Lessen voor de XXIste eeuw
1 December 2014
Is ons financiële systeem
voldoende hervormd
na de crisis?
Stan Maes
Europese Commissie
KU Leuven
De meningen geuit in het kader van deze
presentatie zijn strikt persoonlijk en kunnen en
mogen in geen enkel geval toegeschreven
worden aan de Europese Commissie.
Intro: “scene setter”
Korte termijn budgettaire impact van
crisis op staatsschuld EU Lidstaten
Chart 3.4.6: Increase in public debt (% of GDP)
Source: Eurostat
2
Intro: “scene setter”
3
Intro: “scene setter”
Evolutie aandelenmarkten 2007-2014
4
Intro: “scene setter”
14 september 2007: “Bank run”
Northern Rock
5
Intro: “scene setter”
Faillissement van Lehman Brothers?
“We never had any doubt about that. It [a Lehman brothers bankruptcy] was going to have huge
impacts on funding markets. It would create a huge loss of confidence in other financial firms... So
there was never any doubt in our minds that it [a Lehman brothers bankruptcy] would be a calamity,
catastrophe, and that, you know, we should do everything we could to save it."
“We hadden daar nooit enige twijfel over. Een [Lehman Brothers
faillissement] zou een gigantische impact hebben op de
financiële markten. Een faillissement zou aanleiding geven tot
een enorm verlies aan vertrouwen in andere financiële
instellingen... Dus er was nooit enige twijfel dat een Lehman
Brothers faillissement een ramp, een catastrofe zou zijn, en dat
we alles zouden moeten doen om de bank te redden."
Federal Reserve Chairman Ben Bernanke
Source: Financial Crisis Inquiry Commission, page 339 of the 2011 Financial
Crisis Inquiry Commission report
6
Intro: “scene setter”
15 september 2008:
Faillissement Lehman
Brothers en financiële
systeem crisis
7
Intro: “scene setter”
Financiële systeem crisis:
Domino's / Tsunami
8
8
Intro: “scene setter”
"As a scholar of the Great Depression, I honestly believe that September and October of 2008 was the
worst financial crisis in global history, including the Great Depression. If you look at the firms that
came under pressure in that period . . . only one . . . was not at serious risk of failure. . . . So out of
maybe the 13, 13 of the most important financial institutions in the United States, 12 were at risk of
failure within a period of a week or two.“
"Als een onderzoeker van de Grote Depressie, ben ik oprecht de
mening toegedaan dat september en oktober van 2008 de ergste
financiële crisis in de wereldwijde geschiedenis was, inclusief
de Grote Depressie… Dus van de misschien 13 meest
belangrijke financiële instellingen in de Verenigde Staten, waren
er 12 die het risico liepen failliet te gaan binnen een periode van
twee weken."
Federal Reserve Chairman Ben Bernanke
Source: Statement to the Financial Crisis Inquiry Commission on 17 November
2009 (page 354 of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report)
9
Overzichtskaart van de les
"De crisis" duurt nu al 6 jaren en heeft
verschillende stappen doorlopen…
Aanloop
naar crisis
Sept 2008
Financiële
systeem
crisis
2009 Economische
recessie
Mei 2010
Eurozone
crisis
Europa "op
een
kruispunt"
Noodfinanciering Eurozone
landen
Automatische stabilisatoren + Stimulus
maatregelen
Stoppen van de "run" op de banken ("bail-out")
Hervormingsagenda
10
Schema van de les
Deel 1: Financiële systeem crisis
[Deel 2: Eurozone crisis]
Deel 3: Waar staan we, 6 jaar na de quasiimplosie van ons financieel systeem? Hebben
we voldoende hervormd?
11
DEEL 1:
« Financiële systeem crisis »
12
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Het financiële systeem - rol van banken
• Het financiële systeem ondersteunt de economie
• Helpen van gezinnen en bedrijven om risico's te beheersen
• Efficiënt en betrouwbaar betaalsysteem
• Efficiënte allocatie van spaargeld en kapitaal: Transformatie
van liquide spaargeld in lange-termijn investeringen
("intermediatie")
• Banken spelen een belangrijke en centrale rol in
al deze functies en in het financiële systeem.
13
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Ons financiële systeem is complex
14
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Focus op banken
Verantwoording voor focus op banken: Banken zijn een van de belangrijkste spelers
in het financiële systeem (zeker in Europa); staan centraal in financiële systeem
crisis; belangrijk in eurozone crisis (b.v. Ierland); financiële stabiliteit; TBTF en
bank-expansie als oorzaken van crisis (Bernanke, King); etc...
15
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
De balans van een jong gezin
Activa
Huis
Auto
Spaargeld
Beleggingen
Totaal
(Wat bezit het gezin?)
JONG GEZIN
Passiva
300.000 Hypothecair krediet
20.000 Autolening
20.000
10.000 "Eigen vermogen"
350.000
190.000
10.000
150.000
350.000
(Hoe financiert het gezin haar bezittingen?)
16
16
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
De balans van een bank
Activa
Leningen
Obligaties
Gebouwen
Cash
Passiva
30 Spaargeld (deposito's)
40
60 Schulden Korte Termijn
40
0 Schulden Lange Termijn
10
10 Eigen vermogen of kapitaal
10
100
100
(Wat bezit de bank?) (Hoe financiert de bank haar bezittingen?)
17
17
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Probleem 1: "Bank run"
?
Activa
Leningen
Obligaties
Gebouwen
Cash
Passiva
30 Spaargeld (deposito's)
60 Schulden Korte Termijn
0 Schulden Lange Termijn
10 Eigen vermogen of kapitaal
100
30
10
10
10
60
• Cash en liquide activa als stootkussen:
"Liquiditeitsratio" (private verzekering)
• Belang van deposito garantiesysteem en
centrale bank liquiditeit (« Lender of Last
Resort ») (publieke verzekering)
40
18
18
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Probleem 2: Foute investeringen, risico's en
verliezen
30
Activa
Leningen
Obligaties
Gebouwen
Cash
Passiva
20 Spaargeld (deposito's)
40
40 Schulden Korte Termijn
40
0 Schulden Lange Termijn
10
10 Eigen vermogen of kapitaal
10
70
100
• Kapitaal als stootkussen ("Kapitaalratio" )
• Hiërarchie verlies-absorptie ( ) en
verwacht rendement (risico)
• Faillissement indien eigen vermogen <0
• Belang financiële regelgeving en toezicht
?
19
19
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken "Too-Big-To-Fail": Waarom?
Gigantisch groot
en complex
Dunne stootkussens
(domino’s)
TBTF
Onderling
verweven
(direct en indirect, vertrouwen)
Van essentieel
belang voor
economie
(betalingssysteem en spaargeld)
"Too-Complex-To-Fail", "Too-Interconnected-To-Fail", "TooSystemically-Important-To-Fail", "SIFIs", etc.
20
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Gigantisch groot en complex
EU bank balansen zijn gigantisch groot
Totale activa van EU en VS bankgroepen (2011, in % van BBP)
Source: SNL Financial. Eurostat voor BBP data.
21
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Gigantisch groot en complex
EU bank balansen zijn gigantisch groot
Gemiddelde balansgrootte van top-10 bedrijf per sector – 2012)
Bron: Capital IQ – eigen berekeningen – 2012
data – miljard EUR
22
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Gigantisch groot en complex
Balansgrootte en
organisatorische/geografische
complexiteit
Royal Bank of Scotland
Deutsche Bank
Barclays
BNP Paribas
ING
Totale activa Totaal
%
(miljard
aantal buitenlandse Actief in
USD)
dochters
dochters
# landen
3 511
782
15%
15
3 066
1 992
85%
61
3 000
844
40%
57
2 889
2 056
67%
67
1 854
1 694
67%
64
Bron: Geneva Reports on the World Economy, No. 12
23
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Verweven en dunne stootkussens
EU banken verweven en opereren met
dunne stootkussens ( niet-banken)
Eigen vermogen als % totale balans (per sector – 2012)
Bron: Capital IQ – eigen berekeningen – EU
bedrijven met balans > 1 miljard EUR
24
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Dunne stootkussens
Sterke groei grootte en complexiteit
Cruciale en pertinente vragen
• Waarom zijn de balansen van banken zo groot?
Is het altijd al zo geweest? Hoe zijn ze zo groot
kunnen worden?
• Waarom zijn de stootkussens om schokken op
te vangen zo flinterdun? Waarom financieren
banken zich zo veel met (korte termijn)
schulden? Waarom met zo weinig eigen
vermogen? Waarom hebben ze zo weinig
liquide activa?
25
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Sterke groei grootte en complexiteit
Belang van balanstotaal van (Britse) banken
neemt sterk toe sinds 1970 … (% BBP)
26
26
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Gigantisch groot en complex
Totale activa van binnenlandse en
buitenlandse banken tov BBP (2013)
ESRB (2014)
27
27
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Sterke krimp van stootkussens
… terwijl stootkussens worden afgebouwd
Kapitaalratio’s van Britse en Amerikaanse banken (boekhoudkundig)
Sources:
United States:
Berger, A, Herring, R and
Szegö, G (1995), ‘The role of
capital
in
financial
institutions’,
Journal
of
Banking and Finance, Vol.
19(3–4),
pages
393–430.
United Kingdom: Sheppard,
D (1971), The growth and role
of UK financial institutions
1880–1962, Methuen, London;
Billings, M and Capie, F
(2007), ‘Capital in British
banking,
1920–1970’,
Business History, Vol. 49(2),
pages
139–62;
British
Bankers’
Association,
published accounts and Bank
calculations.
28
28
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
Dunne stootkussens => in goede tijden:
Winst!
29
29
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
"Transactie-georiënteerd" bankieren
Geclaimde voordelen pre-crisis
• «Goed voor groei en financiële stabiliteit »
• « Laat toe om kredietrisico te spreiden. De risico's kunnen
geschoven worden naar diegene die het beste in staat zijn om
ze te dragen. »
• «Staat beter risicobeheer toe», «meer waardetransparantie»,
«meer liquiditeit», «meer flexibiliteit in risico/rendement»
Teleurstellende crisis-ervaring
• Risico's geconcentreerd op balansen van banken
• Meer onderlinge verwevenheid
• Banken verwaarlozen hun rol als monitor van
kredietwaardigheid, als producent van informatie
• Belangen bank en cliënten soms tegengesteld
30
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
"Transactie-georiënteerd" bankieren vs
"Relatie-georiënteerd” bankieren
BESCHRIJVING
Relatie-georiënteerd
bankieren
Transactie-georiënteerd
bankieren
Periode
1930-1970
1970-2014
Idee
Tekstboek: Banken
ontvangen spaargeld en
houden LT leningen op
balans
Realiteit: Banken
combineren handel voor
eigen rekening, market
making, effectisering, etc.
Transacties
Win-win (positive sum)
Soms win-lose (zero sum)
Duurtijd relatie
Lange termijn relatie
Korte-termijn telt
Type informatie
"Soft"
"Hard" (bv. scoring)
Schaalbaarheid,
technologie
Laag
Hoog
Hefboom en ROE
Laag
Hoog
31
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
"Transactie-georiënteerd" bankieren vs
"Relatie-georiënteerd bankieren"
GEVOLGEN
Relatie-georiënteerd
bankieren
Transactie-georiënteerd
bankieren
TBTF probleem
Beperkt
Acuut
Bankstructuurbekommernissen
Beperkt
Ernstig
Bank crisisbeheer
Relatief eenvoudig
Relatief complex
32
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Samengevat: Waarom zo groot? Zo veel KT
schuld? Zo weinig EV? ( niet-banken)
• 1. "Het kan"…
• Financiële innovatie & technologie sinds 1980 ("relatiegeoriënteerd" => "transactie-georiënteerd" bankieren)
• Publieke vangnetten (schakelen marktdiscipline deels uit).
Zelfversterkende groei (niet zelf-corrigerend).
• Financiële regelgeving en mededingingsbeleid laten het toe.
• 2. "Iemand heeft er baat bij"…
• Hogere winstgevendheid (dividenden, salarissen, etc.)
• Payoffs zijn asymmetrisch: « Winsten worden geprivatiseerd
en verliezen gesocialiseerd » (limited liability aandeelhouder).
• Transactie-georiënteerd bankieren wordt gepromoot door
33
autoriteiten.
33
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
Samengevat: Agressieve KT-schuldgefinancierde groei balans sinds 1980 …
Activa
Leningen
Effecten KT
Effecten LT
(Wat bezit de bank?)
Passiva
Deposito's (gegarandeerd door staat)
Schuldpapier KT
Schuldpapier LT
Eigen vermogen of kapitaal
(Hoe financiert de bank haar bezittingen?)
• Explosieve groei balans mogelijk dankzij technologie,
financiële innovatie, deregulering, publieke vangnetten.
• Analogie: Alsmaar hoger huis met meer verdiepingen
bouwen op eenzelfde fundament…
34
34
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
35
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Waarom?
Altijd al zo geweest?
Bank 50 jaar geleden vs moderne bank:
"Relatie-geörienteerd bankieren“ vs
"Transactie-geöriënteerd" bankieren
36
Deel 1: Financiële systeem crisis
"Too-Big-To-Fail": Gevolgen?
Bail-out!
(Overheidsgaranties,
kapitaalinjecties, etc.)
Artificiële groei balans
en excessieve risico’s
(« doom loop »)
TBTF
Geen "exit" ("creatieve
destructie"
uitgeschakeld)
Concurrentieverstoring.
Financieringsvoordeel en
« impliciete subsidies »
"Too-Big-To-Be-Efficient", "Too-Big-To-Manage", "Too-Big-ToSupervise", "Too-Big", etc.
37
“Scene setter”
Intro
“They’re all interconnected, they all connect to each other; and, therefore, the failure of one brings the
others down.”
"Ze zijn alle verweven met elkaar; het faillissement van de ene
instelling sleurt daarom de andere instelling mee in zijn val."
Federal Reserve Chairman Ben Bernanke
Source:Financial Crisis Inquiry Commission, page 380 of the 2011 Financial Crisis Inquiry
Commission report
**************************************
"We agree to take decisive action and use all available tools to support systemically important financial
institutions and prevent their failure."
"We gaan akkoord om forse actie te ondernemen en om alle
beschikbare middelen te gebruiken om systemisch belangrijke
financiële instellingen te ondersteunen en hun faillissement te
vermijden."
Officiële verslag van de G7 van 10 oktober 2008
38
Deel 1: Financiële systeem crisis
Intro
Noodgedwongen kiezen op korte
termijn voor het minste kwaad…
"Bail-out" (garanderen van schulden en kapitaalinjecties)
Hoog
Directe
Budgettaire
kost
Wanordelijk
Bankroet/Faillissement
Laag
Vertrouwen
Paniek
Systemische impact (instabiliteit)
39
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
TBTF => De staat schiet te hulp!
Bail-outs
Staatsteun aan EU financiële instellingen is gigantisch, maar
succesvol en stopt de runs:
• Herkapitaliseringen
• Garanties op nieuwe uitgiftes van schuldpapier
• Opkopen (of garanderen) van toxische activa
Totaal begrote bedragen
Totaal gebruikte bedragen
€ miljard
% BBP
€ miljard
% BBP
598
4.9
288
2.4
3 290
26.8
1 112
9.1
Opkopen van activa
421
3.4
121
1.0
Andere (liquiditeit)
198
1.6
87
0.7
Herkapitaliseringen
Garanties
Total
4 506
36.7
1 608
13.1
40
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
Crisispreventie en crisisbeheer zijn
nationale bevoegdheden in EU…
41
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
ECB / Eurosysteem / ESCB komt te
hulp
• Verlagen van de kost van liquiditeit (tot bijna 0%).
• Verschaffen van liquiditeit door de toegestane set
van onderpand-activa uit te breiden.
• Liquiditeit verschaffen door "full allotment"
liquiditeitsfaciliteiten op te zetten. Looptijd
verlengen van centrale bank financiering tot 36
maanden. "LTRO".
• Opkopen van "covered bonds" en ABS (en
soevereine obligaties) om de dysfunctionele status
van het monetaire transmissiemechanisme te
doorbreken.
• "Outright monetary transactions" (OMT)
42
Deel 1: Financiële systeem crisis
KT respons van de autoriteiten
De Staat en centrale bank schiet te hulp!
Activa
Leningen
Obligaties
Gebouwen
Cash
Passiva
Spaargeld (deposito's)
Schulden Korte Termijn
Schulden Lange Termijn
Eigen vermogen of kapitaal
=> Bankieren is belangrijk voor de stabiliteit
van het financiële systeem en heeft
implicaties voor de ganse samenleving.
43
43
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
Steun aan financiële sector (2007-2013)
44
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
Financiële crisis legt bank-soevereine
“nexus” bloot
• Banken sleuren staat mee in hun val (Ierland)
• Nexus 1: Kapitaalinjecties in insolvabele banken zijn transfers van
belastingbetalers naar investeerders in het schuldpapier van de banken
(veelal andere grote banken en institutionele beleggers).
• Nexus 2: De benodigde overheidsgaranties op het schuldpapier van de
banken zijn dermate groot dat ze de kredietwaardigheid van de staat in
twijfel trekken.
• Staat sleurt banken mee in haar val (Griekenland)
• Nexus 1: Banken hebben heel veel overheidsobligaties op de balans
staan, in het bijzonder van hun eigen staat.
• Nexus 2: Banken hangen af van de geloofwaardigheid van de publieke
veiligheidsnetten (deposito garantiefonds, TBTF impliciete subsidies).
45
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
KT respons van de autoriteiten
Financiële crisis legt bank/soevereine
nexus bloot
46
Deel 1: Financiële systeem crisis
Artificiële groei
Banken TBTF: Gevolgen?
“Wat als?”…
de top 20 EU/US banken gelijke tred
hadden gehouden met BBP groei?
EU
US
47
ESRB (2014)
47
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
Impliciete subsidies
OESO: TBTF financieringsvoordeel in
# kredietwaardigheids-stappen
AA+ (met
steun) in
plaats van A+
(zonder
steun)
=> Lagere
financierings
-kost
Notes: Uplift measured in terms of notches between all-in credit rating and stand-alone credit rating without
systemic support. Number of headquartered banks in sample shown in parenthesis. Based on Moody's
ratings in December 2010 and March 2012. Source: Schich and Lindh (2012).
48
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
Impliciete subsidies
OESO: TBTF financieringsvoordeel voor
114 EU banken in miljard EUR …
Schich et al. (2014),
"Improving the monitoring
of the value of implicit
guarantees for bank debt"
49
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
Impliciete subsidies
OESO: TBTF financieringsvoordeel voor
114 EU banken in basispunten …
Schich et al. (2014),
"Improving the monitoring
of the value of implicit
guarantees for bank debt"
50
Deel 1: Financiële systeem crisis
Banken TBTF: Gevolgen?
Impliciete subsidies
BoE: TBTF verstoort de eerlijke mededinging
en leidt tot inefficiënt grote banken…
Schaaleffecten
inclusief TBTF subsidies…
Davies and Tracey (2014), "Too big to be efficient? The
impact of implicit funding subsidies on scale economies
in banking", JMCB, 46, 1, 219–253.
Schaaleffecten
exclusief TBTF subsidies…
51
51
Deel 1: Financiële systeem crisis
"[The too-big-to-fail issue] is not solved and gone; it’s still here . . . it’s a real problem and needs
to be addressed if at all possible. . . . Too-big-to-fail was a major part of the source of the crisis.
And we will not have successfully responded to the crisis if we don’t address that problem
successfully. "
"[Het too-big-to-fail probleem] is niet opgelost en van de
baan; het is er nog steeds. . . Het is een ernstig
probleem dat zo goed mogelijk dient aangepakt te
worden. . . . Too-big-to-fail was een belangrijk deel van
de oorzaak van de crisis. En we zullen geen succesvol
antwoord hebben gegeven op de crisis indien we dat
probleem niet succesvol aanpakken. "
Ben S. Bernanke, Chairman, Federal Reserve Board, March 20, 2013
52
Deel 1: Financiële systeem crisis
"Too-Big-To-Fail": Hoe oplossen?
=> Hervormingsagenda!
Meer en beter kapitaal
en liquide activa (CRD
IV / CRR & TLAC)
Speciaal crisisbeheer
(BRRD)
TBTF
Bankenunie (SSM,
SRM, single rule book)
"Splitsen"
(structureren) van de
banken?
53
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
“…the system’s vulnerabilities, together with gaps in
the government’s crisis-response toolkit, were the
principal explanations of why the crisis was so severe
and had such devastating effects on the broader
economy.”
Federal Reserve Chairman Ben Bernanke
Source:Financial Crisis Inquiry Commission, page 27
of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report
54
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
Ambitieuze EU financiële
hervormingsagenda sinds 2007
• Een veiliger/stabieler financieel systeem
• Meer kapitaal, beter kapitaal, meer liquiditeit. Voorkomen van opbouw systemische
risico's, procyclicaliteit beteugelen, verwevenheid reduceren, bank runs voorkomen,
voorkomen dat regelgeving ontweken wordt, ordentelijk opdoeken van banken, TBTF
aanpakken, inadequate incentieven aanpakken, stabiele financiële infrastructuur,
stabiele verzekeringssector, stabiele schaduwbanken
• Een eenvoudiger financieel systeem
• Impliciete subsidies reduceren, verzekeren dat risico adequaat geprijsd is, meer
concurrentie (exit, rotatie, etc.), verminderen informatie-asymmetrie, monitoren
financiële innovatie, vergemakkelijken van toegang tot financiering KMOs, etc.
• Een Europeser financieel systeem
• Doorbreken van nationale aanpak en financiële fragmentatie, verordeningen in plaats
van richtlijnen, versterkte interne markt, versterkt toezicht ESAs, Bankenunie (SSM,
SRM).
• Een eerlijker, meer integer en betrouwbaarder financieel
systeem
• Marktmisbruik verordening, consumentenbescherming, mortgage lending standards, verhogen van
betrouwbaarheid financiële informatie, etc.
55
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
Basel III: Minimum liquiditeitsvereisten
(private verzekering tegen runs)
56
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
Basel III minimum kapitaalvereisten
(2019, maar de facto gerealiseerd)
Nieuwe minimum
kapitaalvereisten
(% van RWA)
Veelvoud van pre-crisisvereiste (Basel III
interpretatie)
Basel 2 vereiste (onder
Basel 3 strengheid)
1.0%
0.5 keer
Basel 2 vereiste (CET1)
2.0%
2 keer
Basel 3 vereiste (CET1)
4.5%
4.5 keer
+ Kapitaal conservatie
buffer
7.0%
7 keer
8 tot 10.5%
8 tot 10.5 keer
Tegencyclische kapitaal
buffer
8 tot 13%
8 tot 13 keer
Pm: FSB TLAC/GLAC voorstel
[16-20%] [21-25%]
+ G-SIB buffer
57
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
Nieuwe minimum kapitaalvereisten
Tier 1 kapitaal/RWA voor G-SIBs
58
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
Idee achter speciaal crisisbeheer voor
banken (BRRD, SRM)
Bail-out
Hoog
Directe
Budgettaire
kost
Wanordelijk
Bankroet/Faillissement
Speciaal crisisbeheer
Laag
Vertrouwen
Paniek
Systemische impact (instabiliteit)
59
Deel 1: Financiële systeem crisis
Lange termijn reactie autoriteiten
TBTF: Hoe oplossen?
Sleutel-elementen van de
"Bankenunie"
SSM
Single
Supervisory
Mechanism
EU18+
SRB
Single
Resolution
Board
EU18+
SRF
Funding
Arrangements
EU 18+
Single Rulebook EU28
CRR/CRD IV
BRRD
60
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Waarom een "Bankenunie"?
• - Gemeenschappelijk, hoogstaand niveau van
prudentieel toezicht dat consistent wordt
toegepast op alle banken.
• - Het noodzakelijke vertrouwen bouwen tussen
Lidstaten als een noodzakelijke voorwaarde voor het
introduceren van gemeenschappelijke financiële
veiligheidsnetten (SRM, etc.).
• - De nexus tussen banken en staten doorbreken.
• - Stabiel cross-border EU banksysteem vereist
EU aanpak van toezicht en afwikkeling.
61
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
“Ofwel meer, ofwel minder Europa"
Cross-border
bankieren / Efficiëntie
Onstabiel in
crisistijden
- Meer Europa
- Meer efficient
- Minder Europa
- Minder
efficient
Stabiele bank
sector
Inefficiënt
Single Rulebook: CRD, DGS, BRR, Structural Measures, Banking Union
62
Europa /
Eenheidsmarkt
"De crisis" duurt nu al 6 jaren en heeft
verschillende stappen doorlopen…
Aanloop
naar crisis
Sept 2008
Financiële
systeem
crisis
2009 Economische
recessie
Mei 2010
Eurozone
crisis
Europa "op
een
kruispunt"
Noodfinanciering Eurozone
landen
Stimulus maatregelen + automatische
stabilisatoren
Stoppen van de "run" op de banken ("bail-out")
Hervormingsagenda
63
Schema van de les
1. Financiële systeem crisis
2. Eurozone crisis
Oorzaken?
=> Groeiende divergenties in fundamentals
zonder aanpassings-mechanismes
Onmiddellijke respons van de autoriteiten?
=> Noodfinanciering sommige Lidstaten
Langere termijn respons van de autoriteiten?
=> EMU hervormingsagenda
3. Waar staan we, 6 jaar na de crisis?
64
Deel 2:
« Eurozone crisis»
Noodfinanciering voor de
Eurozone Lidstaten vanaf 2010
(≠ wereldwijd)
65
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Eurozone: financiële convergentie
Rendementen op 10-jaar overheidspapier, in %
Note: Annual averages.
Source: Bloomberg.
66
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Financiële convergentie ≠ economische
convergentie
• Economische convergentie (economische
fundamentals)
• Inflatie
• Loonkosten per eenheid
• Lopende rekening
67
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Accumulatie van onevenwichten
Unit labour cost
Inflatie, %
2000 = 100
Cumulatief sinds 2000 (tov 2%)
6
20
5
16
4
NL
FR
EA
EL
IT
DE
AT
PT
ES
IE
12
3
2
8
1
4
0
200 0
-1
-2
-3
200 2
NL
FR
EA
EL
IT
200 4
200 6
DE
AT
PT
ES
IE
200 8
A
B
201 0
C
201 2
0
200 0
200 2
200 4
200 6
200 8
A
D
B
201 0
C
201 2
D
-4
-8
Bron: ECB en eigen berekeningen.
68
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Accumulatie van onevenwichten
Balans lopende rekening, % GDP
Jaarlijkse balans
Cumulatief sinds 1999
12
100
8
50
4
0
199 9
200 1
200 3
200 5
200 7
200 9
201 1
0
199 9
200 1
200 3
200 5
200 7
200 9
201 1
-4
-50
-8
-12
-16
-20
NL
DE
FR
AT
PT
EL
ES
-100
-150
NL
DE
FR
AT
PT
EL
ES
IT
Bron: ECB.
69
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
"Imperfecte" Monetaire Unie
• Gebrek aan aanpassingsmechanismes,
veiligheidsventielen of schokdempers om
asymmetrische schokken of gebrek aan
convergentie in economische fundamentals op te
vangen?
• Rente-wapen: "One size fits all" rentevoet doet
divergeren in plaats van convergeren
• Arbeidsmobiliteit?
• Loonflexibiliteit?
• Begroting op EMU niveau (economische
stabilisatoren)?
70
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Monetaire Unie: financiële convergentie?
71
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
72
72
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Source: Bloomberg (spreads to German Bund)
73
74
Deel 2: Eurozone crisis
Korte termijn reactie autoriteiten
Partners te hulp
• "Troika programma's": Financiering
in ruil voor hervormingen.
• 560 miljard EUR (80% EU, 20%
IMF), 436 miljard EUR uitstaand in
April 2014
•
•
•
•
•
240 miljard EUR voor Griekenland
100 miljard EUR Spanje
85 miljard EUR Ierland
78 miljard EUR Portugal
Rest: Cyprus, Hongarije, Letland, Roemenië
• ECB "OMT"
75
Deel 2: Eurozone crisis
Korte termijn reactie autoriteiten
ECB te hulp (OMT)
• "When people talk about the fragility of the euro
and the increasing fragility of the euro, and
perhaps the crisis of the euro, very often non-euro
area member states or leaders, underestimate the
amount of political capital that is being invested
in the euro. … we think the euro is irreversible.
• Within our mandate, the ECB is ready to do
whatever it takes to preserve the euro. And
believe me, it will be enough."
•
Speech by Mario Draghi, President of the European Central Bank, at the Global
Investment Conference in London 26 July 2012
76
Deel 2: Eurozone crisis
Lange termijn reactie autoriteiten
ESM – Een robuust Europees Stabiliteits
Mechanisme
77
77
Deel 2: Eurozone crisis
Lange termijn reactie autoriteiten
Het ESM in vergelijking
78
Deel 2: Eurozone crisis
Aanloop naar de crisis
Oorzaken van staatsschuldencrisis
• Te zwakke opvolging en controle van het
begrotingsbeleid, terwijl Lidstaten van elkaar
afhankelijk zijn.
• Te zwakke coördinatie van het economische beleid
(divergerende economische fundamentals)
• Falen van nationaal beleid van crisispreventie en
crisisbeheer. Internationaal bankieren vergt
supranationaal toezicht, resolutie, etc. Anders
fragmentatie en bank-soevereine nexus.
• Democratisch deficit (legitimiteit). "Afstaan" versus
"poolen" van soevereiniteit.
79
Deel 2: Eurozone crisis
Lange termijn reactie autoriteiten
Wat is er nodig?
•
Juni 2012 – Rapport van de vier presidenten (Europese Raad, Commissie, ECB, Eurogroep):
• « Naar een echte economische en monetaire unie
– Het afwerken van de economische en monetaire
unie »
• * Geïntegreerd begrotingskader (« Europees Semester » =
ex ante coordinatie van economisch beleid, hervormd SGP,
mogelijks stappen naar gezamenlijke schulduitgifte en
begrotingssolidariteit)
• * Geïntegreerd economisch beleidskader (duurzame groei,
werkgelegenheid en concurrentievermogen)
• * Geïntegreerd financieel kader (Bankenunie, ESM)
• * Versterkte democratische legitimiteit en
verantwoordingsplicht
80
Deel 3:
Waar staan we, 6 jaar na de
crisis? Hebben we voldoende
hervormd?
Glas half vol of half leeg?
Successen? Uitdagingen?
81
Deel 3: Voldoende hervormd?
Positieve zaken
• Tweede Grote Depressie werd voorkomen op KT en
onderliggende problemen worden aangepakt met
ambitieuze hervormingsagenda:
• 40 wetten opgesteld en gestemd in 5 jaar tijd: systeem wordt
veiliger, eenvoudiger, Europeser en eerlijker.
• Het financiële systeem wordt gereguleerd als een
systeem. Aandacht voor onderlinge afhankelijkheid.
• Sommige hervormingen zijn politiek ambitieus en
historisch:
• "Bankenunie" (SSM, SRM) = grootste verschuiving van
soevereiniteit in de moderne geschiedenis van Europa (belangrijker
dan opgeven van nationale munt voor de euro)
• Verordeningen i.p.v. richtlijnen
• Permanent financieel vangnet voor de eurozone (ESM)
82
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Uitdagingen en aandachtspunten: een
persoonlijke selectie …
1. Effectiviteit van de hervormingen
•
TBTF opgelost? Crisisbeheer? Buffers en stootkussens voldoende robuust?
=> "proof of the pudding is in the eating"
2. Bankcultuur
•
Post-crisis schandalen (Libor, CDS, FX, etc.) en boetes ("too-big-toprosecute"?). Hoe private en sociale belangen verzoenen?
3. Concurrentie in de financiële sector?
4. Hoge schulden wegwerken is een uitdaging.
5. Vertrouwen herstellen is een uitdaging:
•
EU Lidstaten hebben onderling vertrouwen verloren en behandelen EU
soms als zondebok, terwijl de grote problemen (klimaat, financiële
stabiliteit, veiligheid, energievoorziening, belastingen, privacy, etc.) enkel
door samenwerking en op EU niveau kunnen opgelost worden.
83
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Crisisbeheer is uitdaging voor EU US
VS
EU
Ervaring crisisbeheer
80 jaar (FDIC)
Net ingevoerd (BRRD,
Bankenunie)
Ordentelijk afwikkelen
van banken in crisis
> 500 (inclusief
Washington Mutual)
Beperkt aantal
Mededingingsbeleid en
boetes
Streng
Verstrengd
Bankstructuur
Bank Holding
Company Act
Meer diversiteit,
Universele banken
Geografische
activiteiten banken
Beperkt
Significant
Financieel systeem
Markt-gebaseerd
Bank-gebaseerd
84
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
“Unfortunately, based on the material so far submitted, in my view each [Living Wills] plan being
discussed today is deficient and fails to convincingly demonstrate how, in failure, any one of these
firms could overcome obstacles to entering bankruptcy without precipitating a financial crisis. Despite
the thousands of pages of material these firms submitted, the plans provide no credible or clear path
through bankruptcy that doesn't require unrealistic assumptions and direct or indirect public support.”
"Jammer genoeg, gebaseerd op het ingeleverde materiaal, schiet
ieder banktestament dat vandaag op tafel ligt tekort en tonen ze
niet geloofwaardig aan hoe, in een faillissement, elk van deze
instellingen de barrières kan overkomen om failliet te gaan
zonder een financiële crisis te veroorzaken. Ondanks de
duizenden
bladzijden,
schetsen
deze
plannen
geen
geloofwaardig pad doorheen een faillissement dat geen
onrealistische veronderstellingen en directe en indirecte
overheidssteun vereist."
Thomas Hoenig, Vice Chairman FDIC, on the Credibility of the 2013 Living Wills
Submitted by First Wave Filers, Source: Public statement 5 August 2014
85
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Kapitaalratio's G-SIFIs: impact van
risicogewichten
86
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Kapitaalratio's G-SIFIs
(niet risico-gewogen) Leverage ratio's van G-SIFIs in 2013
ESRB (2014)
87
87
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Kapitaalratio's G-SIFIs
Comprehensive Assessment ECB (2014): bank-level leverage ratios by
country of participating banks, end 2013, prior to impact AQR (-0.33pp
on average). 17 banks below 3%, approximately 60 banks below 5%.
88
88
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Pre-crisis RWA vs totale activa
89
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
De korte geschiedenis van bankieren
en financiële regelgeving
1.
2.
3.
4.
De goudsmid;
Fiduciair bankieren;
"Bank runs"*;
Publieke vangnetten (Deposito garantiesystemen voor
spaargeld en Lender of Last Resort);
5. "Moral hazard"* (excessieve risico-name)
6. Financiële regelgeving (minimum kapitaal- en
liquiditeitsvereisten – "stootkussens")
7. Ontwijking, complexiteit en regelgevend falen*
* Risico op bank faillissementen
90
Deel 1: Financiële systeem crisis
TBTF: Hoe oplossen?
Lange termijn reactie autoriteiten
"Of all the many ways of organizing banking, the worst is the one we have today. Change is, I
believe, inevitable. The question is only whether we can think our way through to a better outcome
before the next generation is damaged by a future and bigger crisis. This crisis has already left a
legacy of debt to the next generation. We must not leave them the legacy of a fragile banking system
too. "
“Van de vele mogelijke manieren om het bankieren te
organiseren, is de aanpak die we vandaag hebben de ergste.
Verandering is in mijn ogen onvermijdelijk. De vraag is alleen of
we een beter systeem kunnen bedenken vooraleer de volgende
generatie geraakt wordt door een toekomstige en grotere crisis.
Deze crisis heeft al een erfenis van schulden nagelaten voor de
volgende generatie. We mogen hen geen erfenis van een fragiel
banksysteem nalaten daarbovenop."
Mervyn King (1948–), British governor of the Bank of England
Source: Speech made in New York (October 25, 2010)
91
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
Beeld van de EU, % of Europese
burgers
Source: Semi-annual Eurobarometers
Lidstaten echter niet in staat om zelf problemen van
klimaatverandering, economische ongelijkheid, handel, financiële
instabiliteit, energievoorziening, fiscale concurrentie, etc. aan te
92
pakken…
Deel 3: Voldoende hervormd?
Uitdagingen en aandachtspunten
93
Deel 3: Voldoende hervormd?
Het lange termijn perspectief …
Scenario 1: Sterk herstel
Volledige terugkeer naar vroegere
groeipad
Scenario 2: Zwak herstel
Een permanent verlies, maar
enkel in niveau.
Scenario 3: Verloren decennium
Een permanent verlies, in niveau en in
groeivoet.
94
Deel 3: Voldoende hervormd?
Het lange termijn perspectief …
95
Bedankt voor uw aandacht!
Vragen of commentaren:
[email protected]
Lessen voor de XXIste eeuw
1 December 2014
Is ons financiële systeem
voldoende hervormd
na de crisis?
ANNEX
Stan Maes
Europese Commissie
KU Leuven
De meningen geuit in het kader van deze
presentatie zijn strikt persoonlijk en
kunnen en mogen in geen enkel geval
toegeschreven worden aan de Europese
Commissie.
Annex
Waarom overheidsingrijpen (in private
markten)?
Overheidsinterventie? - belastingen/subsidies,
- regelgeving
- publieke instellingen
Verantwoording van overheidsingrijpen:
1. Corrigeren van marktfalingen, bv. waar er positieve of
negatieve externaliteiten, asymmetrische informatie, en
coordinatie-tekortkomingen bestaan;
2. Beschermen tegen misbruik van marktmacht en markten
concurrentieel houden (bv. mededingingsbeleid);
3. Herverdelen van inkomens, door belastingen en subsidies;
4. Het systeem eerlijk houden door het opstellen en doen naleven
van regels (bv. Libor);
5. Belastingbetaler beschermen wanneer publiek geld gebruikt of
98
in gevaar is.
Annex
Kiemen van een crisis worden gezaaid in de
balansexpansie …
99
Annex
Maar de ergste schade komt in de
balanscontractie
100
Annex
Kapitaal: waarvoor dient het?
Het doel van kapitaalregulering is de kans op een
faillissement te verkleinen.
=> Het (ex post) doel van kapitaal is om
“onverwachte” verliezen op te vangen
• Verwachte verliezen dienen opgevangen te worden
door de rente-spread (provisies).
• Kapitaal is de ultieme garantie op de financiële
gezondheid van een bedrijf. Het maakt dat een bank
hoger dan verwachte verliezen kan absorberen.
=> Het (ex ante) doel van kapitaal is ervoor te zorgen
dat er minder risico wordt genomen (de bank heeft
meer “skin in the game”).
101
Annex
Basel I
Bank kapitaal
• “Tier 1”: “going concern” verlies-absorptie;
• Core Tier 1: gewone aandelen, ingehouden winst.
• Tier 1: niet cumulatieve preferente aandelen, etc.
• “Tier 2”: “gone concern” verlies-absorptie;
• Tier 2: hybride, achtergestelde schuld, etc..
• Tier 2 kan niet groter dan Tier 1 zijn.
Risico gewogen activa: RWA
Risico gewichten (RW) hangen af van aard en
woonplaats van de uitgevende instelling: 5 brede
categorieën :
–
–
–
–
–
0% voor cash & OESO landen overheidsschuld;
10% voor leningen aan binnenlandse publieke sector entiteiten;
20% voor leningen aan banken gehuisvest in een OESO land;
50% voor leningen die gedekt zijn door een residentieel vastgoed;
100% niet-OESO landen overheidsschuld, leningen aan de private sector, niet-OESO
banken, vastgoed investeringen.
102
Kapitaal ≥ 8% * RWA
Annex
30+ jaren van internationale
kapitaalakkoorden
• 1988: Basel I (30 pagina’s) “Kapitaalvereisten” voor banken
wereldwijd (kredietrisico).
• 1996: Marktrisico aanpassing van Basel I: Marktrisico ook in
rekening gebracht, erkenning van interne modellen (VaR
modellen).
• 2004: Basel II (347 pagina’s): interne modellen uitgebreid
naar kredietrisico (vooruitgang in risicobeheer aangemoedigd).
Meer detail en complexiteit.
• 2009: Basel 2.5; Dringende veranderingen voor handelsboek
en effectisering.
• 2010: Basel III (616 pagina’s): fasering volledig uitgewerkt
tegen 2019.
103
© Copyright 2024 ExpyDoc
