Lees meer - Algemene Doopsgezinde Sociëteit

09
2014
OPST
foto iStock
ANDIG!
september 2014 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit
uitgelicht
Leeftocht
Najaarsprogramma Leeftocht
Dit najaar biedt Leeftocht diverse
inspirerende activiteiten, waaronder
de tweedaagse cursus Weg van de
Tora. In deze cursus wordt gewerkt
met de eerste van vijf bundels waarin
artikelen van Dodo van Uden, die
eerder in het Algemeen Doopsgezind
Weekblad verschenen, zijn bewerkt
voor gebruik in groepen of om
individueel mee aan de slag te gaan.
De artikelen in de bundel zijn toelichtingen op teksten uit de Tora, de
eerste vijf boeken van de bijbel.
De Tora is in de christelijke traditie
vaak gezien als ‘wet’. Men verloor
de betekenis van deze boeken als
‘onderwijzing, lering’ uit het oog:
men was ‘weg’ van de Tora gegaan.
In de bundels wordt geprobeerd om
met behulp van joods-rabbijnse
vooraf
uitleggingen bij te dragen aan het
terugvinden van de weg naar de
oorspronkelijke betekenis van de
Tora: een wegwijzer voor het leven.
De cursus vindt plaats op Buitengoed
Fredeshiem en staat onder leiding
van drs. Dodo van Uden en drs. Afke
Maas-Smilde.
Vrijdag 28 nov. vanaf 17.00 uur
t/m zaterdag 29 nov. tot 16.00 uur
€ 124,– p.p. (2-pk)
€ 139,– (1-pk), incl. overnachting,
ontbijt, lunch, diner, koffie en thee
Aanmelding en meer informatie:
0521 53 51 00 | [email protected]
Leeftocht, een samenwerkingsverband
van Buitengoed Fredeshiem, Dopersduin
en de ads, biedt belangstellenden een
gevarieerd cursusaanbod op religieus
en spiritueel gebied. Op het (najaars)
programma staan onder meer:
>27 t/m 28 september 2014
De kracht van kwaliteiten | Starters
United
Een tweedaagse voor starters op de
arbeidsmarkt en bijna-afgestudeerden.
>10 t/m 11 oktober 2014
Joodse mystiek: een boodschap voor nú
Cursus onder leiding van drs. Sjef
Laenen
>7 t/m 8 november 2014
Kloosterwijsheid voor elke dag:
Benedictijnse spiritualiteit
Inleiding over de Benedictijnse uitgangspunten en toepasbaarheid daarvan in het
dagelijks leven.
>7 t/m 9 november 2014
Scheppingskracht ontdekken
Spiritueel weekend over creativiteit,
inventiviteit en originaliteit voor jongvolwassenen (20-35 jaar).
Voorzichtig open ik het deurtje van de kerkbank en zo
geruisloos mogelijk loop ik naar de grote houten deuren
om de dienst voortijdig te verlaten. Dat is mijzelf als
lekenpreker ook wel eens overkomen, zo’n vroege vertrekker die je vanaf de kansel langzaam doch vastbesloten
richting uitgang ziet schuifelen. En ik vond het heel
onplezierig. Onfatsoenlijk haast. Ga dan na afloop onder
het genot van koffie met stroopwafels aan de dienstdoende voorganger vertellen wat er aan schort!
Kijk voor meer informatie en het
volledige aanbod op www.leeftocht.nl
Opstandig? Ach, het valt wel mee. Onschuldig eerder.
En dat is precies mijn bedenking bij het jaarthema
Opstandig, waar wij doopsgezinden het komend seizoen
mee aan de gang gaan. Dat we toch maar liever braaf
blijven zitten of er hooguit stilletjes tussenuit sneaken
– en daar al heel fier op zijn. Zoals ik. Zo schreef onze
redacteur Kalle Brüsewitz een stuk over opstandigheid in
de kunst, en wat dat zoal teweeg kan brengen (zie pagina
20). Een van de kunstwerken die hij beschrijft en als
bijlage aanleverde, betreft een naaktfoto. Een hele nette
foto volgens Kalle. Ik ben het met hem eens.
advertentie
Donatus ver zekert
vert ro uwd
Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar
bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang,
doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus
is een betrokken specialist. Klein genoeg om
u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg
om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat
wat waardevol is, behouden blijft voor onze
kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
Maar ik kon niet meer blijven zitten. Aan het begin van de
dienst had de predikante verkondigd dat jongvolwassenen
andere interesses hebben dan de kerk, dat zij de vermaning mijden en hun zondagse vrije tijd liever elders
doorbrengen. Ik wilde opstaan en zwaaien. ‘Hallo! Hier zit
ik, mevrouw de dominee! Ik heb warm bed, vrouw en kind
achtergelaten omdat ik bij deze viering wil zijn! Joehoe!’
Maar ik durfde niet. De rest van de dienst kon me niet
meer raken en ik dacht alleen ‘wat doe ik hier eigenlijk?’.
Dus trok ik mijn jas aan en ging. Buiten scheen de zon.
Maar het is een naaktfoto. Van een zestienjarig meisje
bovendien. Het mag honderd keer kunst zijn, en de foto
nog zo netjes, we plaatsen hem niet. Nee, ook niet als ze
achttien was geweest. Of eenentachtig. Ook al haalt dat
(een deel van) de clou van het artikel weg. Ik zie de boze
brieven en opzeggingen namelijk al binnenstromen.
De grens tussen opstandigheid en controverse is dun...
De tamelijk onschuldige foto van een Nieuwjaarsduik die
ooit de cover van dit blad sierde, was voor een deel van
onze lezers al een stap te ver. Per mail discussiëren Kalle
en ik nog wat verder. De afloop daarvan komt u al
bladerend vanzelf tegen. Maar de oplettende lezer weet
het al. Sorry Kalle. Ik blijf zitten.
Johan Tempelaar
coördinator communicatie
[email protected]
w w w .donat us.nl t el. 073 - 5221700
inhoud
6
12
14
20
Blijf geloven!
6
Een genezingsdienst met Jan Zijlstra
Bijbelse opstand
12
You have been to Asperen?
14
Controverse, schande en strijd
20
‘Dit volk, het is zijn eigen weg gegaan’
Het geheim van Dirk Willemsz
‘Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens’
en verder…
uitgelicht2
ingekomen4
Menno Simons-lezing5
opstandig lichaam
8+9
Peter de Jong, Marjolein
& Sarai Uitham
WereldWerk10
inzameling gereedschap
boeken & bladen16
uit de kast18
Pieter Jellema
opstandige doopsgezinden22
jaarthema 2014/2015
kort23
column24
Carolien Cornelissen
Wereldcongres
De inschrijving voor het Doopsgezind
Wereldcongres, dat van 21 tot en met
26 juli 2015 plaatsvindt in Harrisburg,
Pennsylvania (VS), is geopend. Het
Wereldcongres is een evenement
voor de wereldwijde geloofsfamilie
van doopsgezinden, Mennonites,
Brethren in Christ en aanverwante
geloofsgemeenschappen, en wordt
eens in de zes jaar gehouden.
Inschrijven is mogelijk via de website
www.mwc-cmm.org
Voor geïnteresseerden uit Nederland
die het Wereldcongres willen bezoeken, is er op 28 september (van
14.00 tot ongeveer 16.30 uur) in de
doopsgezinde kerk in Bussum een
voorlichtings- en voorbereidingsbijeenkomst. Op deze bijeenkomst
wordt informatie gegeven over het
congres, over aanmeldings- en reisopties en over de groepsreizen die
vanuit Nederland worden georganiseerd. Daarnaast wordt op de
bijeenkomst, waarvan er in aanloop
naar het Wereldcongres meerdere
georganiseerd zullen worden, nader
ingegaan op het thema Walking With
God en op de dagthema’s die tijdens
het congres aan bod zullen komen.
Aanmelden voor de bijeenkomst
in Bussum is gewenst: 020 623 09 14
[email protected]. Dit is
tevens het (mail)adres voor informatie
en voor vragen. Daarnaast is alle Nederlandstalige informatie te vinden op
www.doopsgezind.nl > Wereldcongres 2015
lezersactie
MasterPeace in Concert
MasterPeace organiseert op 21 september, de Internationale Dag van
de Vrede, een reeks spraakmakende
concerten in meer dan veertig
landen. De Amsterdamse Ziggo
Dome wordt het hart van deze
wereldproductie. Artiesten uit
conflictgebieden zoals Oekraïne,
Rusland, Israël, Palestina, Syrië,
Somalië, Eritrea, Nigeria, Libanon,
Iran en Afghanistan roepen op tot
dialoog, ontwapening en initiatieven
om nieuw gewapend geweld te
voorkomen. De regie van MasterPeace in Concert is in handen van
Leoni Jansen.
Als dank voor de inzet van de doopsgezinde jongeren voor MasterPeace, biedt
MasterPeace lezers van Doopsgezind NL
de mogelijkheid om MasterPeace in
Concert tegen sterk gereduceerd tarief
van € 10,–* bij te wonen. Reserveer snel,
uiterlijk 11 september, via onderstaande
link, o.v.v. de code peaceday 2014. Het
aantal kortingskaarten is beperkt!
Reserveren via:
http://www.ticketmaster.nl/
event/133001?cl_origin=origins
advertentie
te huur
De Roosebrink
te Wageningen
De Timanshof
te Bennekom
Seniorenappartementen
met een vrijzinnig religieuze uitstraling
In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is er
welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, respectievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het
openbaar vervoer.
Voorzieningen
De appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur
per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de
gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatieruimte, hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. De bewoners worden
vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies.
Huurprijs
De huurprijs varieert van € 459,– tot € 779,–. De servicekosten variëren van € 73,–
tot € 194,–.
Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak
met mw. L. Kik of mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtging.
De Aleidahof
te Bennekom
4
Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom
0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | [email protected]
menno simons lezing
aankondiging
* Exclusief € 1,10 reserveringskosten. Regulier tarief € 25,–.
ingekomen
Hans Achterhuis
Vreedzaam Vechten
Zaterdag 1 november 2014
Inloop vanaf 14.30 uur
Aanvang 15.00 uur
Vermaning, Wirdumerdijk 16, Leeuwarden
Emeritus hoogleraar Wijsbegeerte
aan de Universiteit Twente
Denker des Vaderlands 2011-2013
Winnaar Socrates Wisselbeker 2009 en 2011
Lid filosofisch elftal Trouw
Entree gratis
5
gebedsdienst
tekst Jan Willem Stenvers & Kalle Brüsewitz
foto rd, Anton Dommerholt
Een genezingsdienst van gebedsgenezer Jan
Zijlstra. Haar schouders schokken van het
huilen terwijl ‘broeder’ Zijlstra zijn handen
op haar hoofd legt.
6
‘
L
‘Blijf geloven!’
de ingang, naast de koopwaar en het
ontvangstcomité. Ze kennen elkaar
en maken een praatje. We krijgen een
enthousiaste hand en bij de tafel met
boeken en T-shirts staan mensen die
alles vertellen over de belangrijke
boeken van ‘broeder Zijlstra’. Zodra
we zitten worden we aangesproken
door een vriendelijke vrouw van de
nazorg. ‘Komen jullie ook voor
genezing?’
Na een tijdje begint een bandje
zonder aankondiging opwekkingsliederen te spelen. Gedurende de
eerste liederen zien we een doorsnee
van de Nederlandse bevolking
binnenkomen. Kinderen, ouders,
ouderen, jongeren, Nederlanders,
Surinamers, Aziaten, Amerikanen.
Velen zijn zichtbaar en – naar later
blijkt – onzichtbaar getekend door
het leven. Als Zijlstra het podium
betreedt is de zaal overvol. Er gebeurt
wat. Zijlstra heeft charisma en windt
de zaal om zijn vinger. De zaal reageert na elke zin met een luid ‘amen!’
of ‘halleluja!’.
Kind van God?
‘Laat de kanker in deze vrouw door de
kracht van Jezus vernietigd worden’,
roept hij hard met hoge stem. ‘Leef!
Ga leven!’ zegt hij tegen de vrouw als
hij zijn hand weghaalt. Huilend maar
duidelijk ook opgelucht en een beetje
blij loopt ze vervolgens met iemand
van de nazorg de zaal uit. Ze is een
van de velen die avond.
Het is een natte zondagavond als we
aankomen in een zaaltje met koopwaar en een tweehonderdtal in rijen
opgestelde stoelen, in een kek verlicht
zalencentrum in Warmond. Het is
half zeven en we zijn een half uur te
vroeg. Er zijn nog maar weinig
mensen. We zien vaste gasten die een
plekje zoeken rond de twee tafels bij
Een doodgewone voorganger is
Zijlstra al lang niet meer. Al sinds de
jaren ’50 gaat hij als evangelist door
het leven. Naam en faam vergaarde
hij in het hele land met zijn gebedsgenezingsdiensten, en bij zijn in 1992
opgerichte gemeenschap De Levensstroom in Leiderdorp. Onenigheid
leidde tot een breuk tussen Zijlstra en
die kerk, waarna hij in 2013 Wings of
Healing oprichtte. Deze nieuwe
gemeenschap verhuist binnenkort
naar een vaste locatie om de nog
steeds goed bezochte diensten een
eigen plek te geven.
Het eerste uur van de bijeenkomst
staat in het teken van ‘het offer’.
Zijlstra somt op wat er allemaal nodig
is voor het nieuwe onderkomen:
computers, licht- en geluidinstallaties,
boeken en nog veel meer. Hij roept
mensen op datgene te geven wat ze
kunnen geven, en vraagt vermogenden een flinke duit in de zak te doen.
‘Zet er gewoon eens twee nullen
achter! Vóór de komma!’
Na deze ‘roep om hulp’ wordt er plotseling een man naar voren gehaald.
Hij vertelt dat hij is genezen van een
ongeneselijke vorm van kanker, nadat
hij de diensten van Zijlstra had bezocht. De mensen in de zaal juichen
en applaudisseren. Zijlstra corrigeert
ze: halleluja en amen wil hij horen.
Een andere man mag zijn verhaal
doen, en Zijlstra vertelt honderduit
over andere resultaten van de kracht
van Jezus.
Vervolgens roept Zijlstra iemand met
nekpijn uit de linkerhoek. ‘Kom maar
even naar voren’, zegt hij met een
vriendelijke hoge stem. Binnen een
uur worden een stuk of vijftien mensen naar voren gehaald en wordt voor
ze gebeden, de ene keer met harde
en boze stem, de andere keer zachtaardig en smekend. Elke keer gaat
het anders. Dan weer gaat het heel
snel, legt Zijlstra een hand op de te
genezen plek en spreekt hij een soort
mantra uit. Bij een ander stelt hij
vragen over het ware geloof, naar
welke kerk hij of zij gaat en wie haar
of zijn echte vader is. ‘Ben jij een kind
van God?’, vraagt hij regelmatig. Als
het antwoord niet snel genoeg komt
vraagt hij het iets luider. Elke persoon
wordt na afloop meegenomen door
iemand van de nazorg. Grote wonderen blijven uit.
Het is best mogelijk dat iemand
geneest na een aanraking van Zijlstra,
zo stellen psychologen en wetenschappers. De hoop die het ritueel
aan mensen geeft kan al heel wat
veroorzaken, beamen vele medici en
onderzoekers. Als het bijvoorbeeld
gaat om zenuw-gerelateerde klachten, kan de handoplegging van
Zijlstra een schrikreactie veroorzaken,
waardoor de zenuwen weer luisteren
naar de hersenen.
Of dit iets met God te maken heeft?
Daar durven weinigen antwoord op te
geven.
Zaadje
Als de klok bijna tien uur tikt, vraagt
Zijlstra of iedereen die genezing
zoekt en nog niet aan de beurt is
geweest, een ‘geloofsrij’ wil vormen.
Een groot deel van de zaal geeft
gehoor aan de oproep. De genezer
gaat nu wat sneller te werk, maar
niemand wordt overgeslagen.
Al snel komt een jonge vrouw aan de
beurt die de hele tijd achteraan aan
een statafel stond. Ze heeft een
zenuwbeklemming en kan daardoor
niet goed zitten. Zijlstra neemt
uitgebreid de tijd. Hij legt zijn hand
op haar en ‘drijft de duivel’ uit haar.
Op de vraag of ze nog iets voelt geeft
ze een eerlijk antwoord. ‘De pijn is
wel iets minder, maar…’ Zijlstra laat
haar niet uitpraten, probeert nogmaals de duivel uit haar te krijgen
en roept de vrouw op om met haar
hele hart te geloven in Jezus. Als ze
meeloopt met de nazorg roept hij
haar terug. ‘Ga eens lekker hier
vooraan zitten. Jezus heeft je geholpen.’ Na een minuut houdt ze het
niet meer, staat op en loopt met een
van pijn vertrokken gezicht met de
nazorg mee. Zijlstra roept haar nog
na: ‘Blijf geloven!’
Voor van alles wil men hulp van Jezus:
zielenpijn, niet-werkende longen,
kanker, het vinden van een baan,
eczeem, stemproblemen en zenuwaandoeningen. Soms legt Zijlstra zijn
handen op een paar mensen tegelijk,
soms neemt hij de tijd voor één
persoon. Genezenen verdwijnen
steeds met de nazorg naar aparte
zaaltjes en komen na tien minuten
terug, vaak met een zojuist aangeschaft boek. Daarna pakken ze hun
spullen en verlaten de zaal. De laatste
zieken staan voor een nog maar
halfvolle zaal. Tussen alle bedrijven
door blijft de voorganger succesverhalen uit het verleden vertellen.
‘Amen’ en ‘halleluja’ is steeds weer het
antwoord.
Als we na de dienst bijna de drempel
van de uitgang over zijn, spreekt de
vrouw die ons in het begin aansprak,
ons weer aan. Ze wenst ons het
allerbeste en weet zeker dat er een
zaadje in ons is geplant. ‘Jullie weten
nu dat Jezus en God wonderen
kunnen doen. Misschien kopen jullie
ooit nog een boek van broeder
Zijlstra.’ We lopen zwijgzaam het
gebouw uit langs de tennis- en
golfbanen. Pas in de auto komen we
weer tot onszelf. <<
7
opstandig lichaam
opstandig lichaam
Peter de Jong
‘Eigenlijk heeft iedereen wel
iets, bij mij zie je het alleen
wat duidelijker’
Niet achter de geraniums
Lopen en dingen vasthouden gaan moeilijk en je
kunt hem niet altijd goed verstaan. Peter de Jong
is al zijn hele leven spastisch. ‘Met sommige dingen heb ik wat
tekst & foto
Jan Willem Stenvers
Is dat een reden voor een leven vol
beperkingen? Liever niet, aldus Peter:
‘Moet ik dan achter de geraniums
gaan zitten?’ Peter ontvangt mij in
een ruim en opgeruimd appartement
in Purmerend, met een balkon vanwaar je over de stad uitkijkt. Er liggen
kranten op tafel en er staat klassieke
muziek aan. Niets doet vermoeden
dat hier iemand woont die door zijn
spasmen vele lichamelijke beperkingen heeft. Hij beaamt het als ik zeg
dat ik het een mooie plek vind. ‘Het
zal wennen zijn als ik hier weg ben,
mijn nieuwe plek is veel kleiner.’ Over
korte tijd verhuist Peter naar een
kleiner appartement in de buurt van
Gouda, waar zorg en hulp dichterbij
zijn. Dit appartement is te groot. ‘Als
ik nu niet ga, gaan anderen beslissen
wat er met me moet gebeuren en dat
wil ik niet.’ Die opmerking typeert zijn
levenshouding. ‘Ik heb er een hekel
aan als mensen me in een hoek
drukken.’
Hij weet niet anders of hij leeft met
de beperkingen van zijn lichaam.
8
moeite en dat kost tijd. Het is de
realiteit, daar moet je niet voor wegkijken. Maar eigenlijk heeft iedereen
wel iets, bij mij zie je het alleen wat
duidelijker. Het leven is geluk hebben
en dat heb ik wel gehad, maar met
een valse start.’ De beperkingen hielden Peter niet klein. Hij studeerde,
werkte bij de ING, reist nog steeds
de hele wereld over en is een graag
geziene gast in Dopersduin. ‘Het
alternatief is blijven zitten in mijn
stoel. Daar heb ik helemaal geen zin
in.’
‘Soms maakt het me wel eens boos
en agressief dat mensen denken dat
je niet goed bij je hoofd bent, omdat
je moeilijk loopt en praat. Dat ze denken dat ik iemand ben die op een
sociale werkplaats werkt en daar
gelukkig mee is. Het is heel dubbel.
Door mijn beperking kom ik al vaak
achteraan te staan. Als mensen je dan
ook nog als een debiel zien, sta je
helemaal met lege handen. Maar
moet ik dat toelaten? Moet ik thuis
gaan zitten en niks doen? Dat heeft
toch ook geen zin.’
Als ik iets wil vragen over zijn opleidingen en werk onderbreekt hij mij
snel. ‘Dat is wel een mooi voorbeeld
van wat ik probeer te zeggen. Toen ik
van de mavo afkwam werd ik geweigerd bij een beroepsopleiding,
omdat de leraren het te lastig vonden
om mij les te geven. Toen ben ik de
havo gaan doen en vervolgens een
economische opleiding aan de
hogeschool, wat me heel erg goed
afging. Er werd me verteld dat ik de
universiteit ook wel aankon. Vervolgens heb ik eenendertig jaar bij de
bank gewerkt.’
Ondanks zijn drive om er iets van te
blijven maken, ontkent Peter niet dat
het nu wel steeds moeilijker gaat en
dat hij dat lastig vindt. ‘Alleen al opstaan kost me bijna drie uur. Het is
wat dat betreft wel goed dat ik naar
een plek ga waar sneller hulp aanwezig is. Laatst ging het hier al niet
goed, gleed de rollator te ver naar
voren en lag ik voordat ik het wist
languit op de grond…’
Na die laatste opmerking blijft het
even stil, maar dan kan Peter een lach
niet onderdrukken. <<
Marjolein & Sarai Uitham
‘Desnoods ga ik
rollend verder’
Marjolein Uitham (48) en haar dochter Sarai (10) hebben
multiple epifysaire dysplasie. Een zeldzame genetische
groeistoornis aan het uiteinde van je botten.
Dat betekent een flinke lichamelijke beperking. Maar een
beperking is een keuze, vindt Marjolein, en moeder en
dochter laten zich door niets tegenhouden. Dat is ook een
karakterdingetje… ‘Multiple epifysaire dysplasie is een
genetische erfelijke groeistoornis in de epifysairschijven.
Die zitten aan het uiteinde van je botten, de plek waar je
gewricht groeit. Bij ons groeit dat rafelig en daarom slijt
het veel sneller. Dat levert pijn op en onze botten worden
ook veel eerder oud. Het is helaas chronisch en wordt
nooit echt beter. Kapot is kapot.’
mogelijk te laten functioneren in het dagelijks leven:
een loopfiets voor tijdens het shoppen – ‘het blijft een
dametje’ – en sinds kort is er een fiets met hulpmotor
zodat ze helemaal zelf naar school kan. Ook doet Sarai
sinds kort mee met gym. Dat vindt ze fantastisch. En ze
zit op synchroonzwemmen. ‘Dat vind ik stom’, is het
duidelijke antwoord van Sarai, maar Marjolein is er heel
blij mee. ‘Ik weet dat haar handicap er niet door vermindert, maar haar spieren worden sterker en daardoor kan
ze nu veel langer zonder hulpmiddelen functioneren.’
Toen Marjolein de stoornis bleek te hebben was het nog
een zeldzame aandoening, waarvan niemand wist wat het
was. Pas toen ze tien jaar oud was herkende een dokter
het. Een zwaard van Damocles hing vervolgens boven
haar hoofd. Ze zou in een rolstoel komen en ze kon
stoppen met alle behandelingen. ‘Ik mocht niet sporten,
ik mocht nergens aan meedoen en dat hakt erin bij een
kind, ook psychisch. Toen ik ouder werd ging ik alles doen
om los te breken. Met mijn hanenkam belde ik desnoods
een taxi als ik niet meer kon lopen.’ Op die manier redde
Marjolein zich met ‘krukken en vliegwerk’. Ze was het zat
dat iedereen wat over haar te zeggen had en dat ze overal
buiten viel. Alleen daarom al was Marjolein vast besloten
om het bij Sarai anders te doen. ‘Ik snap wat ze voelt en ik
snap de pijn, en dat helpt.’
Marjolein merkt ook aan zichzelf dat het helpt. ‘Ik sport
weer volop en ik merk dat het mij helpt. Soms moet ik het
bekopen met heel veel pijn, maar ik word er gelukkiger en
sterker van.’ Ze ziet de omgeving soms wel raar reageren
als er een energieke vrouw op een racefiets voorbijkomt
die even later in een rolstoel de weg terug aflegt. Maar dat
is een keuze. ‘Ik kies voor kwaliteit van leven en die keuze
maak ik ook voor Sarai. Ik geloof er heilig in dat zelf
dingen ervaren het belangrijkste is. Als Sarai bovenaan de
trap om hulp roept laat ik het haar toch echt zelf oplossen.
Desnoods gaat ze op haar billen naar beneden.’
‘Wat de artsen ook zeggen, er zijn maar twee opties:
je laat je kind niks doen of je laat haar gewoon kind zijn.
In beide gevallen gaat het bot kapot. Ik koos voor de
laatste optie.’ Sarai heeft hulpmiddelen om haar zo goed
tekst & foto
Kalle Brüsewitz
Uiteindelijk heeft het volgens Marjolein allemaal te
maken met acceptatie. ‘Het is een lang proces, maar ik
denk dat ik nu zover ben dat ik mijn handicap kan omarmen. En als ik op een dag niet meer kan lopen ga ik
rollend verder. Maar mijn kwaliteit van leven is optimaal.
En dat gun ik Sarai ook. Ik geloof dat je met je geest
heel veel kan.’ <<
9
Najaarsconferentie WereldWerk
Inzameling gereedschap
Voor de bouw van de Doopsgezinde Technische Middelbare
School in Shirati, Tanzania, is gebruikt maar goed gereedschap
nodig. tekst Els de Quant
Doopsgezind WereldWerk bouwt samen met de Canadese
(cacha) en Duitse (mh) doopsgezinden een middelbare
technische school in Shirati. De visie achter het bouwen
van een technische school is dat leerlingen die deze
school hebben afgemaakt als vakkrachten werk zullen
kunnen vinden. Zodoende kunnen zij hun gezinnen
onderhouden en hun kinderen naar school laten gaan. In
de zomer van 2014 is de bouw in volle gang en zijn wij op
zoek naar gereedschap en ander technisch materiaal voor
de school. Wij gaan dat verschepen. Het zou heel mooi
zijn als gebruikt maar nog goed gereedschap in Shirati
een nieuw leven kan beginnen. Want dat is kwalitatief
beter dan het gereedschap dat lokaal gekocht kan worden.
Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het gereedschap met
de kwaliteit zoals wij dat kennen, lokaal niet verkrijgbaar
is. En wat wel verkrijgbaar is, is heel snel weer kapot. <<
Meer informatie:
070 364 26 06 | 06 48 70 73 19 | [email protected]
Deze oproep wordt zowel in Nederland als in Duitsland
gedaan.
noodzakelijke machines
Leergang timmeren
>Cirkelzaagtafel
>Afkortzaag
>Platenzaagtafel (staand)
>Tafelfreesmachine
>Vlaktebank
>Vandiktebank
>Kettingsteekmachine
>Lintzaag (loopwiel diameter
minimaal 600 mm)
>Slijpsteen
>Afzuiginstallatie (t.b.v. afzuigen stof
en bewerkingsafval)
>Houtdraaibank (incl. beitels)
Leergang metaalbewerking
>Draaibank (incl. beitels)
>Plaatschaar (hand)
10
>Lastransformator (220 V en
380 V AC ) 2 x
>Lasapparaat TIG (220-380 V AC ) 2 x
>Kolomboormachine
>Metaalschaafbank (incl. beitels)
>Metaalfreesbank (incl. frezen)
>Metaal-afkortzaagmachine
(incl. cirkelzagen)
>Beugelzaagmachine (incl. zagen)
>Platen-buigmachine (hand)
>Platenwals (hand)
Leergang elektrotechniek
>AVO -meters (10 x)
>Oscilloscoop (2 x)
>Variabele transformator (0-220 V
wisselstroom) 2 x
>Scheidingstransformator 220 V
>Omvormer 220 V AC naar
24/12 V DC (4 A )
>Spanningsstabilisator 220
V AC – 5 A
Bij het aanbieden van machines graag
letten op:
• technische staat
• zijn er nog handleidingen
• is de schakelapparatuur aanwezig
• zijn er nog reserveonderdelen
• afzonderlijke gereedschappen
Heeft u machines over en wilt u die voor
dit doel doneren? Neem dan contact
op met Jan Verhoef: 052 7242 415 |
[email protected]
Indien gewenst komt hij bij u kijken.
De najaarsconferentie van Doopsgezind WereldWerk op
18 en 19 oktober 2014 sluit aan bij het wereldwijde
MasterPeace-vredesproject. tekst Henk Blom
Op 21 september 2014, Internationale
Dag van de Vrede, worden in meer
dan veertig landen over de hele
wereld vredesconcerten georganiseerd. Hoogtepunt is het concert
in de Ziggo Dome in Amsterdam,
waar artiesten uit belangrijke conflictgebieden samen zullen optreden om
duidelijk te maken dat duurzame
oplossingen alleen bereikt kunnen
worden door op te houden met
gewapende conflicten.
Ilco van der Linde, initiatiefnemer
van MasterPeace en eerder van Bevrijdingspop en Dance4Life, verzorgt de
inleiding op het thema en zal zijn
visie geven op ‘vrede tussen de
volken’. Ook deelnemers aan Nederlandse MasterPeace-activiteiten
vertellen over hun ervaringen.
Daarna volgen workshops:
1) Zingen van vrede, met Arie de
Bruijn, 2) Vrede voor de volken vanuit
bijbels perspectief, met Janneke
Stegeman, 3) Wat is jouw droom van
vrede? met Fieneke TempelaarBakker, en 4) Polarisatie in de samenleving, met Greco Idema. ‘Vrede
tussen de volken’ zal ook in avondsluiting en tijdens de zondagse
viering aan de orde komen.
Praktische informatie
De conferentie wordt gehouden in
Buitengoed Fredeshiem, SteenwijkDe Bult, vanaf zaterdag 18 oktober
13.45 uur (met vooraf mogelijkheid tot
lunch), tot zondag 19 oktober na de
lunch. Voor kinderen is er een eigen
programma. Jongeren van 16-30 jaar
en de groep 30+ beginnen al op
vrijdagavond 17 oktober.
Aanmelden bij Daniëlle Stevens,
[email protected] o.v.v. naam, adres,
telefoonnummer, e-mail, tijd van aankomst en vertrek (de lunch op zaterdag
begint om 12.30 uur), eventuele dieetof andere wensen, en voor kinderen en
jongeren tevens de leeftijd. Uiterlijk een
week vóór de conferentie wordt het
definitieve programma toegestuurd.
Kosten kinderen € 15,– | niet-werkende
jongeren € 25,– | volwassenen betalen
naar draagkracht € 50,–, € 75,– of
bestuurstafel
€ 90,– (kostprijs). Betaling op bankrekening nl27 trio 078 6880 333
t.n.v. Doopsgezind WereldWerk,
Deventer, o.v.v. Conferentie Fredeshiem
2014 en de naam(en) van de deelnemer(s).
Indien de kosten een probleem zijn kan
men contact opnemen met penningmeester Roel Meihuizen | Postbus 803 |
7400 av Deventer | 0570 635 283 |
[email protected]
tekst Bert Duhoux
Het dagelijks bestuur van WereldWerk vergadert ongeveer tien keer per jaar.
Meestal in Amersfoort, één keer per jaar in Dopersduin en één keer in
Fredeshiem. In mei van dit jaar weken we hier bij wijze van uitzondering van
af en waren we te gast in Inloophuis De Ruimte in Almere, om een indruk
te krijgen van de vele activiteiten aldaar. Er werken twee professionals die
buurtbewoners opvangen die veelal arm en eenzaam zijn, werkloos en laag
opgeleid. Samen brengen zij weer structuur aan in het leven van deze
mensen, die daardoor zelfrespect opbouwen. Vaak leidt dat op den duur tot
werk, een doel in het leven en een plek in de maatschappij. Jaarlijks zijn er
ongeveer zesduizend ‘drempeloverschrijdingen’ voor bijv. een kopje koffie,
een gesprek, een maaltijd of een cursus.
In 2010 is in samenwerking met de doopsgezinde gemeente Almere een
training geweldloze communicatie gestart. De aanleiding hiervoor was een
explosieve groei van de pvv, de moeite die verschillende gemeenteleden
daarmee hadden, en de vraag hoe ze toch in gesprek konden blijven met
andersdenkenden. Sindsdien heeft een aantal leden deze training gevolgd,
en zij zijn nu zelf trainers voor nieuwe cursisten. Doopsgezind WereldWerk
heeft in 2013 de training geweldloze communicatie gesponsord en zal dat
in 2014 weer doen.
Het Inloophuis ontvangt bescheiden financiële bijdragen van bezoekers en
cursisten, maar blijft daarnaast afhankelijk van subsidies. Helaas trekken grote
subsidieverstrekkers zich geleidelijk terug. Dat is mede gezien het vijfentwintigjarige jubileum in november van dit jaar geen prettig vooruitzicht.
Wilt u meer weten over de activiteiten of wilt het Inloophuis steunen met een
gift? Ga dan naar www.inloophuisderuimte.nl
Kijkt u ook eens op
www.annezernikefund.nl
waar u een geheel
vernieuwde website vindt,
met o.a. informatie over de
studiedag op 8 november in
de doopsgezinde kerk in
Baarn. Lezen en aanmelden
dus.
11
opstandig in de bijbel
Bijbelse opstand
tekst Edwin de Jong – illustratie Feiko Wouda
met het woord ‘opstandig’ in de
bijbel? Laat de bijbel ons mensen zien
die braaf en vroom de voor hen bedachte paden bewandelen, of waait
ons in al die bijbelse verhalen soms
ook de geur van opstand tegemoet?
Een snelle zoektocht met de elektronische concordantie laat zien dat de
Nieuwe Bijbelvertaling tweeëndertig
keer het woord ‘opstandig’ bevat.
Deze referenties naar opstand hebben
bijna uitsluitend een negatieve bijsmaak. Onherroepelijk ontstaat de
indruk dat het volk van Israël een
bijzonder hardleers en opstandig volk
is geweest. In de relatie met God
loopt lang niet alles op rolletjes en
daar wordt in de bijbel afkeurend
over gesproken. In die zin is Jeremia
5:23 heel typerend, als God bij monde
van de profeet vaststelt: ‘Maar dit volk
is koppig en opstandig, het is zijn
eigen weg gegaan.’ De boodschap die
hierin doorklinkt, is dat het vooral
niet aan te raden is om al te eigenwijs
te zijn (is dat een boodschap speciaal
voor doopsgezinden?), maar gehoorzaam de weg van God te bewandelen.
Vrijmoedig
Een Israëliër pleit in
het Arabisch voor vrede,
een Palestijn doet hetzelfde
in het Hebreeuws.
12
Het zit er dik in dat het woord
‘opstandig’ allerlei associaties bij u
oproept. Zoals koppige tieners die
de deur knallend achter zich dichtgooien, rebelse opstandelingen die
zich met geweld verzetten tegen een
corrupte dictator, of misschien wel
een recalcitrante bui van uzelf en een
daardoor totaal onnodig uitgelokte
ruzie. Al deze gedachten laten zien
dat het thema ‘opstandig’ heel breed
is en dat de verschillende facetten van
opstandigheid terug zijn te vinden in
het dagelijks leven. Maar hoe zit het
Echter, voordat de indruk zou
ontstaan dat de God van Israël alleen
maar slaafse volgzaamheid verlangt,
is het verhelderend om in het kort
naar een bijzonder verhaal uit het
Oude Testament te kijken. De bijbel
laat ons namelijk ook nog een ander
plaatje zien.
Het verhaal dat me te binnen schiet
is het relaas van Abraham, die in
gesprek is met God over de verwoesting van de spreekwoordelijke poelen
van verderf: Sodom en Gomorra. God
is namelijk ter ore gekomen dat de
zonden aldaar ongehoord groot zijn
en Hij besluit op onderzoek te gaan.
Maar Abraham, die misschien wel
over inside information beschikt,
voelt de bui al hangen. En in plaats
van passief af te wachten wat er gaat
gebeuren en in gehoorzaamheid het
oordeel van God te aanvaarden,
begint hij te onderhandelen. Als er
in de stad nog vijftig onschuldige
mensen zouden leven, zou de Heer,
die immers goed en rechtvaardig is,
de schuldigen dan niet sparen omwille van de onschuldigen? Als God
bevestigt dat hij dat inderdaad zou
doen, trekt Abraham de stoute
schoenen aan. En als er in de stad
nu eens geen vijftig onschuldigen
zouden zijn, maar vijfenveertig,
veertig, dertig, twintig, of zelfs maar
tien?
Het gedrag van Abraham maakt op
ons misschien een wat merkwaardige
indruk. Niet dat wij het altijd eens
zijn met de ondoorgrondelijke wegen
van de Heer, en niet dat het ons aan
vragen zou ontbreken in het aangezicht van God, maar deze discussie
getuigt wel van een hele grote
vrijmoedigheid.
Opstand betekent dat je je niet
klakkeloos neerlegt bij een bestaande
situatie, maar dat je streeft naar een
andere uitkomst. Je probeert invloed
Het lijkt inherent aan het verhaal van
de bijbel dat we ontevreden zijn met de
werkelijkheid.
uit te oefenen op de gebeurtenissen.
Dat kan door in gesprek te gaan met
mensen, actieplannen op te stellen,
voorstellen te doen, of – heel opstandig – de boel te saboteren.
Opstandelingen zijn dus mensen die
zich niet zomaar neerleggen bij de
realiteit. Ze leven met een beeld van
een andere toekomst en doen er alles
aan om deze toekomst tot werkelijkheid te maken. Sommige opstandelingen streven naar een toekomst die
ik persoonlijk niet kan ondersteunen.
Er zijn genoeg godsdienstverdwaasden in deze wereld die uit alle macht
hun idee van theocratie proberen
door te voeren. En ik hoop van ganser
harte dat hun opstand tot mislukken
is gedoemd. Andere opstandelingen
strijden voor op zich nobele doelen
– zoals vrijheid, zelfstandigheid, en
menselijkheid – maar grijpen in de
verwezenlijking van deze doelen,
misschien door wanhoop gedreven,
terug op geweld.
Op zoek naar gerechtigheid
Het lijkt inherent aan het verhaal van
de bijbel dat we in zekere mate
ontevreden zijn met de werkelijkheid.
Ondanks de mooie en bijzondere
dingen die we in de wereld tegenkomen, worden we maar al te vaak
geconfronteerd met de donkere
kanten van het bestaan. De voorbeelden, van ver weg en dichtbij, nemen
geen einde. Een uitgeputte jongeman
die na een tocht van duizenden kilometers achter metershoog prikkeldraad wordt opgesloten. Een buurvrouw die weken achter elkaar thuis
zit en eenzame gesprekken voert
met de kassière van de supermarkt.
Of jonge kinderen die geen ander
leven kennen dan de eindeloze zee
van tenten in een vluchtelingenkamp.
In al deze situaties wordt geen slaafse
volgzaamheid en berustend accepteren gevraagd. Hier gaat het om
opstand! En zoals Abraham op zoek
was naar gerechtigheid voor de
inwoners van Sodom en Gomorra,
zo mogen wij – ja moeten wij? – op
zoek zijn naar gerechtigheid in deze
wereld.
De bijbel spreekt afkeurend over
opstand als die indruist tegen de
wegen van God. Het is niet voor niets
dat de profeten in het Oude Testament, en Jezus in het Nieuwe
Testament, in woord en daad altijd
weer naar God terugwijzen. Dus ja,
er is een manier waarop opstand in
bijbelse zin als ongehoorzaamheid
wordt beschreven. Tegelijkertijd laat
de bijbel ons ook zien dat we niet
onder opstand uit kunnen. Vanuit een
heilige onrust hoeven we ons niet
neer te leggen bij de realiteit, maar
mogen we ons in blijven zetten voor
de komst van ‘een nieuwe hemel en
een nieuwe aarde’. Als we leven vanuit
Gods ideaal van gelijkheid, rechtvaardigheid, en shalom, dan komen we in
aanvaring met de structuren van deze
wereld en is opstand onvermijdelijk.
Misschien zouden we het ook zo
kunnen zeggen: juist gehoorzaamheid aan de wegen van God leidt
mensen van het geloof tot een
rechtvaardige opstand! <<
Edwin de Jong is
predikant in de Doopsgezinde Gemeente Ouddorp. Daarnaast is hij
actief als secretaris van
de Adviesraad Geestelijke
Zaken van de ads.
13
opstandig in het verleden
achtervolging in, maar halverwege zakte die door het ijs.
Dirk hoorde zijn hulpgeroep, keerde zich om en stak zijn
hand uit om de drenkeling uit het wak te trekken en hem
te redden van een zekere dood. De bewaker wilde hem
wel laten gaan, maar de inmiddels toegesnelde burgemeester herinnerde hem aan zijn eed van trouw en
dwong hem Dirk te arresteren. Zo viel Dirk opnieuw in
handen van zijn vervolgers en werd hij ditmaal opgesloten
in de gevangenis boven de klok in de toren van de grote
kerk. Daar kon hij ieder uur horen hoe – inderdaad – zijn
laatste uur had geslagen. Na een aantal maanden van
verhoor en pijniging werd hij op 16 mei 1569 als ketter
verbrand op een brandstapel buiten de stad.
Het geheim
van Dirk Willemsz
Ik vertelde iemand dit verhaal en het commentaar was
kort: ‘Wat een mafkees!’ Dat is natuurlijk wat kort door de
bocht, maar komt neer op: laat die bewaker toch lekker
door het ijs zakken! Je mag toch je vege lijf redden? Is dit
niet weer typisch christelijk teveel van het goede?
Een dergelijke daad roept verzet en zelfs weerzin op. We
vergeten voor de goede orde dan wel dat Dirk helemaal
niet van plan was alles lijdzaam over zich heen te laten
komen – hij probeerde niet voor niets te ontsnappen.
tekst & foto’s
Gerke van Hiele
gravure Doopsgezind
Documentatiecentrum
Een jaar of tien geleden waren mijn vrouw en ik
een week in de Verenigde Staten voor een conferentie
op een doopsgezind seminarie.
We raakten in gesprek met een docent die helemaal
verrukt reageerde, want wij kwamen uit Wageningen en
dat lag vlakbij Asperen. ‘You have been to Asperen?’ Er viel
een stilte. Het bleek dat Asperen een van de belangrijkste
plekken is voor Amerikaanse Mennonieten wanneer zij de
Lage Landen bezoeken: Witmarsum, Pingjum, Asperen,
Amsterdam. Wij zwegen bedremmeld. Wat hadden wij
gemist?
Het levensverhaal van een van de beroemdste dopers van
Nederland. Dat staat beschreven in de Martelaarsspiegel,
en deze doper is voor de Amerikaanse doopsgezinden een
icoon geworden. Hij is de belichaming van de vijandsliefde.
14
Laten we even teruggaan naar Asperen. Het is 1569, een
roerige tijd. De Beeldenstorm had net dit oude stadje aan
de Linge, onder de rook van Leerdam, bereikt. De Reformatie was in volle gang, maar landvoogd Alva voerde een
schrikbewind. Er waren ook dopersen die elkaar ontmoetten in een huiskamer, waar uit de bijbel werd gelezen en
gedoopt. Een van hen was Dirk Willemsz. Hij werd
vanwege zijn afwijkende overtuiging gearresteerd en
opgesloten in het kasteel van Asperen.
Op een avond wist Dirk langs een touw van vodden over
het dunne ijs van de slotgracht en de naastgelegen vijver
(het Hondegat) te ontsnappen. Een bewaker zette de
We zijn toch maar even gaan kijken in Asperen. Met de
kerkrentmeester hebben we de toren beklommen en zijn
we in de gevangeniskamer boven de klok geweest, waar
nog de oude deur van de gevangenis valt te bewonderen
en ook het blok waarin de gevangenen met hun benen
werden opgesloten. Dat was toch wel bijzonder. Zo
dichtbij, zo onvoorstelbaar en zozeer deel van onze
religieuze geschiedenis. En bovenal de eerste stappen
richting de gewetens- en geloofsvrijheid die we nu
doodnormaal vinden. In Asperen is inmiddels een straat
naar Dirk genoemd. Er is ook nog gerechtigheid in deze
wereld.
Al die Amerikanen komen naar Asperen omdat de
afbeelding van Dirk Willemsz in hun catecheseboekjes
staat. Hij belichaamt voor hen een ideaal, het onverwachte, het onvanzelfsprekende van die uitgestoken hand.
Hoe kun je beter iets van belangeloze liefde verbeelden?
Op het scherp van de snede, daar gaat het hier toch om?
Om die andere gerichtheid, om die ruimte voor de ander?
De laatste keer dat ik het plaatje van Dirk tegenkwam was
in een Amerikaans boekje over de kerk met de verrassende titel: A Culture Of Peace. Een cultuur van vrede. In
dat boekje wordt bij het verhaal over Dirk stilgestaan, en
vooral bij diens reflexen. Die reddingsactie moet snel zijn
gegaan: het water is ijskoud, een drenkeling is zomaar
weg. Dirk hoort het hulpgeroep en keert terug om zijn
belager uit het ijs te trekken. De auteur, Alan Kreider,
vraagt zich af: wie of wat vormde zijn reflexen? Die
Love your enemies
and bless them that curse you
(Matt 5:44)
reflexen zijn heel belangrijk. Spontaan, intuïtief: vechten
of vluchten. Dirk doet wat anders, hij is door wat anders
gevormd, hij is en blijft op die andere weg van liefde en
vrede.
Zijn reflexen zijn gevormd door de gemeenschap die zich
op die weg beweegt en die dit inzicht over compassie en
vijandsliefde met zich meedraagt. Het doet ons wat
wanneer zulke verhalen worden doorgegeven en voorgeleefd. Er gebeurt ook wat met een cultuur die bijvoorbeeld het verhaal van de barmhartige Samaritaan niet
meer kent. Er is toch zoiets als karaktervorming, als een
cultuur van vrede die op een gegeven moment in de
gordijnen gaat zitten. Zó gaan we met elkaar om, zo gaan
we met onenigheid om. Gewoontes komen niet uit de
lucht vallen, ze worden gevormd, gecultiveerd en ze
vergen onderhoud. Een geloofsgemeenschap is ook
bedoeld als oefenplaats voor deze dingen.
Het is de spiritualiteit van linkerwang en rechterwang
(Mat. 5:39). Je bewustworden van de uitdaging om
fantasierijk te werk te gaan en nieuwe wegen te vinden
om de ander weer te bereiken. Het geheim zit in het
onverwachte. De slag op de rechterwang met de rug van
de hand is een gebaar van verachting: ‘Jij bent me te min,
verdwijn!’ In plaats van beledigd met een klap te reageren,
keer je je linkerwang toe, zodat de ander je echt kan slaan.
Dat zou tot nadenken kunnen stemmen. Niks slaafs of
wettisch of normatief, maar creatief en vindingrijk: je
gedrag niet laten bepalen door je tegenstander. Het gaat
om het leren leven met een lang lontje en het je eigen
maken van geweldloos communiceren. Om het leren op
een positieve en hoopvolle manier met conflicten om te
gaan. Ook dit hoort bij de weg van de kinderen van het
Licht. <<
15
boeken & bladen
Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s
van de hand van Martin Maassen, [email protected]
teloorgang
Dementerende geliefde
Ze waren jong en verliefd, maar konden door de omstandigheden niet
samen verder. Ria, weduwe, en
Edwin, gescheiden, komen elkaar een
half leven later opnieuw tegen en al
diezelfde dag trekken ze bij elkaar in.
Nadine Ahr (Hannover, 1982) is journaliste van het Duitse tijdschrift Die
Zeit. Ze is de kleindochter van Ria en
vertelt in De belofte over de goede en
slechte dagen van haar grootouders.
De slechte dagen beginnen als Ria
tekenen van dementie vertoont. Ze
gaat steeds verder achteruit en na
verloop van tijd herkent ze Edwin niet
meer, wordt opstandig en begint
tegen hem te schreeuwen. Kan Edwin
zijn belofte dat hij Ria nooit meer in
de steek zal laten, gestand doen? Kan
hij het opbrengen voor haar te blijven
zorgen?
In Nederland leven 250.000 mensen
met dementie. Het is een cijfer dat
niets zegt over het verdriet van de
naaste verwanten van dementerenden. Nadine Ahr schrijft niet alleen
over haar dementerende oma, maar
ook en vooral over het verdriet, het
schuldgevoel en de eenzaamheid van
16
haar opa. Ook andere problemen
komen aan de orde, zoals de vraag of
je een ernstig dementerende moet
confronteren met het overlijden van
een dierbare.
Een minpuntje is dat de schrijfster
zo nu en dan terloops onderwerpen
noemt die meer aandacht hadden
verdiend. Zo heeft Edwin in woii aan
de kant van de Duitsers gevochten.
Jammer dat ze daar niet wat uitvoeriger over heeft geschreven, want ik
had wel willen weten hoe hij die
oorlog was doorgekomen. Ook het
overlijden van Edwins zoon komt
nauwelijks aan de orde. Omdat ze
zich wellicht grotendeels heeft willen
beperken tot de dementieproblematiek, komen de karakters van de
hoofdpersonen daardoor niet geheel
uit de verf.
Dat neemt niet weg dat Nadine Ahr
op ontroerende wijze de teloorgang
van de grote liefde van haar grootouders heeft beschreven.
Esmée Schilte schetsen de dilemma’s
en dragen veel informatie aan.
De conclusie: meer debat en een
‘gezamenlijke inzet van zoveel mogelijk mensen uit diverse richtingen’ is
helaas wat magertjes…
door Bart Smits
Nadine Ahr, Das Versprechen (De belofte),
vertaald door Gerda Meijerink, uitgeverij
Querido, € 20,–
Marjan Slob en Esmée Schilte, Mensenrechten in beweging, uitgeverij Nieuw
Amsterdam, € 19,95, ook als e-book
verkrijgbaar
herformuleert daarmee waarden uit
Aangeraakt door de Eeuwige. Maar het
is de vraag hoe je dat niet al te
gemakkelijke geluid van de doopsgezinden laat klinken in de samenleving. Daarvoor zijn naast de
papieren weg ook moderne middelen
(websites, digitale nieuwsbrieven,
sociale media) voorhanden. Hoeveel
gemeenten maken daar daadwerkelijk
gebruik van? Zetten wij onze kerkdeuren ook doordeweeks of op
zaterdag open? Nemen we deel aan
het (lokale) publieke debat? Kortom,
hoe zichtbaar zijn we in de directe
omgeving? Het boekje uit Leeuwarden geeft een mooie aanzet tot het
formuleren van de doopsgezinde
uitgangspunten. De vraag is hoe we
die uitgangspunten in deze tijd voor
het voetlicht brengen.
tijdens mijn studiejaren ook maar één
keer is genoemd’ (citaat van doopsgezind predikant Alle Hoekema) tot
een opvoering voor Europese Mennonieten in Zürich, waar bepaalde
passages bij sommige toehoorders
gevoelig blijken te liggen. De vele
foto’s van de opvoeringen en de
vermaningen in het land geven het
boek een reünistisch karakter.
Korneel Roosma-de Vries, Anne Zernike
– Het toneelstuk, beelden en verhalen,
verkrijgbaar via [email protected],
€ 19,50 (incl. verzending)
predikante?
Zernike revisited
Het boekje Daden gaan woorden te boven,
Doopsgezind in woord en daad is voor
een paar euro verkrijgbaar via de
doopsgezinde gemeente Leeuwarden:
[email protected]
achtergrond
Zernike op toneel
kunstschilder Jan Mankes. Nog maar
enkele jaren geleden gaf de ads
groen licht voor de voorstelling ‘Anne
Zernike, een vrouw in het wondere
ambt’. De doopsgezinde kerk van
Bovenknijpe was afgeladen vol, zoals
het in die warme zomer in alle kerken
waar ‘Anne Zernike’ kwam stampvol
was. Zernike was een sensatie! Maar
in die dagen betekende het huwelijk
van Anne en Jan (in 1915) dat Zernike
het ambt opgaf. Ze verhuisden naar
Den Haag, en later naar Eerbeek voor
de gezondheid van Jan die aan tbc
leed. Hij stierf aldaar in 1920.
Anne Zernike alleen maar te boek
stellen als eerste vrouw op de kansel
en als ‘de vrouw van …’ doet haar
geen recht. Ze was veel meer:
kunst- en literatuurkenner, pacifiste,
feministisch theologe, maar bovenal
radicaal vrijzinnig. “Anne Zernike
vond ‘God’ ook terug in andere
religies en in de kunst, de literatuur
en de poëzie. De verhalen in de Bijbel
waren voor haar vooral de neerslag
van verschillende oude verhalen,
overleveringen en mythologische
voorstellingen.” Aldus Pitstra in haar
biografie, waarmee ze het veel te
gereduceerde beeld van Zernike heeft
willen bijstellen. Daarin is ze uitstekend geslaagd.
inmenging
doopsgezind
In woord en daad
door Jehannes Regnerus
In 1948 werd door de Verenigde
Naties de Universele Verklaring van
de Rechten van de Mens opgesteld.
Het was een eerste poging om
mensenrechten vast te leggen.
Inmiddels leven we in het digitale
tijdperk en verschuiven de grenzen
tussen privaat en publiek. Ook op het
gebied van duurzaamheid (de ‘ecologische ondergrens’) verschuiven de
normen en waarden. Waar op het ene
terrein wordt gevraagd om bescherming tegen de oprukkende, nieuwsgierige overheid, wordt op een ander
fundamenteel terrein juist gevraagd
om een krachtiger ingrijpen van
diezelfde overheid. Marjan Slob en
Ter ere van een Tsjerkepaad-tentoonstelling stelde de doopsgezinde
gemeente te Leeuwarden een boekje
samen met als thema ‘doopsgezind in
woord en daad’. Volgens predikante
Tjitske Hiemstra zeggen doopsgezinden vooral wat ze niet hebben:
‘geen kinderdoop, geen hiërarchie,
geen dogma’s’ etcetera. Het boekje
legt de nadruk op waar de doopsgezinden wél voor staan. Bekende
thema’s als de volwassenendoop,
de fundamenttekst (uit de brief van
Paulus aan de Korintiërs), vrijheid
in geloven, geweldloosheid en het
priesterschap van alle gelovigen
passeren de revue. Het boekje
Froukje Pitstra, Ontelbare enkelvouden.
Dr. Anne Mankes-Zernike (1887-1972): een
biografie, verschijnt later deze maand bij
uitgeverij Boekencentrum, ca. € 34,50
Overheid ja of nee?
Van oktober 2011 tot oktober 2012
speelde Korneel Roosma-de Vries
verspreid over het land achtendertig
keer het toneelstuk over het leven en
werk van Anne Zernike. Op de internetsite Zinweb hield zij daar een
dagboek over bij dat nu in bewerkte
vorm is uitgegeven. Het boek schetst
hoe Roosma vrij toevallig op het idee
kwam een toneelopvoering over
Zernike te maken. Van ‘ik kan me dan
ook niet herinneren dat haar naam
Oei, is me dat even schrikken! Anne
Zernike geen doopsgezind predikante? Froukje Pitstra beweert het
in één van de stellingen bij haar
proefschrift Ontelbare enkelvouden.
Dr. Anne Mankes-Zernike (1887-1972):
een biografie. Voor ons doopsgezinden
is Anne Zernike bijna een icoon
geworden: de eerste vrouw op de
kansel, en dat nog wel in een doopsgezinde gemeente! Wat lezen we
graag over de eerste jaren van
Zernike’s predikambt in de doopsgezinde gemeente van Bovenknijpe,
en over de liefdesperikelen met
Ontelbare enkelvouden wordt gepresenteerd in het Bijbels Museum te Amsterdam waar de expositie ‘De eerste
predikante’ tot 13 oktober is te zien.
De zonnetjes bij de besproken boeken
en bladen geven de waardering van de
recensent weer. Die kan uiteenlopen van
één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op
uw nachtkastje niet ontbreken).
17
uit de kast
Over doopsgezinden
wordt gezegd dat zij
‘stillen in den lande’
zijn. In deze rubriek
dagen we hen uit om
uit de kast te komen,
zichzelf te laten zien
en hun geloof onder
woorden te brengen.
Ik heb alle plastic zakken nagekeken waar wol in zat en
ook het mandje waar ik alle spullen voor m’n weefsels heb
liggen, maar ik kon het nergens vinden. Zodoende werd
ik een beetje kwaad op mezelf. Later keek ik nog een keer
in het mandje en bleek het daar wel te liggen. Toen dacht
ik: waarom was ik nou zo kwaad?’
Hoe ziet voor u de hemel er uit?
‘Jezus heeft gezegd: “In het huis van mijn vader zijn vele
kamers.” Voor mij is het een kamer waar mijn vrouw, die
tien jaar geleden is overleden, op mij zit te wachten.’
Van welk lied krijgt u kippenvel?
‘De derde symfonie van Mahler, waarin ook wordt gezongen. Ik krijg eigenlijk niet zo snel kippenvel, maar ben
wel onder de indruk van de solosopraan die samen met
een koor in die symfonie zingt.’
Wat zou u veranderen als u minister-president
van Nederland was?
Pieter
Jellema
Jellema (79 jaar) komt uit Damwoude. Hij is een echte Fries met een
Fries vaandel aan de voordeur, maar woonde meer dan veertig jaar
in Haarlem. Bij binnenkomst vallen gelijk de doeken op die hij maakt
met zijn weefgetouw. Pieter: ‘Zelfgemaakt! Kijk, die ene is mijn laatste,
in de stijl van Mondriaan.’
tekst Jan Willem Stenvers – foto Johan Tempelaar
18
‘Beesten verzorgen vind ik leuk,
dus een dag Abraham zijn is niet erg’
Wat betekent het woord ‘doopsgezind’ voor u?
Welke bijbelse persoon zou u een dag willen zijn?
‘Een kerkelijke gemeenschap zonder dogma’s. Dat ik bij
die gemeenschap hoor heeft te maken met familietraditie.
Toen ik jong was ging ik naar catechisatie, maar was ik me
niet bewust van wat ‘doopsgezind’ werkelijk was. Pas rond
mijn twintigste werd ik meer gevormd. Ik heb toen een
jongerendienst geleid met het thema Wat zoekt gij?. Het
ging over het licht, ofwel het zoeken daarnaar. Want het
licht is er altijd, maar soms moet je er naar zoeken. Toen
ik in Haarlem afscheid nam omdat ik weer in Damwoude
ging wonen, greep ik terug op dat thema. Dat klopte voor
mij. Ik kan mij niet anders voorstellen dan dat ik doopsgezind ben. Het is een gemeenschap waar ik me altijd
thuisvoel, waar ik ook kom.’
‘Abraham. Die volgde zijn stem en die van God. En hij had
een hele veestapel. Ik ben opgegroeid op het platteland
en heb lang op de boerderij gewerkt. Beesten verzorgen
vind ik leuk, dus een dag Abraham zijn is niet erg. Lang
geleden ben ik mijn stem gevolgd naar Haarlem. Destijds
kon ik drie banen krijgen, maar die in Haarlem voelde het
best aan. Uiteindelijk heb ik daar meer dan veertig jaar
gewoond. En een aantal jaren geleden ben ik weer mijn
stem gevolgd door terug te gaan naar Damwoude.’
Wanneer werd u voor het laatst kwaad?
‘Toen ik een wolsoort voor een van mijn weefgetouwen
niet kon vinden die ik vorig jaar in Innsbruck had gekocht.
‘Ik zou minder bezuinigen op de sociale zorg. En meer
geld beschikbaar maken voor werken in en aan de natuur.
Bomen en planten zijn belangrijk voor de co 2 in de lucht.
Steeds minder groen in het land betekent ook minder
zuurstof. Dus het onderhouden van de natuur moet
belangrijk blijven. En als doopsgezinde kom je automatisch uit op minder geld naar Defensie. Maar ik vind dat
wel lastig, want als je hoort wat er allemaal gebeurt in de
wereld denk ik: we moeten onszelf wel een beetje kunnen
beschermen.’
Welk boek ligt er op uw nachtkastje?
van Herman Gorter. Ik had me voorgenomen om linksboven in mijn boekenkast te beginnen en alle boeken een
voor een te lezen. En nu ben ik op dit boek gestuit, dus
moet ik het gewoon lezen.
Dat andere boek heb ik gekregen van Lodewijk Born. Een
paar jaar geleden reageerde ik op een artikel van hem in
het Friesch Dagblad en dat had tot gevolg dat hij mij het
Bijbels Dagboek van dat jaar toestuurde. Later las ik in
Doopsgezind NL een reisverslag uit Indonesië van zijn
broer dat hij geschreven had. Ik heb daar toen op gereageerd met: ‘Onwetende dat we misschien elkaars broeder
zijn.’ Maar wat bleek: hij was gereformeerd en zijn tweelingbroer was doopsgezind. Toen heb ik een soort van
levensverhaal naar hem gestuurd. Daar was hij zo van
onder de indruk, dat hij mij het Bijbels Dagboek van vorig
jaar stuurde. En ergens in november las hij blijkbaar weer
die brief, en stuurde hij de editie van dit jaar.’
Waar mag ik u om drie uur ’s nachts voor wakker
maken?
‘Een volledig verzorgde vliegreis naar Turkije met
Nederlandse begeleiding. Ik heb mijn vakanties het liefst
helemaal verzorgd, zodat ik niet hoef na te denken over
mijn eten en wat ik daar te doen heb.’ <<
‘Mijn nachtkastje is niet zo groot, maar ik lees wel elke
dag een stuk uit de boeken In een jaar de Bijbel door en Mei
advertentie
Vrijzinnig Leerhuis Elspeet
Seizoen 2014/2015
Open doperse groep voor studie en ontmoeting: 4 weekenden, 2 groepen!
Thema’s: opstandig, familie, leiderschap en herinneren & vergeten. Start op 31 oktober
en 28 november 2014. Meer informatie en aanmelden via www.mennorode.nl (cursussen)
www.mennorode.nl | [email protected] | Apeldoornseweg 185, Elspeet | 0577 498 111
19
opstandige kunst
Controverse,
schande
& strijd
K
‘Alle kunst is opstandigheid tegen
het lot van de mens.’ Dat schreef
politicus André Malraux. Kunst
is dat wat het leven analyseert,
bekritiseert, bejubelt en beweent.
tekst Kalle Brüsewitz
Kunst is soms groter dan wapens en brengt soms meer
mensen op de been dan welke grote leider dan ook. Het
leidt tot groot protest en tot klein leed. Het kan leiden tot
vallende regimes en tot grote omwentelingen. Soms kan
het leiden tot nimby*-gedrag: we worden opstandig tot
de controverse uit het zicht is, om ons vervolgens weer
tevreden in ons eigen huis terug te trekken. Kunst is een
middel voor protest. Kunst maakt je opstandig, en ook
strijdbaar.
Macht van de rijken
We schrijven het jaar 1816 als voor de kust van West-Afrika
het passagiersschip La Méduse vergaat. De Franse
schilder Theodore Géricault schildert twee jaar later zijn
beroemdste werk: Het vlot van de Medusa. Daarop is een
vreselijk tafereel te zien. Mensen die vechten voor hun
leven, varen samen met lijken op een vlot naar de horizon.
Een aantal van hen redt het en zij vertellen met het
schilderij hun verhaal. Het verhaal van een slecht functionerende kapitein, maar vooral het verhaal van een
20
regering die mensen bewust niet liet redden, omdat die
geen geld of aanzien hadden. Daar ging het mis. De mensen op het vlot hadden nooit mogen overleven. In heel
Europa riep het schilderij controverse op. Een strijd
tussen de adel en het volk over de macht van de rijken.
Strijd tegen het regime
De Arabische Lente. De beelden van het overvolle
Tahrirplein in Caïro staan nog vers in ons geheugen. Een
revolutie van het volk. Maar een revolutie die toch vooral
zijn weg vond in de kunst. Caïro kreeg te maken met een
nieuwe vorm van kunst: graffiti. De straten van de Egyptische hoofdstad kregen een extra stem, de anonieme
stem van de kunst. Onder andere Ahmed Bassiouni
maakte kunst op het Tahrirplein. Performances en theater.
Hij werd vermoord op de vierde dag van de opstand, op
28 januari 2011. Sindsdien is er veel gebeurd. De kunst is
een belangrijk middel in de strijd tegen het regime. En nu
Egypte midden in een nieuwe opstand zit, is het weer de
kunst die het voortouw neemt.
Schande voor de stad
Rotterdam, 2001. De Amerikaanse kunstenaar Paul
McCarthy krijgt opdracht van de gemeente om een mooi
beeld te maken voor een prominente plek in de stad. Het
beeld Santa Claus moet bij concertzaal De Doelen in het
centrum van Rotterdam komen. Het heeft er uiteindelijk
nooit gestaan, want heel Rotterdam was tegen. Het beeld
was een schande voor de stad, vond de bevolking. Dat had
alles te maken met de bijnaam die het beeld al vrij snel
kreeg. De ‘kabouter’ werd daarop cadeau gegeven aan de
gemeente Barendrecht, maar die bedankte voor de eer.
Vervolgens maakte Santa vele omzwervingen en stond
hij een aantal jaren op de binnenplaats van museum
Boijmans van Beuningen. Toen het beeld ook daar weg
moest vanwege een verbouwing, zwierf het weer rond.
Ook de ondernemers aan de ‘koopgoot’ wilden het beeld
niet in hun buurt hebben. Pas sinds 2008 heeft het een
vaste plek in de stad. En dat allemaal voor een kerstman
met de niets-verhullende bijnaam Kabouter Buttplug.
Rassenrellen
De jaren ’90 worden in Frankrijk gekenmerkt door grote
rassenrellen in de buitenwijken van de grote steden. In
1995 komt de cultfilm La Haine (de haat) uit, over het
schokkende leven van een aantal jongeren in een banlieue
(voorstad) van Parijs. De film wordt gemaakt naar aanleiding van de moord op een Marokkaanse jongen door
de politie. De film leidt uiteindelijk zelfs tot Kamervragen
in het Franse parlement. Toch is het vooral een nummer
op de soundtrack van de film dat tot grote ophef leidt. De
hiphopgroep Ministère amer roept in Sacrifice de poulet
op tot het doden van politieagenten als vergeldingsdaad
voor het racistische geweld van de politie. Naar aanleiding
van het nummer komt het tot nog grotere rellen en meer
vijandigheid jegens de politie. Uiteindelijk worden de
leden van de groep opgepakt en veroordeeld voor het
aanzetten tot geweld. Dit maakt hen in de banlieues tot
nog grotere helden dan ze al waren, en het leidt tot een
escalatie in het geweld tussen de politie en de bevolking.
Schokkend
vlnr:
Paul McCarthy, Santa Claus,
alias Kabouter Buttplug
Théodore Géricault, Het vlot
van de Medusa
Graffiti tijdens de Arabische Lente
Het is 1997. Een slaperige studentenstad in de provincie.
Het nieuwe Groninger Museum is net drie jaar open en
exposeert foto’s van de omstreden Amerikaanse kunstenaar Andres Serrano. Serrano is omstreden, omdat zijn
foto’s als controversieel en soms zelfs als ronduit schokkend worden ervaren. De tentoonstelling breekt alle
bezoekersaantallen van het museum en een rel is
geboren. De stad maakt reclame voor de tentoonstelling;
het museum wil de stad vol hangen met Serrano’s meest
schokkende foto. Groningen komt in opstand. Een tentoonstelling is tenslotte achter gesloten deuren, maar
posters in de stad hangen open en bloot.
De discussie over de functie van kunst barstte in volle
hevigheid los. Uiteindelijk werd de poster vervangen en
werd alles weer rustig. Speciaal voor de tentoonstelling in
het Groninger Museum maakte Serrano een nieuwe
naaktfoto met een Nederlands model van zestien jaar
oud. Een hele nette foto. Atypisch voor het werk van
Serrano zou je zeggen. Of toch niet?
Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens.
Kunst als smeermiddel en als iets dat de grootste woede
in je naar boven haalt. Omdat het niet kan, niet mag, niet
gaat. Kunst kan leiden tot grote opstanden met doden tot
gevolg. Kunst kan de opstandigheid in jezelf naar boven
halen. Omdat het niet kan, niet mag, niet gaat. Maar
uiteindelijk zegt het alleen maar wat over jezelf. Het is je
lot. Dat wat je opstandig maakt is dat wat je raakt. En dat
wat je raakt is dat wat, wie, je bent. Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens. <<
* nimby: Not In My Back
Yard, oftewel: niet in mijn
achtertuin.
21
jaarthema
kort
Opstandige
doopsgezinden?
prijswinnaars puzzel
Doopsgezind NL juli/augustus 2014
Zomerverblijf Fredeshiem voor twee personen
> Tj. Scholten uit Balk
Dopper Steel
> I. de Vries-de Wal uit Hoofddorp
> S. Quist uit Den Haag
Dit seizoen is Opstandig het jaarthema
van de doopsgezinde geloofsgemeenschap. Dat lijkt een merkwaardige keuze
voor de doopsgezinden.
tekst Alfred van Wijk
foto Judith Malotaux
Op zijn minst roept ‘opstandig’ verschillende reacties op:
ben je van nature enigszins behoudend, of vooral op je
rust gesteld, dan zul je bij dit woord associaties met
onzekerheid en onrust, eventueel met agressie kunnen
krijgen. Ben je echter niet bang voor een confrontatie die
gericht is op een mogelijke lotsverbetering van betrokken
mensen, dan kan dit woord zelfs een gevoel van opluchting en voldoening oproepen.
Ook zitten er verschillende aspecten aan het opstandig
zijn, waardoor het niet zonder meer is af te wijzen: zo is
het één van de kenmerken van de puberteit, of kan het de
latere reactie zijn van kinderen die van hun ouders
materiaal
>De Algemene Doopsgezinde Sociëteit geeft werkmateriaal uit voor jong en
oud, met ideeën en suggesties rondom het jaarthema. Subtitel: ‘Lef om verder
te denken’. Bovenstaande tekst is afkomstig uit de inleiding in deze map.
Het materiaal is kosteloos online te bekijken en te downloaden via
www.doopsgezind.nl/jaarthema 2014-2015
>De Gemeenschap voor Doopsgezind Broederschapswerk heeft een map
samengesteld met als subtitel ‘baanbrekend voor vrede en gerechtigheid’.
Deze map gaat uit van bijbelverhalen en verbindt deze met het leven nu.
Geschikt voor gesprekskringen, bijbelkringen en -groepen, bevat eveneens
verhalen voor kinderen en ideeën voor liederen.
Prijs per map: € 15,– | voor meer mappen tegelijk: € 10,– per stuk.
Bestellen en meer info: 0521 34 02 34 | [email protected]
22
Boekenbon t.w.v. € 10,–
> C. de Graaf uit Amsterdam
> E. Warring-ter Reehorst uit Winterswijk
> R. Wielinga uit Den Burg, Texel
Herfstvakantie
op Dopersduin Schoorl
Dopersduin heeft dit jaar maar liefst twee herfstvakantieweken!
Van 12-18 oktober (noord) 18-24 oktober (midden) komen
jong en oud samen om te genieten van de prachtige natuur en
de warme, ontspannen sfeer in dit heerlijke huis! Gezelligheid,
blozende wangen, dennenappels, paddenstoelen, heerlijk eten, ﬁjn
gezelschap...Wees welkom!
Minimale prijzen volpension
€ 70,- (leeftijd 4 t/m 12 jaar)
€ 96,25 (leeftijd 13-16 jaar)
€ 175,- (vanaf 17 jaar)
cd ‘Wat ongezegd bleef ’
> I. van Ginkel-van der Vegt uit Ridderkerk
> C. van Voorst-Koning uit Edam
Geweldloos protest van onder meer doopsgezinden
tegen kernwapens, tijdens de Nuclear Security
Summit op 24 & 25 maart 2014 in Den Haag,
wordt beëindigd door politie en marechaussee.
absoluut, maar tegen hun wil naar het gymnasium, op
voetbal of op celloles moesten, of in de situatie dat een
vrouw haar onverantwoordelijke, agressieve alcoholische
echtgenoot aan de kant zet – hier speelt het een rol in de
privésfeer. Naast deze vorm staan een bedrijfsbezetting
door werknemers die geen vastgesteld vakantiegeld
krijgen uitbetaald, een actie tegen uitzetting van uitgeprocedeerde asielzoekers en een protest tegen homodiscriminatie – in dit geval is het opstandig zijn een
publiek, maatschappelijk verschijnsel.
Dat de revolutie van de massa’s verschilt van de opstand
van de enkeling wordt door de filosoof Albert Camus
(1913-1960) uitdrukkelijk aangegeven. De massarevolutie
vergoelijkt het feit dat er omwille van de vrijheid slachtoffers vallen, de opstandige enkeling wijst daartegenover de
vrijheid om de grenzen van de ander te overtreden juist
af: ‘een doel dat onrechtvaardige middelen nodig heeft, is
geen rechtvaardig doel’.
Met deze laatste uitspraak van Camus, samen met zijn
opvatting dat de opstand voortkomt uit ‘de confrontatie
met een onrechtvaardige, onbegrijpelijke toestand’ als
vertrekpunt, kunnen wij een waardevol seizoen tegemoet
zien als wij ons gaan verdiepen in wat het ‘opstandig’ zijn
voor betekenis kan hebben. <<
Rectificatie
Helaas zijn er in de oplossingsbalk van de puzzel op pagina 24
van het zomernummer van Doopsgezind NL een drietal foutjes in de
oplossingsbalk geslopen: 37 had moeten zijn 27; 43 = 34 en 40 = 41.
Onze excuses voor het ongemak.
Neem contact op via e-mail [email protected] of per telefoon 072-5091274
volgende nummer
Recht
> Goddelijke gerechtigdheid
> Rechtsgeleerde Erik Jörgens
> Hans Achterhuis over vreed zaam vechten
versus menselijke gerechtigheid
en nog veel meer…
via de aangegeven contactgegevens
in dit colofon.
U kunt uw bijdrage overmaken op
Doopsgezind NL is een uitgave van de iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v.
Algemene Doopsgezinde Sociëteit
Algemene Doopsgezinde Sociëteit
(ads) en verschijnt tien keer per jaar. onder vermelding van ‘dnl 2014’.
Het blad wordt tegen een vrijwillige Hoofdredactie Johan Tempelaar
bijdrage toegezonden aan alle leden Eindredactie Marijke van Duin
van doopsgezinde gemeenten.
Redactie Kalle Brüsewitz, Martin
Vrienden en belangstellenden die
Maassen, Wieteke van der Molen,
het blad willen ontvangen, betalen
Tea Rienksma, Marjon Slotboom,
€ 40,– per jaar. U kunt zich opgeven Jan Willem Stenvers
colofon
Ontwerp & opmaak Susan de Loor,
Kantoordeloor, Haarlem
Druk gbu grafisch compleet
www.gbu.nl
Advertenties Saskia Meerts
Oplage 7.500
Papier G-Print Proost & Brandt,
fsc-gecertificeerd
Contact redactie & advertenties
Singel 454 | 1017 aw Amsterdam
t 020 623 09 14 | [email protected]
www.doopsgezind.nl
Abonnement Groot letter
cbb 0341 56 54 99 of [email protected]
Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin oktober.
Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk
14 september 2014 aanleveren.
Brieven dienen kort en zaakgericht
te zijn. De redactie behoudt zich
het recht voor om bijdragen in te
korten of niet op te nemen.
© ads 2014
23
column
tekst Carolien Cornelissen
foto Johan Tempelaar
Opstandig!
Carolien Cornelissen is
predikante in de doopsgezinde gemeente te
Alkmaar
24
Dat schijn je te moeten zijn als
puber. Leraren met gevatte antwoorden tot waanzin drijven, je proefwerk
verprutsen omdat je nog brak bent
van dat feest de vorige avond, te laat
thuiskomen, ruzie met je ouders,
huisarrest krijgen en dan uit je slaapkamerraam klimmen om alsnog naar
die party te gaan waar je gewoon
geweest moet zijn. Ik weet er alles
van. Uit verhalen van anderen dan.
Zelf was ik een ander soort puber.
Heel mijn middelbareschooltijd
kwam ik nooit te laat, ik maakte altijd
mijn huiswerk en het woord spijbelen
kwam in mijn woordenboek niet voor.
Een droomleerling voor de leraar,
behalve bij het eindexamenpraatje,
want wat moet je over zo’n braaf kind
nog kwijt?
Opstandig was ik als puber dus niet.
Tenminste niet op de hierboven
geschetste manier. ‘Opstandig’ had
voor mij een andere inhoud.
‘Opstandig’ was een poster in de
huiskamer van de Nederlandse
spoorwegstaking uit 1905: Heel het
raderwerk staat stil, als uw machtige
hand het wil. Daarnaast een tekening
van een opstandige staker. Zo kreeg
ik mee dat je altijd kunt opstaan
tegen onrecht en voor gerechtigheid,
ook al denk je dat je maar een klein
radertje in het geheel bent dat niets
in te brengen heeft. Die poster deed
me altijd denken aan een andere
grote staking in de geschiedenis van
Nederland: de Februaristaking van
1941, toen arbeiders van spoor, tram,
haven en andere bedrijven in de
Zaanstreek en Amsterdam het werk
neerlegden uit protest tegen de
razzia’s waarbij Joodse landgenoten
werden opgepakt door de Duitse
bezetter. Het beeld van de Dokwerker
op het Jonas Daniël Meijerplein in
Amsterdam is het symbool van dat
verzet.
De stakers uit 1905 en 1941 ervoeren
onrecht. Ze lieten het er niet bij
zitten, maar stonden op. Zo ook de
Tankman, de man die met boodschappentassen in de hand tegenover
een colonne tanks stond op het Plein
van de Hemelse Vrede in Peking in
1989. Hij is het symbool geworden
van die protesten.
Je kunt ook opstandig zijn door te
blijven zitten. Dat deed Rosa Parks in
1955. Een zwarte vrouw die, moe van
haar werk gekomen, weigerde op te
staan voor een blanke medepassagier,
zoals de wet van Alabama dat toen
voorschreef. Door niet op te staan
zette ze een protestbeweging in gang,
met als belangrijkste opstandige
Martin Luther King.
Meer recent kennen we de opstanden
van de Arabische Lente. Inmiddels
lijkt de lentesfeer echter ver weg en
waait op veel plaatsen een gure,
koude wind. Opstaan leidt meestal
niet tot direct resultaat, maar is een
kwestie van lange adem.
Daar weten doopsgezinden alles van.
We kennen een rijke geschiedenis van
Niet slaafs volgen
wat anderen zeggen,
maar zelf nadenken
opstandigheid, te beginnen in de
zestiende eeuw, toen groepen wederdopers opstonden tegen bestaande
kerkelijke praktijken die zij als onjuist
en onrechtvaardig ervoeren. Het was
een weg van vallen en opstaan, waarbij ook wel eens een verkeerde afslag
werd genomen, zoals de opstand in
Münster van 1534-1535. Van fouten
leert men en onder leiding van
Menno Simons werd de weg van de
geweldloosheid ingeslagen. Een weg
die wij nog steeds volgen: geweldloos, maar opstandig. Tegen onrecht,
voor gerechtigheid. Niet slaafs volgen
wat anderen zeggen, maar zelf
nadenken: waar sta ik voor, waar wil
ik voor opstaan?
Daarbij mogen we een voorbeeld
nemen aan de bijbel waarin we
struikelen over de opstandige types
– Jezus van Nazaret voorop. Bij leven
staat hij voortdurend op tegen
onrechtvaardige praktijken en
tradities. Hoezo zou je niet aan tafel
mogen met hoeren, tollenaars en
zondaars? Waarom mag je geen
mensen genezen, alleen omdat het
toevallig sabbat is? Zelfs na zijn dood
staat hij nog op. Dood en begraven?
God laat het er niet bij zitten en doet
hem opstaan. Zo ontmoeten we in de
bijbel talloze opstandigen, van Jona
tot Maria, van Jeremia tot Paulus.
Het wordt niet altijd lente in bijbelse
opstanden, soms neemt men een
verkeerde afslag. Daardoor zetten
deze verhalen je aan het denken over
opstaan of niet, waarom, wanneer,
waarvoor en hoe. Want opstandig!
– dat moet je zijn als mens. <<