Gezond ouder worden in de 21ste eeuw (GO 21) Juni 2014 Nolanda van Well, Careforyou Ellen Bos, Value2share, a TNO company 1 Voor u ligt het initiatief van twee mensen met passie voor het goede leven; met of zonder ziekte of aandoening. In onze samenleving hechten wij bijzonder veel waarde aan Gezondheid, als één van de bronnen van het geluk. Ons gezamenlijke streven is naar Gezond Ouder worden in de 21ste eeuw. Hoe? Het verhaal heeft een begin en een open einde; het plan is nog niet in beton gegoten. De horizon is helder maar de stip is nog niet gezet. Graag gaan we samen met u op zoek naar de juiste invulling. Deze notitie beschrijft de uitgangspunten en de inhoud op hoofdlijnen van het initiatief Gezond Ouder worden in de 21ste eeuw; een regionale aanpak waarbij participatie en eigen regie van de oudere burger voorop staat. De inhoud is tot stand gekomen in nauwe samenspraak met burgers, bestuurders, raadsleden en zorg-instellingen uit de regio Noord-Oost Brabant, Noord Limburg en het gebied van ten zuiden van Nijmegen. 7-6-2014 Google Maps Klik op de link "Afdrukken" naast de kaart om alle details op het scherm weer te geven. Kaartgegevens ©2014 GeoBasis-DE/BKG (©2009), Google - https://maps.google.nl/maps?ll=51.5495732,6.0704486&z=10&output=classic&dg=ntvb 2 1/1 Inhoud Gezond ouder worden in de 21ste eeuw (GO 21) ................................................................................ 1 Positieve Gezondheid .......................................................................................................................... 4 Transitiemanagement ......................................................................................................................... 4 De transitie GO 21 ............................................................................................................................... 5 Voeding en beweging als aangrijpingspunt. ........................................................................................ 6 Van 8 key-‐points naar een masterplan ............................................................................................... 7 De Value Case GO 21 ........................................................................................................................... 8 De Regio .............................................................................................................................................. 9 Initiatiefnemers ................................................................................................................................. 10 Ondersteuners .................................................................................................................................. 11 Bijlage 1 ......................................................................................................................................... 14 3 Positieve Gezondheid Het initiatief beschouwt het concept Positieve Gezondheid als een belangrijke basis. Dit concept1, ontwikkeld door de arts Machteld Huber van het Louis Bolk instituut, omschrijft gezondheid als het vermogen om met behulp van eigen regie en veerkracht de uitdagingen op fysiek, mentaal en sociaal gebied het hoofd te bieden2. Eigen Regie of Zelfsturing zijn in deze definitie kern elementen, die niet zonder een ondersteunende omgeving kunnen. In afbeelding 1 zijn de zes onderdelen van Positieve Gezondheid zichtbaar. Deze elementen kennen samen 32 aspecten3. Dagelijks func_oneren Lichaamsfunc_es Sociaal maatschappelijke par_cipa_e Kwaliteit van leven Mentale func_es & beleving Spiritueel existen_eel dimensie Afbeelding 1 Elementen van Positieve Gezondheid Op dit moment worden er in Nederland diverse initiatieven4 ontwikkeld die dit concept omarmen en nader uit werken voor het dagelijks handelen van burgers en zorgprofessionals. Transitiemanagement Het invoeren van Positieve Gezondheid in de samenleving is een ontwikkeling. Het vergt immers een fundamentele verandering in denken en handelen van alle betrokkenen. Het is dan ook niet mogelijk om een rechte snelle weg te volgen. Eerder zal de weg slingeren voor het landschap van Gezondheid en stilstaan bij belangrijke afslagen. Ons voornemen is dan ook niet een plan en een programma op te stellen met de gebruikelijke uitrol of implementatie. Voor een fundamentele verandering in denken en handelen komt het gedachtengoed van transitie management ons te hulp. Een fundamentele omslag vereist een verandering op 1 Britisch Medical Journal, 2011, How should we define health? Huber et al. https://www.youtube.com/watch?v=HrNuVU7jHw0 3 http://www.louisbolk.org/uploads/pdfs/Factsheet%20Operationalisering%20Gezondheidsconcept%2030102013.pdf 4 dit zijn oa: GGD Nederland, Trimbos, UMCG 2 4 “systeemniveau”. Een verandering op systeemniveau betekent dat een kritische massa aan betrokkenen de transitie gezamenlijk omarmt en daarnaar gaat handelen. Dat omvat individueel en collectief gedrag, maar kan ook de inrichting van omgevingscomponenten inhouden. Dit alles met als doel om tot een duurzame samenleving te komen. Een belangrijk concept van het verloop van een transitie5 is het multi-level concept (zie afbeelding 2). Daarbij is het regime de bestaande dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen. De niche is de opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaal niveau. De grootste kans van slagen heeft een transitie als niche-partijen en partijen uit het traditionele regime elkaar vinden en gaan samenwerken. In dit voorstel GO 21, gaan wij het niche experiment aan waarbij we samenwerken met lokale partijen en stakeholders op meso-niveau zoals de zorgverzekeraar, zorginstellingen en gemeenten. Afbeelding 2 Transitie model over meerdere niveaus De transitie GO 21 In afbeelding 3 is de beoogde transitie gevisualiseerd. De pijl geeft de verandering weer naar een samenleving waarin burgers eigen regie hebben over hun gezondheid en beslissingen samen nemen met zorgprofessionals. Eén en ander onder invloed van nu al waarneembare trends in de samenleving zoals de decentralisatie van taken van de overheid naar gemeenten en wijken. De ronde pijlen onder de transitiepijl geven de impulsen aan die de transitie in de juiste richting stuurt. Deze impulsen kunnen maatregelen zijn, initiatieven, interventies of dialogen. Belangrijk is ook de evaluatie van een dergelijke transitie. In transities is het van belang dat evaluaties onderdeel zijn van het proces. Het is niet alleen zinvol om de effecten achteraf of in een vergevorderd stadium te evalueren, www.janrotmans.nl 5 5 maar ook tussentijds inzicht te krijgen in de leerinzichten. Tussentijdse reflectie op het proces en het gezamenlijk duiden en vaststellen van leerinzichten vormen immers zinvolle input voor het verdere proces. De effect evaluatie zal worden geëvalueerd ‘as treated’. Dat wil zeggen dat betrokkenen zelf wordt gevraagd welke onderdelen van de transitie voor hen van toepassing is. Een nadere uitwerking van de evaluatie wordt op dit moment voorbereid waarvan digitale monitoring onderdeel is. Value Case Maatschappelijke ontwikkelingen o o o o IST Het perspectief van de burger staat niet centraal De zorg zelf is sterk gesegmenteerd. De gehele mens, fysiek, mentaal en sociaal is uit het oog verloren. Autonome trend meer eigen regie voering Langer thuiswonen, extramuralisatie zorg Dentralisatie van overheidstaken zorg Ouder wordende bevolking Transitie met hoge mate van participatie van alle regionale stakeholders Burgers die de Eigen Regie hebben over h un leven en hun gezondheid gesteund door de samenleving Evaluatie Afbeelding 3 Transitie visualisatie Voeding en beweging als aangrijpingspunt. Voeding en ondervoeding bij mensen in de thuissituatie is in onze maatschappij een belangrijke bepaler van Gezondheid, vooral bij de oudere burger. Hoe vaak ondervoeding bij ouderen in de thuissituatie voorkomt, is niet precies bekend; wel blijkt uit literatuuronderzoek en LPZ6 metingen dat dit probleem sterk onderschat is. Uit de jongste Voeding Consument Peiling voor ouderen (Diet of communitydwelling older adults Dutch National Food Consumption Survey Older Adults 20102012) blijkt dat de voeding van oudere Nederlanders meer verzadigd vet en natrium bevatte en minder volkoren producten, fruit en vis, dan de hoeveelheden die worden aanbevolen in de Richtlijnen Voedselkeuze. Tevens is vaker sprake van 6 LPZ meting: Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (intra- en extramuraal) 6 gezondheidsproblemen of beperkingen die van invloed zijn op voeding(stijl) zoals diabetes, verminderde mobiliteit, kauw- en slikproblemen en geringer dorstgevoel. Het onderkennen en voorkomen van ondervoeding kan een sterke bijdrage leveren aan de gezondheid van mensen en aan vitaliteit in de wijk. Deze bijdrage wordt nog sterker, als voeding wordt verbonden met bewegen en Eigen Regie (zelfsturendheid). Voeding en beweging zijn beide essentiële elementen van gezondheid en kunnen eenvoudig verbonden worden met Gezamenlijke Sociale Activiteiten, zoals samen koken, eten en wandelen. Eigen regievoering ten aanzien van voeding en beweging via gezamenlijke sociale activiteiten lijkt dan ook een belangrijke factor voor Gezond Ouder worden. Van 8 key-‐points naar transitieplan Nolanda van Well heeft, in overleg met diverse stakeholder-partijen7 8 key points (zie bijlage) benoemd die gezamenlijk bijdragen aan de gezondheid van de oudere burger. Daarbij staan Voeding, Bewegen en Zelfsturing centraal. Deze 8 key-points moeten leiden tot een plan dat de transitie “Gezond ouder worden in de 21ste eeuw” (GO 21) verder vormgeeft. Enkele key-points lichten we hier toe: Het eerste key-point heet: Eten is beleven. Uitgangspunt een gezonde maaltijd waarbij mensen elkaar ontmoeten. Onder leiding van een (hobby)kok wordt er op een openbare locatie in de wijk gekookt. De boodschappen worden gezamenlijk ingekocht (ontmoeten) en nadien bereid en gezamenlijk genuttigd. Een ander belangrijk key-point is een train-de-trainer cursus: diëtist(en) brengen kennis en ervaring over naar de thuis coach (=werktitel). Deze thuiscoach kan een vrijwilliger, huisbezoeker of mantelzorger zijn, vrijwilliger of buur die geregeld een bezoekje aflegt aan de “oudere burger” in de wijk. Een derde bepalende key-point is een e-health tool die een digitaal maar persoonlijk advies geeft aan mensen in de wijk op het gebied van voeding en beweging en die zelfsturing faciliteert. Om de 8 key-points nader uit te werken tot een zinvolle bijdrage aan de transitie, willen de initiatiefnemers graag in verkennen welke meerwaarde deze transitie ten aanzien van Zelfsturing en Ondervoeding heeft voor cliënten en zorgverleners en KBO/ SWOGB ( oudere zelf), Syntein (vereniging van huisartsen), HAN; Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Apotheker, ROC's, Gemeenten, welzijnsorganisatie Radius. 7 7 andere stakeholders. Met andere woorden: we kiezen hier voor een proces van cocreatie omdat het effect van samenwerking groter is dan wat de afzonderlijke partijen in totaal bereikt zouden hebben. Bovendien ontstaat er op deze manier eigenaarschap voor de transitie, een noodzakelijke voorwaarde voor zelfsturing. Betrokkenen en stakeholders zijn onder meer zorgprofessionals in de eerste lijn, diëtisten, fysiotherapeuten, huisarts, praktijkondersteuner, wijkverpleegkundige, mantelzorgers. En gemeenten die verantwoordelijk zijn voor het (nieuwe) zorgbeleid. Maar ook bedrijven in de voedingssector, zorgverzekeraars en het onderwijs. Niet in de laatste plaats, de (oudere) mens in onze samenleving. Die staat centraal! Belangrijk uitgangspunt van dit initiatief betreft de redenatie vanuit het perspectief van de oudere burger. Zijn of haar behoefte op het gebied van gezondheid staat centraal. De Value Case GO 21 Graag willen we de Value Case Methodiek8 toepassen om de transitie nader te stimuleren. De Value Case9 brengt in kaart welke investeringen en bredere waarde creatie kan worden verwacht van de transitie op micro- (huishouden en wijk/dorp), meso- (zorgsector, beleid overheden) en op macroniveau (landelijk). De investeringen en waarde wordt in kaart gebracht voor het geheel van stakeholders en voor de stakeholders afzonderlijk. Op deze wijze wordt de waarde van de transitie voor de stakeholders expliciet gemaakt en gedeeld. Daarmee ontstaat inzicht in de haalbaarheid van de transitie. Ook kan een vergelijk gemaakt worden tussen vormen van (zorg)verlening en de inrichting van de maatschappij tav Eigen Regie en Gezondheid. De Value Case biedt ten slotte ook inzicht in de behoeften en overtuigingen van diverse stakeholders ten aanzien van de beoogde transitie. Waar zit de energie om gezamenlijk een volgende zinvolle stap te maken? De Value Case Methodiek kan zodoende een proces in gang zetten waar alle stakeholders zich eigenaar van voelen. De uitkomst van de Value Case is op voorhand niet bekend. Er zijn drie mogelijkheden: -draagvlak voor collectieve actie; gezamenlijk toewerken naar een regio waar gezond ouder worden mogelijk wordt. -besluit tot stopzetting van het initiatief; omdat er te weinig draagvlak is en de mensen hun schouders er niet onder willen zetten. 8 Journal of Human Resource Costing and Accounting, van Scheppingen, A., Baken, N., Bos E. et.al. Meer informatie over de Value Case is te vinden op www.value2share.nl 9 8 -besluit tot een volgende ronde binnen de Value Case; alle stakeholders zitten nog niet op een lijn maar men verwacht hier wel dat dit gaat gebeuren. Fases van de Value Case Methodiek. De Value Case methodiek is een bestaande methodiek die bestaat uit diverse fases • definitie en afbakening • gezamenlijk duiden van de stip aan de horizon • vanuit ieder perspectief waarde bepalen • gezamenlijk vaststellen van de VC • besluitvorming: vaststellen van de uitkomst. Kenmerkend aan deze methodiek is dat alle relevante stakeholders betrokken worden en dat het proces iteratief van aard is. De Regio De Value Case richt zich op de regio Noordoost Brabant en Noord Limburg, het gebied van Zuiden van Nijmegen (zie de tabel 1). In totaal wonen in dit gebied ruim 560.000 inwoners waarvan ruim 94.000 ouderen (65+) (www.CBS.nl). Gemeente Aantal Inwoners Aantal 65+ers 28.147 24.648 11.803 10.926 12.799 9.967 40.805 37.553 15.066 191714 168334 18884 187218 17367 7874 13286 43076 100428 182031 560963 5323 4101 2003 1899 2036 1483 6863 5853 2498 32059 24281 3931 28212 3104 1633 2379 7594 19151 33861 94132 Boxmeer Cuijk St. Antonius Mill-‐St. Hubert Grave Boekel Uden Veghel Landerd Totaal Brabant Nijmegen Groesbeek Totaal Nijmegen-‐zuid Gennep Mook-‐Middelaar Bergen Venray Venlo Totaal Limburg-‐Noord Totaal Tabel 1 Gemeenten, inwoners en 65+ers in de regio 9 NB. In deze tabel hebben wij 65+ als kolom opgenomen. De reden hiervoor is dat in registraties zoals het CBS deze leeftijdscategorie is opgenomen. Dit is echter niet onze definitie van “de oudere burger”. Deze doelgroep is niet met een leeftijd te onderscheiden. Het gaat ons om alle, weliswaar oudere, burgers die behoefte hebben de eigen regie in handen te hebben, afgestemd op hun (zorg)behoeften. Percentage ouderen (65+) per Gemeente 21% 21% 19% 19% 19% 19% 18% 18% 18% 18% 17% 17% 17% 17% 16% 17% 17% 17% 16% 16% 15% 15% 15% 15% 14% 15% 14% 14% 14% 14% 14% 14% 13% 13% 13% 13% 13% 13% 12% 13% 12% 12% 12% 12% Afbeelding 4 Percentage 65+er in 2014 (donkere balk) en 2004 (lichte balk) Voor deze regio is ondermeer gekozen vanwege de vergrijzingsdruk. In bovenstaande tabel (afbeelding 4) is het percentage ouderen zichtbaar in 2014 en 2004. In de gehele regio is dit percentage hoger (17-21%) dan in Nederland (16%) muv de stedelijke omgeving van Nijmegen. Daar ligt het percentage ouderen juist lager met 14%. Initiatiefnemers Nolanda van Well - van Haare is werkzaam als senior diëtist/nutritionist in haar eigen praktijk ‘Care for You’. Daarnaast geeft ze in haar rol als adviseur adviezen aan (non)profit-organisaties op het gebied van ondervoeding en aanverwante onderwerpen. Zorgverzekeraars vragen haar om (dieet)advies bij specifieke complexen in de eerste lijn. Vanuit de DVG (Diëtisten Verstandelijk Gehandicapten) neemt Nolanda zitting in 10 de DON (Diëtisten Ondervoeding Nederland). De DON heeft een adviserende rol richting de landelijke Stuurgroep Ondervoeding. Nolanda fungeert vaak als schakel binnen haar netwerk, waarbij de verschillende actoren bij haar terecht kunnen met diverse vragen. Ellen Bos (PhD), Value2share. www.value2share.nl. Value2share wil dragen aan zinvolle transities in de huidige samenleving, waarin waarden zoals zingeving, eigen regie en vertrouwen de basis zijn. Value2share zet een breed scala aan proces georiënteerde instrumenten in en verbindt dit met vaardige dialoogvoering. Value2share is een TNO bedrijf. Ellen Bos is van oorsprong verpleegkundige. Nu is zij toegepast onderzoeker en consultant op het gebied van positieve gezondheid en vitaliteit. Ambassadeurs van de transitie Het KBO en SWOBG maken zich sterk om met behulp van de Value Case inzicht te krijgen in een andere omgang met elkaar waarbij de oudere burger het vertrek punt is. Ook ambassadeurs als Henk van Gerven, tweede kamer lid van de SP en voormalig huisarts uit de regio hebben hun steun toegezegd. • SWOGB ( Stichting welzijn ouderen Gemeente Boxmeer, 5300 leden) • KBO Brabant (belangen organisatie senioren, 350.000 leden) • Radius ( welzijn gemeentes land van Cuijk) • Stichting EOI (eerste lijn ondervoedingsinstituut) • Hanze Hoge School Groningen, kenniscentrum CARES. • Diverse ROC ‘s • Opleidingen Voeding en Diëtetiek en HBO- V van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen • VitalinQ 11 12 De transitie, wat kan het opleveren? Waarom zouden partijen investeren in dit initiatief? Beoogde opbrengsten voor de belangrijkste stakeholders: • De burger. Voelt zich als mens in het geheel meer erkent, en heeft het vermogen om eigen regie te voeren over zijn leven en zijn gezondheid. Beslissingen met eventuele hulpverleners worden in samenspraak genomen. Dit geldt ook voor mantelzorgers. • Zorginstellingen. Hebben klanten die een hogere kwaliteit van leven ervaren. De dialoog tussen de zorginstelling en de klant geeft waardevolle opbrengsten waardoor de behoefte van de klant meer centraal komt te staan. • Zorgprofessionals. Stemmen hun zorg af op de mate van eigen regie van de klant en nemen gezamenlijk de beslissing over het (medisch) beleid (shared decision making). • Gemeenten. Kunnen hun taken die zij overnemen van het Rijk, nu gezamenlijk met de burger vormgeven. En wel zodanig dat dit past bij behoeften van de burger en zijn mantelzorger. Juist gemeenten kunnen nu integraal hun zorg voor de oudere burger vormen door te kijken naar het (duurzaam) Wonen, de woonomgeving, bevorderen van sociale cohesie in de wijken, mobiliteit. • Zorgverzekeraars. Burgers kunnen langer thuis blijven wonen, klanten doen minder een beroep op zorg en daarmee worden kosten bespaart. De zorgverzekeraar verbindt zich met de transitie waarbij Eigen Regie voering voorop staat. “De mogelijkheid om in een sociale relatie iets terug te geven is een basisbehoefte die nu nog te vaak wordt genegeerd” (oudere burger tijdens een van de dialooggesprekken) “Eindelijk een initiatief dat de regie NIET legt bij de zorginstelling, maar daar waar die hoort; bij de burger” (politicus tijdens een van de dialooggesprekken ) 13 Bijlage 1 8 KEY POINTS “Gezond ouder worden in de 21ste eeuw” (GO 21). Doelgroep10: de oudere thuiswonende burger. De punten 1 t/m 4 zijn bedoeld voor 80% van de oudere bevolking. De punten 5 t/m 8 zijn bedoeld voor kwetsbare ouderen: 20% van de oudere bevolking. 1. Eten is beleven. Uitgangspunt een gezonde maaltijd waarbij mensen elkaar ontmoeten. Onder leiding van een (hobby)kok word er op een openbare locatie in de wijk gekookt. De boodschappen worden gezamenlijk ingekocht ( ontmoeten) en nadien bereid. Rekening houdend met de HACCP normen om veiligheid te waarborgen. Tijdens deze sessie is de thuiscoach een aanwezig die vragen omtrent eten en bewegen kan beantwoorden. (SWOGB-KBO) 2. De thuiscoach kan een bekende zijn, vrijwillige huisbezoeker, mantelzorger, buur, familie van de oudere burger. Deze coach vervult de brugfunctie tussen de oudere die een steuntje in de rug nodig heeft en de buitenwereld/zorg. De thuiscoach is nadrukkelijk geen zorg professional en neemt geen verantwoordelijkheden van de bewoner over. De thuiscoach volgt de cursus “gezond ouder worden in de 21ste eeuw”. Bij verdieping verwijst hij naar een website/ E-Heath programma en bij “complexe (individueel) vragen verwijst hij naar de diëtist/ fysiotherapeut. ( SWOGB-KBO) 3. De cursus Thuiscoach wordt gegeven door een onafhankelijke diëtist die ervaring heeft in voorlichting in samenwerking met een fysiotherapeut. Ze traint de vrijwillige thuisbezoekers die bij de “oudere mensen” aan huis komen. In de cursus is er aandacht voor gezonde voeding, ondervoeding, beweging en eigen regie. (SWOGB-KBO- opleiding Voeding en Diëtetiek) De cursus bestaat uit: 1. Basis voedingsmiddelenleer voor de oudere mens 2. Inzicht in de voedingsmiddelenwereld (de wereld van verleidingen) 3. Tips en trics om thuis veilig en gezond te koken. 4. Herkennen van ondervoeding door de snaq 65+ af te nemen11 5. Gezond en bewust bewegen 6. Personal health advisor VitalinQ (www.vitalinq.nl) 7. Eigen regie hebben en houden. 4. De personal health advisor VitalinQ (mogelijk opgenomen in de portal van Quli) is een persoonlijke online assistent gericht op bewust gezond leven en gezonde voeding. VitalinQ maakt gebruik van Social Media, Qualified Self en e-health. https://www.youtube.com/watch?v=xwkpbkHoImo. VitalinQ is zeer geschikt voor ouderen en beschikt ook over de mogelijkheid om sociale netwerken in wijken digitaal te benaderen. Zo kan een gebruiker gemakkelijk de vraag stellen via VitalinQ wie er zin heeft in een wandeling. Via VitalinQ is het ook mogelijk de eerstelijns praktijken te benaderen of in contact te komen met de WMO consulent van de gemeente. (Value2share – VitalinQ) 10 Exacte profiel en doelgroep moet nog worden ontwikkeld. De SNAQ65+ is een gevalideerd instrument om (de mate van) ondervoeding vast te stellen voor mensen die 65 jaar en ouder zijn. 11 14 5. Voeding en de Apotheek. Consultatiebureau voor ouderen bij apotheek. Veel ouderen gebruiken meerdere soorten medicaties die een wisselwerking kunnen hebben met voeding. Bij de oudere burger is het wenselijk jaarlijks de MNA (TM)12 af te nemen. De MNA is een diagnostisch screeningsinstrument van ondervoeding. Bij positieve uitslag is er een melding naar de huisarts en de wijkverpleegkundige die een inventarisatie uitvoert bij de cliënt thuis naar ADL activiteiten. Bij ondervoeding wordt tegelijkertijd de diëtist ingeschakeld (met post HBO cursus enterale voeding ) ( NHG- KNMP- stuur groep sneller beter) 6. Gezamenlijk overleg cliënt – zorgprofessionals. De oudere cliënt kan nu serieuze problemen hebben met het uitvoeren van ADL (algemeen dagelijkse levensverrichtingen) omdat zijn gezondheid beperkend werkt. De wijk verpleegkundige en de cliënt gaan nu samen in overleg hoe de cliënt het beste ondersteund kan worden. De cliënt heeft hier de regie en wordt gecoacht door de wijkverpleegkundige. De wijkverpleegkundige schakelt met de thuiszorg medewerker. ( MBO-Raad (ROC’s) – HBO-V - opleiding Voeding en Diëtetiek ) 7. Verwijzing naar de diëtist. Bij problemen rondom de vochtbalans en voeding wordt er melding gemaakt door de wijkverpleegkundige aan de huisarts en deze verwijst naar de diëtiste. (HBO-V opleiding Voeding en Diëtetiek). 8. De opleiding tot thuiszorgmedewerker / ADL coach. In de huidige opleiding tot verzorgende (nivo 2-3) is er weinig aandacht voor voeding. Basisvoedingsleer en basistechniek bereidingswijze gaat in de opleiding jaarlijks in modules aan de orde komen. Lessen kunnen gegeven worden door een diëtiste of kok of huishoudkundige. De e-health module van VitalinQ komt hier ook aan de orde. (MBO-Raad- ROC’s- VitalinQ) Deze 8 key points leveren de volgende te ontwikkelen onderdelen op: -Profiel en doelgroep van de oudere burger en cliënt -Profiel van de thuiscoach, cursus thuiscoach, in samenwerking met KBO (geeft randvoorwaarden aan) en professionals in de zorg (fysiotherapie, apotheek, ergotherapeut, diëtist, PHO) -VitalinQ -Apotheek: functie van consultatie bij medicatie en (onder)voeding. -Wijkverpleegkundige. extra module in de opleiding. De Minor in de opleiding van de verpleegkundige dient te worden gegeven door een huishoudkundige of door een diëtist. -Opleiding thuiszorg medewerker. Basisleer voeding en bereidingstechnieken. Eigen regie. 12 Mini Nutritional Assessment MNA TM. (Nestle) 15
© Copyright 2025 ExpyDoc
