Bolgatanga, Ghana Groep 33: 26 t/m 30 mei 2014 Follow-‐up 37.1: 2 t/m 3 juni 2014 door Jean-‐Pierre Pinckaers GMT, oftewel: Ghanian Maybe Time ‘Ghana: Afrika voor beginners’, las ik ergens in een van de reisgidsen. En dat zou best wel eens kunnen kloppen. Ghana kent een relatief stabiele democratie, de kennis van de Engelse taal is vrij goed, de Ghanezen zijn erg toegankelijk, gastvrij en vriendelijk in de omgang. Kortom: een land waar je je welkom voelt. Het ligt wel in Afrika, dus de onvermijdelijke cultuurverschillen liggen op de loer. Zo ligt Ghana in de GMT tijdzone, wat door Ghanezen wel eens als Ghanian Maybe Time wordt betiteld. Een afspraak maken voor een bepaald tijdstip wil niet zeggen dat de mensen op tijd zullen zijn. Misschien wel, misschien niet. Meestal is er stroom, soms ook niet. ‘Yes we have wifi’ maar gek genoeg kun je niet internetten. VISA is een geaccepteerd betaalmiddel. Zeggen ze……. De rit naar Bolgatanga Bij aankomst breng ik de nacht door in Accra. De dag erop neem ik het vliegtuig naar Tamale in het noorden van Ghana. De rit van Tamale airport naar Bolgatanga is een bijzondere ervaring. Hoe kan het ook anders als je twee uur lang door het binnenland van Ghana rijdt. Allereerst de weg. Ik dacht dat ik wat gewend was door mijn auto-‐ervaringen in Oost-‐Europa, maar het kan dus veel erger. Er zitten gaten in de weg waar je ‘u’ tegen zegt; het zijn meer asfalt ‘sink holes’. Complete stukken asfalt zijn gewoon weg. Een bron voor dodelijke ongelukken. Onderweg komen we regelmatig een police checkpoint tegen. In het verleden werd deze weg beheerst door struikrovers en carjackers die er niet voor terug deinsden mensen van de weg te drukken en ze te beroven. “Zijn ze nog actief”, vraag ik? “Not really.” Niet erg geruststellend… Dan de wildlife: ik heb nog nooit zoveel geiten, ezels, kippen, hoenders en koeien op en naast de weg gezien. Het is gewoon wachten tot een kudde midden op de weg staat. En ja hoor, vol in de remmen vanwege overstekend wild. Gelukkig us er behulpzame vrouw (herderin) die met stenen de koeien de weg af jaagt. Welkom in Afrika! Fantastische assistenten In Bolgatanga zal ik een training gaan geven voor 2 groepen: een 5-‐daagse Leadership-‐ en Communicatietraining en een 2-‐daagse follow up training van de groep van Eduard Povel van 2013 (zie verslag 37). Ter plaatse word ik ondersteund door Hillary en Dominic van Restorative Seed Society. Hun hulp is van onschatbare waarde! Voor iemand als ik die voor de eerste keer in Afrika is, zijn Hillary en Dominic een godsgeschenk. Ze wijzen me de weg in het chaotische dorpje, brengen me naar de pinautomaat (‘cash is king’ in Ghana) en zorgen voor een perfecte facilitaire ondersteuning van de training. De Dutch way, en gemotiveerde deelnemers Bij de start van de training moet ik nog even denken aan de opmerkingen die ik gehoord heb van Afrikagangers over de cognitivistische leerstijl (‘scramming’ oftewel: ‘rijtjes stampen’) die ze gewend zijn. Ik maak bewust het besluit hier volledig aan voorbij te gaan. Laat ik maar gewoon mijn eigen stijl aanhouden, dat werkt toch het best. Dus ik gooi het er meteen in: ‘I am Dutch, I behave in a Dutch way and I do trainings in what you might consider as ‘a Dutch way’.’ Niks geen culturele compassie; dit is wat er is. Sommigen kijken me met grote ogen aan, anderen beginnen te lachen; de toon is gezet. De deelnemers zijn zonder uitzondering bijzonder gemotiveerd en leergierig. Maar de Ghanian Maybe Time is echt een hardnekkig verschijnsel. De groep krijgt het niet voor elkaar om op tijd te verschijnen. Maar als ze er zijn, dan zijn ze er ook echt. Vol enthousiasme doen ze mee aan de oefeningen, rollenspellen en gesprekken. Ik vind het echt een verademing om met deze mensen te werken. Zelden zo’n groep meegemaakt. Gedurende de week zie ik de deelnemers groeien in hun ontwikkeling. Ze gaan steeds meer vragen, worden kritischer en gaan actiever de oefeningen in. Een daarvan gaat over ‘influencing styles’. Ik start met de oefening waarbij A en B de handen tegen elkaar moeten leggen. Vervolgens moet A proberen B naar een bepaalde hoek in de kamer te krijgen zonder dat de handen van elkaar gaan. Uiteraard gebeurt wat er in 9,9 van de 10 gevallen gebeurt: A begint te duwen en B gaat hier tegenin. Een deelnemer heeft het echter snel in de gaten en krijgt het voor elkaar om de ander het hele lokaal door te sjouwen, tot grote verbazing en hilariteit van de groep. Het thema ‘influencing’ styles valt goed in de groep. Er wordt aandachtig geluisterd en redelijk goed geoefend. Ik begin in de gaten te krijgen hoe het zit met deze groep. Ze zijn allemaal hoogopgeleid dus rationeel snappen ze het prima en ook de modellen zijn niet te abstract voor ze. Alleen het toepassen gaat hen moeilijk af. Ze vinden het erg lastig om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Het komt er regelmatig op neer dat ‘it doesn’t work this way in Ghana’. Ik geef aan dat ik dat, in mijn ervaring als trainer en adviseur, in andere landen van de wereld ook vaker gehoord heb. Het is niet altijd een cultureel iets. Cultuur kan wel handig zijn om je achter te verstoppen. Oefenen, yeah! Op dag 3 ervaren de deelnemers welke leiderschapsstijlen je kunt hanteren aan de hand van de ‘blindegeleide oefening’. A wordt geblinddoekt en leidt B door een hindernissenparcours. Dikke pret maar ook veel vertrouwen in de ander. Anastacia (geblinddoekt) maakt een mooie opmerking: zij wilde de ander succes te bereiken en ging daarom volgen. Vanuit deze oefening spring ik over naar situationeel leiding geven. Ook daarbij zie ik weer een hoop ‘aha-‐erlebnissen’ en inzichten. De deelnemers zijn dol op de oefeningen in de vorm van raadsels die tussendoor aan bod komen. Op een enkeling na die bijzonder ‘gefrustreerd’ raakte omdat hij ze niet kon oplossen... Leuk om te zien hoe ze zich helemaal stuk bijten op bijvoorbeeld ‘telephone wires’, (een creativiteitsoefening waarbij een aantal fabrieken een telefoonverbinding met elkaar moet realiseren) maar ook gaandeweg creatiever worden in het proberen te vinden van oplossingen. Mission accomplished Op de laatste dag zie ik het resultaat van de training. Op dag 1 waren we gestart met een korte presentatie van de deelnemers over zichzelf. Dat ging in de meeste gevallen wat schuchter, voorzichtig en bescheiden. Bij de eindpresentaties op dag 5 zie ik meer moed, vastberadenheid, zelfverzekerdheid en passie op het podium. Mission accomplished! Follow up training Bij de follow up training is de opkomst bijzonder mager te noemen. We starten met zes deelnemers (inclusief Dominic en Hillary) en op dag 2 vallen er twee deelnemers af. Dit wordt dus improviseren. Ook hier tref ik weer dezelfde leergierigheid en openheid aan als in de andere groep. Ik word met name geraakt door het verhaal van Mary. Zij is vroedvrouw en vertelt dat zij sinds de training vorig jaar veel bewuster met feedback omgaat. Ze deelt een verhaal over een arts die feedback van haar krijgt, waardoor naar alle waarschijnlijkheid het leven van een ongeboren baby gered is. Door dit soort verhalen realiseer ik me weer dat het hier echt ergens om gaat. Deze follow up staat voornamelijk in het teken van herhalen van de stof en oefenen, oefenen, oefenen. En dat doen ze met verve. Ik heb nog nooit groepen meegemaakt waar zo weinig weerstand is tegen rollenspellen. En leuk om te zien dat ze er dan ook vol ingaan en alle registers open trekken. Op de tweede dag, bij het onderwerp storytelling, deelt een deelnemer zijn verhaal van de afgelopen twee jaar. Hij vertelt hoe hij aan lager wal dreigde te raken na de dood van zijn vader. Maar doordat hij de gelegenheid kreeg zinvol werk te gaan doen met ontspoorde jongeren kreeg hij weer zicht op een toekomst. De Leiderschapstraining van Libre heeft hem hierbij nog een extra zetje in de rug gegeven omdat hij nu beter in staat is voor zichzelf op te komen en te spreken in het openbaar. Hij sluit af met het verhaal over een pleidooi dat hij gehouden heeft bij een rechtbank. Weer zo’n momentje om stil van te worden…… Tot slot Bij thuiskomst vraagt een vriend me wat nu het meeste indruk op me heeft gemaakt. Dat is teveel om op te noemen. In ieder geval werd ik getroffen de manier waarop mensen contact leggen en met elkaar omgaan. Vrienden maken in Ghana is echt geen probleem. Ik ben ook vertrokken uit Ghana met een hele andere perceptie op hoe mensen met elkaar om zouden moeten gaan in ons koude kikkerlandje. ‘Be the change you want to see in the world.’ Ik ga maar eens contact opnemen met oude vrienden……… Ik heb in het verleden al diverse opdrachten voor Libre mogen uitvoeren in Nederland. Deze reis was voor mij een bijzonder mooie gelegenheid om te ervaren wat er gedaan wordt met de opbrengsten van onze trainingen in Nederland. De Leiderschapstrainingen voor de ngo’s in ontwikkelingslanden zijn waardevolle trajecten voor de deelnemers die vaak geen mogelijkheden hebben om zich te bekwamen in leiderschapsvaardigheden. Libre rocks! En laten we dat vooral blijven doen: hier in Nederland maar vooral ook daar op andere plekken in de wereld waar mensen keihard werken om de wereld een stukje mooier te maken. Jean-Pierre Pinckaers