2020 begint morgen ontmoet de medewerkers van media- en communicatiebedrijven in 2020 In 2013 waait een gure wind door de media- en communicatiesector; faillissementen en reorganisaties van uitgeverijen en drukkerijen beheersen het nieuws. Ook met de consumenten gaat het economisch minder goed, wel worden zij verwend met een almaar uitdijende hoeveelheid online content en dienstverlening. Daaraan verdient de sector helaas nog niet veel en daarom staat ieder bedrijf voor het dilemma hoe en waarin ze precies moeten investeren. Tegelijk is er het elan van pioniers binnen en buiten de sector. Iedereen is het erover eens dat online blijft groeien en grote kansen biedt voor het aanboren van nieuwe doelgroepen, het vergroten van het publieksbereik, het verrijken van content en reductie van kosten. Investeren in de toekomst is meer dan geld en goede ideeën alleen. Als bedrijven en opleidingen alvast verder kijken dan de behoefte in het hier en nu, en nu al beginnen met het ontwikkelen en opleiden van mensen met de passende talenten….Maar wat zijn dan die talenten van 2020? Met vooruitziende blik ondernamen het A&O fonds Grafimedia en het BTB fonds Uitgeverijsector actie. Geholpen door GOC en ECP legden ze contact met 2020. Al snel kwam talentsupporter Renée van Zon op hun pad. Hij weet alles van de bedrijven en talenten van 2020 en laat ons kennismaken met de professionals in zijn netwerk. We laten hem zelf aan het woord en wensen de lezer van 2013 veel inspiratie. Richard Leloux (A&O fonds Grafimedia) Ruud Schets (BTB fonds Uitgeverij) 1 Sociological Inhoudsopgave Businesscanvassen pag. 5 Ontmoet de medewerkers en bedrijven van 2020 pag. 16 pag. 43 Simone Tan pag. 15 Ada Podolski pag. 12 In actiepag. 47 Conceptontwikkeling Inte ont rfac wer p Vormgeving e- Apps Design & Interact P-King pag. 39 pag. 33 Advertible pag. 27 Marcel de Vries pag. 10 Ramon Breeveld pag. 9 Sportmedia pag. 19 Ravi Telman pag. 14 Karim Dati pag. 8 Willemijn de Boer pag. 6 2 Micky Janzen pag. 7 Tanja Blom pag. 11 Karin Goudsmit pag. 13 3 Businesscanvassen Hoi, ik ben Renée van Zon. Talent developer in 2020. Ik help mensen en bedrijven structureel een goed rendement uit hun menselijke kapitaal te halen. ‘Hoe ziet de toekomst eruit? Wat zijn de talenten in 2020?’ Dat was een leuke vraag uit de mediasector van 2013! Laten we meteen tot de kern komen: waar zit de toegevoegde waarde van de professional in 2020? Tien mensen uit mijn netwerk laten dat zien met hulp van hun businesscanvas. Een businesscanvas is een A4-tje waarop kort en krachtig staat waar je earning power zit, wat je daarvoor moet doen en met wie. Het helpt hen zichzelf te profileren en ontwikkelen en is dus onmisbaar voor de ondernemende professional van 2020. Ravi Telman Simone Tan Datavisualisatie-vormgever Data journalist Dit zijn de tien mensen van wie je het businesscanvas kan bekijken. Je vindt ze bij de bedrijven waar ze voor werken Karin Goudsmit 3D-printvormgever Hardloper tch op Gelooft in ma onlijkheid basis van perso Hobbykok Talentsupporter Ada Podolski Willemijn de Boer Content Engineer Conceptmanager Renée van Zon Talent developer Komt vanuit media- en communicatiehoek, maar richt zich nu ook op ict. Naast de businesscanvassen heeft Zelfstandig HRD-ondernemer (opdrachtgevers o.a. ) iedereen een LinkedIn profiel, T-profiel en een e-Competence profiel. Deze zijn in te zien op www.goc.nl/mediacompetenties. 4 Micky Janzen Tanja Blom Community manager Content logistics engineer Marcel de Vries Ramon Breedveld Karim Dati Content logistics manager Interactive marketeer Webcare medewerker 5 Wat doe je? • • • • • Persoonlijkheid: initiatiefrijk en resultaatgericht Strategisch denker Conceptueel denker Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze Bedrijfskundig inzicht Wat ben je/Wat heb je? • Trends in de markt in de gaten houden en ontwikkelingen op gebied van social media/marketing/product- en merkinhouden volgen • Ontwikkelen en implementeren van nieuwe (content) concepten • Kennis van consumenten en concurrenten omzetten in beslissingen over prijzen, promoties, marketing en groei • Zoeken naar en onderhouden van strategische partnerships • Informatie delen met andere afdelingen (intern), externe partners en consumenten om productontwikkeling door cocreatie te stimuleren • Toepassen en analyseren metrics • Herkennen en analyseren van problemen en patronen Wat doe je? • • • • • Persoonlijkheid: communicatief en energiek Netwerker Schrijfvaardigheid Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze Social media expert Wat ben je/Wat heb je? Monitoren online conversatie Deelnemen aan online conversatie Herkennen en activeren van ambassadeurs/fans Content creëren(blog, foto, filmpje) Content laten creëren (visuals, datavisualisatie, bewerkt beeld) Toepassen en analyseren metrics Herkennen en analyseren van problemen en patronen Informatie overbrengen aan andere afdelingen; delen van problemen en kansen: cocreatie (productontwikkeling) • Volgen nieuwste ontwikkelingen social media/marketing/ product- en merkinhouden • • • • • • • • • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: inleven; interacteren en formuleren Extra: leidinggeven en presenteren Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Interactive marketeer • Datajournalist • Datavisualisatie vormgever • Content engineer • 3D-printvormgever • Content logistics manager • Content logistics engineer • Community-leden Intern: • Webcaremedewerker • Concept manager Wie helpt jou? Community manager Micky Janzen • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: concept ontwikkelen; formuleren; beïnvloeden Extra: ondernemen; leidinggeven Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Interactive marketeer • Datajournalist • Datavisualisatie vormgever • Content engineer • 3D-printvormgever • Content logistics manager • Content logistics engineer • Community-leden Intern: • Community manager • Webcaremedewerker Wie helpt jou? Conceptmanager Willemijn de Boer 6 7 Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via community en andere social media • Via bedrijf (Sportmedia) Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand met de community als groep of een-op-een met community-leden Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via bedrijf (Sportmedia) • Via social media Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Waardering van klanten en community Wat krijg je? • Door via social media de service te verbeteren en de betrokkenheid van de consumenten te stimuleren de naamsbekendheid vergroten en meer betaalde producten/ diensten te leveren. • Door communiceren Hoe help je? • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering Wat krijg je? • Door productinnovatie de consumenten geïnteresseerd te houden en meer betaalde producten/ diensten te leveren. • Door cureren Hoe help je? Intern: • Webcaremedewerker • Concept manager Extern: • Opdrachtgevers • Interactive marketeer • Datajournalist • Content logistics manager • Community-leden Wie help jij? Intern: • Webcaremedewerker • Community manager Extern: • Opdrachtgevers • Interactive marketeer • Datajournalist • Content logistics manager • Community-leden Wie help jij? Wat doe je? • • • • Persoonlijkheid: servicegericht en communicatief Goede taalbeheersing Commerciële en zorgvuldige werkwijze Social media-fan Wat ben je/Wat heb je? Vragen beantwoorden die binnenkomen via social media Monitoren online conversatie Deelnemen aan online conversatie Herkennen en activeren van ambassadeurs/fans Content plaatsen Herkennen van problemen Informatie overbrengen aan andere afdelingen; delen van problemen en kansen • Volgen nieuwste ontwikkelingen in toepassingen van social media • • • • • • • Wat doe je? • Persoonlijkheid: creatief, analytisch en communicatief • Kennis van social media advertising-tools en admanagementsystemen • Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze • Social media expert • Customer “obsessed” Wat ben je/Wat heb je? • Bedenken en initiëren van interactieve marketingcampagnes • Vertalen van wensen van opdrachtgever naar een social media-strategie • Samen met opdrachtgever opzetten van social media-ecosysteem • Inrichten van social media-advertisingcampagne en integreren van content-driven advertising • Monitoren, optimaliseren en rapporteren van campagnes • Zoeken naar nieuwe dienstverlening en mogelijkheden • Volgen nieuwste ontwikkelingen social media/marketing/ product- en merkinhouden • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: presenteren; beïnvloeden en concept ontwikkelen Extra: ondernemen; vormgeven en ontwikkelen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Content engineer • Content logistics manager • Content logistics engineer • 3D-printvormgever • Datajournalist • Datavisualisatie vormgever • Creatieven Intern: • Marketing coördinator Wie helpt jou? Interactive marketeer Ramon Breedveld • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: inleven en interacteren Extra: commerciële kansen benutten en beheren Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Interactive marketeer • Datajournalist • Datavisualisatie vormgever • Content engineer • 3D-printvormgever • Content logistics engineer • Community-leden Intern: • Community manager Wie helpt jou? Webcaremedewerker Karim Dati 8 9 Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Via bedrijf (Advertible) • Online (e-mail, website, social media) • Offline (congressen, bedrijfsbezoeken) Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via community en andere social media • Via bedrijf (Sportmedia) • Inkomen uit eigen onderneming • Ervaring • Bekendheid eigen merk Wat krijg je? • Door interactieve marketingcampagnes de naamsbekendheid te vergroten, de consumenten te activeren en meer betaalde producten/diensten te verkopen. • Door communiceren Hoe help je? Hoe vindt jouw interactie plaats? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand met de community als groep of een-op-een met communityleden • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Waardering van klanten en community Wat krijg je? • Door via social media de service te verbeteren en de betrokkenheid van de consumenten te stimuleren de naamsbekendheid vergroten en meer betaalde producten/ diensten te leveren. • Door communiceren Hoe help je? Intern: • Marketing coördinator Extern: • Opdrachtgevers • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Content logistics manager Wie help jij? Intern: • Community manager • Concept manager Extern: • Opdrachtgevers • Interactive marketeer • Datajournalist • Community-leden Wie help jij? Wat doe je? • • • • • • • Persoonlijkheid: nauwkeurig en innovatief Planner Inzicht in (online) productietechniek Programmeren: beheersen scripttaal Probleemoplossend denken Procesmatig werken Goede communicatieve vaardigheden Wat ben je/Wat heb je? • Planning maken en bewaken van multimediale productieprocessen • Ingangscontrole van aangeleverde digitale bestanden • Beheren van stylesheets • Uploaden van digitale bestanden • Controle van geüploade bestanden • Eenvoudige scripts kunnen schrijven (bijv. om automatisch bestanden naar ftp-server te schrijven; om bestandsnamen te controleren en aan te passen) • Kwaliteitscontrole van de (print)producten • Contact onderhouden met klanten en leveranciers • Volgen hoe mijn diensten/producten worden gebruikt en deze kennis toepassen in nieuwe diensten/producten verbeterenvan bestaande productieprocessen • Volgen nieuwste ontwikkelingen en kennis delen over (open source) webdesign- en printsoftware • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: plannen en organiseren; testen; analyseren en interpreteren Extra: adviseren; vormgeven en ontwikkelen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Content engineer • 3D-printvormgever • Drukkers • Software engineers • Webdesigners Intern: • Content logistics manager Wie helpt jou? Content logistics engineer Tanja Blom • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering Wat krijg je? • Opdrachtgevers helpen om content digitaal of in print aan consumenten te leveren. • Door converteren (realisatie en distributie) Hoe help je? • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: adviseren; beïnvloeden Extra: leidinggeven; experimenteren; ondernemen • Opdrachtgevers helpen om content digitaal of in print aan consumenten te leveren. • Door converteren (realisatie en distributie) Hoe help je? Wat krijg je? • Persoonlijkheid: ondernemend en innovatief • Inzicht in technische productieprocessen, cloud computing technologie en online betaalsystemen • Probleemoplossend denken • Procesmatig werken • Goede communicatieve vaardigheden • Commercieel inzicht Wat ben je/Wat heb je? • Back-end service leveren voor realisatie en logistiek van print- en digitale producten • Inrichten van multimediale productieprocessen • Inschatten en plannen van capaciteit per dienst/product • Adviseren over samenstellen van combinatiepakketten van online access, digitale en printedities • Integreren van content-driven advertising • Offertes maken voor combinatiepakketten • Contact onderhouden met klanten en leveranciers • Volgen hoe mijn diensten/producten worden gebruikt en deze kennis toepassen in nieuwe diensten/producten verbeteren van bestaande productieprocessen • Volgen nieuwste ontwikkelingen en kennis delen over (open source) webdesign- en printsoftware, cloud computing technologie en online betaalsystemen Wat doe je? Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Content engineer • 3D-printvormgever • Drukkers • Software consultants • Software engineers • Webdesigners • Providers van cloud computing technology • Providers van online betaalsystemen Intern: • Content logistics engineer Wie helpt jou? Content logistics manager Marcel de Vries 10 11 • Via bedrijf (P-King) • Via social media Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via werkgever (P-King) • Online (e-mail, website, social media) • Offline (beurzen, congressen, bedrijfsbezoeken) Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? Intern: • Content logistics manager Extern: • Opdrachtgevers • Community manager • Webcaremedewerker • Interactive marketeer • Consumenten Wie help jij? Intern: • Content logistics engineer Extern: • Opdrachtgevers • Concept manager • Community manager • Interactive marketeer • Consumenten • 3D-printvormgever Wie help jij? • • • • • • • • • • • • • • • • Wat doe je? Persoonlijkheid: en gestructureerd Leergierige doener Gericht op gebruiksvriendelijkheid voor de eindgebruiker Programmeren: beheersen scripttaal Inzicht in (online) productietechniek Procesmatig werken Goede communicatieve vaardigheden Wat ben je/Wat heb je? Bewerken en opmaken van digitale bestanden Stylesheets maken Koppelen databases aan applicaties Scripts schrijven (bijv. om automatisch bestanden te converte ren) Social DRM toevoegen Versiebeheer Contact onderhouden met klanten en leveranciers Volgen hoe mijn producten worden gebruikt en deze kennis toe passen in nieuwe producten en verbeteren van bestaande productieprocessen Volgen nieuwe ontwikkelingen en kennis delen over (open source) opmaaksoftware, DRM en UXD (user experience design) Wat doe je? • • • • • • Persoonlijkheid: creatief en experimenteel Ontwerper, autonoom en in opdracht Programmeren Oog voor duurzaamheid en functionaliteit Learning by doing Ondernemen (bijv. verkoop via webwinkel) Wat ben je/Wat heb je? Schets maken van een model of product Schets omzetten in een 3D-tekening Programmeren van 3D-printer Printer inregelen Prototype printen Testen en 3D-schets en programmering bijstellen Nabewerken Gebruikshandleiding schrijven Volgen hoe mijn producten worden gebruikt en deze kennis toepassen in nieuwe ontwerpen en aanpassingen van bestaande ontwerpen • Volgen nieuwste ontwikkelingen (open source) ontwerp- en printsoftware en social media • • • • • • • • • • Tijd • Netwerk • Creativiteit • Expertise Talenten: experimenteren; vormgeven en ontwikkelen; presenteren Extra: ondernemen; eigen stijl creëren; concept ontwikkelen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Content logistics manager • Content logistics engineer • Concept manager • Community manager • Online marktplaats voor ontwerpers Intern: • Datavisualisatievormgever Wie helpt jou? 3D-printvormgever Karin Goudsmit • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: vormgeven en ontwikkelen, inleven, beheren en testen Extra: adviseren en ondernemen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Content logistics engineer • Content logistics manager • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Software engineers Intern: • Datavisualisatie • Vormgever Wie helpt jou? Content Engineer Ada Podolski 12 13 • • • • • Via werkgever (D&I): e-mail, website, social media • Via eigen bedrijf: via website, social media e n marktplaatsen voor ontwerpers Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via werkgever (D&I): e-mail, website, social media Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? Wie help jij? Intern: • Datavisualisatievormgever Extern: • Opdrachtgevers • Content logistics manager • Content logistics engineer • Concept manager • Community manager • Consumenten Wie help jij? Intern: • Datavisualisatie vormgever Extern: • Opdrachtgevers • Webcaremedewerker • Community manager • Concept manager • Interactive marketeer • Content logistics engineer • Consumenten Salaris uit deeltijd dienstverband en inkomen uit eigen onderneming Ervaring Exposure Bekendheid eigen merk Wat krijg je? • Het leven van andere mensen gemakkelijker en/ of aangenamer maken door productontwerp dat is afgestemd op de wensen van de consument. • Door creëren Hoe help je? • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering Wat krijg je? • Door digitale of gedrukte content toegankelijk te maken met een aantrekkelijke en duidelijke vormgeving. • Door creëren Hoe help je? Wat doe je? • Persoonlijkheid: creatief analytisch • Vertaalslag maken van ruwe data naar bruikbare informatie voor gebruikers: visueel en analytisch denken • Werken met spreadsheets en programmeren • User interface design • Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze Wat ben je/Wat heb je? • Data voorbewerken voor visualisatie (vergelijken datasets; hebben datasets hetzelfde/het juiste formaat?; filters kiezen; uitkomsten controleren) • Content creëren (datavisualisatie, animatie, infographic) • Grote hoeveelheden informatie inzichtelijk maken en overbrengen aan eindgebruikers • Patronen/relaties zichtbaar maken, statisch of geanimeerd • Ontwerpen user interface/interactiviteit • Visualisatie geschikt maken voor verschillende platforms/ devices • Volgen hoe mijn datavisualisaties worden gebruikt • Volgen nieuwste ontwikkelingen (open source) datavisualisatie software/online en social media Wat doe je? • Persoonlijkheid: nieuwsgierig en analytisch • Vertaalslag maken van ruwe data naar bruikbare informatie voor gebruikers: analytisch en visueel denken • Schrijfvaardigheid • Werken met spreadsheets en programmeren • Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze • Verhalenverteller met affiniteit voor cijfers Wat ben je/Wat heb je? • Data verzamelen (openbaar, zelf verzameld, realtime via API’s) • Data analyseren (vergelijken datasets; hebben datasets hetzelfde/het juiste formaat?; filters kiezen; uitkomsten controleren) • Data voorbewerken voor visualisatie • Content creëren (blog, artikel) • Content laten creëren (datavisualisatie, animatie, infographic) • Visualisaties integreren in het verhaal • Grote hoeveelheden informatie inzichtelijk maken en overbrengen aan eindgebruikers • De doelgroep/community helpen om de data en het verhaal te begrijpen • Deelnemen aan online conversatie • Volgen hoe mijn datastories worden gebruikt • Volgen nieuwste ontwikkelingen (open source) datavisualisatie software/online en social media • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: onderzoeken; formuleren Extra: leidinggeven; experimenteren; ondernemen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Datavisualisatie-vormgever • Concept manager • Community manager • Organisaties die big data beschikbaar stellen Intern: • Data-analist Wie helpt jou? Datajournalist Simone Tan • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: visualiseren; analyseren; interpreteren en inleven Extra: eigen stijl; vormgeven en ontwikkelen Wat geef jij/ Wat breng jij? Extern: • Datajournalist • Content logistics engineer Intern: • 3D-printvormgever • Content engineer Wie helpt jou? Datavisualisatie-vormgever Ravi Telman 14 15 • • • • Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via collectief (Sociological): e-mail, website, social media • Via publicaties Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Hoe vindt jouw interactie plaats? • Via werkgever (D&I): e-mail, website, social media Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Inkomen uit collectief Ervaring Exposure Bekendheid eigen merk en collectief Wat krijg je? • Door in grote hoeveelheden informatie een verhaal te ontdekken en te vertellen. • Door cureren Hoe help je? • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring Wat krijg je? • Door grote hoeveelheden informatie inzichtelijk te maken door middel van visualisatie • Door creëren Hoe help je? Intern: • Data-analist Extern: • Opdrachtgevers • Datavisualisatievormgever • Community manager • Concept manager • Consumenten Wie help jij? Intern: • 3D-printvormgever • Content engineer Extern: • Opdrachtgevers • Datajournalist • Community manager • Concept manager • Consumenten Wie help jij? content produceren Ontmoet de medewerkers en bedrijven van 2020 Cureren Communiceren adverteren distribueren aggregeren ‘Het was een leuk maar ook best lastig verzoek uit 2013. Hoe ziet de media- en communicatiesector er uit in 2020? Wat zijn de talenten van de medewerkers?’ Om die vragen over de toekomst te beantwoorden, kan ik je denk ik, gewoon maar het beste kennis laten maken met mensen uit mijn netwerk in 2020. Kun je zelf zien wat ze doen. Ze delen graag hun kennis met je, want delen is het nieuwe vermenigvuldigen, toch? Kom maar snel mee naar de contacten uit mijn Creëren Converteren netwerk! Ik neem jullie mee naar vijf typerende bedrijven: Sportmedia, Advertible, P-King, Design & Interact en Sociological. We beginnen bij Sportmedia, realiseren in 2013 een bekende tijdschriftuitgever…. In 2020 werken media- en communicatiebedrijven veel samen in netwerkverbanden. Ze verdienen hun geld met content produceren, adverteren, realiseren en aggregeren; ze doen dat met diensten die variëren van zeer specialistisch tot full-service. De grootste kwaliteiten van de sector zijn (net als in 2013) de 4 C’s: creëren, cureren, communiceren en converteren. 16 17 Sportmedia Ontmoet de medewerkers en bedrijven van 2020 Sterk netwerk in de sportwereld Grootste mediabedrijf voor sport en beweging Kleine kernorganisatie; Concept; Community management Facts & Figures Sportmedia is van tijdschriftuitgever uitgegroeid tot het grootste mediabedrijf op het gebied van informatie over sport en beweging. Sportmedia produceert zowel on- als offline informatieproducten. Missie: Met informatie over sport en gezondheid een bijdrage leveren aan de gezondheid en het welzijn van Nederlanders en succesvol zaken doen in samenwerking met partners, experts en sportbonden en –verenigingen. Kernrollen: Bedrijfsvorm: Cureren en communiceren BV FTE: 18 Profielen: Conceptmanager, Community manager, Webcare medewerker 18 19 Strateeg r ke Merkden ‘Suddenly it hit me: we weten zoveel over onze klanten en we doen er eigenlijk niets mee.’ tueel Concep denken Kan goed overweg met cijfers en metrics Fietst voor goede doelen Conceptmanager Wie helpt jou? Intern: manager • Community • Webcaremedewerker Extern: marketeer • Interactive • Datajournalist designer • Datavisualisatie • Content engineer • 3D-printvormgever manager • Content logistics engineer • Content logistics • Community-leden Willemijn de Boer Wat doe je? op houden en ontwikkelingen markt in de gaten en merkinhou• Trends in de media/marketing/productgebied van social den volgen van nieuwe (content) en implementeren • Ontwikkelen omzetten in concepten en concurrenten groei consumenten marketing en • Kennis van prijzen, promoties, partnerships beslissingen over van strategische en onderhouden (intern), externe • Zoeken naar met andere afdelingen door • Informatie delen om productontwikkeling partners en consumenten cocreatie te stimuleren metrics en analyseren en patronen • Toepassen van problemen en analyseren • Herkennen betaalde producten/ diensten te leveren. • Door cureren heb je? Extern: • Opdrachtgevers marketeer • Interactive een-op-een • Persoonlijk, of in groep/team (bijv. via • Op afstand social telefoon, e-mail, media) • Datajournalist manager • Content logistics • Community-leden Intern: • Webcaremedewerker manager • Community Hoe kennen ze Hoe lever je? Wat ben je/Wat Wie help jij? Hoe vindt jouw interactie plaats? Hoe help je? de • Door productinnovatie geïnteresconsumenten en meer seerd te houden jou?/ • Via bedrijf (Sportmedia) • Via social media resultaatgericht initiatiefrijk en • Persoonlijkheid: denker • Strategisch denker werkwijze • Conceptueel en projectmatige • Multidisciplinaire inzicht • Bedrijfskundig Wat krijg je? Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk beïnvloeden • Expertise ontwikkelen; formuleren; Talenten: concept leidinggeven Extra: ondernemen; dienstverband • Salaris uit (vast) • Ervaring • Klantwaardering Willemijn de Boer Conceptmanager Datavisualisatie designer Save Like Talentprofiel Ik ontmoet Willemijn in de wifi free-zone van het bedrijfsverzamelgebouw waar Sportmedia is gevestigd. De enige plek in het gebouw waar het geen zin heeft om de hele tijd op je telefoon, tablet, smartwatch, smartbril of wat dan ook te kijken: de stiltekamers anno 2020. Willemijn neemt een slok thee, kijkt me aan en zegt: ‘Zo, Renée, als ik het goed begrijp wil je van mij horen wat het geheim van het nieuwe uitgeven is.’ Ze lacht. ‘Als ik dat wist zat ik hier nu niet. Ik kan alleen maar vertellen wat wij hier de afgelopen jaren bij Sportmedia hebben gedaan en waar we nu mee bezig zijn.’ Er is weinig voor nodig om Willemijn op gang te krijgen. Een steekwoord of een halve vraag van mij en ze begin een enthousiast verhaal. Willemijn de Boer 20 Specialiseren is keuzes maken ‘2013 was een sleuteljaar voor Sportmedia. We zaten al op de lijn van merken en concepten. Maar we zijn het conceptdenken toen echt rigoureus en consequent gaan toepassen. We hebben een duidelijke keuze gemaakt voor twee thema’s: sport en gezondheid. We hadden nog een paar titels die daar niet helemaal in pasten. Daarvan hebben we de goed renderende titels verkocht en de rest opgedoekt. We wilden echt specialist worden op sport en gezondheid en dan vooral op het vlak waar deze elkaar raken, zeg maar “lekker fit blijven”. Sindsdien werken we vanuit deze thema’s en de behoefte die onze klanten op die gebieden hebben. Door social media hadden we directer contact met onze klanten, ik bedoel, communities. Dat maakte consumer engagement een stuk makkelijker. Maar we maakten pas echt een grote slag toen we gebruik gingen maken van big data.’ 21 Think big data We hadden natuurlijk wel te maken met een versnelde nieuwscyclus. Niets is bederfelijker dan nieuws. ‘In 2013 volgde ik een MOOC – de massive open Maar je kunt differentiëren in snelle en “duurzame” online courses waren toen net in opkomst – over big informatie. Één verdienmodel en strakke prognoses, data en suddenly it hit me: we weten zoveel over zo werkt het gewoon niet meer. Gelukkig kreeg ik onze klanten en we doen er eigenlijk niets mee. We van de directie de mogelijkheid om te experimenteren. weten wat ze lezen, hoe ze lezen, wanneer en hoe lang ze lezen, wat ze highlighten, wat ze delen met betaalde diensten zoals iTunes, Spotify, betaalde andere mensen etc. En dan krijgen we door social apps, digitale abonnementen. Die voorbeelden boden media ook nog direct feedback van ze! goede aanknopingspunten. En we hadden analyses van de big data. Maar de prijsperceptie van de klant We maken er nu op verschillende manieren Er waren in 2013 al genoeg voorbeelden van gebruik van. We kunnen op basis van de data bleef lastig. Verleid je klanten door kleine bedragen adverteerders veel beter helpen met een echt onder- of door abonnementvoordeel? Is de informatie gratis scheidende klantervaring. Want wij zien de mooie met advertenties en moet je ervoor betalen als je verhalen in de data. En we kunnen onze info af geen advertenties wil? We werken nu gewoon met stemmen op basis van de kennis die we van de klanten verschillende modellen naast elkaar. hebben. Maar evengoed blijft het natuurlijk de kunst om klanten te verrassen met iets waarvan ze nog Geen ingewikkelde inlogprocedures. “Met één druk niet wisten dat ze het wilden weten of hebben! Daar op de knop” betalen door middel van een micro Een ding is duidelijk: de klant wil gemak en vrijheid. heb je toch nog altijd een flinke dosis creativiteit payment. Abonnementen elk moment kunnen voor nodig.’ aanpassen. Gelukkig was onze belangrijke productieen fullfilment-partner P-King daar ook mee bezig. Één model is geen model We hebben samen een mooi flexibel betalingssysteem ‘Verdienmodellen!? Och ja, iedereen wilde altijd ontwikkeld op basis van de laatste technologische één rekenmodel, het liefst zo eenvoudig mogelijk. mogelijkheden en business insights.’ ontwikkeld, dat overigens continu wordt door Ik herinner me nog hoe er altijd over werd geklaagd dat mensen niet willen betalen voor online informatie. Willemijn wordt een beetje onrustig. ‘Ik moet weer Ik had het gevoel dat het een soort selffulfilling aan het werk. Als je meer hands-on voorbeelden wil, prophecy was. Als je concepten bedenkt en ontwikkelt kun je sowieso het beste even praten met Micky en vanuit die gedachte, wordt het nooit wat. Ik heb het Karim. Die zitten helemaal in de communities. probleem omgedraaid en mezelf en mijn medewerkers Veel nieuwe ideeën komen van hen. Ik moet er vragen gesteld als: Waarvoor wil de klant wél betalen? uiteindelijk wel een go/no go voor geven, maar de En hoe kunnen we de drempel om online te betalen verantwoordelijkheid ligt laag in de organisatie.’ Ze verlagen? We weten wie informatie koopt. We kunnen geeft me een hand en loopt weer richting cyberspace. ‘We maakten pas echt een grote slag toen we gebruik gingen maken van big data.’ de gewoontes en smaak van gebruikers meten. Eigenlijk hadden we meer tools in handen dan ooit om toegevoegde waarde te creëren. 22 23 Toch wel handig om een concreet voorbeeld te hebben, denk ik terwijl ik op de gang sta. Ik whatsapp Micky en Karim of ze toevallig tijd hebben om ook even naar de wifi free-zone te komen. Per omgaande krijg ik bericht: ze komen er aan! Willemijn had ze al ingelicht. Druk pratend komen ze even later de kamer binnen. Ik vang nog net op dat Micky ‘glasshole’ tegen Karim zegt. Een niet zo’n vriendelijke term voor iemand die gepreoccupeerd is met zijn Google Glass, maar het lijkt Karim niet veel te kunnen schelen. geworden van NOC*NSF en de professionele sport informatie voor hun leden verzorgen. Sporthandboeken, verenigingsbladen- en websites...’ ‘En communities. Van negentig landelijke sport organisaties die samen ongeveer 27.000 verenigingen vertegenwoordigen met in totaal ruim 4,7 miljoen georganiseerde sporters. Waanzinnige klus! Willemijn had het ontzettend strak gepitcht, maar we hadden op dat moment nog nauwelijks verstand van al die sporten.’ ‘Van Aikido tot Zwemmen,’ vult Karim lachend aan. ‘Ik zag iedereen om me heen denken “hoe gaan we dat voor elkaar krijgen?”, maar ik werkte er pas net en vond het alleen maar te gek.’ ‘Ja, Karim was geweldig. Hij zei meteen dat je nooit alles weet, maar dat daarvoor ‘Hé, Renée!’ begroet Micky me. ‘Gefeliciteerd met crowdsourcing is uitgevonden! En eigenlijk je nieuwe persoonlijke hardlooprecord!’ paste het perfect in onze strategie: denk niet ‘Je houdt me goed in de gaten, Micky,’ zeg ik. in producten of diensten, maar vanuit insights ‘Dat wil je niet weten,’ mompelt Karim. van de diepere drijfveren van gebruikers.’ Micky doet net of ze het niet gehoord heeft. ‘Kun je dat wat concreter maken?’ vroeg ik. ‘Willemijn zei dat we je even moesten bijpraten ‘Nou, we hadden al wel eens wat gedaan over MijnClub.’ voor een paar sportbonden en sportclubs: ‘Over die samenwerking met sportbonden en content syndication, her en der een website. sportverenigingen?’ Maar dit gaat veel verder. Het gaat niet om zomaar informatie aanbieden, maar om wanneer, ‘Ja, precies. Voordat ik het verhaal van A tot Z ga vertellen, wat...’ welke informatie, aan wie en met welke beleving,’ ‘Gaap,’ interrumpeert Karim. legt Micky uit. ‘Een klant is niet alleen geïnteresseerd in ‘Wat weet je er al van, René?’ de feitelijke uitslag van een wedstrijd, maar wil vooral ‘Dat jullie een paar jaar geleden mediapartner zijn Karim Dati Micky Janzen Advertible ken wer Net Regelaar en” rs tte P o l V “ De Cijfe ‘Een klant is niet alleen geïnteresseerd in de feitelijke uitslag van een wedstrijd.’ Doener iedier Communicat Specialist in interactieve campagnes Linked Community manager Micky Extern: • Interactive marketeer • Datajournalist • Datavisualisatie designer • Content engineer • 3D-printvormgever • Content logistics manager • Content logistics engineer Community Manager bij iMove.nl Webmaster bij Matchpoint.nl, redacteur bij Moby Telecom Media, Education: Journalistiek at Hogeschool van Utrecht Hoe help je? de • Door via social media service te verbeteren en de betrokkenheid van de consumenten te stimuleren de naamsbekendheid vergroten en meer betaalde producten/ diensten te leveren. • Door communiceren Hoe vindt jouw interactie plaats? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand met de community als groep of een-op-een met community-leden Wie help jij? Extern: • Opdrachtgevers • Interactive marketeer • Datajournalist • Content logistics manager • Community-leden Intern: • Webcaremedewerker • Concept manager Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? Utrecht Area, Netherlands | Online Media Current: • Monitoren online conversatie conversatie • Deelnemen aan online van ambassadeurs/fans • Herkennen en activeren foto, filmpje) • Content creëren(blog, bewerkt beeld) (visuals, datavisualisatie, • Content laten creëren metrics • Toepassen en analyseren van problemen en patronen • Herkennen en analyseren delen van aan andere afdelingen; • Informatie overbrengen cocreatie (productontwikkeling) problemen en kansen: social media/marketing/ • Volgen nieuwste ontwikkelingen product- en merkinhouden • Community-leden Community Manager Previous: Janzen Wat doe je? Wie helpt jou? Intern: • Webcaremedewerker • Concept manager Micky Janzen Expert in content-driven advertising in streaming media • Via community en andere social media • Via bedrijf (Sportmedia) en energiek • Persoonlijkheid: communicatief • Netwerker • Schrijfvaardigheid projectmatige werkwijze • Multidisciplinaire en • Social media expert Wat krijg je? 500+ connections Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk • Expertise en formuleren Talenten: inleven. interacteren Extra: leidinggeven en presenteren • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring en community • Waardering van klanten SUMMARY Na mijn studie aan de School voor journalistiek, afstudeerrichting digitale media, heb ik voor verschillende schrijf- en redactiefuncties vervuld. In 2019 kreeg ik de kans om de switch naar community management te maken. Als community manager van iMove kan ik inhoud en communicatie met elkaar combineren. Daarnaast ben ik mede-eigenaar en websitemanager van roeien.nl, een website met roeinieuws uit binnen- en buitenland. We verheugen ons als op de Olympische Spelen 2020 in Tokyo. mee kunnen praten met zijn vrienden, wil als eerste een SKILLS & EXPERTISES nieuwtje hebben of gewoon “erbij horen”. 2 Community Management Talentprofiel 4 Social Media ‘Maar we hebben het niet alleen gedaan. We hebben 1 Online Journalism 7 Photoshop ook ontzettend veel gehad aan Ramon van Advertible. 3 Google Knowledge Graph Die kwam met nieuwe ideeën voor de advertenties, helemaal social media-proof en location based en zo.’ ‘En Marcel en Tanja van P-King. Of het nou om de Ada, Ravi en Karin. En een andere heldin is Simone van digitale verwerking van wedstrijduitslagen of het printen Sociological. Ik heb natuurlijk wel een beetje verstand van certificaten en 3D medailles ging, ze bleven met van analytics, maar zij kan gewoon een heel verhaal ons meedenken over slimme oplossingen. Design & destilleren uit een dataset,’ zegt Micky bijna ongelovig. Interact heeft mooie flexibele ontwerpen voor de vorm- geving bedacht met dank aan creatieve alleskunners niet, hè. ‘Sharing is caring,’ kopt Karim in. ‘En vergeet de prachtige ideeën van de communities ‘Ho, straks gaan we nog afsluiten met een group hug,’ zeg ik en ik bedank hen beide hartelijk voor hun tijd. Doener Hand ig tieus Ambi Sterk netwerk in topsport, sportmerken, voedingssupplementen, fitnesscentra en zorgverzekeraars Gouwe vent, die Karim, denk ik terwijl ik wegloop. Facts & Figures Wil scoren Voetballer Servicegericht Webcare medewerker Karim Dati Wat doe je? Wie helpt jou? Intern: • Webcaremedewerker • Concept manager Extern: • Interactive marketeer • Datajournalist • Datavisualisatie designer • Content engineer • 3D-printvormgever • Content logistics engineer media die binnenkomen via social • Vragen beantwoorden • Monitoren online conversatie conversatie • Deelnemen aan online van ambassadeurs/fans • Herkennen en activeren • Content plaatsen • Herkennen van problemen delen van aan andere afdelingen; • Informatie overbrengen problemen en kansen in toepassingen van social • Volgen nieuwste ontwikkelingen Hoe help je? de • Door via social media service te verbeteren en de betrokkenheid van de consumenten te stimuleren de naamsbekendheid vergroten en meer betaalde producten/ diensten te leveren. • Door communiceren Hoe vindt jouw interactie plaats? Wie help jij? of Extern: • Opdrachtgevers • Interactive marketeer • Persoonlijk, een-op-een in groep/team • Op afstand met de community als groep of een-op-een met communityleden media • Community-leden Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? • Via community en andere social media • Via bedrijf (Sportmedia) en communicatief • Persoonlijkheid: servicegericht • Goede taalbeheersing werkwijze • Commerciële en zorgvuldige • Social media-fan Wat krijg je? Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: inleven en interacteren benutten en beheren Extra: commerciële kansen • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring en community • Waardering van klanten • Datajournalist • Community-leden Intern: • Community manager • Concept manager ‘Sharing is caring’ Advertible ontwikkelt interactieve marketingcampagnes. Expert op het gebied van content-driven advertising in streaming media en locationbased advertising. Missie: Consumenten beïnvloeden door interactie en boeiende content. Kernrollen: Communiceren Bedrijfsvorm: BV FTE: 2 (2 dga’s) Profielen: Interactive marketeer Karim Dati Webcare medewerker Talentprofiel 26 27 Planner Weet goed welk med wat op ium werkt Hobbyproject: ‘Social media is zó 2013, Renée.’ >>> icht op Richt z g media in m a e str Early adopter Interactive marketeer Ramon Breedveld Wie helpt jou? Intern: • Marketing coördinator Extern: • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Content engineer • Content logistics manager • Content logistics engineer • 3D-printvormgever • Datajournalist • Datavisualisatie designer • Creatieven Wat doe je? • Bedenken en initiëren van interactieve marketingcampagnes • Vertalen van wensen van opdrachtgever naar een social media-strategie • Samen met opdrachtgever opzetten van social media-ecosysteem • Inrichten van social media-advertisingcampagne en integreren van content-driven advertising • Monitoren, optimaliseren en rapporteren van campagnes • Zoeken naar nieuwe dienstverlening en mogelijkheden • Volgen nieuwste ontwikkelingen social media/marketing/ product- en merkinhouden • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Wie help jij? Extern: • Opdrachtgevers • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Content logistics manager Intern: • Marketing coördinator Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? • Persoonlijkheid: creatief, analytisch en communicatief • Kennis van social media advertising-tools en admanagementsystemen • Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze • Social media expert • Customer “obsessed” Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: presenteren, beïnvloeden en concept ontwikkelen Extra: ondernemen, vormgeven en ontwikkelen Pion Hoe vindt jouw interactie plaats? Hoe help je? • Door interactieve marketingcampagnes de naamsbekendheid te vergroten, de consumenten te activeren en meer betaalde producten/diensten te verkopen. • Door communiceren • Via bedrijf (Advertible) • Online (e-mail, website, social media) • Offline (congressen, bedrijfsbezoeken) Wat krijg je? • Inkomen uit eigen onderneming • Ervaring • Bekendheid eigen merk ier (Verdient bij met advertenties op app voor voetbalpools) Gamer Joined path On March 13th 2011 Ramon Breedveld Interactive marketeer Talentprofiel ‘Social media was meer iets voor pubers dan voor hun doelgroep, vonden ze op de advertentieafdeling van het mediabedrijf waar ik in 2013 werkte. Tja... Toen zijn een maatje van me en ik maar voor onszelf begonnen.’ Het heeft Ramon geen windeieren gelegd. Ik zit naast hem in zijn zacht zoevende ESV (Electronic Sustainable Vehicle, dé auto van 2020) op weg naar het Philips Stadion. We zijn allebei vrij williger op de grote “Achter de schermendag” van PSV. Een goed moment om even bij te praten. Tweerichtingsverkeer Inmiddels zijn we over de social media-hype heen en noemt Advertible zich een bureau voor interactieve marketing. Met hun campagnes sporen ze consumenten aan om hun ervaringen met anderen te delen, mee te denken, en zelf iets te maken wat in de campagne kan worden opgenomen. Ik vraag Ramon wat hij onder interactief verstaat. ‘Interactief betekent in mijn beleving dat er echt sprake is van tweerichtingsverkeer. Merk en consument reageren op elkaar. Neem bijvoorbeeld Sportmedia, een van mijn grote opdrachtgevers. Knieblessures in het nieuws? In no-time heeft Sportmedia een fysio instructiefilmpje. Komt er een nieuwe sportdrank op de markt? Lezers proberen het meteen uit en voedingsdeskundigen geven commentaar. Ik heb intensief contact met conceptmanager Willemijn de Boer en community manager Micky Janzen. Het Ramon Breedveld 28 is echt niet zo dat Willemijn alle nieuw concepten bedenkt. Het idee kan ook uit de community komen. Wat Advertible toevoegt zijn marketing insights. Wij weten echt alles van pageviews, zoek- en 29 doorklikgedrag, en social media-gebruik.’ Meten = weten Ik verbaas me erover dat hij social media nog opnoemt. Ramon lacht. ‘Social media is zó 2013, Ramon is even afgeleid door de stem van zijn Renée. Nee hoor, het is nu alleen volkomen vanzelf- board-assistant: ‘Accu moet worden opgeladen. Wilt sprekend dat social media onderdeel uitmaken van u op de eindbestemming een parkeerplaats met je kanalen. Maar er is wel veel veranderd.’ oplaadpunt reserveren?’ Ramon antwoordt bevestigend. ‘Marketing is saaier dan je denkt.’ De computerstem zegt: ‘Parkeerplaats gereserveerd. dachten we nog dat we genoeg hadden aan de zeg Het nummer is E 15.’ maar door Google-achtige bedrijven voorgebakken ‘Daar ging je social mediastrategie!’ analytics en metrics.’ Ik pak de draad weer op en vraag Ramon wat er dan is veranderd. ‘Ik was toch wel erg gewend om ‘Maar dat was niet zo?’ vroeg ik verbaasd. ‘Nope, er bleek zoiets te bestaan als Dark Social.’ campagnes vanuit het creatieve op te bouwen. Twitter, Pinterest, Facebook et cetera zijn fantastische Dark Social platforms voor marketing en publiciteit, maar het 30 zijn geen salesplatforms. Dat was toch wel een Ramon vertelt dat Simone, datajournalist bij leerpuntje. Opdrachtgevers willen een keiharde ROI. Sociological, op een dag naar hem toekwam met Leuk als je YouTube-filmpje viral gaat, maar wat een schokkende ontdekking. Ze had een analyse levert het op buiten naamsbekendheid?’ gemaakt van hoe haar best gelezen online artikel ‘Hoe kom je daar dan achter?’ over hardlopen was gelezen. Ze had onder andere ‘Meten = weten. Marketing is saaier dan je denkt. gekeken naar hoe mensen het stuk hadden gevonden. Voor meer dan de helft van de tijd ben je bezig met Zoveel procent via Twitter, zoveel procent via Facebook het vullen en analyseren van je marketingdatabase. enzovoort. Maar wat bleek? Meer dan 50% kon ze Het segmenteren van data, testen en tracken. Eerst niet herleiden. Ze vroeg zich af of Ramon, als expert 31 op het gebied van real-time web analytics, daar een mensen ook links delen via mail, online chat, sms en verklaring voor had. dergelijke. Online mond tot mond-reclame. Ongrijpbaar.’ ‘Vandaar Dark Social?’ direct traffic zonder referral information, bezoekers ‘Ja. Er waren natuurlijk meer mensen die dit die op je website komen zonder dat je ziet waar ze fenomeen ontdekten en die term is uit Amerika vandaag komen. Mensen kunnen bijvoorbeeld komen overwaaien. Het beestje had nu een naam, “www.iMove.nl” in hun browser intypen. Maar maar het was verder geen goed nieuws voor mij als niemand gaat “www.iMove.nl/2015/wat-voor-hard- marketeer.’ loper-ben-jij/test” intypen.’ ‘Daar ging je social media-strategie!’ ‘Maar waar kwamen die bezoekers dan vandaan?’ ‘Inderdaad. Alleen je Facebook-pagina, Twitter- ‘Nou, we kwamen er dus achter dat heel veel account enzovoort bijhouden en je SEO-strategie op ‘Ik was ontzettend verbaasd over het aandeel P-King USP’s: scalability en online- en mobile betaalsysteem Fullservice realisatieplatform voor digitale en printproducten (ook 3D sportattributen en gadgets) ‘Interactie = tweerichtingsverkeer.’ orde hebben is niet voldoende. Simone en ik waren groepje senioren uit West-Brabant. Ik heb mijn het er snel over eens dat je om deze verspreiding via handen vol aan die oudjes. Nee, wat ik bedoel is dat Dark Social te optimaliseren, moet zorgen dat de die commercie ook in het klein kan. Denk aan locale content zelf heel goed is. In the sharing world quality ondernemers die de klant willen bereiken. Location wins, in de wereld van het delen wint kwaliteit altijd.’ based informatie. Verbinding. Marcel klopte bij mij aan met een geweldig plan.’ Locatie, locatie! ‘Bestemming bereikt,’ zegt de board-assitant. ‘Ik zal snel een afspraak met hem maken,’ zeg ik We hebben bijna het PSV-stadion bereikt. Ramon teleurgesteld, omdat het duidelijk is dat mijn vraagt of ik recentelijk nog met Marcel van P-King nieuwsgierigheid niet meteen bevredigd zal worden.’ heb gesproken. We zien elkaar regelmatig maar ik ‘Moet je zeker doen.’ heb geen idee waar Ramon op doelt. ‘Hoezo? Je We wensen elkaar veel plezier met onze vrij maakt me wel nieuwsgierig.’ willigerswerkzaamheden en ik hoop dat ik hem vandaag niet met een van zijn senioren zal tegen ‘We zitten hier vandaag in de wereld van de eredivisie. Grote merken, grote campagnes. Maar weet je wat ik nou zo leuk vind?’ 32 ‘Dat je vandaag ook een beetje kunt netwerken?’ ‘Nee joh, vandaag ben ik er helemaal voor mijn komen. Op mijn EHBO-post. Sterk netwerk in it-technologie, cloud-computing; partners over de hele wereld Facts & Figures P-King is een fullservice realisatieplatform voor digitale en (3D)printproducten. Missie: Oplossingen op maat leveren voor de realisatie en distributie van content in wat voor vorm dan ook. Kernrollen: Converteren Bedrijfsvorm: BV FTE: 15 Profielen: Content logistics manager, content logistics engineer 33 ar andela Onderh Techniek georiënteerd Ondernemer Grafisc he ach ‘Kleine beetjes maken veel geld.’ Voetbaltrainer junioren tergron d Content logistics manager Marcel de Vries Wie helpt jou? Intern: • Content logistics engineer Extern: • Content engineer • 3D-printvormgever • Drukkers • Software consultants • Software engineers • Webdesigners • Providers van cloud computing technology • Providers van online betaalsystemen Wat doe je? • Back-end service leveren voor realisatie en logistiek van print- en digitale producten • Inrichten van multimediale productieprocessen • Inschatten en plannen van capaciteit per dienst/product • Adviseren over samenstellen van combinatiepakketten van online access, digitale en printedities • Integreren van content-driven advertising • Offertes maken voor combinatiepakketten • Contact onderhouden met klanten en leveranciers • Volgen hoe mijn diensten/producten worden gebruikt en deze kennis toepassen in nieuwe diensten/producten verbeteren van bestaande productieprocessen • Volgen nieuwste ontwikkelingen en kennis delen over (open source) webdesign- en printsoftware, cloud computing technologie en online betaalsystemen Hoe help je? • Opdrachtgevers helpen om content digitaal of in print aan consumenten te leveren. • Door converteren (realisatie en distributie) Hoe vindt jouw interactie plaats? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Wie help jij? Extern: • Opdrachtgevers • Concept manager • Community manager • Interactive marketeer • Consumenten Intern: • Content logistics engineer Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? • Persoonlijkheid: ondernemend en innovatief • Inzicht in technische productieprocessen, cloud computing technologie en online betaalsystemen • Probleemoplossend denken • Procesmatig werken • Goede communicatieve vaardigheden • Commercieel inzicht • Via werkgever (P-King) • Online (e-mail, website, social media) • Offline (beurzen, congressen, bedrijfsbezoeken) Wat krijg je? Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: adviseren; beïnvloeden Extra: leidinggeven; experimenteren; ondernemen • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering Marcel de Vries Content logistics manager Marcel de Vries Vandaag een enorme klus binnen gehaald @P-King! #wegaanervoor Talentprofiel Het is druk in de Kunsthal tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Iedereen ontwerper: 3D-printen in perspectief’. Ik zoek samen met Marcel een plekje om even rustig te praten. Hij is content logistics manager bij P-King, een van de sponsors van de tentoonstelling. Ik vraag hem hoe ze tot een belangrijke speler in 3D-printen zijn uitgegroeid. 3D print ‘Toen we begonnen met 3D-printen lagen de kosten relatief hoog, maar we hielden onze marges laag. De opbrengst moest voor het grootste deel naar de ontwerper gaan. Dat klinkt heel idealistisch, maar daardoor gingen ze meer van onze dienst gebruikmaken. Toen de productiekosten daalden, konden we de marges anders gaan verdelen,’ vertelt Marcel enthousiast. Globaal lokaal Omdat P-King voortkomt uit een grafimedia bedrijf dat was gericht op printen en distribueren van fysieke producten lag de uitbreiding naar flexodruk en 3D-print voor de hand. Met het grote verschil dat ze dit niet meer allemaal zelf en op één locatie doen, maar in een groot netwerk van printleveranciers Marcel de Vries 34 die elkaar de bal toespelen. 35 Dat heeft veel voordelen volgens Marcel: ‘We hebben Logistiek dienstverlener een internationaal netwerk, maar we produceren lokaal. Dat betekent lagere vervoerskosten en minder Maar een andere ontwikkeling is misschien nog wel verspilling door kleinere oplages. En we kunnen veel bepalender geweest voor P-King: de keuze om daardoor ook de kwaliteit beter bewaken.’ zich als dienstverlener op het gebied van online ‘De orderverwerking, facturatie, after sales en de hele logistiek, zijn meer dan ooit afgestemd op de klantvraag.’ 36 contentbeheer, -distributie en logistiek te profileren. diensten afneemt. We wisten daarmee een paar grote Marcel vertelt over het kantelpunt in hun organisatie. klanten te behouden voor wie we alle contentbeheer ‘Toen we in 2013 op de rand van faillissement stonden, gingen regelen.’ was dat het moment voor ons om het roer drastisch om te gooien. Door onze kennis van personalisatie zette in op een web-based content en multiple device waren we altijd al sterk in databeheer. We besloten strategy en was op zoek naar nieuwe manieren om om naast de web-to-printservice ook diensten aan e-content te distribueren. Marcel vertelt hoe ze samen te bieden zoals huisstijlbewaking, beveiliging van een systeem van co-location ontwikkelden, waarbij documenten, conversie naar andere bestandsformaten Sportmedia in de eigen digitale omgeving nieuwe en cloud-computing. Als je eenmaal een goede content creëert en P-King al hun bestanden beheert space based architecture hebt en de klant zit lekker en naar verschillende platforms distribueert. achter het stuur, zijn de mogelijkheden oneindig. In onze organisatie heeft hierdoor een hele omkering Sportmedia mediapartner werd van NOC*NSF. Marcel plaatsgevonden van de werkprocessen. De order beet zich vast in scalability solutions en online betaal- verwerking, facturatie, after sales en de hele logistiek, modules, maar zag ook nieuwe business opportunities zijn meer dan ooit afgestemd op de klantvraag. De voor gepersonaliseerd drukwerk: shirts, banners, klant bepaalt precies wat, wanneer en hoe hij zijn certificaten en 3D-geprinte bekers en medailles. Een van die klanten was Sportmedia. Sportmedia Dat proces kwam in een stroomversnelling, toen ‘De klant bepaalt precies wat, wanneer en hoe hij zijn diensten afneemt.’ 37 Wat had Ramon ook al weer verteld? Ik vraag ‘En die vond het meteen een goed idee?’ Marcel of hij al weer met nieuwe plannen bezig is. ‘Hij zag wel mogelijkheden, ja.’ Hij begint meteen te glunderen. ‘Dat klinkt niet superenthousiast.’ ‘Jawel, hij is meteen gaan uitzoeken hoe het zat ‘Renée, zoals je weet ben ik trainer van de junioren van onze lokale voetbalclub. En natuurlijk sponsor met die location based informatie. De regelgeving is ik de club namens P-King. Maar laatst tijdens een even een dingetje – net zoals destijds met die cookies gesprek met de penningmeester over de advertenties –, maar technisch gezien is het geen probleem. En en fondsenwerving kreeg ik een goed idee dat me we besloten om een test te doen. Om te beginnen niet meer losliet.’ bij mijn voetbalclub. Hij heeft alle bedrijven die wel eens sponsoren of adverteren benaderd en ze een voorstel gedaan. Design & Interact heeft leuke advertenties bedacht. Binnen twee weken waren we live!’ ‘Binnen twee weken waren we live!’ ‘Dat is snel.’ ‘En het was een groot succes. Er waren nog wel wat technische probleempjes hoor. Maar we zijn de dienst nu aan het doorontwikkelen. Ramon doet de Design & Interact Vormgeving van tekst en beeld, animaties, 3D-tekeningen, 3D-ontwerp augemented reality en holografie Multiplatform conceptontwikkeling, vormgeving, interface-ontwerp en apps Conceptontwikkeling In te on rf tw aceer p eving Vormg Apps marketingkant, Design & Interact de applicaties en vormgeving en wij de online logistiek.’ ‘En Sportmedia...?’ ‘Is blij met de advertentie-inkomsten. Kleine beetjes maken veel geld. Bovendien hebben ze de metadatering zo goed op orde, dat de match tussen Sterk netwerk in it-technologie, beeldende kunsten en industrieel ontwerp content en advertentie en locatie zonder problemen geautomatiseerd kon worden. We gaan nu ook een ‘Vertel!’ test doen met iMove, de gezondheids- en fitness-app ‘We hebben samen met Sportmedia een van Sportmedia.’ fantastische informatie-infrastructuur voor al die sportclubs én er zijn lokale ondernemers die graag heb verbrand bij het hardlopen, krijg ik een aanbieding willen adverteren. Ik kreeg een visioen: ik kijk op mijn van het dichtstbijzijnde koffietentje voor een muffin tablet naar het wedstrijdschema waar we moeten voor € 1,- bij de koffie?’ spelen en ik krijg niet alleen de landelijke advertenties ‘Wie weet! Ik lust trouwens nog wel een drankje.’ van bijvoorbeeld een sportdrankfabrikant, maar ook We lopen weer terug naar de drukke tentoon advertenties van fysiotherapiepraktijken, sportwinkels, ‘Dus als ik binnenkort kijk hoeveel calorieën ik D&I is een vormgevingsbureau dat zicht richt op multiplatform concept ontwikkeling, van (interface)ontwerp tot eindproduct. Missie: Communiceren en verbinden door creëren. Kernrollen: Creëren Bedrijfsvorm: BV stellingszaal. FTE: 8 fte bakkers, garages etc. uit de buurt.’ Profielen: Content engineer, Datavisualisatie- ‘En zoiets was er nog niet?’ trouwens, hè? Terecht dat er drie van haar ontwerpen ‘Nou, ik ben met dit idee naar Ramon gegaan. in deze tentoonstelling zijn opgenomen.’ Ik kan het We werken veel samen met Advertible...’ 38 Facts & Figures ‘Mooi zijn die sierraadontwerpen van Karin Goudsmit vormgever, 3D-printvormgever niet anders dan beamen. 39 ocessen Parallelle pr Content Engineer Ada Podolski Wat doe je? Wie helpt jou? Intern: • Datavisualisatie • Vormgever ies c Pre ‘Ik daag ze natuurlijk een beetje uit om hun grenzen te verleggen.’ Extern: • Content logistics enginee • Content logistics manager • Concept manager • Community manager • Webcaremedewerker • Software engineers • Bewerken en opmaken van digitale bestanden • Stylesheets maken • Koppelen databases aan applicaties • Scripts schrijven (bijv. om automatisch bestanden te converte ren) • Social DRM toevoegen • Versiebeheer • Contact onderhouden met klanten en leveranciers • Volgen hoe mijn producten worden gebruikt en deze kennis toe passen in nieuwe producten en verbeteren van bestaande productieprocessen • Volgen nieuwe ontwikkelingen en kennis delen over (open source) opmaaksoftware, DRM en UXD (user experience design) Hoe help je? • Door digitale of gedrukte content toegankelijk te maken met een aantrekkelijke en duidelijke vormgeving. • Door creëren Hoe vindt jouw interactie plaats? • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Wie help jij? Extern: • Opdrachtgevers • Webcaremedewerker • Community manager • Concept manager • Interactive marketeer • Content logistics engineer • Consumenten Intern: • Datavisualisatie vormgever Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? • Via werkgever (D&I): e-mail, website, social media • Persoonlijkheid: en gestructureerd • Leergierige doener • Gericht op gebruiksvriendelijkheid voor de eindgebruiker • Programmeren: beheersen scripttaal • Inzicht in (online) productietechniek • Procesmatig werken • Goede communicatieve vaardigheden 3.0 DTP’er Wat krijg je? Wat geef jij/ Wat breng jij? • Salaris uit (vast) dienstverband • Ervaring • Klantwaardering • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: vormgeven en ontwikkelen, inleven, beheren en testen Extra: adviseren en ondernemen Heeft een eigen kookblog (en verdient bij met advertenties op haar blog) Ada Podolski Content engineer Talentprofiel Design & Interact heeft mij als externe hrm’er ingehuurd om al hun mede werkers te begeleiden. Ze zijn actief in een zeer competitief werkveld. Het is hun overtuiging dat ze het beste kunnen concurreren door de beste mensen op de juiste plek te hebben. Daarom maken alle medewerkers elk jaar een nieuw businesscanvas en bespreken dat met mij. Ik daag ze natuurlijk een beetje uit om hun grenzen te verleggen en help ze om op een andere manier tegen dingen aan te kijken. Ik weet dat Ada het druk heeft, maar ik besluit dat het geen kwaad kan om haar even een virtuele por te geven en stuur haar een whatsappje. > Hoi Ada, lang niets van je gehoord. Ik vroeg me af of je je businesscanvas al hebt herzien. > Ha Renée! Nee, veel te druk. > O? > Sportmedia, Olympische Spelen. Need I say more? > Kan Karin niet bijspringen? > Nee. Die is te druk met aanvragen nav de tentoonstelling in de Kunsthal. Wel gaaf voor haar, hoor. > Ja, zag haar nog bij de opening. Maar wat doe jij dan voor de OS? > Dat wil je niet weten. > Wil ik juist wel weten! Zitten er nog spannende nieuwe dingen bij? > Neu, opmaak van de content. Stylesheets maken, testen en bewerken. Scriptjes schrijven voor de koppeling tussen databases en applicaties. Ada Podolski 40 Moet ik nog ff doorgaan? > En dat doe jij allemaal in je eentje? 41 Sociological > Sinds ik mee heb gedaan met ‘Heel Holland bakt’, leef ik van traffic spike naar traffic spike. Sterk netwerk in open source, wetenschap en onderzoeksjournalistiek Grote pool studenten en whizzkids > Soort van. Ravi doet de datavisualisaties samen met Simone. Ik heb veel aan Tanja van P-King. Zij doet echt een supergoede ingangscontrole van de bestanden. En eigenlijk leveren Sportmedia en Advertible de boel nu heel netjes aan. Ook de metadata :-) > Goede workflow dus? > Absoluut. We zijn ruim van tevoren begonnen met een overkoepelend overleg Data-analyse, gespecialiseerd in analyse van social media data en user-generated data van Sportmedia, Advertible, P-King en Sociological. In het begin dacht ik: beetje overdreven. Ik ben niet zo’n vergadertijger ;-) Maar wat ik het leukste vind is dat we heel veel van elkaar hebben geleerd. > Zoals? > Ik heb weer nieuwe dingen geleerd om Facts & Figures mijn kookblog te verbeteren. Ramon heeft me tips gegeven om nog meer advertentieinkomsten te genereren. > Cool. Heb je dan veel bezoekers op je kookblog? > Sinds ik mee heb gedaan met ‘Heel Holland bakt’, leef ik van traffic spike naar traffic spike. > Misschien wordt het toch tijd om je businesscanvas Bureau van data-analisten en journalisten gespecialiseerd in social media en user-generated content Missie: Data laten spreken in woord en beeld. Bedrijfsvorm: Coöperatie FTE: 4 (zelfstandigen) Profielen: Datajournalist aan te passen ;-) > Misschien wel ja! 42 43 Programmeur isch Speld in de Analyt ‘We zien informatie als actieve applicaties in plaats van statische bestanden.’ hooiberg Data journalist Simone Tan Wie helpt jou? Intern: • Data-analist Extern: • Datavisualisatie-vormgever • Concept manager • Community manager • Organisaties die big data beschikbaar stellen Wat doe je? • Data verzamelen (openbaar, zelf verzameld, realtime via API’s) • Data analyseren (vergelijken datasets; hebben datasets hetzelfde/het juiste formaat?; filters kiezen; uitkomsten controleren) • Data voorbewerken voor visualisatie • Content creëren (blog, artikel) • Content laten creëren (datavisualisatie, animatie, infographic) • Visualisaties integreren in het verhaal • Grote hoeveelheden informatie inzichtelijk maken en overbrengen aan eindgebruikers • De doelgroep/community helpen om de data en het verhaal te begrijpen • Deelnemen aan online conversatie • Volgen hoe mijn datastories worden gebruikt • Volgen nieuwste ontwikkelingen (open source) datavisualisatie software/online en social media Hoe vindt jouw interactie plaats? Hoe help je? • Door in grote hoeveelheden informatie een verhaal te ontdekken en te vertellen. • Door cureren • Persoonlijk, een-op-een of in groep/team • Op afstand (bijv. via telefoon, e-mail, social media) Intern: • Data-analist • Persoonlijkheid: nieuwsgierig en analytisch • Vertaalslag maken van ruwe data naar bruikbare informatie voor gebruikers: analytisch en visueel denken • Schrijfvaardigheid • Werken met spreadsheets en programmeren • Multidisciplinaire en projectmatige werkwijze • Verhalenverteller met affiniteit voor cijfers Verhalenverteller • Via collectief (Sociological): e-mail, website, social media • Via publicaties Wat krijg je? Wat geef jij/ Wat breng jij? • Tijd • Netwerk • Expertise Talenten: onderzoeken; formuleren Extra: leidinggeven; experimenteren; ondernemen Wie help jij? Extern: • Opdrachtgevers • Datavisualisatievormgever • Community manager • Concept manager • Consumenten Hoe kennen ze jou?/ Hoe lever je? Wat ben je/Wat heb je? • Inkomen uit collectief • Ervaring • Exposure • Bekendheid eigen merk en collectief Simone Tan Datajournalist Vrienden 398 Katim Dati Karin Goudsmit Ravi Telman Ada Podolski Tanja Blom Micky Janzen Talentprofiel Ik spreek Simone via Skype. Simone is op een congres over datajournalistiek in Seoel. Of ze niet in Nederland moet zijn in het kader van de laatste voorbereidingen van de specials over de Olympische Spelen van Sportmedia, vraag ik haar eerst. Ze reageert nuchter dat alles goed is getest, maar dat er straks natuurlijk altijd iets mis kan gaan met de live data stream. ‘In plaats van me daarover zenuwachtig te maken, kan ik beter nieuwe ideeën opdoen en netwerken hier in Zuid-Korea.’ Daar kan ik niet veel tegenin brengen. Simone is een van de sprekers op het congres en ik vraag waar haar lezing over gaat. Ze begint uit te leggen hoe digitale technologieën de grenzen hebben opgerekt van hoe we over verhalen vertellen denken. ‘We zien informatie als actieve applicaties in plaats van statische bestanden. Neem voorbeeld een twitterstream die wordt gebruikt voor het opsporen en van griepepidemieën.’ ‘Maar wat heeft dat te maken met het vertellen van een verhaal?’ ‘De vraag is natuurlijk hoe je een vertaalslag maakt van de ruwe data naar bruikbare informatie voor gebruikers. En hoe kun je die informatie het beste kunt weergeven. Daarbij is beeld steeds belangrijker geworden, denk maar aan de visual journalist die helemaal werkt vanuit beeld. Maar, we zijn niet alleen steeds meer visueel ingesteld, grote hoeveelheden en ingewikkelde informatie kan je gewoon beter in een infographic of datavisualisatie weergeven.’ Simone Tan 44 ‘Misschien een domme vraag, maar wat is het verschil tussen een infographic en datavisualisatie?’ ‘Dat is juist een heel goede vraag want veel mensen 45 kennen het onderscheid niet. Maar het zijn wel degelijk verschillende vormen. Een datavisualisatie is uit al die data.’ een verkenning van de gegevens. Daarna kun je op basis van de resultaten of uitkomsten van die data mand die je interviewt?’ conclusies trekken. Je weet nog niet wat de conclusie ‘Je goed voorbereiden en research doen?’ is aan het begin van het onderzoek. De visualisatie ‘Inderdaad, ja. Maar je moet ook kunnen manipu- kan trends of relaties tussen dingen onthullen die je leren. In het geval van datajournalistiek heet dat: totaal niet had verwacht. Bij een infographic is de programmeren.’ conclusie vanaf het begin bekend en gebruikt je Ik laat een bewonderend fluitje horen. ‘Stoer!’ beelden om deze conclusies te communiceren.’ ‘Nou, dat valt wel mee hoor. Meestal vraag ik aan ‘Het blijft mij toch een raadsel hoe je wijs wordt ‘Tja Renée, hoe ontfutsel je informatie uit ie- datavisualisatievormgever Ravi of hij de ruwe cijfers ‘Maar je moet ook kunnen manipuleren. In het geval van datajournalistiek heet dat: programmeren.’ In actie! Wat werken die mensen hard. Hoe was dat in 2013? Ja, toen werkten we ons ook een slag in de rondte en was het vallen en opstaan. Dat is toch maar weinig veranderd in die jaren. Als ik er zo over nadenk, is er in de kern van de beroepen ook niet zo heel veel veranderd; de vier C’s creëren, communiceren, cureren en converteren, blijven toch de basis van alle mediaberoepen vormen. Maar tegelijker tijd, zagen jullie hoeveel er wordt samengewerkt tussen of andere data met een formule of algoritme voor Sportmedia en de andere bedrijven, hoeveel me wil omzetten in een interactief en visueel beeld, problemen deze medewerkers zelf op kunnen lossen zeg maar een bewegende diagram of tabel. Maar ik en hoe ondernemend ze zijn? O ja, en wat ik zelf merk moet wel eerst zelf de invalshoek, oftewel het filter is dat er ontzettend veel behoefte is aan mensen die bepalen. En de data opschonen. Je kunt geen appels zowel hun linker- als rechterhersenhelft kunnen ge- met peren vergelijken. Je moet goed met spread- bruiken: goed schrijven én programmeren, een inlevend sheets en draaitabellen kunnen werken. Verder ge- adviesgesprek voeren én zorgen voor ijzeren logistiek of, bruik ik elementen uit de statistiek voor het analyse- zoals Ravi, prachtig tekenen én data analyseren. ren van data.’ ik graag aan anderen over. Ik heb snel een visual voor ‘Klinkt interessant, maar ik analyseer toch liever Afgewogen bespiegelingen over de tijdsgeest laat mensen. Ik ben een echt sociaal dier.’ jullie gemaakt van de moderne netwerkeconomie en de gevolgen voor consumenten, diensten, organisaties en ‘Maar dat ben ik ook! Ik volg heel goed hoe mijn verhalen gelezen en bekeken worden en heb er veel medewerkers. Het moet allemaal sneller en to the point, interessante discussies over via social media.’ ook profielen staan tegenwoordig op één A4-tje in een businesscanvas. Net als Simone nog wat wil vertellen over het succesverhaal van de vier jonge studenten die in Kijk op www.goc.nl/mediacompetenties voor de 2013 Sociological oprichtten, klinken er verschillen- visual en als je nog aanvullende informatie kan gebruiken de belsignalen tegelijk om aan de slag te gaan met nieuwe functieprofielen of opleidingen. A lot of work to do! Hopelijk kunnen jullie wat met mijn verhaal, in ieder geval wens ik jullie heel veel succes ! Renée van Zon p.s. whatsapp van Simone: Problem solved! Leercurve +++:) 46 47 Mediacompetenties Toekomstprofielen fase 3 Auteurs: Anne Marie Koper (In translation), Hermien Mijnen (GOC) Deze publicatie is digitaal te bekijken op www.goc.nl/mediacompetenties 48
© Copyright 2024 ExpyDoc