Blauwe banen alleen een marketinghype?

Blauwe banen alleen een marketinghype?
Acceptatie van kleur hangt af van veel factoren
Over de blauwe baan op het ATP toernooi in Melbourne is niet geklaagd. Dat was in Madrid vorig jaar wel anders. Daar stuitte het blauwe
gravel op de nodige weerstand van de spelers. Zijn blauwe banen een marketinghype, of zit er meer achter?
Auteur: Guy Oldenkotte
Het was het US Open toernooi dat in 2005
als eerste met een blauwe tennisbaan kwam.
Televisieomroepen betoogden dat blauwe banen
en gele ballen een beter contrast gaven. Kijkers,
zowel op de tribunes als thuis, zouden de wedstrijd daarom beter kunnen volgen. Meer kijkers
betekende ook meer reclame-inkomsten voor
de omroepen. Sinds 2005 worden nu alle US
Open toernooien, twaalf ATP World Tour en WTA
Tour toernooien gespeeld op blauwe banen met
groene omranding.
De Australian Open volgde in 2008. ‘Het verhaal
gaat dat de Australiërs kozen voor een combinatie van blauw met blauw, omdat het ene blauw
de lucht boven, en het andere blauw de zee
rondom Australië moest voorstellen’, zegt Serge
Bos van Rekré Sport. Dit jaar werden de toplagen
van de banen in Melbourne aangelegd door de
Nederlandse firma. De keuze voor blauwe banen
in toptennis lijkt daarom meer ingegeven door
20
www.groundsman.nl
randvoorwaarden dan door verbetering van
het spel. Marketingdeskundige Robbert Klein
Koerkamp lijkt dat te onderschrijven. ‘Een typisch
voorbeeld van citymarketing’, zegt hij over de
keuze voor blauw in Melbourne. Klein Koerkamp
is directeur van marktonderzoekbureau Enneüs
uit Groningen en heeft veel onderzoek gedaan
naar ‘kleur en consumentengedrag’.
Een poging om blauwe banen in te voeren wordt
niet overal gewaardeerd. Een poging van de
organisatie van het ATP toernooi in Madrid om
dankzij blauwe gravel betere waarneming én een
tevreden hoofdsponsor te bereiken, liep zelfs uit
op een mislukking. Tennissers staan doorgaans
open voor innovaties, maar het moment van
introductie viel, zo bleek, verkeerd. Raphael Nadal
en Novak Djokovic vonden experimenten halverwege het seizoen totaal ongepast.
Toch waren het klachten over de sporttechnische waardes die uiteindelijk de doorslag gaven.
Volgens Djokovic zou de bal anders stuiteren en
zou het blauwe gravel gladder zijn. ‘Die cognitieve dissonantie van blauw gravel, waarbij in dit
geval de visuele waarneming niet overeenkomt
met de wetenschap dat gravel rood is, daar kun
Robert Jan Luttikhuis
Achtergrond
???????
je nog wel overheen komen. Maar alles staat of
valt met de kwaliteit van het product’, zegt Klein
Koerkamp daarover. Die kwaliteit was blijkbaar
niet voldoende, dus besloot de ATP, bij monde
van voorzitter Brad Drewett, dat blauw gravel
niet meer wordt toegestaan.
Cognitieve dissonantie
Die cognitieve dissonantie is erg belangrijk,
betoogt Klein Koerkamp. ‘Ik kan me niet voorstellen dat Wimbledon ooit op een andere kleur
gras gespeeld wordt. Of dat Roland Garros ooit
op blauw gravel gaat plaatsvinden. De associaties
zijn te sterk. Bovendien denk ik dat dan toch
een stukje traditie verloren gaat in de ogen van
veel tennisliefhebbers. Je kunt verwachten dat
die daartegen in opstand komen.’ Serge Bos van
Rekré Sport denkt, om dezelfde reden, dat blauw
kunstgras voor tennis het daarom uiteindelijk ook
niet zal halen. ‘Kunstgras profileert zich nog te
veel als vervanger van gravel, waarvan iedereen
weet dat het rood is.’ Ook van afgeleide varianten van kunstgras voor tennis zal, hoogstwaarschijnlijk, geen blauwe variant komen. Jelle van
Rooijen van Eurogrit, leverancier van het rode
instrooigranulaat dat wordt toegepast in onder
meer SmashCourt, zegt dat ze de productie van
andere kleuren wel eens hebben getest. Maar
niet meer dan dat. ‘De pigmenten zijn er en technisch gezien is het mogelijk. Maar we hebben
nog geen ervaring met de slijtage en kleurvastheid van de korrel. Daarom kunnen we nog geen
garantie geven. We zullen het eerst moeten ervaren. Zeker omdat de praktijk vaak anders is dan
in een laboratoriumomgeving.’ Of het er ooit van
komt, valt dus te bezien, gezien de weerstand die
blauwe gravel opriep. Fieldturf AASportsystems,
leverancier van AA TennisRood, maakt ook
gebruik van granulaat in tennisbanen. Maar ze
Jelle van Rooijen
De baan in Melbourne werd dit jaar gelegd door Rekré Sport
hebben voorlopig geen plannen voor een AA
TennisBlauw. ‘Het zal uiteindelijk afhangen van
de vraag vanuit de markt’, zegt werkvoorbereider
Peter van Hoof.
Tijd voor verandering?
Bij de tennisbond KNLTB zal men opgelucht
ademhalen dat de naam zandkunstgras rood
voorlopig kan volstaan als naam voor baansoorten die gebruikmaken van kunstgras en
granulaat. De ontwikkelingen op het gebied
van gekleurde tennisbanen worden echter ook
aandachtig gevolgd door de tennisbond. Op dit
moment staat er niets in de normen over de kleur
van de baan. ‘Daar is volgens ons ook nooit aanleiding voor geweest, omdat er vanuit de markt
gebruik wordt gemaakt van een aantal algemeen
geaccepteerde kleuren’, zegt landelijk competitieleider Maarten Hofstee van de KNLTB. ‘Deze kleuren zijn verworden tot een soort ongeschreven
regel. Je kunt dit ook omschrijven als een vorm
van traditie.’ Hofstee meent dat er ook niet echt
redenen te vinden zijn waarom blauw niet toegestaan mag worden. Toch zijn de ontwikkelingen
reden voor de bond om erover na te denken om
de kleur van een tennisbaan toch vast te leggen.
‘De kans bestaat namelijk dat er anders wildgroei
ontstaat. Uitgangspunt bij het gebruik van andere
(minder traditionele) kleuren is dat er wel contrast
moet zijn tussen de ondergrond en de bal. Blauw
zal in dat geval overigens wel als een toepasbare
kleur worden beschouwd. Andere kleuren zullen
specifiek moeten worden bekeken.’
Wel voor indoor?
Dat het enthousiasme voor blauw gravel en
blauw kunstgras beperkt is, wil nog niet zeggen
dat kleuren geen toekomst hebben in tennis.
De acryl ondergronden van de US Open en de
Australian Open lijken zich wel te lenen voor
afwijkende kleuren. ‘Universiteiten in Amerika
schilderen hun tennisbanen al jaren in de universiteitskleuren om de schoolspirit te benadrukken’,
stipt Robbert Klein Koerkamp aan. ‘Louisiana
State University heeft bijvoorbeeld paarse banen.
En bij de Universiteit van Alabama zijn de banen
rood met wit.’ Dergelijke combinaties zijn voor
Nederland nog te exotisch. ‘Identificatie is in ons
land belangrijk’, meent Serge Bos. ‘Als verenigingen zich kunnen identificeren met grote toernooien zoals de US Open of de Australian Open,
dan helpt dat bij de acceptatie.’ Bovendien moet
voor dergelijke combinaties ook vaak toestemming worden verleend door de KNLTB.
Volgens Jan Jansen van ZTC in Zoeterwoude,
is een combinatie van blauw en groen zeker
acceptabel. ‘Onze banen ogen heel fris en passen nu beter in de landelijke omgeving’, zegt
hij over hun KushionKourt banen. Jansen werd
op de kleurencombinatie geattendeerd door zijn
leverancier, toen de tijd kwam om de banen te
renoveren. ‘Wij hebben dat idee voorgelegd aan
de leden en die hebben daarmee ingestemd.’
Maar succes van de bestuurskeuze is niet altijd
verzekerd. ‘Het hangt er maar net van af hoe
je het aan de leden voorlegt. Als bestuur heb je
een plan. Als je je plan kunt onderbouwen, dan
ondervind je nauwelijks weerstand.’ Jansen
www.groundsman.nl
21
Achtergrond
De US Open was het eerste toernooi dat op een blauwe baan werd gespeeld.
merkt daarbij op dat niet elke reactie voor hem
telt. ‘Als mensen zeggen dat ze het lelijk vinden,
dan neem ik dat voor kennisgeving aan. Daar
heb ik niet veel aan. Ik wil feiten, geen meningen. Alleen op basis van feiten kunnen we dingen veranderen.’ Dergelijke discussies zijn voor
Robert Jan Luttikhuis al lang verleden tijd. Tennis
Centrum Woolderes in Hengelo beschikt al sinds
2003 over blauw-met-rode tennisbanen. ‘Ik heb
nog geen seconde spijt gehad’, zegt Luttikhuis
over zijn keuze. ‘Geen enkel lid heeft geklaagd.
We staan nu zelfs bekend als dat tenniscomplex
met blauwe banen. Het heeft dus zelfs een toegevoegde marketingwaarde.’
Maarten Hofstee (rechts)
Vooralsnog lijkt het erop dat alleen hardcourt-banen
zich lenen voor blauw
22
www.groundsman.nl
Kwaliteit essentieel
De banen in Hengelo zijn, frappant genoeg,
van kunstgras. Het kan dus blijkbaar wel. Tien
jaar na de installatie is Luttikhuis nog altijd te
spreken over de kleur. ‘De kleurechtheid blijft
erg goed. Natuurlijk zijn de banen een beetje
gaan slijten, maar dat heeft geen afbreuk aan
de kleur gedaan.’ De banen van Tennis Centrum
Woolderes hebben voornamelijk te kampen met
mosvorming. ‘Maar de middelen die wij gebruiken om alg- en mosvorming tegen te gaan, hebben geen invloed op de kleurkwaliteit.’
Ook Serge Bos verwacht niet dat blauwe tennisbanen sneller vervagen dan standaard rode
banen. ‘Coatings zijn er in alle kleuren en
kwaliteiten. Het is de kwaliteit van de coating
die de duurzame kleurkwaliteit en de prijs van
de toplaag bepaalt’, zegt hij, verwijzend naar
gekleurde hardcourt-banen.
Hockeyers kijken heel anders tegen een blauwe ondergrond
aan dan tennissers
Net als coating kan ook kunstgras in elke kleur
worden geproduceerd. Toch is blauw kunstgras
duurder dan bijvoorbeeld groen of rood. ‘De
meerprijs voor blauw kunstgras is ongeveer
twee euro de vierkante meter’, zegt Friso van
den Berg van Edel Grass. ‘De meerprijs is er en
de volumes zijn niet dusdanig groot dat het
een commodity-kleur is. Dus vanuit financieel
oogpunt kun je er beter niet voor kiezen. Bij een
speciale kleur hoort (voorlopig) nog een speciale
prijs.’ Volgens Van den Berg duurt het ongeveer
zes weken om een mat in een speciale kleur te
leveren. ‘Standaard kleuren kunnen on demand
geproduceerd worden. Deze kleur moet besteld
worden en dat kost extra tijd.’ De beslissing om
voor blauw kunstgras te gaan, is er dus een die
om meerdere redenen weloverwogen en gepland
moet worden genomen.
Bijkomende kosten?
Volgens Joost Verhoeks van LEDExpert kunnen
blauwe sportvelden ook voor aanvullende ‘verborgen’ kosten zorgen. LEDExpert verkoopt ledsportveldenverlichting. ‘We zien bij hockey wel
eens dat de verlichting wat sneller aangaat bij
een blauw hockeyveld dan op andere hockeyvelden. Spelers hebben eerder het idee dat het donker is.’ Verhoeks vermoedt dat dat wordt ingegeven door de omvang van het veld en de houding
van de spelers. ‘Hockeyers lopen gebogen, terwijl
tennissers meer rechtop staan.’ Volgens JanWillem de Boer van Oostendorp verlichting ligt
het allemaal wat complexer. ‘Sportveldverlichting
moet de waardes leveren die door de bond wor-
???????
den gesteld. Wij meten naar de lichtbron toe’,
zegt De Boer, die vermoedt dat het vooral een
kwestie van perceptie is. Serge Bos gaat zelfs een
stap verder. ‘Een blauwe baan heeft juist meer
lichtreflectie. Wij horen nog wel eens de opmerking dat het lijkt alsof, tegelijkertijd met de baan,
ook de verlichting is vervangen. Rekré Sport heeft
de laatste jaren vooral blauwe hardcourt-banen
aangelegd. De baansoort heeft in grote mate
invloed op de lichtkwaliteit. Hardcourt-banen
reflecteren beter dan ondergronden zoals gravel
of kunstgras.’ Maar ook Robert Jan Luttikhuis
is te spreken over de lichtkwaliteit. ‘Wij waren
vooraf ook bevreesd dat het kunstgras licht op
zou zuigen. Maar dat valt reuze mee.’ In Hengelo
is echter nog een extra trucje aangebracht om de
zichtbaarheid te verhogen. ‘De belijning is wat
breder dan standaard. Daardoor is beter te zien
of een bal in of uit is.’
Beter zichtbaar?
Dat een blauwe tennisvloer beter contrasteert met de gele bal, staat buiten kijf. Vooral
toeschouwers op tribunes en hooggeplaatste
camera’s hebben baat bij een betere registratie.
Verbetering van de waarneming door de scheidsen lijnrechters op grote toernooien is minder relevant. Zij worden bijgestaan door technologieën
zoals de Hawk-Eye die scheidsrechters kunnen
assisteren bij hun beslissing. Volgens Robbert
Klein Koerkamp is er nauwelijks wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de invloed van de
baankleur bij tennis. Is de aanschaf van blauwe
tennisbanen voor recreanten daarom gerechtvaardigd? Joost Verhoeks van LEDExpert denkt
van wel. ‘Tennisspelers staan misschien rechtop,
maar concentreren zich toch op de balstuit.’ Ook
Robert Jan Luttikhuis heeft de ervaring dat recreatieve spelers gebaat zijn bij zijn blauwe banen.
Luttikhuis geeft nog regelmatig les. ‘Ik heb wel
het idee dat mijn spelers er beter door gaan
spelen.’
Onderzoek
De wetenschap lijkt de voorkeur voor blauw
boven rood als baansoort tegen te spreken. In
een studie uit 2011 merkt ing. Karin Overbeek,
onderzoeker lectoraat Industrial Design van
de Saxion Hogeschool, op dat het vermogen
om onderscheid te maken tussen blauw en
groen vanaf het dertigste levensjaar afneemt.
Onderscheid tussen rood en groen wordt pas
moeilijker vanaf het 55e levensjaar. Bij Tennis
Centrum Woolderes, Hengelo, lag voorheen
een groene baan met gele lijnen en een groene
omgeving. Toch meent Luttikhuis dat de kleurkeuze een verbeterd spel heeft opgeleverd voor
spelers in alle leeftijdsklasses.
Serge Bos merkt echter op dat er meerdere factoren zijn die die verbeterde waarneming bepalen.
‘Wij stemmen met de baankleur ook de kleur
van het gordijn of windschermdoek achter de
baan af’, zegt Bos. De kleur van de baan is vooral
belangrijk op het moment van de balstuit. Tijdens
de vlucht van de bal wil je juist een rustige en
contrasterende achtergrond. Afstemming van de
baankleur met de achtergrond heeft Sport en
Rekreatie Reuver ertoe gebracht om het aantal
standaardkleuren voor windschermdoeken uit
te breiden. ‘Vroeger was 90% van al het windschermdoek groen en kreeg het een zwarte
opdruk. Tegenwoordig is er wel meer vraag naar
andere kleuren. Daarom hebben we nu zelfs vijf
standaardkleuren’, bevestigt Gertie Wijnhoven
van de Limburgse firma. Volgens haar is het
bovenal een kwestie van smaak die de kleurkeuze
bepaalt. ‘Ik denk dat de gekleurde doeken, net
als gekleurde tennisnetten, vooral een trend zijn.’
Keuze te over
Wereldwijd zijn er, volgens de ITF, bijna 200 verschillende ondergronden die zijn goedgekeurd
om tennis op te spelen. Het merendeel daarvan
zal zich productietechnisch lenen voor vervaardiging in een andere kleur. Maar of iedere vereniging ook bereid is om de meerkosten daarvan
te betalen of erin slaagt om de leden de kleur te
laten accepteren, is maar de vraag. ‘Maar het kan
wel’, zegt Klein Koerkamp. ‘In de retailmarketing
was snoepfabrikant M&M’s de eerste die erin
slaagde om consumenten kleuren te laten accepteren die ze niet direct associëren met – in dit
geval – chocolade.’
Gertie Wijnhoven denkt dat veel ook zal afhangen van cultuur en de omgeving. ‘Ik vermoed dat
blauwe tennisbanen sneller geaccepteerd worden
in bijvoorbeeld de Randstad dan hier in Limburg.
Het oosten van ons land en de landelijke streken
zijn doorgaans conservatiever.’ Het is aannemelijk
dat Wijnhovens mening dicht bij de waarheid
zit. Als het niet wordt ingegeven door de cultuur
of de ‘grote stad-mentaliteit’, dan misschien wel
door de ondergrond.
De meeste hardcourt-banen vind je nog altijd in
het westen van het land. Dit soort banen overschilderen in een andere kleur lijkt voorlopig de
meest betaalbare en eenvoudig te motiveren
mogelijkheid. De rest van het land zal toch wat
meewarig naar blauwe banen blijven kijken, is de
verwachting.
Robbert Klein Koerkamp
Gertie Wijnhoven
www.groundsman.nl
23

Download Report