Dossier urologie 25 TeksT Doreth teunissen casus Auteur Doreth Teunissen is huisarts in Deventer, kaderhuisarts urogynaecologie, onderzoeker in RadboudUMC en coördinator kaderopleiding uro-gynaecologie. Medicatie van invloed op urineverlies Jannie Janssense (76)* komt bij de huisarts voor controle van haar depressie. Haar man is een half jaar geleden overleden waarna ze toenemend somber is geworden. Het voorgeschreven antidepressivum amitryptinine 75mg werkt goed. Ze vertelt opgelucht dat het beter gaat. Op het moment dat de huisarts het consult wil beëindigen, vertelt ze dat ze in toenemende mate last heeft van urineverlies en ze vraagt of ze geen recept kan krijgen voor incontinentiemateriaal. Vanwege die retentie besluit de huisarts de katheter enkele dagen te laten zitten en de amitriptyline te stoppen, want de anticholinergische werking kan een blaasretentie veroorzaken. Een van de veranderingen die optreden bij het verouderen van de blaas is afname van de detrusorkracht waardoor de blaas minder goed geledigd wordt. Geneesmiddelen met een anticholinergische werking kunnen deze afname versterken waardoor retentie kan ontstaan. Vooral bij ouderen is dit een reden om terughoudend te zijn met anticholinergica of een geneesmiddel met anticholinergische werking. Medicatie kan de blaasfunctie nadelig beïnvloeden. Ook bij ouderen is het zinvol om goed inzicht te krij- D gen in het mictiepatroon en de incontinentie. Dan is e huisarts besluit eerst de incontinentie beter een mictiedagboek onontbeerlijk en lichamelijk in kaart te brengen. Hij wil weten op welke onderzoek van belang om onderliggende pathologie momenten urineverlies optreedt en vraagt uit te sluiten. In deze casus lijkt eerst sprake van haar een mictiedagboek bij te houden. Een week later stressincontinentie, bij nadere evaluatie blijkt dat niet komt Janssense weer bij de huisarts. Uit het dagboek zo te zijn. Uit studies blijkt dat ook bij ouderen bek- blijkt dat ze een mictiefrequentie heeft van 10 à 11 kenbodemspieroefeningen en blaastraining bij urge- keer per dag waarbij ze tussen de 100 en 150 cc per incontinentie effectieve behandelingen zijn. Ook valt keer plast. Ze blijkt vooral urine te verliezen als ze winst te behalen door goede uitleg, evaluatie van de snel opstaat of moet niezen. Ze vertelt dat ze wel medicatie en plasadviezen. eens urine weg voelt lopen zonder dat ze aandrang Na het stoppen van de amitriptyline heeft Janssense heeft. Als ze aandrang heeft, lukt het om de urine nog even een terugval gehad bij het slapen en de depres- even op te houden en op tijd het toilet te bereiken. sie maar dat trok weer snel bij. Ook de uroloog kon Hoewel er in eerste instantie sprake lijkt van stressin- geen onderliggende oorzaak vinden anders dan de continentie, blijkt dat niet uit haar mictiedagboek; medicatie. De katheter is verwijderd en de inconti- haar mictiefrequentie is hoger dan normaal, het mic- nentie verdwenen. Er blijft wel een residu van 150 cc tievolume laag en soms loopt er spontaan urine weg na de mictie bestaan, maar waarschijnlijk had ze dit zonder dat ze aandrang heeft. Bij lichamelijk onder- voordat de blaas door de amitriptyline in de proble- zoek ziet de huisarts bij inspectie van de genitalia men kwam. Janssense wordt geadviseerd 5 tot 7 keer geen bijzonderheden. Wel heeft Janssense een per dag te plassen, de tijd te nemen om goed uit te geringe cystocele (graad 2). Bij onderzoek van de buik plassen en een goede toilethouding aan te nemen. valt op dat deze wat bol is en gevoelig bij aanraken. Dit om te proberen de blaas zo goed mogelijk leeg te Bij druk op de buik verliest ze een beetje urine. Onder plassen en toename van residu te voorkomen. verdenking van een blaasretentie plaatst de huisarts een verblijfskatheter. Er is een retentie van 1200 cc. *De naam Jannie Janssense is fictief In het kort • In de huisartspraktijk komt urineincontinentie vaak voor. • Zowel patiënten als de huisarts zijn vaak pessimistisch over de behandelingsmogelijkheden wat er soms toe leidt dat er incontinentiemateriaal wordt voorgeschreven zonder de incontinentie goed in kaart te brengen. • Een mictiedagboek en lichamelijk onderzoek kan verassende resultaten opleveren • Ook bij ouderen is oefentherapie zinvol en eenvoudige adviezen kunnen veel voor de patiënt betekenen.