Nieuwsbrief downloaden - Foto

Jaargang 24
oktober-novemberdecember
2014
BC 30885
P806224
6
Gesprokkeld in de Hagelandse vallei
8
12
Zeshoeken in de natuur
14
Kaasavond
Holsbeek
V.U.: Guy Verrijdt - Gobbelsrode 133 - 3220 Kortrijk-Dutsel
De hazelworm
België - Belgique
P.B.
3220 HOLSBEEK
N I E U W S B R I E F
Inhoud
Zomer maakt plaats
voor de boeiende herfst
voorwoord
3
Activiteitenkalender
5
de hazelworm
6
natuurstudie en educatie:
gesprokkeld
in de Hagelandse vallei
Voorzitter:
Tinne Snoeijs
0491/353577
[email protected]
8
Secretaris Guy Verrijdt
Gobbelsrode 133
3220 Kortrijk-Dutsel
016/29.70.83.
[email protected]
12
Het kinderhoekje 15
Penningmeester
François Cuypers
Langeveld 46
3220 Holsbeek
016/44.39.48.
[email protected]
Thematische werkgroepen
BELEID
Bruno Wens
016/44.72.65.
[email protected]
NATUURSTUDIE
Roel Uyttenbroeck
0495/62.88.63.
[email protected]
NATUURBEHEER
Conservator
Jan Wyckmans
016/44.51.31.
[email protected]
Deze nieuwsbrief wordt gedrukt op papier dat werd vervaardigd van hout afkomstig uit bos dat volgens de principes van verantwoord bosbeheer wordt beheerd. Het voldoet aan
de volgende drie voorwaarden: het houdt rekening met het milieu, het respecteert de sociale rechten van de lokale gemeenschappen en bosarbeiders, en het is economisch rendabel.
Werkten mee aan dit nummer:
Teksten
Tinne Snoeys
Johan Vandeplas
Gert Van der Meiren
Erik Vercammen
2
Foto’s
Dirk Hennebel (dh) (pag. 4, 14)
National Parkservice van de VSA
(npvsa)(pag. 13)
Lieve Jacobs (lj) (pag. 8, 9, 10)
Erik Vercammen (ev) (pag. 11, 13)
William Van Cleynenbreugel
(wvc) (pag. 12)
Johan Vandeplas ( jvdp) (pag. 8, 9)
Walda Verbaenen (wv) (cover, pag.
3, 5, 9, 15)
Tekenwerk
Lut De Broeck
(zwarte ooievaar - pag.10)
Walda Verbaenen
(zeshoeken - pag.12)
Vormgeving
Walda Verbaenen
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
DRUK
Drukkerij Atlanta - Diest
[email protected]
www.drukkerijatlanta.be
De zomer is ten einde en wat was het weer een
mooie zomer. En dan heb ik het misschien niet
direct over het weer maar qua waarnemingen
in ons reservaat hebben we er een topzomer
op zitten.
Een mooi relaas van wat er zoal te zien was de
afgelopen maanden kan je weer lezen in onze
nieuwsbrief.
Er zitten enkele bijzondere bezoekers bij en aan
een van onze bijzondere gasten in het reservaat,
de hazelworm, hebben we een afzonderlijk artikel
gewijd. Uit de waarnemingen blijkt dat diverse
vogelsoorten zoals onder meer zwaluwen, uilen,..
een vruchtbaar seizoen achter de rug hebben.
Uilen eten muizen en veel uilenjongen betekent
veel muizen... Dat hebben we ook mogen ondervinden tijdens het afgelopen muizenweekend: we
vingen levend heel wat muizen van diverse soorten (rosse woelmuis, bosmuis, veldspitsmuis,..) in
onze vallen. De publiekswandeling op zaterdagavond trok vele wandelaars aan die met ons de
vallen mee kwamen controleren en op hun weg
ook allerlei andere nachtdieren op hun weg kruisten zoals glimwormen, vleermuizen, een bosuil,..
Het reservaat by night is altijd een topper!
Bij het vertrek van de zomer krijgen we naar mijn
wv
zeshoeken in de natuur
Bestuursleden
bescheiden mening er een weerom boeiend seizoen voor in de plaats, met name de herfst, met
zijn veelheid aan paddenstoelen, rijke kleurpaletten in de bladeren van de bomen die het landschap een prachtig uitzicht geven... De dagen
worden korter, de nachten langer. Het ideale
moment om ook eens gezellig ’s avonds warm
en knus binnen te zitten, en waar kan je dat beter
doen dan op onze kaas- en bieravond die doorgaat op zaterdag 15 november (zie verder in onze
nieuwsbrief), een herhaling van het grote succes
van vorig jaar dat je absoluut niet mag missen.
Breng vrienden, buren en kennissen mee en kom
lekker bij ons smullen!
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
3
Tenslotte hebben we voor u ook nog een inspirerend artikel over zeshoeken in de natuur. Ik
vraag me af bij het lezen ervan of jullie spontaan nog andere zeshoeken kunnen bedenken
die we in de natuur kunnen waarnemen? Kortom, met het kinderhoekje om te puzzelen en de
prachtige foto’s en illustraties hebben we voor
u weer een leuke nieuwsbrief in elkaar gebokst
om u gezelschap te houden tijdens een bijvoorbeeld regenachtige herfstavond.
Veel leesplezier,
Tinne Snoeijs
KaaS À v
oLont
-Dutsel
3220 Kortrijk
ijn
rode 133 t - Gobbels
ode
-r
eterS
int Pi .00 u.
S
f
o
h
ter
- 19
Kloos ovember
n
5
1
.
t
za
AAN De
É - DrANK
Deuren open vanaf 18u30
Kloosterhof
Sint Pieters-Rode
Info: Lars Smout, 0494 63 26 43
Samenkomst 8u00
brug over de Winge, Rotselaarspad 4
Info: Jan Wyckmans, 016 44 51 31
Zondag 14 december
Winterwandeling in het
Kloosterbos en Dunbergbroek
Zaterdag 28 februari 2015
Beheerswerkdag “Hagelandse
Vallei” Kloosterbroek
Samenkomst 14u00
St.-Maurus kerk Holsbeek-dorp
Laarzen aan te raden bij slecht weer
Info Toine Organe, 016 62 24 81
Samenkomst 8u00
brug over de Winge, Rotselaarspad 4
Info: Jan Wyckmans, 016 44 51 31
Zaterdag 17 januari 2015
Braakballenpluisavond
Zaterdag 28 maart 2015
Beheerswerkdag “Hagelandse
Vallei” Dunbergbroek
Inschrijven:
liefst via mail naar [email protected]
of telefonisch bij Niels Ryckeboer (016/63 34 61)
of Lars Smout (0494/63 26 43)
rijd
V.U.: Guy Ver
met b
Zaterdag 31 januari 2015
Beheerswerkdag “Hagelandse
Vallei” Kloosterbroek
Samenwerking tussen de Vogelwerkgroep Oost-Brabant,
Natuurstudiewerkgroep Hagelandse Heuvelstreek, Natuurpunt Lubbeek en Natuurpunt Holsbeek.
ade w
r
t
r
i
a
f
r en
ie
ier van h
Zaterdag 15 november
Kaasavond
Natuurpunt Holsbeek
19u00 tot +/- 21u00
Scoutslokalen, Wolvendreef 3 te 3210 Linden
s
a
kao n d
av
Activiteitenkalender
M o C r At Is
C h e P r IJ Z
ÉN BetAleN:
eN
.CoM
sChrIJVeN
eeK@GMAIl
VoorAf IN
UNtholsB
DNAtUUrP
KAAsAVoN
.26.43
/63
94
04
t
sMoU
Ho ve n
n Go idS en
INfo: lArs
KH uiS - va
Samenkomst 8u00
brug over de Winge, Molenbaan,
Wezemaal (Rotselaar)
Info: Jan Wyckmans, 016 44 51 31
Vrijdag 30 januari 2015
Algemene vergadering
Afdeling Holsbeek
Zaterdag 25 april 2015
Beheerswerkdag “Hagelandse
Vallei” Dunbergbroek
Start om 19u00
Gildenzaal, Gildenstraat, te Kortrijk-Dutsel
(Holsbeek)
20u00: diapresentatie door Dirk Hennebel
Info: Jan Wyckmans, 016 44 51 31
Guy Verrijdt, 016 29 70 83
Samenkomst 8u00
brug over de Winge, Molenbaan,
Wezemaal (Rotselaar)
Info: Jan Wyckmans, 016 44 51 31
Holsbeek
NeN: €12
VolWAsse
: €6
tot 12 JAAr
KLo
u
KINDereN
oX Fam - ‘t
VANAf 19.00
riC KX nvGe - Fre de
.30u - eteN
Fie tS Ga ra
DeUreN 18
er GH S - de
on ze SP on
So rS : aS Se
Lb
meidoorn - wv
da nK aa n
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
5
De voorbije periode zijn in het Dunbergbroek
grote metalen platen neergelegd op welbepaalde plaatsen. Daaronder vormt zich een
heel biotoop van verborgen leven, van mierenkolonies en kevers, tot slakken en diverse muizensoorten. Een wat aparte bewoner die al verschillende keren is waargenomen, verdient een
speciale vermelding, namelijk de hazelworm.
Mijn eerste ontmoeting met dit dier dateert van
decennia geleden op een wandeling in de Ardennen. Eerder bij toeval gezien en snel schichtig
over het pad glijdend, maar toch lang genoeg
om een duidelijke waarneming vast te stellen. En
uiteraard maakten we allen de klassieke fout en
meenden eerst een slangensoort te ontmoeten.
Gelukkig wist onze doorwinterde gids wel raad
met onze paniek en kregen we prompt een uiteenzetting over dit boeiende dier.
De hazelworm omschrijf je best als een pootloze
hagedis, dus behorend tot de familie van de reptielen. Hij leeft een verborgen leven tussen bladeren en takken op de grond, waar hij voortdurend
beschutting zoekt.
Meestal heeft een hazelworm een bruine kleur –
vergelijkbaar met de schil van een hazelnoot - en
hij kan tot een kleine halve meter groot worden.
Zijn lichaam is bedekt met kleine schubben wat
hem niet alleen een glanzend, metaalachtig uiterlijk geeft, maar ook een relatief stijf voorkomen.
Dat alles maakt de gelijkenis met een slang erg
groot.
Toch zijn er wezenlijke verschillen, die enkel kenners weten op te merken! Zijn stijve lichaamsvorm
maakt dat hij lang niet zo soepel kan voortglijden
6
als een echte slang. Ook zijn tong vertoont niet de
typische vork-vorm en tenslotte heeft hij beweegbare oogleden, een kenmerk dat bij slangen altijd
ontbreekt. Dit alles maakt dat een hazelworm
volkomen ongevaarlijk is, en dat hij bij verstoring
eerder kiest voor wegvluchten dan – zeg maar een gifaanval te lanceren.
Wist je trouwens dat een hazelworm, net zoals
andere hagedissen zijn staart kan afwerpen wanneer hij opgepakt wordt? Dat stukje staart blijft
nog een tijdje kronkelen waardoor het de aandacht trekt van de vijandelijke belager en zo kan
de hazelworm ontsnappen. Slimme jongens, dus!
Die afgebroken staart groeit trouwens gedeeltelijk terug aan, maar ik heb nergens teruggevonden dat hij dit knappe kunstje nog eens kan herhalen. De hazelworm heeft helaas veel natuurlijke
vijanden, waaronder tal van roofvogels en andere
zoogdieren zoals de vos en de egel én ook de
gladde slang. Maar de dodelijkste vijand van de
hazelworm zijn helaas wij, de mens, die vanuit
onze angst voor slangen én de verwarring die
zijn voorkomen oproept, vele exemplaren onterecht doden. Jammer want het gaat hier over een
volkomen onschuldig dier dat zelfs erg nuttig is,
gezien zijn menu hoofdzakelijk uit slakken en larven bestaat. Een locatie waar je ook jonge hazelwormen kan aantreffen zijn grote mierenhopen.
Door hun gepantserde huid hebben ze geen last
van die kriebelende mieren, en in zo’n nest vinden
ze bescherming voor hun gezamenlijke vijanden.
Verbazend hoeveel eigenaardigheden er rond dit
dier toch bestaan. Zo gebruikt een hazelworm de
tong om geuren op te nemen die via een speciaal
orgaan in zijn gehemelte worden gelezen. Deze
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
Citroenvlinder - dh
De Hazelworm
vaardigheid wordt tongelen genoemd, en ook
andere hagedissen (en sommige slangensoorten)
‘proeven’ op die wijze de lucht. Een andere bijzonderheid is de aanwezigheid van een externe
gehooropening bij hazelwormen in het oostelijk
deel van hun verspreidingsgebied (zo goed als
heel Europa), terwijl die bij exemplaren in het
westen ontbreekt. Blijkbaar moeten de hazelwormen in Oost-europa meer op hun tellen passen
dan hun maatjes in het vrije westen!
De hazelworm is ovovivipaar, oftewel eierlevendbarend. De eitjes ontwikkelen zich volledig in het
lichaam van de moeder. Hierin verschilt de hazelworm van andere reptielen en dit heeft het grote
voordeel dat hij voor de embryonale ontwikkeling minder afhankelijk is van zonnewarmte. Dat
is één van de redenen waarom we ook in hoger
geleden berggebieden bepaalde soorten hazelwormen kunnen ontmoeten. De jongen worden
geboren in een dun vliesje, maar eens daarvan
bevrijd gaan ze dadelijk hun eigen weg. Jonge
hazelwormen kan je – zeker tijdens hun winterslaap – in grote groepen terugvinden, waarbij ze ,
samen ineengestrengeld als een kluwen, warmte
en beschutting zoeken.
Wanneer hazelwormen in het voorjaar ontwaken
gaan de mannetjes dadelijk de paringsstrijd aan
met elkaar om een vrouwtje te bemachtigen.
Daarbij kan het er soms hevig aan toe gaan, getuigen de littekens die op oudere exemplaren terug te vinden zijn. Ook bij de hazelwormen laten
de vrouwtjes zich dit alles welgevallen. Zij kunnen
paren met verschillende mannetjes, hun eitjes
zullen pas later inwendig bevrucht worden. Alle
moeite ten spijt, zullen ze nooit weten wie het vaderschap mag opeisen! Uit waarnemingen blijkt
dat soms twee hazelwormen dezelfde prooi grijpen waarbij de dieren om hun as draaien, zodat
de prooi in twee wordt gescheurd. Wist je trouwens dat hazelwormen zich ook kannibalistisch
kunnen opstellen, waarbij volwassen exemplaren
kleinere soortgenoten verorberen. Rare jongens,
die hazelwormen. De hazelworm kan ook relatief oud worden, indien hij uiteraard geen fatale
vijand tegenkomt. In het wild bereiken ze een
leeftijd van ongeveer 10 tot 12 jaar, maar een in
gevangenschap gehouden exemplaar is wel 54
jaar geworden!
Tenslotte een woordje over de volksoverlevering
rond de hazelworm. Vroeger geloofde men dat
de hazelworm onder de hazelaar woont en op
feestdagen een kroon droeg. Wie erin slaagde een
exemplaar te vangen kon zich onzichtbaar maken
en was verlost van boze geesten. Ook begraven
ribben en huid van een hazelworm zouden akkers
beschermen tegen vraatplagen en hagelstormen.
Lange tijd werd de hazelworm ook beschouwd als
een slang waarvan de ogen door God zelf waren
uitgestoken met een puntig einde van een bepaalde plant, de mattenbies, waardoor men de
takjes van die plant niet mocht gebruiken als tandenstokers. Boeiend toch, die interpretaties en redeneringen van onze voorouders, vanuit hun onwetendheid en ontbreken van gedegen kennis.
Zin om een hazelworm te observeren? Volgens
de folklore kan je een hazelworm vangen door
een met maretak begroeide hazelaar te zoeken
van minstens 35 jaar oud, waarvan de blaadjes
gaten bevatten die door de hazelworm zijn aangebracht. Na het noemen van een spreuk moet je
de hazelworm dan uitgraven en bestrooien met
bijvoet, waarna het dier weerloos wordt en niet
meer kan vluchten.
Of je kan ook gewoon een wandeling in het Dunbergbroek maken en in de strooisellaag van afgevallen bladeren goed opletten. Met wat geluk kan
je een wegvluchtend exemplaar spotten. Succes!
Met dank aan Wikipedia
Gert Van der Meiren
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
7
Gesprokkeld in de Hagelandse vallei
waarnemingen.be
Meteen valt op hoe het weer zijn invloed heeft
gehad: heel veel insecten zoals ook bv. libellen,
werden veel minder gezien, logisch want vele
soorten verdwijnen meteen als er nog maar een
wolkje voor de zon schuift. Gelukkig was er toch
één waarneming van de zeldzame Zuidelijke oeverlibel, die doet vermoeden dat de nog jonge
populatie standhoudt. De blauwe glazenmaker
is een courante soort. Eén van de bomputten in
het Dunbergbroek is een vaste stek voor deze
grote libel en ik kon er zelfs getuige zijn van het
uitsluipen van een larve en de transformatie naar
8
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
Er werden veel minder nachtvlindervangsten
gehouden dan gewoonlijk, maar toch konden
er weer vier nieuwe soorten macronachtvlinders
aan onze gemeentelijst toegevoegd worden. Allemaal zeldzame soorten die trouwens gewoon
in enkele tuinen konden gevangen worden.
Dennenbandspanner, Gevlamde uil, een voor de
regio zeer zeldzame Boksbaardvlinder en een
Egelskopboorder. Deze laatste legt zijn eitjes in
stengels van bv. Gele lis, maar ook Egelskop (vandaar dus zijn naam). De rups van deze vlinder, net
als van de vele andere ‘rietboorders’ leeft heel de
tijd in de stengel van zijn waardplant. Vermoedelijk zorgen de steeds meer toenemende zwem- en
tuinvijvers mee voor de verspreiding.
Over planten gesproken, onze enthousiaste plantenwerkgroep onderzocht de Horst site en de
Kesselberg en vonden weer heel wat prachtige
planten met al even prachtige namen: Zandraket,
Europese hanenpoot, Stinkende gouwe,... wie
verzint die namen toch? Die laatste ken ik echter
wel, want deze staat ook in mijn tuin. Ik heb mij laten vertellen dat deze toch wel woekerende plant
met zijn gele bloempjes giftig is en in de volksmond ook wel Wrattenkruid wordt genoemd,
daar deze langgeleden gebruikt werd om wratten
te bestrijden.
Samen met de losse waarnemingen, voorname-
- jvdp
blauwe glazenmaker - jvdp
bloemaardster - lj
egelskopboorder - jvdp
En het werd zomer,... een echte typisch Belgische
zomer of zoals ik het al eens durf zeggen een
“kwakkelzomer”. De laatste paar jaren waren we
teveel verwend geweest en waren we bijna vergeten dat het in de zomer ook wel eens kan regenen. Regen hebben we nu echter wel voldoende
en in alle vormen gehad. Zoveel zelfs dat de Winge meermaals buiten haar oevers trad en verschillende delen van onze prachtige vallei onder water
zette (jammer). Het weerhield velen onder jullie
echter niet om er toch op uit te trekken in onze
gemeente, om zo onze waarnemingenlijst weer
een mooi stuk langer te maken.
imago fase. Fantastisch gewoon!
Slechts 15 soorten libellen werden er waargenomen in deze natte periode.
vuurvlinder
Dat waarnemingen.be een handige tool is,
hoeft geen betoog. Mensen zoals u en ik kunnen er al hun waarnemingen kwijt. Dit biedt
een schat aan informatie en al gauw kan men
zich een beeld vormen over wat er reilt en zeilt
in onze gemeente.
Bruin blauwtje - lj
Natuurstudie
& educatie
lijk in onze reservaten, werden weer meer dan
250 soorten planten in kaart gebracht. Heel wat
zeldzame planten passeerden de revue. Ik noem
er voor de kenners nog enkele op: Bleke zegge,
Dicht havikskruid, Fraai Hertshooi,...
In Nieuwrode werden twee waarnemingen genoteerd van Oranje Luzernevlinder. Waarschijnlijk
heeft de invasie van vorig jaar er voor gezorgd dat
deze eerder zuidelijke soort vaste voet aan grond
heeft gezet in onze regio. Andere mooie waarnemingen waren zeker die van Eikenpage, Kleine
ijsvogelvlinder, Bruin blauwtje en Kleine vuurvlinder. In totaal zijn er zo’n 22 soorten dagvlinders
gezien.
Met nog geen 300 waarnemingen werden toch
weer meer dan 70 soorten vogels gespot, waarvan enkele toch moeilijker te vinden zijn : onze
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
9
dat hij zich tijdens de recentste jaren toch heeft
aangepast en nu ook vroeger begint te broeden.
Onze zwaluwen doen het zeer goed. Heb je ze
ook zien zitten verzamelen op de electriciteitsdraden? Het waren er duidelijk meer. Voor het eerst
waren mijn beide kunstnestjes voor Huiszwaluw
bewoond en in ééntje slaagde zelfs een tweede
broedsel. Ja die kunstnesten maken echt wel een
verschil! Leuk ook dat nog steeds aanvragen binnenkomen om kunstnesten bij te hangen. Beste
Holsbekenaren dankuwel! Het zijn echt nuttige
diertjes, urenlang kan ik naar hun luchtacrobatieën kijken, dagelijks vangen zij duizenden muggen
en vliegjes,...
“And last but not least”: Zeer hoog bezoek in het
Dunbergbroek!! Op 2 augustus werd door een
wandelaar een mooie, neen wat zeg ik, een prach-
De natuur heeft een grote portie regen te verwerken gekregen deze zomer. Wie duidelijk van deze
natte zomerperiode geprofiteerd heeft zijn de
paddenstoelen. Een vochtige bodem zorgt voor
een snellere en betere verspreiding van de schimmels. Al zeer vroeg in deze zomer begonnen de
vruchtlichamen uit de bodem te “ploppen”. Holsbeek is gekend onder de paddenstoelliefhebbers,
er werd dus al heel wat afgespeurd en niet zonder
resultaat: Bronskleurig eekhoorntjesbrood, Bloemaardster, Gekroesde melkzwam, Bitterscherpe
ridderzwam en Wolfsboleet zijn echt wel vette
waarnemingen!
- ev
Leuk
om zien
groep zwaluwen
- lj
groep zwaluwen
bruine specht, de Draaihals, werd waargenomen
in een tuin te Kortrijk-Dutsel. In dezelfde deelgemeente werd ook een Ransuil gevonden. Dit is
voor onze gemeente zeker en vast de zeldzaamste uilensoort. Het leuke aan deze mooie uil is dat
deze overwintert in groepen. Misschien vinden
we deze winter wel een boom met enkele ‘roestende’ Ransuilen in. Een Bonte vliegenvanger
werd gespot aan de rand van het Chartreuzebos. Deze soort heeft het echt wel moeilijk daar
deze zeer gevoelig is voor klimaatsverandering:
dit zwartwitte zangvogeltje dient te broeden op
het moment dat er de meeste insecten zijn. Deze
insektenpiek is de laatste jaren in tijd sterk vervroegd waardoor deze vliegenvanger dus vaak te
laat uit Afrika toekwam en er dus ook te weinig
voedsel was voor zijn jongen. Gelukkig blijkt nu,
tige pleisterende Zwarte ooievaar gefotografeerd!! Je moet weten dat ik al jaren tracht deze
soort in mijn kijker te krijgen, maar het lijkt mij
maar niet te lukken. Ik werd dus zowat gek toen
ik dit vernam. Eerder al deze zomer werd er een
exemplaar overvliegend waargenomen, maar nu
dus pleisterend. Van waar komen deze prachtige
vogels toch? De Zwarte ooievaar broedt voornamelijk in Midden- en Oost-Europa. In onze regio
is hij veel zeldzamer en voor België zijn er jaarlijks
slechts een handvol broedgevallen in de Ardennen. Hij broedt graag in gemengde bossen met
open plekken, in de buurt van water, moerassen,...Naar het einde van de zomer toe zwermen
de jongen uit, begint de trek naar het zuiden en
worden ze dus ook in Vlaanderen gemeld. Dit jaar
waren er opvallend meer waarnemingen, mogelijk doet de Ardense populatie het dus goed.
Hierbij een foto van een waarneming, gedaan op
5 september ll., ongeveer aan het begin van de
Meidries. Er hing daar een groep van misschien
wel 30 (boeren?)zwaluwen in de lucht, kenmerkend voor zwaluwen in de herfst die zich voorbereiden op de wintertrek naar Afrika. Maar enkele
keren vertoonden ze een ongewoon gedrag, dat
ik nog nooit gezien had: een paar zwaluwen gingen tegen de zijgevel van een huis zitten, waarna
anderen volgden, soms tot twintig in totaal. Ze
bleven misschien een minuut zitten, en vlogen
dan weer allemaal samen de lucht in. Het was
een modern huis met een loodrechte zijgevel,
dus veel steun was daar zeker niet aanwezig. Het
was wel in de namiddag en de zon stond recht op
die zijgevel, zodat de stenen lekker warm moeten
geweest zijn.
Erik Vercammen
Op naar de herfst nu, het paddenstoelenmoment
bij uitstek. Van paddenstoelen verwacht ik nog
heel wat waarnemingen te zien te krijgen net als
van de vele vogels die naar warmere oorden gaan
trekken. En ja, wie die Ransuilen vindt trakteer ik.
Veel succes !!
Johan Vandeplas
10 w w w . n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
11
12 w w w . n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
op een wel erg onverwachte plaats: afwaswater.
Uit twee op mekaar geklemde borden ontsnapte
een reeks luchtbelletjes van allemaal net dezelfde
grootte. Op het wateroppervlak kwamen ze samen, en ze rangschikten zich spontaan in dit patroon, zuiver door de aantrekkingskracht tussen
de belletjes.
Tot slot nog dit: probeer eens munten of knopen
van dezelfde grootte zo kort mogelijk bij mekaar
te schuiven op een tafel. De kans is heel erg groot
dat u ditzelfde patroon kiest, net zoals bijen, koralen, luchtbelletjes, basalt en mineralen.
dev
i
ls
p
os
tpi
le
- np
vsa
pyr
rh
oti
e
t
- ev
Erik Vercammen
- ev
- ev
uin
afw
asw
ate
r
ard
in
sie
len
dev
ils
po
stp
ile
- wv
c
- np
vsa
fos
Maar ook andere dieren hebben de voordelen
van de zeshoek ontdekt. Bij de koralen is dat al
honderden miljoen jaar geleden, zoals blijkt uit
de fossielen die we kunnen aantreffen in het arduin of de ‘petit granit’ van vensterbanken en
dorpels. Tegen een donkere achtergrond zijn
daar met wat geluk witte zeshoeken te vinden,
de wanden van de cellen waarin ooit koralen leefden. Deze vormen zijn meestal wel niet volmaakt
zeshoekig, want die koraalgroepen waren meestal min of meer rond, en in de doorsnede geeft dat
dan een wat vertekend beeld van de zeshoekige
doorsnede.
De vorige zeshoeken zijn gemaakt door levende
wezens, maar ook in de levenloze natuur komen
we ze tegen, in heel verschillende omstandigheden. Hieronder staan foto’s van de “Devil’s
Postpile” in de VSA, een basaltmassa die
ho
nin
Zo’n zeshoek tekenen vraagt dus materiaal en
wiskundige kennis, en het moet dan ook nog
zorgvuldig gebeuren om een mooi resultaat te
verkrijgen. Maar in de natuur worden er al duizenden en zelfs miljoenen jaren lang mooie zeshoeken gemaakt en dat zonder lessen wiskunde of
meetkundig materiaal.
Het bekendste voorbeeld hiervan zijn zeker de
honingraten die de bijen uit was maken (zie foto).
Dat zijn allemaal regelmatige zeshoeken, die eruit
zien alsof ze door een machine met een vorm zijn
vervaardigd, zo gelijk zijn ze. Maar de bijen maken hun raten niet zomaar in zeshoeksvorm om
ons te verbazen, maar wel omdat die bouwwijze
hen werk spaart. Een zeshoek is om te beginnen
een eenvoudig patroon dat in alle richtingen zo
dikwijls kan herhaald worden als gewenst en
nodig. Zeshoeken passen ook langs alle kanten
tegen mekaar en er kan dus een oppervlakte volledig mee gevuld worden. Bovendien heeft een
zeshoek de kleinste omtrek bij een gegeven oppervlakte, en er is dus minder werk nodig om een
oppervlakte te vullen met zeshoeken dan met bv.
driehoeken of rechthoeken. Om die redenen zijn
de bijen in de evolutie gaan bouwen in zeshoeksvorm, omdat dat het meest efficiënt is.
ate
n
Op school hebben we in de lessen meetkunde
zeshoeken leren tekenen: eerst een cirkel trekken met een passer en dan de straal zes maal
afzetten op de cirkelomtrek; verbinden van de
snijpunten levert dan een mooie regelmatige
zeshoek op.
in de natuur
gr
Zeshoeken
82.000 jaar uit een vulkaan stroomde. Bij het afkoelen kromp dat basalt en er kwamen scheuren
in. Dat barsten gebeurde weer volgens een zeshoekspatroon, omdat dat de kleinste omtrek nodig heeft. Bovenaan een foto van de oppervlakte
van de basalt, glad geslepen door een gletsjer tijdens de IJstijd, daaronder een zijaanzicht waarop
de structuur van de basaltzuilen mooi te zien is.
Het gebied is een National Park van de VSA, maar
dit verschijnsel is dichter bij huis ook te bewonderen in de Eifel in Duitsland, en in het Franse
Auvergne.
Ook in de wereld van mineralen en kristallen zijn
zeshoeken een vertrouwd verschijnsel. Er zijn 7
verschillende stelsels waarin mineralen kunnen
kristalliseren, en één daarvan is het hexagonale
(of zeshoekige) stelsel. Ongeveer 8% van alle mineralen heeft dit kristalstelsel, en zo kunnen er
mooie zeszijdige kristallen worden gevonden: de
foto toont een kristal van pyrrhotiet, een verbinding van ijzer en zwavel. Ook de edelstenen aquamarijn en smaragd vormen zeszijdige kristallen,
evenals apatiet, het meest
voorkomende fosformineraal en grondstof
voor meststoffen.
En de foto hiernaast
toont zeshoeken
w w w. n a t u u r p u n t . b e / h a g e l a n d s e v a l l e i
13
airtrade
f
n
e
r
ie
h
n
a
v
r
ie
b
met
wijn
Concreet nodigen we opnieuw iedereen uit op zaterdag 15 november vanaf 18.30 uur om te komen genieten van ons heerlijk kaasbuffet à volonté.
herfstbladeren - dh
ode
int Pieters- R
S
f
o
h
er
st
o
o
Kl
ber - 19.00 u.
zat. 15 novem
Het moest er van komen! Na de geslaagde kaas- en
bieravond van vorig jaar, klonk de roep om een herhaling steeds luider. Dat hoeft geen verbazing te wekken.
Wie er verleden najaar bij was, weet dat het één groot
feest is geworden. Lekkere, smaakvolle kazen mogen
combineren met heerlijke bieren of een glaasje wijn,
is de ideale voedingsbodem voor een succesvolle eetavond. Vooral de niet zo gekende kazen werden met
nieuwsgierige gretigheid geproefd. Waar voor sommige bepaalde smaken wat tegenvielen, was de aangename verbazing op veel andere gezichten te lezen
bij het uitgebreide kaasbuffet. En dat er in ons dorp
Holsbeek talrijke artisanale bieren worden gebrouwen, met divers smaakpallet en alcoholgehalte, is een
ervaring die vele gasten de eerste editie graag hebben
uitgeprobeerd. Het gegeven dat we op het einde van
de inschrijvingsperiode heel wat kandidaten hebben
moeten weigeren omwille van de beperkte capaciteit
van de zaal, spreekt voor zich. Redenen te over dus,
om er een gezellig en pittig vervolg aan te breien!
Ondertussen is het al oktober en zijn we het nieuwe schooljaar wellicht al wat gewoon.
In onderstaande paspuzzel dagen we jou uit om alle woorden juist in te passen. Zoals je ziet zitten er
heel wat woorden tussen met een wiskundig tintje! En om op weg te gaan hebben we al één letter E
ingevuld. Komaan, aan de slag…
Deze keer gaat de festiviteit door in het Kloosterhof te
Sint-Pieters-Rode, een pittoresk zaaltje vlakbij de kerk.
Ook nu zullen er weer verschillende plaatselijke bieren worden geschonken aan democratische prijzen.
De fairtrade wijnen van de Wereldwinkel in Holsbeek
vervolledigen ons drankenaanbod.
Om iedereen de kans te geven zich in te schrijven voor
zo’n leuke avond houden we de prijs bewust laag, nl.
€ 12 voor een volwassene en € 6 voor een kind tot 12
jaar. Bovendien vragen we om vooraf in te schrijven én
te betalen, zodat we goed zicht hebben op het aantal
aanwezige smullers! Dat kan via een eenvoudige mail
naar [email protected].
Meer informatie kan je bekomen bij Lars Smout
(0494/63.26.43).
Wie twijfelt heeft ongelijk: het aantal plaatsen is beperkt en wanneer volzet sluiten we de inschrijvingen
onherroepelijk af. Dus, niet aarzelen, inschrijven, en
tevreden gaan rusten vanavond met de gedachte dat
lekker eten en drinken, ook een pluspunt kan zijn voor
de natuur!
Tot de 15e november!
234567
ag
aan
alfa
al
kok
egge
ea
min
emoe
em
nap
even
ep
nog
kans
er
ole
knap
in onokolk
le
toe
meer
lt
zie
tang
ne
trek
pi
volt
zeef
egale
getal
kegel
reken
teken
lengte
logica
remming
slinger
kleurpotloden - wv
a
kinderhoekje
E
Alle woorden kunnen invullen?
Proficiat. Je bent een echte taalkrak.
Nu even kijken of je ook met cijfertjes zo
handig bent.
Je kent zeker het verschil tussen een optelling en een vermenigvuldiging.
Bij welke drie getallen is de som hetzelfde
als het product?
Dus zoals op onderstaande bewerkingen:
Gevonden? Niet echt zo moeilijk, hé. Dus als uitsmijter
nog een code die je mag kraken.
Welk cijfer moet ingevuld worden op de plaats van het
vraagteken?
? ?
+ ?
x ?
____
+ ?
x
?
____
A A
Oplossing: Cijfers 1, 2 en 3 , Code: 9 (alle duo cijfers vormen samen 10)
kvaoansd
Het
3 7 8 2 6 4
1 ? 5 5 2 8
Gert Van der Meiren
Café ‘t Klokhuis
Dorp 9
3221 Nieuwrode
016 56 41 19
Plantencentrum
Tuinarchitectuur en Tuinaanleg
Boomkwekerij en bosaanleg
Kortrijksebaan 54 • 3220 Holsbeek • tel.: 016/445767
www.vangoidsenhoven.be
Wil u ook onze sponsor zijn?
Onze sponsors worden een volledig jaar vermeld
op de nieuwsbrief en op alle affiches van onze plaatselijke activiteiten.
Meer informatie: [email protected]
Fietsen voor klein en groot
basil I gazelle I haibike I hercules I
norta I oxford I puky I winora I
Sint-Maurusstraat 3 – Holsbeek
(tegenover sportschuur)
Woensdag 14-18u – Vrijdag 14-16u
Zaterdag 10-13u – Zondag 10-12u
Meer info? www.oww.be/holsbeek
Graag meewerken? [email protected]
...
Nobelberg 40
3220 Holsbeek
tel. 016/44.97.47
www.defietsgarage.be
Alle herstellingen
www.natuurpunt.be/hagelandsevallei