodig is, dan is benodigde
verdoving al aanwezig.
Pagina 6 van 7
Vermindering van de weeënactiviteit
Het kan zijn dat door de verdoving uw weeënactiviteit gaat afnemen. Het is dan nodig om
medicijnen toe te dienen die de weeën weer sterker maken.
Verhoogde kans op kunstverlossing
Door de ruggenprik heeft u wat minder beheersing over uw spieren. De geboorte zelf kan
hierdoor langer duren, dit kan eventueel de kans op een kunstverlossing (vacuüm of
tangverlossing) verhogen.
Onvoldoende verdoving in geval van keizersnede
Er kan tijdens een bevalling een reden ontstaan om de geboorte te bespoedigen met een
keizersnede. De anesthesioloog kan dan beslissen om via het slangetje in uw rug pijnstillers
toe te dienen die u genoeg verdoven voor de operatie. Meestal wordt echter een nieuwe, meer
eenvoudige ruggenprik uitgevoerd onder het niveau van het slangetje. Dit heeft als groot
voordeel dat de keizersnede snel kan worden uitgevoerd en dat men ook na de keizersnede
voldoende pijnstilling via het ingebrachte slangetje kan toedienen (in de post-operatieve fase).
Heeft u nog vragen
Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, aarzelt u dan niet deze te bespreken met de
verloskundige, gynaecoloog en/of anesthesioloog.
Toestemming
Naam:…………………………………………., geeft toestemming voor het zetten van een epidurale
pijnstilling.
Datum :
Handtekening:
Telefoonnummers en adressen
Polikliniek Gynaecologen
Locatie Deurne
Locatie Helmond
T: 0493 – 32 89 17
T: 0492 – 59 59 57
Verloskamer
T: 0492 – 59 56 42
Polikliniek Anesthesiologen
Locatie Helmond
T: 0492 – 59 59 69
E: [email protected]
Elkerliek ziekenhuis
www.elkerliek.nl
Locatie Helmond
Wesselmanlaan 25
5707 HA Helmond
T: 0492 – 59 55 55
Locatie Deurne
Dunantweg 16
5751 CB Deurne
T: 0493 – 32 88 88
Locatie Gemert
Julianastraat 2
5421 DB Gemert
T: 0492 – 59 55 55
model 40458 ag 0714 versie 2.0
Pagina 7 van 7

Download Report