iedereen een eigen museum

iedereen
een eigen
museum
foto voorpagina: houman esmailnia
Het beginpunt kun je bepalen, maar het einde is onbekend.
Soldaat
en klokje
Inhoud
Duizend-en-een verhalen
9
Schrift van Jefry
11
Geluksoverhemd van Mher
13
Doosje van Amnah
15
Medaille van Arthur
17
Portret van de overgrootvader van Milad
19
Gitaar van Sonya
21
ZIlveren bijbel van Knar
23
Voetbal van Alireza
25
Schelpen van Aydan
27
Zandloper van Mohamed
29
Fluit van Marie
31
Pet van Jawid
33
1 Achtergrondinformatie
34
2 Werkwijze
37
3 Opdrachten
40
Bijlagen44
Colofon50
Duizend-en-een verhalen
Twee jaar geleden werd ik door iemand getipt om het boek
‘Het museum van de onschuld’ van Orhan Pamuk te lezen. Na
het lezen van het boek liet het mij niet meer los. In dit prachtig
geschreven verhaal versmelten twee werelden die soms pal
tegenover elkaar staan, die van het Oosten en die van het
Westen. Ik opende de Facebook-pagina ‘Iedereen Een Eigen
Museum’. Op die pagina vroeg ik mensen om persoonlijke
objecten en onderwerpen met een verhaal daarachter te delen.
Het digitale museum was een feit.
Door mijn Iraans culturele achtergrond ben ik altijd
geïnteresseerd geweest in associatief werken en denken. Een
mooi voorbeeld uit Perzië is: ‘Duizend-en-een nacht’, waarin
al associërend een verhaal in een verhaal, in een verhaal
wordt verteld, zodat duizend-en-een nacht samenvallen in een
eindeloze reeks verhalen die als een enkele nacht voorbij gaan
(het Nederlandse ‘Droste effect’).
Associatief denken kan vaak alleen herkend worden nadat het
iets teweeg heeft gebracht. Het beginpunt kun je bepalen, maar
het einde is onbekend. Zo zijn we het project ‘Iedereen Een
Eigen Museum’ ingegaan. En zo is deze methodiek ons kleine
verhaal in een haast eindeloze reeks van duizend-en-een. Het
einde blijft ongewis.
Nosrat Mansouri Gilani
Kunstenaar
9
Schrift
van Jefry
11
Geluksoverhemd
van Mher
Toen ik bijna 10 jaar oud was speelde ik bij een
klein theatergroepje. Voor een optreden hadden we
afgesproken dat we allemaal een wit overhemd droegen.
Op de dag van het optreden bleek er een wit overhemd
te weinig te zijn en kreeg ik van de regisseur als enige
een rood overhemd. Eigenlijk vond ik dat wel tof, want ik
was meer zichtbaar dan de rest. De voorstelling was een
groot succes en iedereen was erg tevreden. Na afloop
kwam er een man naar mij toe die vroeg of ik aan zijn
opleiding wilde komen studeren, een theateracademie
waar je normaal minstens 15 jaar oud voor moet zijn
om toegelaten te kunnen worden. Het is moeilijk om daar
zomaar te kunnen studeren, dus zei ik zonder aarzelen:
‘ja!’. Vanaf die dag nam ik mijn overhemd mee naar iedere
voorstelling. Als ik het overhemd vergeten was ging er
altijd iets mis, er gebeurde een ongeluk bijvoorbeeld, het
regende of er ging iets mis in het stuk. Daarom heb ik
het overhemd mee naar Nederland genomen. Hier speel
ik ook theater. Ik heb mijn geluksoverhemd altijd bij me.
13
Doosje
van Amnah
Dit is een klein, stenen doosje dat ik ongeveer drie jaar
geleden voor mijn moeder heb gekocht. Ik kocht het
doosje in Sittard bij een oude vrouw die me er iets over
vertelde. Dat doosje vond ik heel mooi dus had ik het
gekocht en aan mijn moeder gegeven. Ze bewaart er
een ring van mijn vader in die heel dierbaar is voor mijn
moeder en mij. Dierbaar betekent eigenlijk dat iets heel
veel voor jou betekent. Mijn vader woont niet meer bij ons
en is in 2005 gevlucht naar een ander land. We weten
niet waar hij is.
15
Medaille
van Arthur
Dit is een medaille uit Armenië. Ik heb hem gewonnen
op een karate toernooi toen ik zeven jaar oud was. De
medaille doet me denken aan mijn twee beste vrienden
die ik vroeger had. We waren als drie broeders en niets
kon ons tegenhouden. Niemand zou ooit onze vriendschap
kunnen verbreken. Ook doet het me denken aan mijn
trainingszaal en de groep. Het was net als mijn tweede
familie en ik mis ze heel erg, mijn trainer ook. Ook denk
ik aan mijn eerste wedstrijd waar ik iemand K.O. heb
geslagen en bijna gediskwalificeerd werd voor vechten
zonder regels. En ik herinner mijn belofte aan mijn twee
beste vrienden dat wij altijd beste vrienden blijven en elkaar
altijd beschermen. We zouden de sterkste vrienden in
onze wijk worden zodat niemand iets zou kunnen doen en
zo was het ook. Als ik naar de medaille kijk ben ik trots op
mezelf omdat ik als zevenjarige jongen op de derde plaats
van het karate kampioenschaap van Armenië eindigde.
Mijn andere beste vriend werd kampioen van Armenië
met judo.
17
Portret van de over
grootvader van Milad
Dit is het portret van mijn overgrootvader. Hij is voor
mij een groot voorbeeld. Toen mijn vader nog een kind
was werd hij geadviseerd door mijn opa. Hij heeft hem
levenslessen geleerd zodat hij een beter beeld van het leven
zou krijgen. Wat mijn opa voor mijn vader deed, doet mijn
vader nu voor mij. Hij geeft mij vaak adviezen die ik heel
belangrijk vind in mijn leven. Als ik problemen tegenkom
in het leven kan ik altijd terugvallen op de adviezen van
mijn vader. Hopelijk zal ik ook mijn eigen kinderen adviezen
kunnen geven zodat ze het leven makkelijker aan kunnen.
19
Gitaar
van Sonya
Dit is mijn gitaar. Ik heb geen speciale gitaarlessen gehad,
maar omdat ik gitaar spelen leuk vind probeer ik zelf in de
zomervakantie gitaar spelen te oefenen. Elke keer als ik
deze gitaar vasthoud krijg ik een positief gevoel, dus deze
gitaar heeft een grote betekenis voor me. Ik hoop dat ik in
de toekomst goed gitaar zal kunnen spelen.
21
Zilveren Bijbel
van Knar
Dit is een kleine zilveren Bijbel. Mijn oma heeft hem dit
jaar als cadeau meegenomen uit Amerika. De Bijbel
betekent veel voor mij, want ik ben een gelovig mens. In
dit exemplaar staat een gebed in het Armeens. Mijn hele
familie heeft zo’n bijbeltje. Het beschermt ons.
23
Voetbal
van Alireza
Als ik de bal raak krijg ik daar altijd een goed gevoel bij.
Ik vergeet al mijn problemen. Dan word ik een blij mens!
Mijn eerste bal heb ik gekocht toen ik 7 jaar was. Ik had
toen een maand zakgeld gespaard om die bal te kunnen
kopen. Dus een maand geen ijsjes en geen snoepjes. Ik
kan me nog de eerste schop tegen die bal herinneren.
Het was geweldig!
25
Schelpen
van Aydan
Deze schelpen heb ik ongeveer vier of vijf jaar geleden
bij een strand in Azerbeidzjan verzameld. Eigenlijk heb
ik nog meer schelpen, maar die andere heb ik in mijn
land gelaten. Ik bewaar de schelpen in een klein doosje
in mijn kast. Ik herinner me de reisjes naar het strand in
heel heet weer met kleine drukke bussen waarin dertig
mensen tegelijk gingen staan. Maar daarover maakte ik
me niet zoveel zorgen want het chillen bij het strand was
heerlijk.
27
Zandloper
van Mohamed
Voor mij is deze zandloper een soort race waarin ik altijd
verlies. De tijd wint altijd van mij. Want wat ik ook doe, ik
ben altijd te laat.
29
Fluit
van Marie
Deze fluit hadden mijn zus en ik voor de verjaardag van
onze vriendin gekocht. We wilden voor haar zingen en
fluiten, maar toen we bij haar deur stonden ging de fluit
kapot. We stonden te zingen en ik had de fluit in mijn
hand. Ik wil de fluit niet weggooien omdat die me doet
denken aan de verjaardag van mijn vriendin.
31
Pet
van Jawid
Vorige maand had ik een intake gesprek in Heerlen en
toen heb ik deze pet gekocht. Ik was met mijn vader en
we gingen even winkelen. Toen zag ik die pet in de Britain
en heb hem direct gekocht. Ik had geluk want die pet had
50% korting. Sinds ik een verblijfsdocument heb kan ik
weer gaan studeren. Economie dus.
33
1 Achtergrondinformatie
Kunst is overal
in een asielzoekerscentrum woonden. We verzamelden in het
asielzoekerscentrum en online bijzondere objecten, verhalen
Hoe zou het zijn om een groep jongeren de ruimte te geven om
en beelden. In het museum gingen we vervolgens op zoek naar
een eigen museum in te richten? Een museum waarin ze zelf
de connectie tussen de persoonlijke objecten en verhalen van
bepalen wat er komt te staan. Een museum waar jongeren zelf
de jongeren en de objecten in het museum. Tenslotte namen
het verhaal achter elk voorwerp kunnen vertellen. Niet omdat ze
de jongeren leerlingen uit het voortgezet onderwijs mee langs
het uit hun hoofd hebben geleerd, maar omdat het hun eigen
deze voorwerpen. Objecten werden niet alleen ontsloten op het
verhaal is. Dit was ons uitgangspunt bij het project ‘Iedereen Een
asielzoekerscentrum en in het museum, maar kwamen ook tot
Eigen Museum’. Deelnemers aan dit project bouwen kennis op
leven via sociale media.
over kunst, en verzamelen en vertellen over een eigen museum.
Deze kennis verbinden ze met objecten in de collectie van een
Deze handleiding is enerzijds een expositie van de inspirerende
echt museum.
beelden en verhalen die dit project heeft opgeleverd. Anderzijds
biedt de handleiding handvatten om zelf met jongeren en musea
Je zou je kunnen afvragen wat voor jongeren de meerwaarde is
aan de slag te gaan. Aan de slag met het bouwen van een eigen
van het bezoeken van een museum. In het digitale tijdperk is
museum en de wereld van verhalen die achter ogenschijnlijk
kunst voor iedereen toegankelijk. Iedereen kan met een klik op
nietszeggende objecten schuil gaat.
het toetsenbord afbeeldingen van kunstwerken van een hoge
beeldkwaliteit downloaden, compleet met beschrijving. Onze
Voor jongeren op zoek naar hun plek in de wereld
huizen zijn ingericht met mooie design objecten. De voorwerpen
die we dagelijks gebruiken worden steeds beter ontworpen.
De objecten en verhalen die we hebben vastgelegd in deze
Kortom: we leven in een mooi vormgegeven wereld waarin je
handleiding zijn een monument voor de veerkracht van jongeren
constant kunt genieten van de schoonheid van objecten. Maar
in asielzoekerscentra. Jongeren leven doorgaans in het gezonde
staan we ook wel eens stil bij het verhaal achter een object? Wie
optimisme dat de wereld voor hen open ligt. Ze geloven dat hun
heeft het gemaakt? Waar is het geweest? Wat betekent het voor
toekomstmogelijkheden haast onbegrensd zijn. Maar jongeren
jou en wat betekent het voor mij? Door jongeren het verhaal
die opgroeien in een asielzoekerscentrum ontdekken al snel
achter een object zelf te laten ontdekken of bedenken ontstaat
dat dit voor hen anders ligt. Wat zal er terecht komen van hun
een persoonlijke verbintenis.
talenten en hebben ze wel kansen? Toch gaan ze net als de
anderen op zoek naar hun plek in de wereld, naar een eigen
In 2013 gingen we voor het eerst op deze manier aan de slag met
identiteit. Met een sterke behoefte aan een groep waarin ze
drie groepen jongeren tussen de 15 en 25 jaar die op dat moment
zichzelf herkennen en zich thuis voelen, vol energie om de wereld
34
te ontdekken en vol idealen om dingen te veranderen. Zoals door
Objecten worden niet alleen ontsloten tijdens de workshops en
het maken van een eigen museum met wat voor jou van waarde
in het museum, maar komen ook tot leven via sociale media.
is. Je onderzoekt, kijkt, herinnert, selecteert, ontdekt en volgt je
Jongeren plaatsen foto’s van de objecten op een besloten
eigen weg.
Facebook-pagina waar ook deelnemende scholieren toegang
hebben. Dit resulteert in een online museum met beelden,
Het project ‘Iedereen Een Eigen Museum’ biedt op die manier
verhalen en voortdurende contacten tussen de jongeren uit het
mogelijheden tot het verkennen van een zee van verhalen en
asielzoekerscentrum en de scholieren.
visies op allerlei onderwerpen met betrekking tot het dagelijks
leven. In dit project kwamen onderwerpen als religie, mensen
rechten, vrijheid, verbinding, tolerantie en liefde op ontroerende,
inspirerende en humoristische wijze aan bod. We zijn ervan
overtuigd geraakt dat het bouwen aan een eigen museum voor
iedereen, ongeacht leeftijd of achtergrond, verrijkend is voor
jezelf en voor de wereld om je heen. Het is een kans je verhaal te
vinden, te vertellen, te delen, en er trots op te zijn.
Hoe realiseer je een eigen museum?
Een museum bestaat uit een eigen verzameling objecten met
een eigen verhaal. Om een eigen museum te kunnen realiseren
voeren de deelnemers een reeks opdrachten uit waarmee ze
worden getraind om voorwerpen te verzamelen en het verhaal
Samenwerking met musea en scholen
achter de voorwerpen te vinden en vertellen. Zo ontdekken ze dat
kunst ook gewoon gevonden en verzameld kan worden en niet
De start en voorwaarde voor samenwerking met een museum
altijd een ‘kunstenaar’ vraagt.
is vooral de bereidheid om samen op zoek te gaan naar
een antwoord op de vraag: ‘Wat is de meerwaarde van een
Vervolgens verbinden de deelnemers hun eigen verhalen met
museumbezoek voor jongeren?’. Een vraag die ook voor educatief
bestaande museumobjecten. Er wordt aandacht geschonken aan
medewerkers van musea belangrijk blijkt en is.
het leren vertellen of performen van deze verhalen. Ze verbinden
hun eigen anekdotes en ervaringen aan de meest inspirerende
Jongeren in de middelbare schoolleeftijd vinden er niks aan.
objecten in het museum. Tenslotte nemen ze leerlingen uit het
Ze moeten meestal in grote groepen van die saaie opdrachten
voortgezet onderwijs mee langs deze voorwerpen.
doen. Zo neem je veel plezier weg, omdat het te massaal is en
35
de verwerking helemaal niet interessant. Maar als je andere
technieken inzet kan dat echt wel veranderen. Want ze zijn wel
geïnteresseerd. Educatief medewerker Groninger Museum
Het project is om verschillende redenen ook interessant voor
docenten in het voortgezet onderwijs. De museumcollectie
wordt op een laagdrempelige en verfrissende manier
toegankelijk gemaakt voor leerlingen via leeftijdsgenoten.
Die leeftijdsgenoten wonen in azc´s en dat biedt kansen voor
bijzondere ontmoetingen met jongeren uit de hele wereld.
Met de ervaringen van de opdrachten op zak bezoeken de
jongeren voor het eerst het museum. In het museum gaan
ze opnieuw op zoek. Dit keer naar de link tussen hun eigen
verhaal en dat van de objecten in de collectie van het museum.
Ze ontwikkelen hun eigen rondleiding in het museum en leren
boeiend te presenteren voor een groep.
Dan zijn ze klaar om de persoonlijke rondleider te worden van
een groepje scholieren. Ze laten hun leeftijdsgenoten op een
persoonlijke manier, met hun eigen bijzondere verhaal, zien
dat achter de objecten in het museum een wereld van verhalen
schuil gaat. Zo worden ze zelf een verhaal in een verhaal.
Dit project is echt een cadeautje geweest voor mijn groep!
Indrukwekkende verhalen en onverwachtse ontmoetingen.
Docent CKV
36
2 Werkwijze
Het asielzoekerscentrum in Zweeloo lijkt een verlaten plek als
de jongeren met wie hij werkt. Op dezelfde manier mogen de
we op zaterdagochtend arriveren. Nergens is een beweging
jongeren hun eigen identiteit vormgeven en hun eigen keuzes
te zien en ik vraag me af of er wel jongeren komen opdagen
maken. Ze krijgen de ruimte om zelf een betekenis aan de dingen
voor de workshop. Meteen moet ik denken aan mezelf toen ik
te geven, voortkomend uit de gevoelens die hun waarneming in
achttien was. Op vrijdag ging ik altijd uit om te vieren dat er weer
hen oproept.
een zware schoolweek achter de rug was. Zaterdag was voor
uitslapen, uitrusten en niksen. En dan heb ik het over een actief,
Een begeleider binnen dit project is er in eerste instantie alleen
geïnteresseerd en gemotiveerd kind.
om dingen mogelijk te maken, niet om jongeren iets te leren. Hij
Als we de workshopruimte van de Vrolijkheid binnenkomen wacht
of zij zorgt voor veiligheid en een vertrouwde open sfeer waarin
daar al een jongen op ons. Goed teken! Dan komt er nog een
alles aan de orde kan komen. Alles is goed. Zo wordt ervoor
jongen binnenlopen die een reis van anderhalf uur moest maken
gezorgd dat de deelnemers het zelf doen, wordt niets opgelegd
om erbij te zijn. De rest schudden we uit hun bed en dan zitten
en komen de verhalen als vanzelf tevoorschijn.
we aan tafel met acht nieuwsgierige gezichten. We zien al snel dat
deze jongeren echte juweeltjes zijn. Er worden zeer persoonlijke en
Associatief denken
emotionele verhalen met ons gedeeld. De sfeer is ongedwongen
en prettig. Er wordt gelachen, maar er wordt ook over zeer serieuze
Associatief denken is een sleutelwoord in dit project. Associatief
zaken gesproken. Iedereen doet mee. Ze vullen elkaar aan en
denken kan vaak alleen herkend worden nadat het iets teweeg
stellen elkaar de vragen. Begeleider
heeft gebracht. Wat voor de een een vertrouwd idee is, kan
nieuw zijn voor een ander. En andere ideeën kunnen tot nieuwe
Begeleiding
inzichten leiden.
Bij het uitvoeren van de opdrachten werden de deelnemers
We laten de jongeren het schilderij Kerkje te Breede van Ekke Abel
begeleid door een team van twee uitvoerend kunstenaars die
Kleima zien. Dit doet Azka denken aan het geloof. Ikram vindt
beide ervaren zijn in het vinden en verbeelden van verhalen.
geloof mooi. Zij vindt dat je niet moet denken dat elke gelovige
automatisch naar de hemel gaat en elke ongelovige niet. Zij is
De kunstenaar gaat uit van de eigen mogelijkheden, beperkingen,
een moslima, maar vindt dat alle religies een zelfde bron hebben.
herinneringen, vaardigheden en gevoelens. Een unieke mix van
Mehdi vindt iets anders. Hij is ook een moslim en hij vindt dat
deze eigenschappen bepaalt de identiteit van de kunstenaar en
de Islam de enige echte godsdienst is. Hij vindt dat in sommige
de manier waarop de kunstenaar zijn omgeving waarneemt. Zo,
gevallen een streng Islamitische aanpak nodig is.
als uniek mens, met een unieke kijk, benadert de kunstenaar
37
De associaties die je maakt volgen een bepaald patroon, dat
spreken zo een taal die andere jongeren goed begrijpen. Door
bepaald wordt door je eerdere ervaringen. Dus als je bij een
zich open en persoonlijk op te stellen en zich te verbinden aan
olifant aan een computer denkt, komt dat bijvoorbeeld omdat je
een museum kunnen ze anderen jongeren in die openheid en
op het bureaublad van jouw computer een foto van een olifant
nieuwsgierigheid meenemen.
hebt geplaatst. Iemand anders denkt bij een olifant misschien
aan een uitje naar de dierentuin uit zijn jeugd. Of aan een mug,
Voorafgaand aan de rondleiding wordt door een
omdat hij vaak ervaren heeft dat mensen van een mug een olifant
museummedewerker praktische informatie gegeven die tijdens
maken. Vooral als je werkt met mensen met uiteenlopende
de rondleiding van belang is. Door middel van groepsgesprekken
achtergronden kunnen associaties verrassend en onvoorspelbaar
wordt ruimte gecreëerd om gevoelens van jezelf en anderen te
zijn. Het is dus belangrijk om echt ruimte te maken voor ieders
herkennen, begrijpen en verwoorden.
associaties, en vooral niet aan te sturen op associaties die jij als
begeleider nu net verwacht.
Ik heb zelden scholieren uit het middelbaar onderwijs zo
geïnteresseerd gezien. Ik was echt stomverbaasd. Normaal zijn ze
Werving
na 15 minuten uitgekeken, nu hingen ze na een uur nog geboeid
aan de lippen van de vertellers. En ze hingen er niet zomaar een
Het is cruciaal om echt de tijd te nemen voor de werving van
beetje bij, maar waren echt betrokken. Dit ligt zeker aan de manier
jongeren, en dit te beschouwen als een volwaardig onderdeel
van aanbieden. En omdat ze net zo oud waren, was er meteen een
van het project. Leg duidelijk uit wat het project inhoudt en wat
klik. Educatief medewerker Stedelijk Museum Zwolle
de bedoelingen zijn. Als de jongere besluit deel te nemen moet
hij er zich van bewust zijn, dat hij zich voor langere tijd aan het
project verbindt.
Maak gebruik van sociale media om afspraken te maken en te
bevestigen. Brieven en flyers werken meestal niet.
Rondleidingen
De jongeren nemen leerlingen uit het voortgezet onderwijs
uiteindelijk mee langs een aantal zelfgekozen objecten in het
museum. Een rondleiding die qua vorm en inhoud sterk afwijkt
van een rondleiding door een professionele museumgids. Ze
geven de groep uitleg vanuit hun eigen belevingswereld en
38
Kerkje te Breede
Ekke Kleima
Collectie Groninger Museum
Foto John Stoel
39
3 Opdrachten
De deelnemers starten met twee opdrachtenreeksen die in de
veilige sfeer te creëren. De uitvoerende kunstenaars starten
gegeven volgorde kunnen worden uitgevoerd en over verschillende
bijvoorbeeld door als eerste hun persoonlijke verhaal bij een
bijeenkomsten kunnen worden verdeeld. De opdrachten uit
meegebracht object te vertellen. Zij stellen zich vanaf het begin
de eerste reeks (opdracht 1 t/m 5) zijn bedoeld om jongeren te
kwetsbaar op. Dit nodigt de deelnemers uit om dit ook te doen.
leren om op een aantrekkelijke wijze een verhaal te vertellen
aan de hand van eigen objecten. In de tweede reeks opdrachten
Een tijdje geleden werd ik door mijn broer uit Frankrijk gebeld. Hij
(opdracht 6 en 7) werken zij met een echte museumcollectie die
vertelde dat hij iets bijzonders voor mij had. Hij was in Canada bij
ze verbinden aan hun eigen verhaal en object.
mijn zus op visite geweest. Mijn zus had iets aan hem gegeven
voor mij. Toen ik mijn broer enige tijd geleden ontmoette kreeg
Het is van groot belang om de verhalen die tijdens de opdrachten
ik van hem een zakje. Het was een ketting die van mijn moeder
worden verteld vast te leggen. Vraag de jongeren in eerste
is geweest. Ik heb mijn moeder voor het laatst in 1993 gezien,
instantie om hun verhalen zelf op papier te zetten en indien nodig
in 1994 is zij overleden. Helaas heb ik nooit afscheid van haar
elkaar hierin te ondersteunen.
kunnen nemen. De ketting was het eerste voorwerp van mijn
moeder dat ik na al die jaren in mijn handen had. Waarschijnlijk
Opdracht 1: Object meenemen
was de ketting een huwelijksgeschenk dat zij van mijn vader en
zijn familie heeft gekregen. Dit was zo’n 60 of 70 jaar geleden
Voordat ze voor het eerst bij elkaar komen krijgen de deelnemers
ergens in Iran. Nu jaren later draagt mijn vrouw deze ketting. Zij is
al hun eerste opdracht: ‘neem een voorwerp mee naar de
in Amsterdam geboren.
eerste bijeenkomst, dat op de één of andere manier belangrijk
voor je is’. Dit eigen object vormt een onmisbare schakel in de
Nadat de kunstenaar zijn verhaal heeft verteld, vraagt hij of zij
daaropvolgende opdrachten.
aan de deelnemers wie er volgt met een verhaal.
Opdracht 2: Kennismaken door elkaar verhalen te
vertellen
Opdracht 3: Binnenste buiten
Ontwikkeld door Aleksandra Mihajlovic
Bij dit project was alles anders, zelfs de wijze van kennismaking.
Bij dit onderdeel neemt de kunstenaar een verzameling voor
Stagiair azc Echt
werpen mee. Hij of zij vraagt de deelnemers om drie eigen
schappen van zichzelf te noemen. Daarna mogen de deelnemers
Omdat in dit project veel persoonlijke en ook vaak gevoelige
drie voorwerpen uit de meegebrachte verzameling kiezen die
onderwerpen naar voren komen is het van groot belang om een
bij de genoemde eigenschappen passen. In een groepsgesprek
40
motiveren de deelnemers hun keuze. De kunstenaars maken
Opdracht 5: Objecten fotograferen
van het gesprek gebruik om de deelnemers feedback te geven
over hun presentatie en tips te geven om deze te verbeteren.
Als afsluiting van de eerste opdrachtenreeks worden alle
Ook vragen zij hen te bedenken welke vragen hun verhaal bij
besproken objecten gefotografeerd door een begeleider of door
de andere deelnemers kan hebben opgeroepen. Zo krijgen de
de jongeren zelf. Hierbij kan van de gelegenheid gebruik gemaakt
deelnemers de gelegenheid om te werken aan hun presentatie.
worden om de jongeren fotografietechnieken aan te leren. De
Tenslotte mogen de deelnemers elkaar vragen stellen.
foto’s en de bijbehorende verhalen worden op de Facebookpagina geplaatst.
Jullie stijl was heel vriendelijk, laagdrempelig en zeer uitnodigend.
Op geen enkele manier kunnen de deelnemers van de workshop
Na de eerste opdrachtenreeks zijn de deelnemers sterker
zich geforceerd gevoeld hebben om iets te zeggen.
geworden in het presenteren en vertellen van verhalen over hun
eigen objecten. Tijdens de tweede opdrachtenreeks worden
Opdracht 4: Nieuw object
de verhalen aan de collectie van een museum gekoppeld en
oefenen de jongeren met het geven van een rondleiding.
Er wordt aan de deelnemers gevraagd om zonder erbij na te
denken een nieuw object uit te zoeken en daar een verhaal bij
Opdracht 6: Voorbereiding museumbezoek
te vertellen. De deelnemer is vrij in zijn keuze, het kan een zelf
verzonnen verhaal of een waargebeurd verhaal zijn. De bedoeling
Voorafgaand aan het eerste museumbezoek nemen de
van deze opdracht is de jongeren te stimuleren om in korte
begeleiders contact op met het museum waar de rondleidingen
tijd een verhaal te bedenken, en daarbij eventueel gebruik te
plaats zullen vinden. Samen met de conservator kiezen ze
maken van de tips uit de vorige opdracht. Het uiteindelijke doel
een geschikte collectie uit. De begeleiders zorgen ook voor
is de jongeren te leren om te improviseren. Achter elk object
uitgebreide informatie en foto’s van de museumstukken.
schuilen persoonlijke verhalen en associaties, maar ook feiten en
gegevens.
Iedere jongere kiest aan de hand van de foto’s van de collectie
en de informatie van de begeleiders een aantal museumstukken
Mahan kiest een theezakje als object. Hij vertelt dat thee hem doet
die hem of haar het meest aanspreken. Het aantal stukken
denken aan zijn geboorteland Afghanistan. Waar je ook binnen
dat gekozen kan worden is afhankelijk van de grootte van de
komt, er wordt altijd thee geschonken. Thee betekent voor hem
museumcollectie.
samen zijn en goede gesprekken hebben. Zijn keuze voor thee
maakt allerlei reacties los. Er komen gewoontes rondom thee
Samen met de begeleiders bekijken de jongeren de afbeeldingen
ter sprake, maar ook vragen naar feiten, zoals ‘waar komt thee
van de museumstukken en de informatie die erbij staat. Samen
vandaan?
gaan ze op zoek naar de verbanden tussen de eigen objecten
41
en de museumobjecten, en wordt ieder eigen object aan een
geleerd hoe ze met hun houding en ademhaling hun zenuwen de
museumobject gekoppeld. Dit deel van de opdracht kan ook
baas kunnen blijven.
worden uitgesteld tot het eerste museumbezoek, wanneer de
jongeren de museumobjecten in werkelijkheid kunnen zien.
Iedere deelnemer draagt tijdens de rondleiding zijn of haar
eigen object met zich mee. De rondleiding gaat langs alle
Azka kiest het schilderij ‘Warffum met de rode maan’. Dit schilderij
objecten van de uitgekozen collectie, en eindigt dus met een
doet Azka aan azc Zweeloo denken. Zij heeft hier als klein meisje
persoonlijk verhaal bij het eigen object. De deelnemers geven
gewoond en heeft er goede vrienden gemaakt. Als eigen object
elkaar feedback en de tijd wordt zorgvuldig bijgehouden. Indien
heeft ze voor een ring gekozen. Toen Azka azc Zweeloo moest
nodig worden er zaken aangepast in de rondleiding. Ook een
verlaten hebben zij en haar beste vriendin samen twee ringen
medewerker van het museum neemt deel aan de rondleidingen
gekocht. Zo blijven ze altijd met elkaar verbonden.
en geeft feedback en tips.
Opdracht 7: Oefenen in het museum
Eindopdracht: het rondleiden van een groep
scholieren
Voor de tweede opdracht in deze reeks bezoeken de begeleiders
met de jongeren het museum. Ze krijgen nu voor het eerst
Als de jongeren alle opdrachten hebben afgerond zijn ze klaar
de echte collectie te zien en krijgen informatie van een
voor de grote dag waarop ze een groepje scholieren zelfstandig
museummedewerker. Ook kunnen ze besluiten om nog extra
zullen rondleiden door het museum. De rondleiding is behalve
objecten uit de collectie te kiezen voor hun rondleiding. De
een rondje langs de museumobjecten ook een ontmoeting
jongeren mogen zelf bepalen in welke volgorde ze hun groep
tussen de jongeren onderling. Het museumbezoek bestaat
langs de objecten zullen leiden, maar ze eindigen bij het stuk
daarom uit drie onderdelen: kennismaking, route langs de
uit de museumcollectie dat ze hebben gekoppeld aan hun eigen
objecten, en nabespreking. De scholieren zijn op school
object. De museummedewerker kan de jongeren adviseren welke
voorbereid via een lesbrief (zie bijlage 2).
route in verband met de akoestiek, grootte van de ruimtes en de
bewegwijzering het meest geschikt is.
De eerste kennismaking en introductie vindt plaats in een
ontvangstruimte van het museum, waar bijvoorbeeld een
Daarna oefenen ze met het geven van een rondleiding door
kring met stoelen staat opgesteld. Een museummedewerker of
elkaar rond te leiden. Ze worden begeleid door een trainer die
begeleider vertelt iets over het museum en de collectie in het
de jongeren van tips voorziet. De trainer laat de deelnemers
museum. Een docent-begeleider kan een terugkoppeling maken
ook wat losse presentatieoefeningen doen (zie bijlage 1,
naar de voorbereidende les. Daarna worden de rondleiders
presentatietraining). Dankzij deze oefeningen staan ze straks
geïntroduceerd, maar zonder daarbij iets te vertellen over hun
steviger in hun schoenen, omdat ze onder andere hebben
achtergrond. Dit prikkelt de nieuwsgierigheid van de scholieren.
42
Er zijn verschillende manieren om groepjes scholieren samen te
verrassende ontmoetingen in het museum. Wil je dit project ook
stellen, afhankelijk van de wensen van de docent. De docent kan
uitvoeren? Houd ons op de hoogte via [email protected].
de scholieren vooraf indelen, maar kan hen ook de vrijheid geven
om zelf hun rondleider uit te kiezen. Als er rondleiders zijn die
alleen Engels spreken moet er op gelet worden dat de scholieren
in hun groepje ook Engels spreken.
Zodra de groepjes zijn gevormd nemen de rondleiders de
scholieren mee op hun eigen route door het museum. Om te
beginnen stellen ze zichzelf voor. Ze dragen hun persoonlijke
object met zich mee. De rondleiders eindigen hun route bij
het museumstuk dat ze van tevoren hebben uitgekozen. Daar
presenteren ze hun eigen object. Ze vertellen hun eigen verhaal
bij het object en leggen het verband met het museumstuk.
Na de rondleiding vindt een gezamenlijke nabespreking plaats.
Een van de begeleiders vraagt per groepje aan de scholieren wat
ze van de gids en de rondleiding vonden en leidt het gesprek in
goede banen.
Ik vond het heel interessant om een andere kijk op kunst te krijgen
en er echt over na te denken. Het mooiste vond ik de foto van de
trappengang met de wolk erin omdat het laat zien dat sommige
dingen die ver weg lijken eigenlijk niet zo ver zijn. Ook vond
ik het mooi om te horen hoe de jongeren hun verhalen aan de
kunstwerken koppelden met een dierbaar voorwerp. Deze jongeren
verschillen toch niet zoveel van ons als ik dacht. Het was heel
gezellig. Met twee meisjes heb ik nog steeds contact via Facebook.
Scholier, Bonnefanten Museum
Deze handleiding is beschikbaar voor iedereen die op zoek
wil gaan naar persoonlijke verhalen achter ogenschijnlijk
nietszeggende objecten, verhalen achter kunstobjecten en
43
Bijlage 1 Presentatie Training
Ontwikkeld door Atilla Mohiddin
Houding
veel? Gaan ze dwars door alles?
• Open houding, nieuwsgierig, zonder oordeel.
• Vraag: hoe ging dit? Wat was lastig, wat ging goed?
• Luister en ga de dialoog aan.
• En dan nog een keer! Gaat waarschijnlijk stuk beter. Maak er
• Stel vragen en wees sensitief voor wat er in de groep speelt.
• Contact maken en houden.
een succeservaring van.
• Aanvullende opdracht: laat ze een punt aan de overkant in
• Aandacht bij de groep weg, haal ze terug.
gedachten nemen en in een rechte lijn daar naar toe lopen. Hoe
• Bij weerstand: ga met tact de dialoog aan (LSD: luisteren,
gaat het nu?
samenvatten, doorvragen).
Contact maken
Stevig staan
• Zet de deelnemers tegenover elkaar, vijf meter uit elkaar.
• Voeten goed in de grond en buig licht door de knieën (niet op
• Stevig staan: ademhaling, aandacht bij jezelf (misschien ogen
slot).
• Ademhaling: in door je neus, uit door je mond, adem laag
(begeleid deelnemers: wat gaat goed/wat kan beter?).
• Begeleid je adem eventueel door armen te bewegen (beetje
Martial Arts).
• Oefen dit net zolang totdat het iedereen lukt, anders niet
doorgaan!
gesloten, als dat niet te spannend is)
• Vervolgens maken ze oogcontact met degene die tegenover ze
staat.
• Kijk aan hoe lang je dit doet. Begin met 20-30 seconden en
bouw uit.
• Begeleid: let op ademhaling, blijf bij jezelf, probeer niet te
lachen of weg te kijken.
• Vraag: hoe ging dit? Wat was lastig, wat ging goed? Wat heb je
Sterk en ontspannen lopen
• Oefening het schoolplein: door elkaar lopen, met oog voor de
nodig om het beter te doen?
• Herhalen.
ander. Eerst adem regelen en vervolgens mag de hele groep
door elkaar gaan lopen. Respectvol naar elkaar en elkaar
Discussie over communicatie
waarnemen. Dus niet botsen! Trainer doen dit voor.
• Wat voor soort communicatie is elkaar aankijken? Hoe is dit in
• Houding: borst vooruit, ontspannen schouders, kin horizontaal,
verschillende landen?
niet gehaast, blijf in het moment en vooral: blijf bij jezelf! Lukt
• Stuur op non-verbale en verbale communicatie. Wat zijn
het even niet, ga dan stevig staan en adem laag en dan ga je er
de ideeën van de deelnemers hierover? Dit is een kort
weer voor.
reflectiemoment en een luchtige manier om de eigen
• Voor trainer: observeer de individuen; ontwijken ze de ander te
44
achtergrond van deelnemers te betrekken. Hier komen
misschien mooie dingen uit die ze helpen hun eigenheid als
rondleider te vinden.
• Laat de groep meedenken en tips geven als een individu aan
het woord is.
• Uit deze oefening volgt de realisatie dat non-verbale
communicatie erg belangrijk is.
Verbale en non-verbale communicatie
Tips voor het rondleiden
Het gaat er vooral om HOE je iets zegt en minder om WAT je zegt!
• Deelnemers weten nu hoe belangrijk non-verbale
communicatie is. Dit onderdeel moet vooral leuk en speels zijn.
• Vertel over congruentie tussen verbale en non-verbale
communicatie. Komen beide met elkaar overeen? Versterken ze
elkaar?
• Oefen met dit gegeven. Vertel met een somber gezicht dat je
heel erg blij bent. Trainers doen dit eerst voor.
• Laat de deelnemers even nadenken over discongruent gedrag
• Vertel dat de deelnemers aan het performen zijn. Net als een
muzikant of acteur. Dit idee kan ze ook de nodige afstand
geven waardoor het rondleiden minder eng wordt.
• Even terug naar de houding en stevig staan, adem laag, stevig
lopen, oogcontact maken.
• Stemgebruik: lage stem, rustig, niet te snel, neem de tijd als je
praat.
zoals hierboven en een eigen voorbeeld bedenken. Ze oefenen
• Betrek je publiek: kijk ze aan en wees vriendelijk, lachen mag.
hun creatie op de trainers. Trainers reageren, geven feedback.
• Stel vragen en controle vragen: Hoort u mij goed? Ben ik
duidelijk?
Verbinding met de gekozen objecten
• Je publiek mag vragen stellen aan jou. Wees uitnodigend.
• Gebruik de objecten die de deelnemers hebben uitgekozen in
• Je mag best wel eens stilvallen en als je het even niet meer
het museum.
weet stel dan een vraag.
• Vertel eens over iets het object, waarom heb je dit gekozen?
Waar doet het je aan denken? Wat vind je er leuk aan? Let op je
Oefenen met rondleiden
(non-)verbale communicatie.
• Maak tweetallen en laat ze eerst een op een oefenen, daarna
• Inhoudelijk hoeft dit niet perfect te gaan, dit is de brug naar
volgende onderdeel.
oefenen ze voor de hele groep (afhankelijk van groepsgrootte
kan de groep verder worden opgedeeld).
• Laat elke deelnemer een gekozen object gebruiken, of
Verdieping van de gekozen objecten
bijvoorbeeld een verhaal over hun land of cultuur. Hierover
• Zoek samen met deelnemers naar verdieping. Wat vind je
gaan ze iets vertellen aan de ander. Trainers lopen rond en
precies mooi of opvallend aan dit object, waarom heb je dit
geven feedback en tips. Let op non-verbale communicatie. Als
gekozen etc.
trainers tips geven, laat ze dat dan meteen opnieuw proberen.
• Laat deelnemers meeschrijven, dit is goed voor verankering van
de informatie.
• Als dit goed gaat, ga dan door naar de rondleidingssituatie. We
gaan het nu echt oefenen met rondleiden!
45
• Schets de situatie: je hebt een groep voor je die je gaat
rondleiden (dit zijn de rest van de deelnemers). Voor je begint:
ademhaling laag, stevig staan en lopen. Pas dan ben je klaar
om te beginnen.
• Heet je groep welkom. Maak oogcontact. Maak een praatje met
ze. Stel bijvoorbeeld een vraag. Hoe gaat het met jullie? Waar
komen jullie vandaan? Wat lijkt jullie het leukst om vandaag
te zien? Vertel wat je gaat doen (rondleiden). Dan begin je je
rondleiding.
• Vraag aan de jongeren wie als eerste wil oefenen. Snapt
diegene wat de opdracht is? Beantwoord eventuele vragen.
Begeleid hem of haar bij het begin: adem, staan. Dan kan
gestart worden.
• Voor de rest van de groep: jullie doen net alsof jullie de groep
(scholieren) zijn.
• Voor trainers: let op (non-)verbale communicatie van de
deelnemer. De opdracht duurt 2-3 minuten. Daarna feedback
van de trainers en laat de deelnemer nog een keer oefenen met
de tips van de trainers.
• Let op dat iedereen goed aan bod komt!
• Tips: voel je je zenuwachtig? Concentreer je even op je
ademhaling
Afsluiting
• Hoe vonden ze de training?
• Wat hebben ze geleerd? Bespreek dit grondig! Laat alles, vanuit
de groep, de revue passeren en stuur bij.
• Zien ze zichzelf de rondleidingen geven? Ja? Mooi! Nee, waarom
niet? Wat heb je nodig van ons om dit wel te kunnen?
46
47
Bijlage 2 lesbrief
Voorbeeld Lesbrief Groninger Museum
Bezoek aan het Groninger Museum
theatermakers en musici. De Vrolijkheid organiseert kunstzinnige
Binnenkort ga je met je klas naar het Groninger Museum. Het
projecten voor de kinderen en jongeren in asielzoekerscentra in
Groninger Museum verzamelt onder andere kunst van schilders
Nederland, waarbij ze zich kunnen uiten, kunnen spelen en hun
van De Ploeg. De Ploeg is een kunstenaarsvereniging die in 1918
talenten kunnen ontdekken.
werd opgericht omdat de kunstenaars vonden dat het artistieke
Een groep jongeren van de Vrolijkheid doet mee aan het project
klimaat in Groningen niet vernieuwend genoeg was. In 1955 werd
‘Iedereen Een Eigen Museum’. Een project waar verzamelen en
Jos de Gruyter directeur van het Groningen Museum. Hij had
vertellen centraal staat.
veel aandacht voor de schilders van De Ploeg en gaf het werk
In dit project worden jonge vluchtelingen uitgedaagd om hun
van de leden een prominente plaats binnen de collectie van het
eigen museumcollectie te verzamelen. Ze verbinden hun eigen
Groninger Museum.
verhalen, anekdotes en ervaringen aan de meest inspirerende
museumobjecten en nemen jullie mee langs deze voorwerpen in
In de loop der jaren ontstond er steeds meer belangstelling
het museum.
voor het werk van de Ploegkunstenaars en daardoor werden de
kunstwerken steeds duurder. In 1982 is daarom Stichting de
Je kunt je met behulp van de informatie in deze handleiding
Ploeg opgericht. Deze stichting werft geld voor de aankoop van
voorbereiden op de rondleiding in het museum. In de week na
kunstwerken van de Ploegkunstenaars. De hele collectie bestaat
het museumbezoek kun je tijdens de les met andere leerlingen
inmiddels uit meer dan 1200 werken! De stichting leent deze
het bezoek nabespreken. Hiervoor vind je aanwijzingen en een
kunstwerken permanent uit aan het Groninger Museum.
werkblad in deze handleiding.
Op de website van het Groninger Museum zijn de werken van de
Ploegkunstenaars alvast te bekijken:
www.groningermuseum.nl/kunstenaars-van-de-ploeg.
In het museum krijg je een rondleiding van een jongere met
een vluchtelingachtergrond. Deze jongere koppelt zijn of haar
eigen ervaringen aan de tentoonstelling waardoor je een hele
bijzondere blik op de collectie krijgt.
Iedereen Een Eigen Museum
Stichting de Vrolijkheid is een netwerk van kunstenaars,
48
Wij wensen je veel succes en plezier met dit project!
Nabespreking ‘Iedereen Een Eigen Museum’
‘Iedereen Een Eigen Museum’ op Facebook
Welk kunstwerk heeft het meeste indruk op je gemaakt? Kun je
Je kunt mee doen aan het project ‘Iedereen Een Eigen Museum’
vertellen waarom?
op Facebook. Stel je eigen tentoonstelling samen en deel dit met
andere jongeren.
www.facebook.com/groups/iedereeneeneigenmuseum
Hoe zou je een eigen tentoonstelling maken en wat zou je daar
zeker in willen opnemen?
1. Ik zou een tentoonstelling willen maken over...
2. Wie is je publiek?
3. Ik wil mijn publiek vertellen...
49
Colofon
Concept & Methodiek Nosrat Mansouri
Projectleider Mirte Hartland
Fotografie Aleksandra Mihajlovic
Communicatietraining Atilla Mohiddin
Projectondersteuning Joseph Lai
Redactie Gesineke Veerman
Vormgeving Projectkracht C
‘Iedereen Een Eigen Museum’ is een project van Nationale Stichting ter
Bevordering van Vrolijkheid.
Tot stand gekomen met medewerking van Abby Buwalda, Alireza Amini,
Anita Gras, Anne Prümers, Amnah, Arthur, Aydan Gahramani, Azka
Shah, Chantal Thomassen, Charlot Salden, Colien Langerwerf, Connect
College, Dean Stone, Elena, Geertje de Groot, Ardjuna Candotti, Donatella
Civile, Ina Stockem, Caroline Bunnig, Hamid, Ida Verwoert, Jawid Karimi,
Jefry Stone, Karin Holtjer, Knar, Lotte Huising, Marcel Ruarus, Marie
Bieberovich, Marion Evenhuis, Mariza Mircetic, Meander College, Mher
Brutyan, Michael Mkrtchyan, Milad Hosseini, Milad Karimi, Moos Pozzo,
Mohamed, Noorderpoort College, NourAnne Abdullah, Porta Mosana
College, Rajab Alizadeh, Ruben Hovanisyan, Samuel Touré, Sandra
Hommen, Seda Bierberovich, Shami Rajab, Sonya, Ubbo Emmius College,
Van der Capellen Scholengemeenschap Zwolle, Verina Gerees, Yvonne
Fransen.
Mogelijk gemaakt door Groninger Museum, Stedelijk Museum Zwolle,
Bonnefanten Museum, VSB fonds, Europees Vluchtelingenfonds,
EVF, ruimte voor
innovatieve projecten
50
Nationale Postcode Loterij en anderen.
Nationale Stichting ter Bevordering van Vrolijkheid
Singel 46-48, 1015 AB Amsterdam
[email protected], www.vrolijkheid.nl
giro NL06 INGB 0009 4411 16

Download Report