Cultuurhistorische effectbeoordeling locatie Berkensingel 2.0

Cultuurhistorische effectbeoordeling
locatie Berkensingel 2.0
Aanleiding
Be gin 2 012 heef t Monumen tenh uis Br abant een c u ltuurh istorisc he
g eb ie d s an al y se voo r Lan d goe d de U trec ht op ge s te l d. In de ze r app or t age
zijn onder meer de ef fec te n van de re alisatie van een aantal woningen op
de cultuurhistor i sche waar den van he t landgoe d beoor dee ld. Per locatie is
on der zo ch t in we lke mate de cultuur historische waarden beho uden o f
her s te l d c.q . ver s ter k t w or den; of d e h i st oris che af lee sb aarhe id v an de
b ebo uw in g e n de omgevin g beho u den of vers te rkt w or dt en o f de
h is to ri sch e l a nd sc h app e lij ke w aa r den v an de o m gev i ng behou den of
v er s ter k t wor den.
E én v an d e beoo gd e bou w loc a t ie s is l o c a tie Ber ken s in ge l. Het
oor s pron ke li j ke p l an om v a t te de bo uw v an z es wo nin ge n i n l in tb ebou wi ng
lan gs de Tulden se dij k. Mon umentenh uis Br abant heef t ne gatief o ver dit
p lan ge advi se erd, omdat won ingbo uw in de vor m van lin tbe bo uw in g
typo lo gisch ge zien nie t past op de ze ple k. De enige h isto rische
li n tbe bou wi n gs s tru c turen van het landgoe d zij n de arb ei der swo ni ngen
Vie r Winden en Zes Won in gen lan gs de L age Mier dsewe g. Die per in het
lan d goe d b es t aat de be bo uw ing voorn ame lij k u i t boer der ije n. Het
agr ar is che k ar ak ter van he t l an dg oe d is op de lo c atie Ber ken singe l no g
goe d her ken baar geble ven. Dit alle s hee f t Monumen tenh uis Br aban t er
t oe be wo gen te ad v isere n o m won in gb ouw e ld ers o p he t l a nd goe d t e
re aliseren.
V a nwe ge ver sch i l len de n a tu ur - en m i l ie uw a ard en en ei gen do ms s it u at i es is
he t a an t a l g e sch i kt e p ot en tië l e b o uwper ce len op he t lan d goed zeer
b eper k t. Loc a t ie B erken si nge l k o mt n a af we gin g v an de ze asp ec ten
v o l gen s l an d goe dei gen a ar A SR a l s één v a n de m ee s t ge sch i k te
b ouw l oc a tie s n a a r voren. O m d ie r ed en h eeft A S R de l oc a t ie n ade r l a t e n
bekij ken door ee n lan dsch apsarch itec t die spec if ie ke aandach t heef t
bestee d aan he t aspec t cultuurhistor ie. In midde ls zij n e r n ieuwe
s che t sp l an nen voo r locat i e B er kens in ge l ge ma a k t . O p b as i s h ier v an hee f t
A S R Mon um en tenh ui s B r ab an t v e r zoch t d e l oc at i e no g m aal s t e
on der zo ek en e n de effec te n te beoor de le n van de ze n ie uwe p l annen op
d e c u lt u u r h i s tor ie .
Locatie Berkensingel
Lo c a tie B erken si nge l lig t a a n d e Tu l den se d ij k i n he t we s te l ij k d ee l van het
l a n d goe d. He t be tref t ee n ope n a k k erp ercee l d a t a an de r an den door
b os perc e len wor d t o ms l o ten. De l oc a t ie l i g t in de n ab ijhe id v a n h et v e n
Broe ke lin g. Ron d 1900 be stond he t gebie d no g gro ten dee ls uit
he ide ve lden, de Aalsthe i de gen aamd. He t terr ein we rd in 1899 door de
He ide m aatsch appij aan ge koc ht en in de j aren daarn a o n tgonnen. Er
werden ontginningsassen aangele gd w a a r aan boe rde ri jen v erschenen.
Aan de Tulden sedij k wer d in 1913 de Aalsthoe ve ge bo uwd. He t is één van
d e eer s te boer der ije n o p he t l an dg oe d. De he id eve lde n d ir ec t ron do m de
Aals tho eve wer den s tu kj e bi j bee tje in cu ltu ur gebr ach t. O p h i s tor ische
topogr af ische kaar te n is de ze on twikke lin g goe d zich tbaar. Ron d 1940 zijn
er al behoor lij k wat perce le n in cultuur gebr ach t. Pas n a de Twe ede
W ere l door lo g kr ij g t he t l an d schap h a ar h ui d i ge ver sch ijn in gs vo rm . De
he ide is he le maal on tgonn en en de pe rce len me t bo men zij n aan geplant.
A l l een ron do m he t B roe ke l in g b l ijf t he t oude he ide landsch ap no g lan ge
tijd zichtbaar.
Cultuurhistorisch e waarde
He t h ui d ige a g r ari sc he l a n ds ch ap van loc a t ie B er ken s in ge l i s he t re s u lt a a t
v a n een jaren l a ng e on t g inn in gs g es chi eden is . D it ge dee l te v an het
l a n d goe d hee f t een s t er k a grar is ch k ar ak t er. He t l a n ds ch ap wo rd t
ge ken mer kt doo r de af wisse ling van open akker per ce len en gesloten
b os perc e len. De oor spron ke l ij ke ver k a ve l in gss t ruc t uur van n a de Twe ede
Were ldoor lo g i s goed her ken b aar geb le ve n. De bes t aan de be bouw in g
betref t uitsluiten d agrar ische be bo uwin g. De boer der ijen liggen ver spr eid
i n he t l an dsch a p a an de l ane n.
d
Topografische militaire kaart verkend in 1894, uitgave 1908.
Situatie 1918. Topografische Militaire Kaart 1918.
Topografische Kaart 1940
Situatie 1951, Topografische Kaart 1951, kaartnummer 50H
Situatie 1967. Topografische kaart 1967, kaartnummer 50H
Variant ´Vijfsprong´
He t o ntwerp is gebaseer d o p een vijf spro ng die wor d t ge vor m d do or vijf
d re ven, v ier b es t a an de en é én n ieuwe d ie de toe g an g n a ar de wo nin gen
vor m t. De nieuwe dreef is ge baseer d op e en onverh ar d pad dat oo it op
de ze plek ge le gen heeft. Op de topogr af ische kaar t van 1918 is he t pad
no g zich t b aar. He t p ad li ep van de T u lden sed ijk n aar de ach te r li ggend e
he i de en was w a ar sch ijn l ij k b edo eld a l s p a ad je voor de sch a pen n a ar de
he i de ve ld en. In de ze sch et s v ar i ant i s he t o u de sch a pen pa a d je we er
ter ugge br ach t. In he t plan zij n vijf won in gen voor zien: twe e twee -on der een - k a pwon in gen en een vr ij s t a and e won in g. D e won in gen z ijn ro ndo m
een rech thoe kig ple in ge groe peer d. De o p ze t is ver ge lijkbaar me t de
wo nin ge n ron do m d e Tore n l a an.
E f fe ct op cul t uurhi st ori sch e wa ard e
De won in gen wij ken wat be tr ef t typo lo gie en f unc tie af van he tgee n er al
s t a a t. Won in gen wer den a l lee n g eb ouw d a an of in de n a bi jhe id v an de
Lage Mier dsewe g. Dieper in he t lan d goe d bestond de bebouwin g van
oor spron g voorn ame lijk uit bo erder ijen . To ch sluit dit voor ste l goe d aan
o p de cu l t uu rhi s tor i sche w a a rde n v a n he t l and g oed . De w ij ze v an
c luste ren me t een rechthoe kig plein met daaro mheen een aan t al
g e b o uw e n , z o a l s b ij de T o r e n l a an , s luit hierop aan. De h i stor ie is als
u i t g an gs p u n t gen o men . D a ar mee w o r d t ee n n ieu we l a ag a a n de h is t ori e
van he t landgoed to ege voe gd. Het c lus ter ligt aan een aftakking van de
o ude on tginn in g s l a an en vor m t da a r mee ee n z e lf s t an di ge ee nhe id.
Variant ‘Boswonen’
D e v ari a nt ‘Bo swon en’ v oor z ie t in d e re a l is a t ie v an v ijf won in gen in een
bosr ij ke o mge ving. Om dit te kunnen r e aliseren zal ee n ge dee lte van he t
bestaande akker lan d wor den beplant. H et bes t aande bo sp ercee l wordt
d a a rm ee u i tgeb rei d. De wo nin ge n z i jn vr ij i n h e t b o s ge s itu e e r d. O p
t er mi jn zu l len de w onin gen n ie t of n a uwe l ij k s m eer z ich tb a a r zij n.
E f fe ct op cul t uurhi st ori sch e wa ard e
De won in gen liggen verscho le n in he t bos, waar door ze nie t o pvallen. Dat
beteken t ener zij ds dat er o p zich nie t vee l schade aan he t kar akter van he t
l a n d goe d ge d a an wo rdt i n de z in van ver s ten in g. N ie uwe b os perc e len
werden aanvankelij k echter alle en aange plan t als productiebos. Het
toe voe gen van een bo spercee l kan in dit ge val wo rde n geïn ter pre teerd als
t oe voe g in g v a n een nieu we h is to ris che l a a g. D e ze n ieu we h i st ori sc he l a a g
die nt ech ter als c amouf lage midde l voor de n ieuw te bo uwen won in gen.
He t i s de vra a g i n hoe verr e d i t een ‘ee r lij ke ’, cre a t ie ve en
c u l tu urh is tor i sch ver an two ord e op l os s in g i s. He t bo s i s de en i ge mo ti v a t ie
o m vanuit cultuur histor i s ch oo gp un t wo nin gbo uw o p de ze p le k te
v er an tw oord en, m a ar dat l i jkt e en er g m a ger ar gu men t. B o ven d ien du ur t
he t minimaal 25 j aar voor dat de bo men vo lgroe i d en de wo nin ge n nie t
meer zich tbaar zijn. To t die tij d liggen de wo nin gen in het open
l a n ds ch ap .
Con cl usi e en a an bev eli nge n
Z o a l s ree ds a a n ge ge ven w erd en won in gen o or spr on ke li jk a lleen aan of in
d e n ab ij h e id v a n de L ag e Mie r d se w e g ge bouw d. Di eper i n he t lan dgoe d
b e s t a a t de b e bo uw in g v o o r n a me l ij k u i t bo e r der ij e n . Wo n i n gc lu s ter s
k o men h ier n ie t voor. Aan s lu i ten d o p de z e bou w tr ad i t ie zo ude n ni euwe
wo nin ge n lo gischerwijs aan of vlakbij de L age Mierdse we g gebouwd
moe ten worden. Vanwege ge luidshinder zone s en e en moge lij ke
t oe ko ms t i ge ver bre di ng v a n d e ze we g, i s d e ze mo ge l ij khe id u it ge s lot en.
E r zu l le n and ere lo c at ies , d ie per in he t l an d goe d m oe ten wo rde n g e zoc ht .
Hier bij is he t van groot be lang dat er re s pec tvo l o m ge g aa n w ord t me t de
c u l tu urh is tor i sche i den t it ei t v an L an d goe d De Ut rech t. Ni eu we won in gen
m o gen de ze id en ti te i t n ie t s ch a den, m a ar di enen te p a ssen bi nnen he t
k a r a k ter v an he t l an d goe d. Ind ien o p de ju is te w ij ze ui t gevoer d, ku nnen
wo nin ge n he t c u ltuurh istorisc he kar akter ze lfs ver s ter ken.
Zowel varian t ´Vijfsprong´ als var ian t ´Boswonen ´ past van uit
c u ltuurh istor i sch oo gpunt binnen he t lan d goe d. M aar w aar var i an t
Bo swon en voor n ame lij k is ge stoe ld o p he t zo on zich tbaar mo ge lijk maken
van de wonin gen, is var i an t Vij fspron g vee l meer ge ïn spireer d o p
h is to ri sch e e le men ten . D e op s te l l in g v an de wo nin ge n in ee n p le invor m i s
geën t o p he t wo nin gc luster r ondom de Tore n laan. Oo k de on tsluitingswe g
i s ge b as eerd op e en h is t ori sc h p ad . D a a r me e d o e t d e v a r i a n t V ij f s p r o n g
re ch t aan de cultuurh istor ische waar den. Er wor d t een cultuurh isto rische
laag aan het landgoed t oe ge voe g d.
Monumen tenh uis Br aban t co nc ludeer t d a t b e i de v ar i an ten m e e r r e c h t
d o e n a an de c u l tu u r h ist o r is c h e ge la a g d h e i d van L a n d goe d De U tr e c h t d a n
de oor spron ke lij ke planne n voor loc atie Ber ken sin ge l. De voor ke ur gaat
v a n u i t c u l tu ur h i st o r i sch o o g pun t e c h t e r ui t n a a r v ar i an t V i j f s p r on g.
Locatie Berkensingel.

Download Report