ING WK-nomie 2014 ING Economisch Bureau Samba economie leidt niet tot voetbalfeestje De aftrap van het WK-voetbal in Brazilië komt steeds dichterbij. Zoals bij elke eindronde brengt het ING Economisch Bureau traditiegetrouw voetbal en economie samen. In deze publicatie wordt aandacht besteed aan de samenhang tussen economisch en voetbalsucces, en waar scoringskansen zijn voor Nederlandse ondernemers. langrijk gestegen, van $7297 in 2000 naar $12060 in 2013, op Rusland na het hoogste niveau van de BRICS. Dit impliceert een jaarlijkse groei van het BBP per capita van bijna 4%, niet erg hoog in vergelijking met de andere BRICS maar toch substantieel. BBP per capita BRICS GDP/cap, 2013, USD Brazilië is niet alleen een groot voetballand, maar ook één van de opkomende economische giganten van de wereld. Brazilië won de Wereldbeker 5 keer, meer dan enig ander land ter wereld. Economisch heeft de natie ook groot potentieel, alleen al vanwege het formaat: Brazilië is het op 4 na grootste land ter wereld in termen van oppervlakte. Alleen Rusland, Canada, de VS en China zijn groter. Het is, met 201 miljoen inwoners het op 5 na grootste land in termen van bevolking. Qua omvang van de economie scoort het land goed met een 7e plaats op de lijst van grootste economieën van de wereld, met een Bruto Binnenlands Product(BBP) van 2.2 biljoen (duizend miljard) dollar. Het is duidelijk dat economische slagkracht en voetbalkwaliteit in een land als Brazilië samengaan. Maar is die samenhang ook te zien in de historische data? Oftewel: gaan periodes van goed economisch presteren samen met periodes van goede voetbalprestaties? Samenhangend daarmee rijst de vraag: waar zijn de kansen voor Nederlandse ondernemers om lucratieve activiteiten te “scoren” in Brazilië? Brazilië groeit wel maar tempo valt tegen Nog maar kort geleden waren alle ogen binnen de wereld van de opkomende economieën gericht op het groei- en afzetpotentieel van de zogenaamde “BRICS” (Brazilië Rus land India China South Africa) Echter, de laatste jaren is de economische groei in deze landen wat tegengevallen. Ook voor Brazilië geldt dat de economische groei de laatste jaren wat minder is geweest dan gewenst, gezien het nog relatief lage inkomen per hoofd van de bevolking. Wanneer men echter verder terug kijkt is het inkomen per hoofd van de bevolking sinds het nieuwe millennium be- jaarlijkse groei 2000-2013 Brazilië 12060 3.9% China 10050 11.8% India 4100 7.6% Rusland 17920 6.8% Zuid-Afrika 11303 4.4% memo: Nederland 43410 3.0% Vergeleken met Nederland scoort Brazilië nog niet zo slecht, met een economische groei die 3x zo hoog ligt en een overheidsschuld die ruim onder die van ons land ligt. Echter, omdat de Braziliaanse overheid veel hogere rente moet betalen aan houders van hun schatkistpapier drukt de overheidsschuld van Brazilië veel zwaarder op de belastinginkomsten. Maar bovenal is het Nederlandse inkomen per hoofd veel hoger. Comparatieve statistieken Brazilië en Nederland, 2013 Brazilië Nederland Verandering reëel BBP, jaar-op-jaar, % 2.3 -0.8 Overheidsbalans, % BBP -3.2 -2.5 Consumentenprijsinflatie, % 6.2 2.6 Totale overheidsschuld % BBP 57 74 Bevolking (miljoenen) 201.0 16.8 BBP per hoofd van de bevolking, PPP* 12,060 43,410 * PPP of Purchasing Power Parity betekent dat voor verschillen in koopkracht is gecorrigeerd Groei neemt af …. Verbeteringen sinds laatste crisis in 2000: lagere schuld … Brazilië: externe schuld % BBP 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 0 2000 De tragere economische groei leidt tot minder belastinginkomsten, terwijl naderende verkiezingen (in oktober) overheidsbestedingen juist stimuleert. Dit geldt in sterkere mate omdat de tegenvallende groei van de afgelopen jaren sociale onrust heeft veroorzaakt, die goed te zien is in toenemende demonstraties, met name rondom het naderende WK-voetbal. Het resultaat is een toenemend begrotingstekort. Onder andere deze ontwikkeling leidde ertoe dat rating agency Standard & Poor’s in maart de inschatting van het kredietrisico van de Braziliaanse overheid verslechterde. van het grote formaat van de economie, het nog relatief lage inkomen per hoofd van de bevolking, en belangrijke verbeteringen op het gebied van economische stabiliteit sinds de laatste economische crisis in 1999- van de economie ondersteunen. 1999 Trage groei en verkiezingsjaar leidt tot verslechtering overheidsfinanciën Wij verwachten dat de Braziliaanse economie dit jaar met 1.7% zal groeien, wat relatief weinig is, ook vergeleken met een gemiddelde groei van 3.1% over de laatste 5 jaar. Consumptie zal ongeveer met dezelfde snelheid groeien als BBP met net iets onder de 2% jaarlijks. Ditzelfde geldt voor investeringsgroei. … terwijl reserves stegen Brazilie: BBP groei, % Brazilië: valutareserves % BBP 8 18% 7 16% 6 14% 5 12% 4 10% 3 8% 2 6% 4% 1 2% 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 2000 0% 2014 2013 2012 2011 2010 0 Bron: EIU, ING schatting … en tekort neemt toe Overheidstekort (% BBP) 2014 2013 2012 2011 2010 0 -0.5 Samba-ritme van de economie leidt niet tot voetbalfeestje In de volgende grafiek is de economische groei van Brazilië uitgezet, terwijl de winst van een WK-voetbal wordt weergegeven door een Braziliaanse vlag. -1 Brazilië: reële BBP groei (%) en winst van wereldbeker ( ) -1.5 -2 15 -2.5 -3 10 -3.5 -4 5 Bron: EIU, ING schatting WK-nomie juni 2014 2 2013 2011 2009 2007 2005 2003 2001 1999 1997 1995 1993 1991 1989 1987 1985 1983 1981 1979 1977 1975 1973 1971 1969 1967 1965 1963 1961 1959 1957 1955 1953 0 1951 Bezuinigingsmaatregelen zullen nodig zijn en de groei verder belemmeren op de korte termijn, maar op de langere termijn positief uitwerken Na de verkiezingen, die zullen plaatsvinden in oktober, zal de winnaar pijnlijke bezuinigingsmaatregelen moeten doorvoeren om de overheidsfinanciën op orde te brengen en het vertrouwen van investeerders te herstellen. Die bezuinigingsmaatregelen zullen een neerwaarts effect op de economische groei volgend jaar hebben, maar zullen op de langere termijn het grote groeipotentieel – een functie -5 -10 Kijkend naar bovenstaande grafiek is de eerste constatering dat economische groei in Brazilië een sterk wisselend verloop kent, herinnerend aan de heen-en-weer beweging van de sambadans. Verder is het lastig een mogelijk ver- band te zien tussen economische groei en de winst van een WK-Voetbal. Drie van de 5 wereldbekers (1958, 1962, en 2002) zijn gewonnen in een toestand van laagconjunctuur. De resterende 2 (1970 en 1994) zijn gewonnen in het hoge gedeelte van de conjunctuur. Het lijkt er dus op het oog niet op dat goede economische prestaties en goede voetbalprestaties per se samengaan, maar ook niet dat ze juist niét samengaan. Een andere logische verwachting zou kunnen zijn, dat het winnen van het WK-Voetbal de economie stimuleert vanuit het idee dat vrolijke, vierende mensen meer geld uitgeven. Dit verband blijkt heel wisselend op sector niveau (zie artikel Thijs Geijer). Op macroniveau is zo’n effect in ieder geval niet terug te zien: het jaar na de winst van de beker is in drie van de vijf gevallen (1958, 1962, en 1970) de groei iets hoger, maar in twee van de vijf gevallen neemt de groei af (1994 en 2002). Nederland is een belangrijke handelspartner voor Brazilië … Brazilië exporteerde in 2013 goederen ter waarde van 14,2 miljard dollar naar Nederland. Van dit totaal was de belangrijkste post met afstand “voedsel”, en dat zit dan met name in de posten “veevoer” en “oliehoudende zaden”, waaronder soja. In ING’s Economische Wereldcup staat Brazilië op een respectabele vijfde plaats in de totale ranglijst, maar heeft het de pech al in de tweede ronde weggespeeld te worden door een nog beter scorend Chili. In ING’s Economische Wereldcup worden een aantal economisch indicatoren, zoals economische en exportgroei, verbetering in concurrentiepositie, arbeidskosten en werkloosheidscijfers, gebruikt om een ranglijst samen te stellen van de beste presteerders. In deze ranglijst eindigt Brazilië op een respectabele vijfde plaats (van de 20 deelnemende landen aan de Economische Cup), met name als gevolg van een bescheiden stijging in arbeidskosten en relatief goede prestaties op het gebied van concurrentiepositie. Echter, het land heeft de pech in de tweede ronde al een tegenstander te treffen die nog iets beter scoort, het één plaats hoger staande Chili. Hierdoor haalt Brazilië de kwartfinale helaas niet. World Economic Cup 2014 United States Mexico Germany Braziliaanse exporten naar Nederland, $m Chemische producten, 496 Voertuigen, 753 Electrische apparaten, kantoor, telecom, 33 Dranken en tabak, 176 Chile Brazil Korea Machines, 926 Australia Japan Landbouwproducten, ruwe materialen, 1085 Voedsel, 5275 Switzerland Spain Russia Gefabriceerde goederen, 1317 Netherlands Metaal (erts), 1491 England Brandstoffen, 2611 Argentina Portugal Belgium Nederland staat daarmee op de vierde plaats in de lijst van belangrijkste exportpartners van Brazilië. Deze hoge plaats van een klein land als het onze heeft natuurlijk grotendeels te maken met de rol van Nederland als doorvoerland naar de rest van Europa. WK-nomie juni 2014 3 Italy Greece France Nigeria 0 20 40 60 80 De omgekeerde stroom, Nederlandse exporten naar Brazilië, was in 2013 in totaal 3,7 miljard dollar waard. Nederland exporteert brandstof, chemische producten, en machines naar Brazilië. Snelste groei Nederlandse export naar Brazilie verwacht in: Machines Voertuigen Farmaceutische produkten Overige producten Chemische producten Overige gefabriceerde goederen Electrische apparaten, kantoor, telecom Textiel Voedsel Dranken en tabak Nederlandse exporten naar Brazilië ($m) Voedsel, 173 Voertuigen, 98 Textiel, 46 Dranken en tabak, 44 Farmaceutische produkten, 222 Electrische apparaten, kantoor, telecom, 240 Brandstoffen, 1409 Gefabriceerde goederen, 376 Machines, 429 Chemische producten, 614 … en de voorbereiding op het WK bood extra kansen Naast de reguliere export naar Brazilië hebben Nederlandse exporteurs ook geprofiteerd van een toegenomen vraag naar hun producten in de voorbereiding voor het WK-voetbal. Zo hebben Nederlandse bedrijven voetbal-en toernooi gerelateerde opdrachten gewonnen zoals het leveren van kunstgras of vezels voor kunstgras, het moderniseren van luchthavens en het aanleveren van verf in onder andere het Maracana stadion in Rio de Janeiro, waar de finale gespeeld zal worden. verwachte jaarlijkse groei 2014-2018 Product 10.0% 9.7% 8.7% 7.2% 7.2% 7.0% 5.3% 3.4% 2.4% -0.5% … en voor investeerders Naast de kansen voor exporteurs zijn er ook Nederlandse investeerders die belangrijke kansen in Brazilië zien: Nederlandse investeerders hebben 16 miljard dollar geïnvesteerd in Brazilië. Naast de enorme afzetmarkt die de Braziliaanse bevolking vertegenwoordigt, speelt ook het voordeel van goedkopere productie een rol: lonen liggen een stuk lager dan in Nederland, hoewel daar ook een lagere arbeidsproductiviteit tegenover staat. Onderstaande tabel laat zien hoe de totale productiekosten in Brazilië zich verhouden tot Nederland, en een aantal andere grote opkomende en ontwikkelde economieën. Duidelijk blijkt hieruit, dat voor alle sectoren het kostenniveau lager ligt dan dat van de geavanceerde landen, maar hoger dan de kosten in Rusland en China. De grootste kostenvoordelen worden in Brazilië behaald in de agrifood, de metaalindustrie, de pharma en de plastic industrie. Niveau totale kosten naar land, 2013, Nederland=100 … maar ook na het WK blijven er mogelijk interessante kansen voor exporteurs De extra vraag naar bepaalde producten ter voorbereiding van het aanstaande WK-voetbal zal binnenkort weer wegvallen. Er blijven echter ook op de langere termijn kansen voor Nederlandse exporteurs en niet alleen vanwege de Olympische Spelen van 2016. Zo wordt snelle groei verwacht in de productgroepen industriële machines, voertuigen, en farmaceutische producten. Deze groei is in lijn met de verwachte consumptiegroei en bovenal groei van investeringen. Dit laatste zowel als gevolg van het wegvallen van de onzekerheid rondom de verkiezingen, als door de ambitie van de Braziliaanse overheid om de industriële productie uit te breiden en op te waarderen. Voor Nederlandse exporteurs van producten in deze categorieën zouden hier belangrijke kansen kunnen liggen. Daarnaast zouden leveranciers van zakelijke diensten gerelateerd aan deze activiteiten goede zaken kunnen doen. 120 110 100 90 80 70 60 50 US Brazil Russia 40 China 30 The Netherlands 20 In de jaren van hoge economische groei hebben veel Nederlandse ondernemers geld verdiend in Brazilië met grote infrastructuurprojecten en de olie-en gasindustrie. Onder andere in de hoop een graantje mee te pikken van grote investeringen in verband met het WK-Voetbal en de Olympische spelen (2016) hebben Nederlandse bedrijven in bijvoorbeeld de auto-, scheepvaart- en luchtvaartindustrie eigen productiefaciliteiten in het land geopend. Zo omzeilen zij ook hoge invoerrechten. Maar pas op voor valutarisico Exporteurs en investeerders doen er goed aan zich bewust te zijn van het valutarisico. De Braziliaanse real is tot nu toe relatief sterk gebleven, sterker dan de onderliggende economische ontwikkeling rechtvaardigt. Dit heeft WK-nomie juni 2014 4 te maken met de hoge binnenlandse rente, die buitenlands kapitaal aantrekt, ondanks het verhoogde risico. Echter, het ligt voor de hand dat op een gegeven moment het beleidsrisico en tegenvallende economische ontwikkelingen zwaarder zullen gaan wegen. Op dat moment zal de real gaan verzwakken, met als gevolg verliezen –in euro termen – voor houders van Braziliaanse reals die het valutarisico niet hebben afgedekt. Braziliaanse real t.o.v. €, 2000-heden 4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 01/01/2014 01/06/2013 01/11/2012 01/04/2012 01/09/2011 01/02/2011 01/07/2010 01/12/2009 01/05/2009 01/10/2008 01/03/2008 01/08/2007 01/01/2007 01/06/2006 01/11/2005 01/04/2005 01/09/2004 01/02/2004 01/07/2003 01/12/2002 01/05/2002 01/10/2001 01/03/2001 01/08/2000 01/01/2000 0 Vooruitzichten korte termijn twijfelachtig, langere termijn rooskleuriger Kortom, de data wijzen in eerste instantie niet op een duidelijk verband tussen voetbal- en economische prestaties. Maar bovenstaande analyse is niet bepaald uitputtend te noemen. Stel dat de economische toestand wél een voorspeller is voor voetbalprestaties, zou Brazilië dit WK wel eens zwakker kunnen presteren. Echter, het effect van de zwakkere economie zou kunnen worden gecompenseerd door het thuisvoordeel van het Braziliaanse nationale elftal. Op de langere termijn zou een economische verbetering wel eens voor een groter aantal goals kunnen zorgen, als de overheid er tenminste in slaagt om het huishoudboekje op tijd te verbeteren. WK-nomie juni 2014 5 Meer weten? Kijk op ING.nl/zakelijk Of neem contact op met Anke Martens Senior econoom [email protected] Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 30 mei 2014
© Copyright 2024 ExpyDoc
