Haven en Goed - Port of Antwerp

BIJLAGE BIJ GAZET VAN ANTWERPEN VAN 11 SEPTEMBER 2014 IN OPDRACHT VAN HET GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN
HAVEN
EN GOED
Nieuw Havenhuis: landmark
in wording
Luc, Jerina,
Yuna en Artur op
de ‘Vlaanderen 1’
1914-2014:
de haven
toen en nu
‘Belgische peer’
in China
2
HOE STAAT HET MET ...
HAVEN EN GOED
Het nieuwe
Havenhuis
De werf van het toekomstige Havenhuis. Rechts de gestripte binnenkant en de maquette van het nieuwe gebouw.
De site van de voormalige brandweerkazerne
aan kaai 63 heeft het afgelopen jaar een heuse
metamorfose ondergaan. Het nieuwe Havenhuis,
de hoofdzetel van het Gemeentelijk Havenbedrijf
Antwerpen, krijgt steeds meer vorm.
Het gebouw zal een nijpend plaatsgebrek in het huidige
Havenhuis opvangen en de diensten van het Havenbedrijf centraliseren. Het zal ook een opvallend landmark
vormen, met een hypermoderne nieuwbouw bovenop het
bestaande gebouw. Zo wordt het een icoon dat de haven
met de stad zal verbinden.
“Een dergelijk bouwwerk is niet evident, omdat je iets
nieuws in een bestaand gebouw moet integreren”, vertelt
Jelle Dierckx, medewerker van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. “Eerst wordt het oude gebouw volledig
gerenoveerd. Daar leggen we nu de laatste hand aan. Alle
ruimten zijn gestript, de ruwbouwwerken zijn voltooid en
nu gebeurt de afwerking: nieuw buitenschrijnwerk, dekvloeren, pleisterwerk. Eens die werken voltooid, start de
montage van de technieken zoals luchtkanalen en elektriciteit. Ook worden waardevolle oude elementen, zoals
trappen en vloeren, gerestaureerd. De gevelrestauratie
van het geklasseerde gebouw is grotendeels afgerond en
de dakwerken zijn bijna voltooid. Voorts is de grote ondergrondse parking van twee verdiepingen zo goed als afgewerkt.” De vroegere binnenplaats van het gebouw wordt
overdekt. “De metalen structuren hiervoor zijn al geplaatst
en de glaspartijen volgen later.”
Betonwerken bijna afgerond
Een gigantische constructie vormt een betonnen voorpoot,
waarvan de bouw zich in de laatste fase bevindt. “Dit is
een belangrijk steunpunt voor de nieuwbouw”, legt Jelle
“Het gebouw zal in 2016
in gebruik worden genomen.”
uit. “Het bekisten hiervan loopt ten einde, zodat men kan
starten met de laatste grote betonwerken: de bouw van de
overkapping van de brug. De brug vormt een begaanbaar
plateau tussen de nieuwbouw en het bestaande bouwwerk,
van waaruit je een prachtig uitzicht op het Kattendijkdok
en omgeving zal krijgen.”
De montage van het staalwerk voor de nieuwbouw is een
volgend huzarenstukje. “De moderne structuur, naar een
ontwerp van Zaha Hadid Architects, krijgt de vorm van
een schip en zal ook verwijzen naar de textuur van een
diamant, met glazen driehoeken. Belangrijk element voor
de ondersteuning van dit geheel vormt de ‘vierendeelcel’.
Die koppelt de voorpoot met de staalstructuur van de
nieuwbouw. Eens die klaar is, kan de staalstructuur van
de nieuwbouw worden gemonteerd. Dat zal begin 2015
gebeuren. “Het gebouw zal in 2016 in gebruik worden
genomen.”
Enkele cijfers:
 oppervlakte: parking 8.000 m², plaats voor 250 auto’s,
170 fietsenstallingen
 bestaand gebouw 9.000 m²
 nieuwbouw 6.400 m²
 binnenplaats 740 m²
 in het gebouw zullen meer dan 500 werknemers een
werkplek krijgen
VRAAG HET AAN de CEO
Maurice De Rycke: “Waarom werd
het Doeldok in het havengebied op de
linkeroever van de Schelde destijds aangelegd en waarom wordt het niet gebruikt?”
CEO Eddy Bruyninckx
Eddy Bruyninckx, CEO Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen:
“Het Doeldok maakte deel uit van de
oorspronkelijke plannen uit het midden
van de jaren 60 voor de uitbouw van de
haven op de linker Scheldeoever. Het
waren economisch sterke jaren waarin
de economie en dus ook de haven groeide en bloeide. Bij het ontwerp van het
dok verwachtte men een spectaculaire
groei van de petrochemie en het Doeldok werd dan ook ontworpen om te voldoen aan de specifieke eisen van deze
trafiek. Men bouwde bijvoorbeeld taluds
en geen dure, diepe kaaimuren omdat de
overslag in dit segment via pijpleidingen
gebeurt.
In de jaren 70 kreeg de internationale
economie echter zware klappen en de
economische premissen van weleer
werden op hun kop gezet. De voorziene
expansie zette zich niet door. Geplande
investeringen werden teruggeschroefd,
de bedrijfsgronden werden niet ingeno-
men en de langetermijnvisies werden
aangepast. De behoefte aan nieuwe industriële terreinen viel grotendeels weg.
Toen was het Doeldok al aangelegd.
Uiteindelijk werd een gedeelte ervan
behouden dat dienst doet als havendok.
Het andere gedeelte van het dok werd
gedempt.”
Wil jij de CEO ook een vraag
stellen? Mail deze dan naar
[email protected].
De meest relevante vraag wordt
beantwoord in de volgende editie
van Haven en Goed.
OP ONTDEKKING IN DE HAVEN
HAVEN EN GOED
3
“Fascinerend hoe dag en
nacht wordt gebaggerd”
Het gezin Claessens uit Deurne reageerde op onze oproep, om de boeiende
wereld van de haven van Antwerpen met haar enorme bedrijvigheid te ontdekken. Vader Luc, moeder Jerina, dochter Yuna en zoon Artur maakten een
uitstap naar de baggerspecialist en waterbouwgroep DEME in Zwijndrecht,
in de haven van Antwerpen op de linkeroever van de Schelde. Zij maakten
aan boord van een baggerschip mee hoe de Schelde wordt gebaggerd en
delen graag hun ervaringen.
Wat doet DEME?
We worden verwelkomd bij DEME met
een bedrijfsfilm, die de veelzijdige en indrukwekkende activiteiten van de bagger- en waterbouwkundige bedrijvengroep illustreert. “Is dit wat men ‘den
Dredging’ noemt?”, vraagt Luc zich af.
“Inderdaad, de DEME-groep bestaat uit
meerdere bedrijven, waaronder Dredging
International. Manu Florus, ‘works manager’ van de baggerwerken op de Schelde,
geeft ons een deskundige inleiding. “Mijn
afdeling staat in voor het onderhoud van
de Schelde, van Wintam tot de monding in
Vlissingen.”
Waarom wordt er gebaggerd?
Manu maakt ons wegwijs in het hoe en
waarom van baggeren op de Schelde.
“Door de werking van de getijden stroomt
er telkens zand en slib over de bodem.
Dat zorgt voor verzanding, waardoor zich
op sommige plaatsen een drempel vormt.
De ganse lengte van de rivier moet niet
continu worden gebaggerd, maar wel de
verzande ondieptes. In opdracht van de
Vlaamse Overheid, die de Schelde beheert,
maken onze baggerschepen die terug
diep genoeg. Zo kunnen ook de grootste
zeeschepen zowel bij hoog- als laagtij
de haven van Antwerpen aandoen. Luc
wil weten waar het gebaggerd materiaal
dan naartoe wordt gebracht. In België zijn
er drie vergunde zones: bij vloedstroom
is dat de punt van Melsele, bij laagtij
de stortzone Oosterweel, tegenover het
strand van Sint-Anneke, en Ouden Doel.
Aan boord van een baggerschip
Dan komt het moment waar we
reikhalzend naar uitkijken: meevaren met
een heus baggerschip, de ‘Vlaanderen
1’. In het haventje van DEME liggen
baggerschepen die niet aan het werk
zijn. Manu legt uit over welke types
het gaat. “Een cutter is een stationair
baggertuig, een hopper daarentegen vaart
en vervoert zelf het opgebaggerde zand.
Een emmerbaggermolen is een oud type,
dat ook stationair werkt. De ‘Vlaanderen
1’ is een splijthopper: die bestaat uit twee
scharnierende scheepshelften die in twee
splijten om zijn lading te lossen.” Wanneer
hij onze ietwat bedremmelde gezichten
ziet stelt Manu ons lachend gerust. “Maak
jullie geen zorgen, het schip blijft wel
drijven, hoor.”
De klok rond
Omdat de ‘Vlaanderen 1’ continu vaart,
moeten we een andere boot nemen om
het baggerschip te bereiken. “Weer of
geen weer, 24 uur op 24 wordt er gebaggerd op de Schelde”, legt Manu uit. “Enkel
14 dagen tussen Kerst en Nieuwjaar wordt
een pauze ingelast.” Dus gaan we het
personeelsvletje ‘Grutto’ op. “Dat wordt
onder meer ingezet om de opzichter van
onze klant, de Vlaamse Overheid, iedere
dag aan boord te brengen. Het dient ook
voor de veiligheid van de bemanning, als
er iemand ziek is bijvoorbeeld.”
We zitten op het dek en voelen de kracht,
die uitgaat van de Schelde en van de haven. Jerina vraagt zich af of de bemanning
al ooit zeehondjes heeft gespot. “Zeker, en
bruinvissen ook.”
Kapitein Patrick deelt zijn ervaringen
We gaan aan boord van de ‘Vlaanderen
1’ die baggert aan de Kallosluis. Op het
dek geeft kapitein Patrick Osaer eerst een
woordje uitleg over de veiligheid en waar
we moeten verzamelen als er alarm klinkt.
Hij vraagt ons ook om stil te zijn in de
gang waar de nachtploeg ligt te slapen.
De kapitein, die met zijn tatoeage en
oorring best wel stoer oogt, is een
vriendelijke en praatgrage man. “Ik vaar
al 40 jaar en heb 20 jaar in het buitenland
gewerkt. De ‘Vlaanderen 1’ is 74 meter
lang en 14 meter breed. Het schip kan 2050
kubieke meter lading dragen. Zopas is
Vóór het havenbezoek: kwamen
jullie al in contact met de haven?
Luc: Ooit deed ik er een vakantiejob
als containerhersteller. Allemaal hebben
we een gezonde interesse in de haven.
Die ontstond deels door mijn vader, die
bij General Motors heeft gewerkt. We
wilden dan ook altijd al de haven eens
bezoeken. Het bedrijf DEME was ons
totaal onbekend.
Indrukken achteraf
Yuna en Artur: “Wij dachten dat
er veel minder te beleven viel in de
haven. Het technische aspect vonden
wij geweldig: een boot die in 2
het getij gekeerd, dus brengen we het
gebaggerde materiaal naar de punt van
Melsele.” Is er een kok aan boord, wil Luc
weten. “Jazeker, en een heel goede zelfs.
De kwaliteit van de keuken is belangrijk
voor de sfeer aan boord. Ik heb leren
brood bakken door een slechte kok”, lacht
de kapitein. “En wat bij slecht weer?”,
vraagt Jerina zich af. “We stoppen alleen
bij dichte mist. Op de Schelde vallen de
weersomstandigheden erg mee, meestal
is de rivier een biljartlaken.” Of er nooit
tuigen uit de oorlog worden opgevist?
“Ik heb toevallig nog deze ochtend DOVO
gebeld voor een granaat in het Kanaaldok.
In de Schelde vinden we niet zo veel:
enkel fietsen, autobanden, kettingen.”
Het schip splijt open
Tijd voor actie: we gaan kijken hoe het
schip open splijt. Vanop een veilige afstand
zien we hoe de romp van de baggerboot in
de lengte open gaat. Indrukwekkend. Door
enorme buizen spuit het mee opgepompte
water weer de rivier in. Op de brug van
het schip - de plaats van waaruit het schip
wordt bestuurd - laat de stuurman Yuna
even het roer overnemen en geeft Manu
uitleg over de navigatiesystemen. We bezoeken ook de machinekamer, die veel lawaai produceert. “Je mist het rumoer als je
thuis bent”, weet de kapitein. Dan is het tijd
om te verpozen bij een drankje in de kantine. Dirk, de kok, heeft zelf cake voor ons
gebakken. Moe maar tevreden en een onvergetelijke ervaring rijker gaan we nadien
aan boord van de ‘Grutto’, die ons behouden weer aan wal brengt.
stukken opent om zijn lading te lossen. Het bezoek aan de
machinekamer was fascinerend en de uitleg van de kapitein
was knap. De bemanning was erg aardig en de cake, gebakken
door de kok, was heerlijk. Of we ooit zeebonken worden,
betwijfelen we, maar we hebben erg genoten en veel geleerd.”
Luc en Jerina: “Dat de Schelde dag en nacht wordt
gebaggerd, heeft indruk gemaakt. Eens aangekomen op de
baggerboot hebben we ons de ogen uitgekeken. Een van de
zaken die ons ook zijn bijgebleven, is de openheid waarmee
de zeer gedreven bemanning ons aansprak. Eigenlijk is het
leven aan boord en hoe het georganiseerd wordt minstens zo
interessant als de consistentie van de gebaggerde lading en
het aantal ton dat verplaatst wordt. Wij hebben veel geleerd,
over de Schelde en de haven en hoe hard er wordt gewerkt om
die aan de praat te houden, 24 uur per dag, 7 dagen per week
en dat het hele jaar door. Toch een ‘eyeopener’ en een reden
om trots te zijn.
4
IN DE KIJKER
HAVEN EN GOED
Haven van Antwerpen 1914 De brug van verleden en heden
Dat het dit jaar 100 jaar geleden is dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak, zal je niet zijn ontgaan. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerp
in het internationale herdenkingsprogramma van het Vredescentrum. Hoogtepunt is een tijdelijke pontonbrug over de Schelde. Op 3, 4
je erover wandelen, als symbool van verbinding tussen verleden, heden en toekomst. Een mooie aanleiding voor een vergelijking tusse
Antwerpen aan de vooravond van WO I en de haven anno 2014.
Pontonbrug: knap staaltje van strategie
Op 27 september 1914 veroverden de Duitsers Mechelen en daarmee was de aanval
op Antwerpen ingezet. Op 10 oktober viel Antwerpen en op enkele dagen tijd werd
de bruisende havenstad herschapen tot een bezette stad. De overwinning was echter
voor een groot deel hol en de buit karig.
Na de verovering van Brussel had het Belgische leger zich half augustus teruggetrokken
in Antwerpen, het ‘nationaal reduit’, versterkt met zijn enorme fortengordels. Antwerpen
werd tijdelijk de hoofdstad; de koninklijke familie verbleef nu in het paleis op de Meir. De
Duitsers hadden verwacht de koning, de Belgische regering en het hele leger in Antwerpen
gevangen te nemen, maar die konden onder de neus van de Duitsers ontkomen. In de
nacht van 5 op 6 oktober 1914 vond immers één van de opmerkelijkste operaties uit de
Belgische militaire geschiedenis plaats. Op bevel van Koning Albert trok het veldleger
zich terug uit de vestingengordel rond Antwerpen. Via vlot- of pontonbruggen konden zo
duizenden vermoeide soldaten de Schelde oversteken en vluchten richting Linkeroever.
Op 7 oktober verliet ook koning Albert via deze pontonbrug aan het Steen de stad.
Meer over het pontonweekend in de kalender op p.8
 www.antwerpen14-18.be
 www.wegwijzerWOI.be
WIN
Maak kans op één van de 50 duo-tickets voor
een bezoek aan de pontonbrug tijdens het
herdenkingsweekend van 3, 4 en 5 oktober.
VRAAG: In de nacht van 5 op 6 oktober 1914 vluchtten duizenden soldaten vanuit
Antwerpen over de pontonbrug naar Linkeroever. Op welke plaats aan de Schelde
lag de brug?
SCHIFTINGSVRAAG: Hoeveel inzendingen heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf
Antwerpen gekregen op 20 september?
Stuur vóór 20 september een mail met vermelding van je naam, adres
en telefoonnummer naar: [email protected]
De haven aan de
vooravond van WO I
België was in 1914 de vijfde grootste
economie van de wereld, dankzij zijn enorme
industrie. Toen al wedijverden Antwerpen,
Rotterdam en Hamburg om de titel van
grootste haven van Europa. De haven
van Antwerpen groeide razendsnel en er
werden almaar nieuwe en grotere dokken
en sluizen aangelegd in het noorden van de
stad. De activiteit in de haven nam in die
periode fenomenaal toe. Het vrachtverkeer
was in minder dan 20 jaar verdubbeld. Van
1903 tot 1914 verdubbelde de capaciteit van
de haven. Die groei werd ‘on hold’ gezet
tijdens WO I en de haven lag zo goed als
stil. Dankzij haar ligging nabij het neutrale
IMPORT
 1913* granen, zaden en aanverwante
koopwaren (landbouwproducten),
ertsen en aanverwanten
 2013 aardoliën en distillaten,
chemische producten, metaalproducten
Nederland bleef de Antwerpse haven wel
gespaard van grote bombardementen. De
binnenvaart speelde een aanzienlijke rol in
de logistiek van WO I. Zowel Duitsers als de
geallieerden eisten schepen op om voedsel,
wapens en andere materialen af en aan te
voeren. Of om gewonden te transporteren,
want een schip als drijvend hospitaal
gaf veel minder schokken dan andere
vervoersmiddelen uit die tijd.
IN DE KIJKER
HAVEN EN GOED
- 2014
Antwerpen is een partner
Op 3, 4 en 5 oktober kan
ng tussen de haven van
wel
De
in
de
sel,
te
en,
aal
ere
5
Van buildragers
en zakkenwijven
Van stoomschip
tot containergigant
Tal van havenberoepen, die in WO I
nog heel courant waren, zijn intussen –
gelukkig – uitgestorven. Dokwerker was
een zeer zwaar en gevaarlijk beroep, want
de haven werkte op spierkracht en de
aandacht voor veiligheid was lang niet zo
groot als nu. De stouwers stonden in voor
het los- en laadwerk van de koopwaar.
Antwerpen stond trouwens bekend voor
het goede werk van de stouwers. Verder
waren er ook andere werklieden zoals
kolenmannen, houtmannen, ertsmannen,
stukgoedmannen, gespecialiseerd in het
sjouwen met deze goederen. Ook waren er
wegers, meters en natuurlijk de buildragers.
Buildragers laadden en losten de goederen
met een buidelzak. Je kon hen herkennen
aan de kap die ze op hun hoofd droegen om
hun hals te beschermen tegen het vuil en de
pikhaak waarmee ze de zakken vastgrepen.
Het werk van sjouwers en buildragers was
zeer zwaar, ze droegen zakken van ruim 150
kg vanuit het ruim naar omhoog. De vrouwen
deden ook hun duit in het zakje door te
werken als jeneverleurster of vellenkuister
om runderhuiden af te borstelen. Ook waren
er de zakkenmaaksters of ‘zakkenwijven’,
die instonden voor het herstellen en het
dichtnaaien van de juten buidelzakken.
Het leeuwendeel van de schepen, die in
1914 de haven van Antwerpen aandeden,
waren
stoomschepen.
De
eerste
motorschepen doken op vanaf 1912.
Ook de zeilvaart was in 1914 nog relatief
belangrijk, maar die werd lang niet zo veel
gebruikt als de stoomscheepvaart.
Ten tijde van WO I waren er twee types
van schepen: passagiersschepen – onder
meer die van de befaamde Red Star Line en zeer veel vrachtschepen, tankschepen
terzijde gelaten. Uiteraard waren de
schepen veel kleiner, maar zij hadden
meer mensen aan boord voor de vele
taken. Zo was er een stoker die moest
zeulen met tonnen kolen. Een zwaar
beroep dus, maar dat gold ook voor de
trimmers die de kolen overhevelden van
de kolenopslagplaats naar de dagtanks.
De schepen werden ook tijdens het varen
onderhouden en geschilderd, in plaats van
in een droogdok.
Nu behoren de stoomschepen tot het
verleden en worden in de haven enkel
motorschepen ingezet. Zo doen de
Maersk-schepen uit de E-klasse, de
grootste containerschepen ter wereld
met een capaciteit van maar liefst
18.000 TEU, probleemloos de haven van
Antwerpen aan. In de toekomst zullen
containergiganten van 20.000 TEU en
meer in de containerterminals aanmeren.
aantal schepen
 1913* 7.056 (zeilschepen +
stoomschepen)
 2013 14.220 zeeschepen
EXPORT
 1913* halfproducten, zoals
spoorwegmateriaal
 2013 aardoliën en
distillaten, metaalproducten,
chemische producten
Geografische uitbreiding
ANNO
2014
Ten tijde van WO I was de haven van Antwerpen al gekend omwille
van haar centrale positie. Het havengebied was evenwel veel
kleiner dan nu. De havenactiviteiten situeerden zich in de dokken
van wat we nu als het Eilandje kennen en aan de 5,5 kilometer lange
Scheldekaaien vlakbij het stadscentrum. Het oudste dok in de haven
is het Bonapartedok, dat nu dienst doet als museumdok.
ANNO
1914
In de tweede helft van de 20e eeuw zorgde een tienjarenplan voor
een grootschalige uitbouw van de haven in noordelijke richting tot
aan de grens met Nederland. Met de aanleg van de kanaaldokken
verdubbelde de totale dokoppervlakte. Sommige dokken, zoals het
Lefèbvredok, het Afrikadok en het Schippersdok, werden gedempt
en bestaan nu niet meer.
Anno 2014 telt de haven 48 dokken. Daarnaast zorgen 25 bruggen
en 6 zeesluizen voor een efficiënte toegang, zodat schepen vlot hun
bestemming bereiken. Het Antwerpse havengebied telt nu 13.057
hectaren, waarvan 7.239 op de rechter- en 5.818 op de linkeroever
van de Schelde. Het havengebied breidde uit naar Linkeroever met
onder meer het Deurganckdok en Verrebroekdok, een expansie die
vandaag nog volop aan de gang is.
Meer weten over infrastructuur in de haven van Antwerpen?
Download de POA-app op www.portofantwerp.be.
tonnage
 1913* 18.871.000 ton
 2013 190.849.079 ton
BRONNEN:
• Albert Himler, Havenhistorisch
adviseur GHA
• Florent Van Otterdyk,
scheepsbouwkenner, oud-journalist
bij het maritiem dagblad De Lloyd
• Johan Eeckelaert, vzw Maritiem &
Logistiek erfgoed
• Jan Lochten, GHA
• Antwerpen 1914, Thomas G. Maes
• Foto’s Beeldbank Gemeentelijk
Havenbedrijf Antwerpen
*Omdat cijfermateriaal uit de
oorlogsperiode '14-'18 niet
voorhanden is, maken we een
vergelijking tussen 1913 en 2013
6
VAN A TOT Z
HAVEN EN GOED
De peer
valt wél ver
van de boom
Antwerpen
China
De Belgische peren zijn recent veel in het nieuws geweest. Maar wist je
ook dat er heel wat naar China worden geëxporteerd? Marc Evrard van
de Belgische Fruitveiling (BFV) - de grootste Europese coöperatieve
van fruittelers - en Steve Alaerts van foodcareplus vertellen hoe de
conferenceperen in vele Chinese winkels belanden. De haven van
Antwerpen is een uiterst belangrijke partner in die overzeese transporten.
De Belgische Fruitveiling doet een beroep op foodcareplus, specialist in
logistieke service, voor transport, controle en coördinatie van de export.
u Productie
“Een vierde van onze productie aan peren wordt geteeld
in het Waasland, vooral in Vrasene”, legt Marc Evrard uit.
“Eens de peren rijp zijn,
worden ze manueel
geplukt. Dat gebeurt
eenmaal per jaar, in de
periode van half augustus
tot eind september,
afhankelijk van de
weersomstandigheden.”
v Sorteren en verpakken
“De peren worden in ‘bins’ geplaatst. Dat zijn kisten uit
hout of plastic, die 400 kg kunnen bevatten. Ze kunnen
gemakkelijk worden getransporteerd en gestapeld. Van
zodra de eerste peer is geplukt, beginnen wij te verkopen.
Een deel van de peren wordt opgeslagen in koelhuizen
onder gecontroleerde klimaatomstandigheden, wat ons
toelaat deze tot 10 maanden te bewaren.” De peren
worden stuk voor stuk gekeurd en gesorteerd per categorie.
“Ze gaan in een sorteerinstallatie met water en worden
drijvend gesorteerd,
om beschadiging te
voorkomen.”
w Administratie
De export moet ook administratief worden voorbereid. Zo
moeten er gekoelde containers worden gereserveerd en
alle vervoerdocumenten worden opgesteld. Ook de aangifte
voor de douane moet in orde
zijn. “Dat alles gebeurt door
foodcareplus”, legt Steve
Alaerts uit. “Even belangrijk
is de aanmelding bij FAVV,
het Federaal Agentschap
voor de veiligheid van de
voedselketen, want dat
inspecteert de peren voordat
ze worden geëxporteerd.”
x Transport naar de haven
De peren worden in containers op vrachtwagens naar de
terminals in de haven vervoerd. Een container kan 20 ton
peren bevatten, goed voor gemiddeld 123.000 peren. “De
conferencepeer is stevig en goed geschikt voor export,
maar korte transittijden zijn toch
nog heel belangrijk”,
legt Marc uit. “Hoe
sneller een peer op
zijn eindbestemming
aankomt, hoe beter
de smaak.”
y In de haven
Eens de containers op één
van de terminals aan het
Deurganckdok zijn gearriveerd, worden ze onmiddellijk
ingeplugd voor de koeling. Na controle door de douane
worden ze op gigantische containerschepen geladen. Dat
gaat uiterst snel door het gebruik van zeer geavanceerde
kranen. Hierdoor vallen de containers niet langer dan 5 à
10 minuten zonder stroom, waardoor de temperatuur niet
daalt. De vaarroute vanuit de Antwerpse haven naar één
van de zes havens in China bedraagt ruim 22.000 km. De
duur van transport varieert tussen 18 en 55 dagen.
z Naar de Chinese consumenten
Na een nieuwe
kwaliteitscontrole
in de haven van
bestemming gaan de
peren hoofdzakelijk
over de weg, maar soms
ook per binnenschip,
naar de retailers in
China. Zij verkopen
de conferenceperen aan de
consumenten onder de naam ‘Belgische peer’, hetzij los,
hetzij voorverpakt. Jaarlijks worden vanuit de haven van
Antwerpen ongeveer 200 containers met peren naar China
verscheept. Dat volume verdubbelt elk jaar.
DUURZAME HAVEN
“FIETSEN IN DE HAVEN, EEN STUK VEILIGER”
Het Havenbedrijf stimuleert duurzaam woon-werkverkeer en moedigt werknemers aan om de fiets of
het openbaar vervoer te nemen. Omdat veiligheid primeert, neemt het
initiatieven om fietsen in de haven
veiliger te maken.
In 2013 ondertekenden de stad, de provincie en tal van bedrijven en organisaties op initiatief van het Havenbedrijf de
intentieverklaring ‘Veilig woon-werkverkeer in de Antwerpse haven’, met
acties voor een veiliger fietsverkeer in
de haven.
Het Havenbedrijf en de wegbeheerders
legden veilige fietsinfrastructuur aan
en plaatsten infoborden om gevaar-
lijke situaties aan te geven. Maar uit
onderzoek van het Havenbedrijf blijkt
dat er op bruggen en sluizen relatief
veel fietsongevallen gebeuren. “Bruggen zijn de gevaarlijkste plaatsen op
mijn fietsroute naar het werk, want het
wegdek is er glad en je loopt het risico
in treinsporen te rijden. Ook denderen
de vrachtwagens je er voorbij”, weet
Bernd Van Hassel, meet- en regeltechnieker bij Solvay. “Al worden er wel inspanningen gedaan om kasseien en ongebruikte sporen veiliger te maken voor
fietsers.” Bernd rijdt met zijn koersfiets
elke dag vanuit Boechout naar het werk
in het noorden van de haven. “Sinds
een vijftal jaren is het traject fel verbeterd, dankzij de aanleg van een nieuw,
goed van de rijweg gescheiden fietspad. Hierop kan ik veilig de hele weg
door de haven afleggen."
Fietskaart loodst je
behouden door de haven
Het Havenbedrijf brengt deze maand
een fietskaart uit, die extra inspeelt
op aandachtszones voor fietsers. Voor
wie recreatief wil fietsen door de haven, is er daarnaast een gratis toeristische fietskaart met vier routes tussen
10 en 60 km. Beide zijn verkrijgbaar
in het MAS Havenpaviljoen, Hanzestedeplaats 19, aan het onthaal van
het Havenhuis (Entrepotkaai 1) of via
www.portofantwerp.com.
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN
HAVEN EN GOED
7
Een buitenbeentje
Soms krijgt een verificateur van
de douane met zeer bijzondere
goederen te maken. Zo kwam
begin augustus de gigantische
wand van een nieuw aquarium
voor de Antwerpse Zoo per
schip uit Houston in de haven
van Antwerpen aan. Het
gevaarte uit kunststof vereiste
een aangepaste behandeling,
want het had een grootte van
maar liefst 8 bij 4 meter, was 13
centimeter dik en 5,3 ton zwaar.
Intussen werd de wand veilig in
de Zoo geïnstalleerd.
Het werk van een douanier in de
haven van Antwerpen verschilt
sterk met dat van zijn collega’s
bij de grensinspectie. Wij gingen
op pad met Etienne Kees, al ruim
dertig jaar verificateur in de haven,
en ontdekten wat zijn werkdag
allemaal inhoudt.
“Wij controleren alle mogelijke soorten van
goederenstromen”, licht Etienne zijn job
toe. “Van containers tot auto’s en bulkgoederen. De verificateurs controleren zowel
in- als uitvoer. Doorvoer in mindere mate.
Er zijn twee types van controles: een documentaire, om de aangifte te vergelijken
met de handelsdocumenten, en een fysieke, waarbij we de goederen inspecteren.
In tegenstelling tot de douaniers bij een
grensinspectiepost verplaatsen wij ons
naar de goederen, wat uiteraard meer tijd
in beslag neemt.”
Risico groen, oranje of rood
“Jaarlijks komen er 8 à 10 miljoen containers in de haven aan”, legt Etienne uit.
Hoe geraken de verificateurs wijs uit de
duizenden aangiften, die hen dagelijks bereiken? “De aangiften gebeuren digitaal,
Een douanier
in de haven
Etienne Kees
via een ‘paperless douane en accijnzensysteem’. Dat maakt een voorselectie door
een computerprogramma mogelijk, op basis van risicoprofielen. Groen betekent een
laag risico. Die aangiften krijgen wij niet
te zien. Oranje houdt een zeker risico in.
Daarbij verrichten we naast een documentaire vaak ook een fysieke controle. Rood
impliceert sowieso een fysieke controle,
die uiterst nauwgezet gebeurt.”
Juiste code is belangrijk
Wij vergezellen Etienne op een controle
van een container. Wat gaat hij nakijken?
“Eerst de documenten. Wij zijn ambtenaren van financiën, dus is het fiscale aspect
belangrijk. De meest voorkomende inbreuken hebben te maken met fiscaliteit. Zo
kunnen verkeerde codes op de aangifte
staan, waardoor de aangever minder taks
betaalt dan zou moeten.” Maar het is niet
altijd eenvoudig om codes te bepalen.
“Voor elke verificateur is de internationale
goederennomenclatuur een echte bijbel.
Dat is een lijvig boek met cijfercodes voor
alle goederen die er bestaan. Het is belangrijk de juiste code te hanteren, want
los van het fiscale, hangen er aan elke code
andere maatregelen vast.”
zelfde voorwaarden door iedereen worden
toegepast.”
Tijd voor de verificatie van de goederen in
de container, die intussen werd ontgast
voor de veiligheid. “Op de aangifte is vermeld dat het om ‘ladies’ T-shirts’ gaat. Het
risicoprofiel is ‘ad random’, wat betekent
dat ik ook een fysieke controle uitvoer via
steekproef.” De doos, die Etienne opent,
bevat inderdaad een katoenen damesshirt.
“Op het eerste gezicht lijkt alles in orde te
zijn, maar ik ga de documenten verder volledig controleren. De container blijft staan
in afwachting en wordt opnieuw verzegeld.”
Stopfunctie
De uitvoer van tweedehandsauto’s is ook
een heel belangrijke branche in de haven van Antwerpen. “We moeten goed
controleren op mogelijk recycleerbaar afval en nagaan dat het niet illegaal wordt
geëxporteerd. Zo kunnen we mee voorkomen dat er van Afrika een stort wordt
gemaakt.” De havendouane heeft een belangrijke stopfunctie. “Signaleren we een
onregelmatigheid, dan nemen we contact
op met de bevoegde inspectie, rond milieu
of economie bijvoorbeeld, die het dossier
overneemt.”
En drugs? “Ik ben die in mijn 31-jarige
carrière nog nooit tegengekomen. In ons
gedeelte van de haven gebeuren ook fruittrafieken, vaak uit Zuid-Amerika. Het behoeft geen betoog dat die voor ons grote
risicoprofielen hebben. Zonder uit te wijden over onze controle- en opsporingstechnieken in die materie - vertrouwelijke
informatie - kan ik wel zeggen dat we daar
veel aandacht aan besteden. We hebben
een apart team dat zich uitsluitend daarmee bezig houdt.”
Veel meer dan fiscaliteit
Etienne kijkt ook andere aspecten na.
“Steeds vaker verrichten wij controles op
zaken die niets met fiscaliteit te maken
hebben. Alle maatregelen die er op goederen rusten: economische, veiligheids-, milieu- en gezondheidsvoorschriften, regels
rond fatsoenlijke handel, reglementen rond
namaak enzovoort zitten vervat in verordeningen. Die zouden in de hele EU dezelfde moeten zijn. Je hebt toch ook graag
dat de tube tandpasta die je in Hongarije
koopt dezelfde is als die van thuis? Er zijn
heel wat voorschriften rond wat er zoal op
het etiket moet staan. Wij bekijken dat de-
ANTWERPEN WERELDHAVEN
42%/30%
E
pa
uro
2013
Nabije Oo
te
s
MARITIEM GOEDERENVERKEER
IN ANTWERPEN
No
Antwerpen
rika
-Ame
den
Mid
n
-e
ord
ka
n
12%/17%
Zuid
-Am
eri
190.849.079 TON
19% /15%
Midden-
7%/7%
A fri
8% /15%
en
Ve
rr
eO
oste
n
11%/16%
ka
1%/0%
LOSSINGEN
LADINGEN
Oceanië
8
VARIA
HAVEN EN GOED
WEES ERBIJ!
SEPTEMBER
13/09
Port of Antwerp
Drakenbootfestival
Een jaarlijks familiegebeuren voor jong
en oud. Spektakel, water, boten met
een bemanning in vrolijke kleuren,
teamspirit, competitie en muziek
zijn enkele elementen die dit grootse
zomergebeuren zo aantrekkelijk maken
voor deelnemers én toeschouwers.
Kempisch Dok
Gratis
drakenbootfestival.be
14/09
Antwerpen ’14-’18. Op vrijdagavond 3
oktober wordt de brug feestelijk geopend
met een openingsspektakel op het water.
Daarna kan je over de brug wandelen, in
een feeërieke gloed van de brugverlichting. Inbegrepen in ticket: toegang tot
de pontonbrug, cultureel programma op
Linkeroever, toegang tot tijdelijke tentoonstellingen in zeven musea in het
kader van Antwerpen ‘14-’18.
brugticket € 5 (Win gratis tickets op p.5!)
combiticket € 6 (vervoersticket van De
Lijn binnen de provincie)
Inchecken ongeveer een half uur op voorhand. Reservatie verplicht.
Vertrekplaats: Steenplein
www.antwerpen14-18.be
11/10
Eilandfestival
Antwerp Race
Gelijktijdig met autovrije zondag en
Open Monumentendag loopt het
Eilandfestival, een kunstenfestival
in het decor van ‘t Eilandje, met
accenten op literatuur, muziek en het
goede leven. Onder meer Herman
Brusselmans, Eddy et les Vedettes,
Stefan Hertmans en Dimitri Verhulst
prijken op de affiche.
Eilandje
Tickets: € 10 vvk, € 15 kassa
Voorverkoop enkel online. Op de festivaldag: MAS Havenpaviljoen, Hanzestedenplaats 19, Antwerpen
www.eilandfestival.be
De Huysman Antwerp Race is de grootste race voor zeiljachten in de Benelux.
Het is een jaarlijkse zeilwedstrijd met
start in Breskens en Terneuzen en aankomst voor de Antwerpse Rede. Traditioneel wordt de race midden oktober
gevaren en sinds haar eerste uitgave
in 1988 kent ze een toenemend succes,
met meer dan 220 deelnemende jachten,
bemand door ruim 1000 zeilers, tientallen volgboten en reddingsvaartuigen.
De hele lengte van de Scheldekaaien
op Rechteroever en het wandelpad van
Linkeroever zijn één lange gratis tribune.
www.antwerprace.be
21/09
Sluitingsprijs
Putte-Kapellen
Bonapartedok
De Nationale Sluitingsprijs van PutteKapellen is in de loop der jaren uitgegroeid
tot een begrip binnen het wielergebeuren.
Dit jaar vindt de 81e editie plaats.
www.sluitingsprijs.be
Studay
Studenten geven een feestelijke aftrap
van het academiejaar 2014-2015.
Terreinen Sloepenweg
Gratis toegang
van 13.30 - 22u
www.studay.be
OKTOBER
3-5/10
Pontonweekend Tienduizenden bezoekers krijgen de
unieke kans om de tijdelijke pontonbrug over de Schelde over te steken, als
hoogtepunt van het herdenkingsproject
Lunchen in uniek varend erfgoed
Het Kerkschip is een unicum:
het
voormalige
tankschip huisvest een
oergezellige taverne en
feestzaal én twee kapellen. Lunchen krijgt er een
geheel andere dimensie.
Je bevindt je steevast in
het gezelschap van schippers, maar iedereen is er
welkom.
Zaakvoerster Jessy Dykstra
en zus Joyce zorgen sinds
twee jaar voor een frisse wind
in de taverne op het schip. “Toen verhuisde het naar de huidige locatie aan
het Houtdok Noordkaai, op wandelafstand van het Eilandje”, legt Joyce uit.
“We behouden het prachtige interieur,
met een voormalige reddingssloep als
toog.” Wie houdt van een vleugje nostalgie, kan zijn hartje ophalen in het
Kerkschip. In de feestzaal tref je allerlei
bezienswaardigheden rond scheepvaart, met schilderijen van binnenschippers en scheepsmaquettes. Bovendien geniet je van een fraai uitzicht
over het water.
Het Kerkschip heeft een rijke geschiedenis. Het tankschip werd gebouwd
tussen 1942 en 1944, in opdracht van
de Duitsers. Na de bevrijding sloeg de
Belgische staat het aan als oorlogsbuit.
Nadat het een tijd als bunkerschip had
gediend, werd het schip een ‘kerkelijk
en sociaal centrum voor de varenden’.
En dat is het nog steeds.
“Onze deur staat open voor iedereen”,
zegt Joyce. “Je kan hier terecht voor
snacks, zoals broodjes, salades en croques, maar ook traditionele Vlaamse
gerechten zoals stoofvlees met frietjes,
steak of konijn. Elke zondag is er een
misviering in de grote kapel. Die loopt
altijd goed vol. Wie in de haven werkt
of deze bezoekt, vindt in het Kerkschip
Sint-Jozef een ontmoetingsplaats in
een heel ongedwongen sfeer.”
Mooi is ook de lijfspreuk van het schip,
die de tand des tijds overleeft: Maria
beware allen die varen.
Houtdok 25A
2030 Antwerpen
openingsuren: week 10-20u, zo 9-17u
www.kerkschip-antwerpen.be
14/10
Port of Antwerp
Kajakpolotornooi
25/09
AAN TAFEL
VROEGER EN NU
WIN
Win tickets
voor havenconcert
Maak kans op een duoticket voor het
Havenconcert ‘Een boeiende symfonie‘ in uitvoering van de Bochumer
Symphoniker, een van de beste en
meest veelzijdige orkesten uit het
Ruhrgebied en met de Russische soliste Lilya Zilberstein aan de piano.
Je kan dit exclusieve concert bijwonen
op vrijdag 17 oktober om 20u in de
Singel. Stuur vóór 25 september een
mail met vermelding van je naam,
adres en telefoonnummer naar:
[email protected].
De winnaars worden per mail op de
hoogte gebracht.
COLOFON
Redactie: Ilse Prinsen, Inge De Wolf, Ines De Smet
V.U. Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen
en Tine Vandendriessche
Entrepotkaai 1 - 2000 Antwerpen
Coördinatie: Anne Ceulebrouck
[email protected] - www.portofantwerp.com
Graﬁsche vormgeving: Paul Van Dooren
Volg ons op facebook en twitter (@portofantwerp)
Fotograﬁe: Wim Hendrix, Michel Dauchy en Ilse Prinsen
100 jaar
bananen in de haven
De haven van Antwerpen is vandaag de
grootste bananenloshaven ter wereld. Het
overslagbedrijf Belgian New Fruit Wharf
(BNFW) behandelt jaarlijks ruim 8 miljard
bananen uit Centraal-Amerika. Die blijven
maximaal een week in de Antwerpse haven vooraleer ze per truck of via het spoor
vertrekken naar de distributiecentra in
Noordwest-Europa. In de haven worden ze
bewaard in ultramoderne gekoelde opslagplaatsen, tot ze vertrekken naar rijperijen.
In 1912 startte de Antwerpse onderneming
B.M. Spiers met de invoer en verdeling van
bananen uit Centraal-Amerika. Niet lang
daarna volgden anderen en in 1938 werd de
fruitwerf opgericht. Na WO II zouden daar
de ‘bananenboten’, grote koelschepen van
de Belgian Fruit Lines, aanmeren.
Tot halverwege de jaren 60 werden ze per
tros verscheept. Dat is een stam met 150
à 200 bananen. Deze trossen van veertig
kilogram en meer moesten manueel worden gelost. Soms troffen de havenarbeiders
ongewenste passagiers, zoals tarantula’s,
schorpioenen of slangen, aan in deze trossen. Dat is nu lang verleden tijd, want de
bananen arriveren netjes verpakt en gecontroleerd in gekoelde containers in de terminals in de haven. Het lossen gebeurt met
gigantische kranen, waar geen mankracht
meer aan te pas komt.

Download Report