ILLUSTRATIE XF&M Jong en schuldig Schulden De economische crisis is één oorzaak dat meer jongeren met grote geldproblemen zitten. Maar een gebrek aan financiële opvoeding speelt ook een rol. Door Geertje Tuenter H et zijn echt niet alleen verwende types die te veel bellen of te veel uitgeven in de kroeg, zegt onderzoeker Pim van Heijst. Jonge mensen krijgen op uiteenlopende manieren met schulden te maken. „Er zijn ook jongeren die uit een gezin komen waar heel weinig is. Het geld dat ze verdienen staan ze thuis af.” En zo komen ze structureel niet rond. Ook de perceptie van schulden loopt uiteen, zegt Van Heijst, die verbonden is aan de Hogeschool Utrecht en onderzoek deed naar jongeren en schulden. „Er zijn jonge mensen die buikpijn hebben van 500 euro die ze nog moeten betalen en anderen die geen moment wakker liggen van een schuld van tienduizenden euro’s.” Maar hoe divers de groep ook is: vaststaat dat het aantal jongeren met problematische schulden toeneemt. Vorig jaar klopte 15 procent van de jongeren aan bij de schuldhulpverlening, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Vereniging van Schuldhulpverlening en Sociaal Bankieren (NVVK). In 2007 was dat nog 7 procent. Escalerende schulden De problematiek is het grootst bij leerlingen in het mbo, zegt onderzoeker Tamara Madern van het Nibud. Eén op de zes mbo’ers leent geld, bleek in 2011 uit een Nibud-onderzoek. De gemiddeld schuld is 1.256 euro. De belangrijkste oorzaak: het ‘breekpunt’ tussen thuis en op jezelf wonen, zegt Madern. Veel mbo’ers werken al tijdens hun studie, terwijl ze nog bij hun ouders wonen. „Ze hebben dan weinig vaste lasten en dus veel geld over. Als ze eenmaal uit huis gaan, is het moeilijk om dat uitgavenpatroon aan te passen.” Hoe komt het dat ernstige schuldenproblematiek toeneemt? Van Heijst ziet een oorzaak in de crisis. „Het is voor jonge mensen veel moeilijker geworden om een bijbaantje te vinden, terwijl ze vaak wel financiële verplichtingen aangaan.” En de vaste lasten lopen gewoon door. Na je achttiende heb je je ouders niet meer nodig voor het afsluiten van een telefoonabonnement – en dat is een verplichting die één of zelfs twee jaar doorloopt. Daarnaast ben je na je achttiende verplicht om een zorgverzekering af te sluiten. Ook onderzoeker Madern denkt dat de crisis een rol speelt, al kan dat volgens haar nooit de enige factor zijn. „Het begint met een verkeerd uitgavenpatroon.” Bijna iedereen heeft weleens een rekening te laat betaald, maar de meeste schulden escaleren als jongeren niet snappen hoe het systeem werkt, weet Pim van Heijst. Schulden worden vaak echt problematisch door boetes en deurwaarderskosten. Als schulden zich blijven opstapelen is in zeldzame gevallen schuldsanering een oplossing. Vorig jaar kwamen 273 jonge- Leren van financiële fouten is voor jongeren belangrijk ren onder de 25 jaar in zo’n traject terecht, blijkt uit CBS-cijfers – iets meer dan 2 procent van het aantal uitgesproken schuldsaneringen. Het is aan de rechter om een verzoek tot schuldsanering goed te keuren. Is dat het geval, dan wordt het drie jaar lang aflossen, zoveel als mogelijk is. Daarna wordt de restschuld kwijtgescholden. Nét uit de bocht Michiel Konijn werkt als schuldhulpverlener bij PuurZuid in Amsterdam. Tijdens inloopspreekuren kunnen jongeren vragen stellen. Eerst proberen hulpverleners de situatie waarin jongeren zitten te stabiliseren, zegt Konijn, en oplossingen te vinden voor directe dreigingen als ontruiming. Dan volgen er schuldenregelingen en soms schuldsanering. Dit laatste betekent in veel gevallen dat iemand van 50 euro per week moet leven. „Wat er uiteindelijk ook voor oplossing komt, het is hard werken”, zegt Konijn. „Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar meer iedere vrijdag de kroeg in.” Om te zorgen dat het niet zover komt, is ‘financiële opvoeding’ erg belangrijk, zegt Madern. Jongeren die thuis leren bewust met geld om te gaan kunnen dat later als ze op eigen benen staan ook beter, is bekend uit onderzoek. In de praktijk betekent dat voor ouders: impopulaire beslissingen nemen. Kostgeld vragen, bijvoorbeeld. Madern: „Ouders zeggen: ‘Maar we hebben het geld helemaal niet nodig’. Daar gaat het niet om, het is de bedoeling dat jongeren leren omgaan met vaste lasten.” Van Heijst sluit „tot verdriet” van zijn minderjarige dochter geen telefoonabonnement voor haar af. „Ik hou niet van de ondoorzichtigheid en van de zogenaamde gratis telefoons.” He is ook belangrijk te leren dat financiële fouten gevolgen hebben. Gaan jongeren ver over hun telefoonbundel heen, vang dat als ouder dan niet op, adviseert Madern. „Liever dat je een paar keer net uit de bocht vliegt als je jong bent, dan dat het echt flink misgaat op wat oudere leeftijd.” 3 tips om je schulden aan te pakken 1. Haal je kop uit het zand Maak je post open. Praat met iemand over je problemen. Stap bijvoorbeeld eens binnen bij de schuldhulpverlening. 2. Praat met schuldeisers Het is nooit goed om niets van je te laten horen. Heb je veel verschillende schuldeisers dan kan de gemeente de schuld in haar geheel overnemen. De rente is dan bijna altijd aantrekkelijker, en het is makkelijker om het overzicht te houden. 3. Fiscus is niet zó eng Van Heijst: „Veel jonge mensen denken: de Belastingdienst wil mijn geld afpakken. Maar ze weten niet dat er vaak juist veel geld te halen is, zoals zorgtoeslag, huurtoeslag of belastingteruggave.” Lukt het niet? Vraag om hulp met invullen van formulieren, bijvoorbeeld bij het loket van de schuldhulpverlening.