aandacht

Ð*
BURGERIGACHT
IIY
DREIYTHE: de
Lnu)oners aan [Yieuuu-
Dordrecht nemen uia
eert coöperatie het
dorpsbestuur oner aün
de gemeente Emmen.
Zorgtalten, weg- en
groenonderhoud doen
ze aoortaan zelf
Maar de sloop uan
een aerloederd pand
zet de uerhoudingen
meteen op scherp.
MEER DAN EEN SUPERMARKT RUNNEN
'Een royale meerderheid bleek vóór.,
EN BOSRIJKE ZAND
RUc VOORBII Emmen,
bijna Duitsland
al.
Daar ligt Nieuw-Dordrecht. Twee lange
wegen telt de rond
185O
gestichte veen-
kolonie. Ze snijden el-
kaar bij snackbar 't
Kruuspunt. Rondom die kruising verrees na
de Ti,veede Wereldoorlog een dorpskern
met
een supermarkt, twee cafés, een antiek_
schuur, een beautJ¡salon, een sla$er en een
museum alias rariteitenkabinet over Drentse
geschiedenis.
Een ondernemend dorp met zestienhonderd
inwoners. Er zijn meer dan rrijfentwinti$ ver_
enigingen actief in Nieuw_Dordrecht, weet
in_
woner Wim Hassink, .van
blokfluitles tot
kido'. Op deze dinsdagavond repeteert
ai_
de
plaatselijke harmonie naast de kerk. In
de
verte rent de hardloopclub met deinende
armlampjes door het donkere veld. Onder de
plaatsnaamborden van Nieuw_Dordrecht
lees je overal: ?l honderdvijftig jaar
een kei
van een dorp.'En, weten de dorpsbewoners:
'Zois't, ja.'
z6 Vrü Nederland
tb lt0ìlEtBtR
Z0t4
Maar ook: krimpgebied. Dat zet de sociale
co_
hesie in Zuidoost-Drenthe onder druk.
Arm,
bovendien. In een overzicht van inkomens
per
huishouden licht de streek knalrood op: meer
dan tien procent onder het landetijk gemiddelde. Vandaar misschien dat het nieuws
van
vorig jaar november de meeste dorpsbewo_
ners achterliet met, zeElgen getuigen, .van
enthousiasme vlammende ogen'. Uitgerekend
in hun Nieuw-Dordrecht ging de eerste dorps_
coöperatie van Nederland van start.
In de voor de gelegenheid volgepakte
Neder_
lands-Hervormde kerk werd besloten dat
de
inwoners het bestuur over hun dorp in ei$en
hand zouden nemen. Wegen- en groenonãer_
houd, zorgtak en - ze doen het in Nieuw_Dor_
drecht in toenemende mate allemaal zelf. De
gemeente Emmen, waartoe het
dorp behoort,
komt er straks nauwelijks nog aan te pas.
Degenen die erbij waren, herinneren zich
de
uitspraak van toenmalig pvdA_wethouder Ton
Sleeking van Emmen bij die bijeenkomst.
'Nieuw-Dordrecht werd altijd een dorpje
!e_
noemd onder de rook van Emmen,'zei Slãe
kingi, 'maar dat moet nu maar eens worden
om$ekeerd. Emmen is voortaan een dorp
on_
der de rook van Nieuw-Dordrecht.,
BEWONERS GEBELD
atie ontstond een jaar
voormalige dorpsvervan Nieuw-Dordrecht.
men. 'We vertelden wat er in de regio stond
te
Eiebeuren: minder geld, verdere ver{rijzinS en
bevolkingiskrimp. In Nieuw-Dordrecht ontstond
het gevoel: dat laten we hier niet gebeuren.,
Een coöperatie zou kunnen bijdragen
aan de
so-
armde het project, tezamen met zes kleinscha_
li¡fer burgerinitiatieven in andere dorpen.
Het
eprogramma
samenspraak
in ZuidoostDrenthe te stimuleren.
Wageningen Universiteit verrichtte het eerste
onderzoek naar de dorpscoöperatie Nieuw-Dor_
drec
port
ces'.
Het geld dat
Emmen
bespaart,
valt deels de
coöperatie toe.
'lllle noemen
dat innovatief
beaninigen.'
llIllltilIlllllllltil||lllIllIiI
bleek dat een royale meerderheid vóór de cooperatie was.'
Na de nodige'formele rimram' (Van der Bij)
kreeg de coöperatie een handzaam bestuur en
een
vijftien personen tellende ledenraad waar
in zoveel mogelijk geledingen van het dorp zijn
vertegenwoordiÉd.Zij hebben, sinds de officiele oprichting in november vorig jaar, een
mandaat om de meeste besluiten te nemen.
Minimaal eens per jaar spreken de circa vierhonderd coöperatieleden (of een afuaardiging
daarvan) zich in de algemene ledenvergadering uit over het gevoerde beleid. Nu kon de cooperatie echt beginnen.
de diverse werkgfroepen die sinds afgelopen
'De snelheid
juni in het leven zijn geroepen.
van het verkeer is hier in het dorp een $root
probleem. Je kunt wel van die blauwe palen
met handjes kopen, maar die kosten driedui
zend euro per stuk. Met de verkeersgroep maken we die nu zelf voor vijfhonderd euro. Of
we kopen ze tweedehands. Dergelijke effici
ency kan een $emeente nooit bereiken.'
Ander voorbeeld: 'De werkgroep begraaþlaats
telt vijftien leden. Super enthousiast. Ze onderhouden het groen. Schoffelen kan ieder
een, maar voor het snoeien werken ze samen
met professionals. Dat is de mix die we zoeken.'
Het geld dat de giemeente Emmen bespaart,
valt deels de coöperatie toe. 'We noemen dat
innovatiefbezuinigen,'legt Van der Bij uit. ,Zet
het budget voor een bepaalde gemeentetaak
op honderd procent. Stel dat daar door de ko-
mende bezuinigingen van het Rijk twintig
procent vanaf gaat. Dan biedt de coöperatie
aan die klus met ondersteuning van vrijwilli
$ers voortaan uit te voeren voor zesti$ procent van de oorspronkelijke kosten. Hebben
wij onze inkomsten en kan de gemeente Emmen het lopende contract afkopen en fors besparen.'
worden van de bestaande context door hier kri
tisch op te reflecteren en hun strategieën hierop aan te passen.'
Tja,zegtJanvan der Bij, hoe moesten ze daar in
Nieuw-Dordrecht verder mee? De senior adviseur van STAMM, een adviesbureau voor de so
ciale sector dat door de $emeente Emmen voo¡
het vervolgtraject werd ingeschakeld, oordeelde dat draagvlak in het dorp cruciaal was. Wij
hebben daarop dorpsbewoners gebeld met de
vraag of ze de coöperatie zagen zitten. Daaruit
rees een gemengd beeld. Naast veel enthousiasme troffen we ook mensen die aan$aven: we betalen al veel belasting moeten we nu ook nog
eens het werk van de overheid $aan doen? Maar
wij vertelden hun dat alsje grip opje eigen dorp
wilde krijgen, je deze kans zeker moest pakken.'
En dat gebeurde. Bij een bijeenkomst in het
dorp, voorjaar 2013, sloeg een belangrijk deel
van de aanwezigen de handen ineen. Er kwam
een kopgroep waarin de ondernemers uit het
dorp sterk waren vertegenwoordigd. Van der
Bij: 'Vanaf dat moment lag de bal niet meer bij
de universiteit, bij STAMM of bij de gemeente,
maar bij de dorpsbewoners zelf. Binnen een
paar weken heeft de kopgroep tweederde van
het dorp geihterviewd, waaruit nog
eens
K R I M PG E B I E
D Er ontstond het gevoel:,Dat laten we hier niet gebeuren.,
EFFE NIET KIJKEN
'Ongeveer honderddertig dorpsbewoners gaven aan actief aan de coöperatie te willen bij-
dragfen,' vertelt coöperatiebestuurder Wim
Hassink in zijn thuiskantoor naast de Nederlands-Hervormde kerk. Zij zijn vooral actief in
Geen wonder dat inmiddels talloze andere gemeenten de coöperatie Nieuw-Dordrecht met
grote interesse volgen. 'Ik kan elke avond wel
ergens in het land een presentatie geven,'
lacht bestuurder Hassink, in het dagelijks leven consultant.'Vooral onze statuten zijn zeer
l5 ll0VEl¡8tR
2014 VrüNodertand Z7
DE REGELS (NIET) VOLGEN'Jemoetaf entoedegemeenteEmmenvoorvoldongenfeitenplaatsen.Anderskrijgjeniksinbeweging.'
in trek.' Begrijpelijk, want hoe opereert de cooperatie bij besluiterr die indruisen tegen de
huisregels van de gemeente? Het antwoord:
no$al voortvarend.
'We hebben hier een dorpsbewoner met de
ziekte MS,' geeft Hassink als voorbeeld. 'Ze
heeft drie kleine kinderen en woont vlakbij
een speeltuin. Maar dan moet ze telkens een
hobbeli¡l ¡irasveld oversteken. Dat kan ze niet.
Al tijden heeft ze om een paadje gievraagd. Vijf
meter lan$, hooguit. Kwam er nooit, want
mocht niet volgens het gemeentelijk bestem-
mingsplan. Hebben wlj geze{d: gemeente,
effe niet kijken, vlak maken, tegels erin en
klaar.'
Van der Bil: 'Wil de coöperatie een succes wor-
den, dan moet je de ¡lemeente af en toe voor
voldongien feiten plaatsen. Anders krijg je niks
in beweging.'
REGELLUW
In het gemeentehuis van Emmen ging de be
stuurlijke aandacht de afgelopen jaren vooral
uit naar het omstreden centrumplan met ver
huizing van de dierentuin - kosten ruim vijfhonderd miljoen. Kwamen daar nu ook no$
eens die vrijbuiters uit Nieuw-Dordrecht bij.
CDA-wethouder Bouke Durk Wilms erfde het
28 Vrij Nederland
l5
ll0VEllBER 2014
coöperatiedossier van zijn PvdA-voorganger
Sleekingl. Hij is er net zo enthousiast over, bezweert Wilms. 'Je hebt in Drenthe een oud ver-
schijnsel, noaberschap. Ik kom zelf van een
boerderij. Dan had buurman op zolder de
planken voor je doodskist al klaarliggien. Elkaar ondersteunen is hier de basis.'
Ook als daarvoor een beetje de hand moet
worden gelicht met de regels?
'Daar moet je met elkaar de antwoorden op
vinden,' zegt Wilms. 'Niet bij voorbaat de toon
aanslaan van: wij zeggen als $emeente wel
even hoe het moet. De coöperatie is ook voor
ons één grote zoektocht. Gaat Nieuw-Dordrecht bijvoorbeeld straks zelf bepalen waar
mag worden gebouwd? Wij hebben hier een
giemeentelijke woonvisie, wij bepalen de bestekken. Maar als het dorp vindt dat het anders moet, dan moeten wij als $emeente een
methode zien te vinden om dat mogelijk te
maken.'Samenvattend: 'Ik wil op voorhand
$een barrières opwerpen.'
Maar máS dat ook, Sezien, bijvoorbeeld, de
Europese aanbestedingsregels? Wilms: 'In het
dorp Zwartemeer moest een fietspad worden
verle$d. De bewoners konden dat uitvoeren
voor een kwart van onze prijs. Wãar rn¡ij ons te
houden hebben aan Europese re$els, kunnen
zij daar als dorpsbewoners soepeler mee omgaan. Ik kreeg al een lokale aannemer aan de
lijn: lekker dan, ben ik in het vervolS al mijn
opdrachten kwijt.'
Over diezelfde aanbestedingsregiels nam de cooperatie Nieuw-Dordrecht zelf contact op met
Platform 31 voor regionale en stedelijke ontwikkelinS. Hassink: 'Bij wijze van experiment is
het dorp door lren nu regelluw verklaard. Dat
betekent niet dat we in Nieuw-Dordrecht alle
gemeentelijke afspraken aan onze laars kunnen lappen. Dat wil niemand. Maar wel dat je de
grenzen van elke re¡fel wat kunt oprekken.'
Om gemeenteambtenaren daarbij mild te
stemmen, hield de coöperatie kort na de oprichting een gezamenlijke barbecue. Dertig
ambtenaren kwamen opdraven. Hassink:'Zij
moeten weten wat ons drijft, wij moeten begrijpen waar zij tegenaan lopen. Moet je als
ambtenaar dit project nou omarmen of te$enwerken? Het resultaat van de barbecue is dat
ons project nu enorm wordt gedragen binnen
het gemeentehuis. fe kunt de ambtenaren bij
twijfel gewoon even opbellen.'
De arnbtelijke diensten mogen boven de kip
satés en hamburgers zijn bewerkt, maar hoe
zit dat met de democratis ch f,ekozen Emmer
gemeenteraad? Die worstelt nog met de coö-
snaekbarhouder:
'Het is nu
de import die
binnen
de coöperatie
de dienst
De
peratie, stellen alÌe betrokkenen. Wethouder
Wiìms: 'Wij hebben inmiddels voorbeelden
van door dorpen zelf$eschreven structuurvisies. Dan moet vervol$ens worden bekeken of
dat allemaal democratisch en juridisch is te
verankeren. In$ewikkeld, maar ook heel leuk.
Als het dorp zoiets wil, hoe kan de gemeente-
dorp verdeelt: de sloop van het voormaligfe
Groene lfuuisgebouw. Een bouwval die al acht
jaar leegstond en het dorpsgezicht bedierf. Al
die tijd kwam de gemeente niet tot overeen
stemming met de particuliere eigenaar. Bin
nen een jaar na haar oprichting nam de dorps_
uihnaalrt.'
coöperatie
raad dan nog tegen stemmen?'
KINNESINNE
Inmiddels bestaat de dorpscoöperatie NieuwDordrecht bijna een jaar. Sceptici hoefje niet
ver te zoeken. Misschien wel de grootste
vormt in zijn eentje het hart van het dorp. .We
hebben er onze handen al vol aan om het huidige verenigingsleven overeind te houden,,
zegft
lllIllllllllllllllllllilllllillllllllil
het pand over. Vrijwilligers
gooiden het 1O oktober jongstleden tegen de
vlakte, als bewijs van de nieuwe wind in het
dorp.
eigenaar Henk Hoogenberg van snackbar
't Kruuspunt, terwijì hij zijn toonbank boent.
'Zo'n coöperatie ernaast is veel te veel werk.
Te ambitieus voor ons dorp.'
Het is oud zeer dat opspeelt. De dorpsvereni
ging Pìaatselijk Belang, die nota bene ooit zelf
het initiatieftot onderzoek naar de coöperatie
nam, moest uiteindelijk gedwongen in haar
eigen kind opgaan. 'Een overval,'blikt Hoog-
enberg terug. Van het achtkoppige bestuur
van Plaatselijk Belang, onder wie Hoogenberg,
namen om die reden slechts twee zitting in de
ledenraad van de coöperatie. De snackbarhouder: 'Het is nu de import die binnen de coöperatie de dienst uitmaakt. De oude dorpsbewoners kennen het bestuur amper. De coöperatie
is vooral goed in haar eigen publiciteit. Ze hebben de prachti¡fste tolders en staan vaak op de
foto in de krant. Mannen met pakken en
kleurrijke stropdassen, daar houden wij Drenten niet zo van.'
'Kinnesinne,'volgens Hassjnk en Van der Bij.
'Wij hebben juist vanaf het eerste moment
contact gezochl met plaatselijk Belang,'zegt
Hassink. 'Een klein $roepje mensen met beregoeie ideeën maar ook met een beperkt bud_
$et. Voor alles moesten zebtj de gemeente
aankloppen. Wij wilden juist van die afhanke-
lijke houding af.'
Van der Bij:'Plaatselijk Belang miste de ener_
gie die onze kopgroep wel had. En twee kapiteins op één schip, dat zou niet werken. Daarom besloten de kopgroep en het bestuur van
Plaatselijk Belang als één organisatie verder te
Saan.'
TEGEN DE VLAKTE
Vierhonderd leden telt de coöperatie nu, ongeveer evenveel als Plaatselijk Belang vroeger.
Maar dat het verleden allesbehalve is begraven, blijkt deze maand bij een zaak die het
coNTROVERSTËLE SLOOp'Desragerzegtdatwijhemzijnideareprekhebbenontnomen.,
Iedereenblij?Nounee.opdeFacebookpagina pandeigienaar op te lossen? Dat
6iaat
van de coöperatie zijn het voornamelijk bestuurders en adviseurs (Wilms, Van der Bij)
die de sloop liken. \lerd,er klinkt het verzet.
Ma$ de coöperatie haar dorpsbudget
aanwen-
den voor het afkopen van een particuliere ei
genaar? En waarom is er niks gedaan met de
al jaren sluimerende interesse van de dorpssla$er voor dit pand? Naar verluidt had die de
aankoop al bijna rond. Dan had de dorpscoöperatie haar $eld op zak kunnen houden.
Hassink: 'De sla$er $ooit het er nu op dat wij
hem het dorp uit willen hebben. Het tegendeel is waar. Ons idee is: kunnen we het niet
samen oplossen, maar dan op een andere
inder_
daad heel ver. Maar onze ledenraad heeft er
uiteindelijk mee ingestemd. Het belangrijkste
is nu dat je met de tegenstanders in gesprek
blijft. Dat is best lastig, juist in een klein dãrp.'
Voor beleidsmedewerker Ed van den Akker
van de gemeente Emmen, nauw bij Nieuw_
Dordrecht betrokken, draait het om consensus en vertrouwen. 'Zo'n paadje naar de speeltuin komt er omdat iedeieen erachter staat.
Maar je moet zien te voorkomen dat in een
dorp als dit bij meerderheid wordt besloten.
Dan krijg je winnaars en verliezers. Dat wreekt
zich op den duur.'
plek?Maardatwilhijniet.Hijblijftmaarher- METEEN DE cRowDFUNDtNG
halen dat wij hem zijn ideale plek hebben
nomen.'
ont
Hassink noemt het een tamelijk heftige gebeurtenis'. Roerend in zijn koffie: 'Is het je
taak als coöperatie om het probleem van
een
Snackbar't Kruuspunt mag de thuisbasis zijn
van het verzet, de meeste ilanten die er deze
dinsdagavond hun bestelde friet komen op_
halen, zijn uitgesproken voorstander van de
coöperatie. om ais dorp sterker te staan tel5 t{0ì/tltBtR 20t4 VrijNedertand
Zg
'Zes weken
langkrcegze
$enover die malloten in Emmen, voert de een
aan. Vanwege de vertoonde daadkracht,zegt
een ander. Een oudere bewoner die op straat
op zijn lift wacht, is coöperatielid vanwege
'de zorg'. Want ja, ook op dat punt heeft de co-
operatie plannen. Hassink:'Ons dorpshuis is
omringd door seniorenwoningen. Wanneer
je als overheid inzet op zo lang mogelijk thuis
wonen, kan er dan niet een voorzienin$ ko-
men waarbij de ouderen dagelijks in het
dorpshuis kunnen eten? Aan$evuld met een
dagelijks spreekuur, wellicht. Wij denken dat
soort eenvoudige zor$ te kunnen leveren. Informeel $ebeurt er nu al veel. Een dorpsbewoonster was large tijd ernstig ziek. Zes weken lang heeft ze 24 urn per dag begeleiding
giehad, zonder dat iemand daar een cent voor
kreeg.'
Roerende initiatieven, maar heeft NieuwDordrecht ook op lange termijn genoeg mensen en middelen om de coöperatie overeind
te houden?'Goeie waagi,' vindt Hassink.'We
uu
per
dagbegeleidûrg, zonder
dat iemand
daar een cent
voor kreeg.'
24
|ll||||t
Ir
lI
kunnen de verenigingsmensen zich op de
vakinhoud concentreren. Doen we ook meteen de crowdfundin$ voor de broodnodige
verbouwing van de voetbalkantine.'
En waar het eindigt? Hassink: 'We hebben al-
tijd gezefld: we doen het niet voor een korte
periode. We $aan voor minstens tien tot
twintig jaar. Mensen moeten concreet kun-
It
denken dat het allemaal kan, mits de coöperatie voldoende gesetteld raakt. Dan kunnen
we toe naar een model van werkgiroepen die
rapporteren aan het bestuur. Vertel ons wat
ie nodig hebt, en wij faciliteren.'
Neem die vijfentwintig verenigingen hier in
het dorp, geeft hij aan. 'Allemaal hebben ze
nu een voorzitter, een pennin$meester en
een secretaris. Maak van de coöperatie een
nen zien dat hun leefomgeving verbetert. En
ook het gevoel krijgen: hé, de gemeente staat
dichter bij ons. Er zijn eerder vergelijkbare
bur$erinitiatieven geweest rond een specifieker onderwerp: een zwembad dat door bur$ers wordt $erund, een coöperatieve supermarkt. Koplopers in burgerparticipatie, ooit.
Maar niemand durft tot nu toe aan wat wij
hier in Nieuw-Dordrecht doen: een heel dorp
runnen.'
overkoepelend orgaan en laat ons de financi
en doen. Bestaat handige software voor. Dan
"Wonderkind Xavier Dolan maakt een heftige en emotionerende film"
- DE
FILMKRANT
written & directed by
"A funny, heartbreaking
and, above all,
XAVIER DOLAN
original work."
-
Peta Debruge,
UARIETY
Anne Dorval
Antoine Olivier Pilon
Suzanne Clément
"A heart-swelling,
breathtaking
TE ZIEN VANAF
13 NOVEMBER
piece of cinema."
-
Richatcl Lawson,
UANITY FAIR
.1,
llaii?.^¡-t;z; r f^{-ç
€
B't''o{!I!;'t't""*
(F
lç
Y,f.t
¡[[
www.cinemien.nl
4
,Jl/
#Mommy @@O

Download Report