Op weg naar de oogst. - Stichting Zuidzijde

CultuurWerkplaats Tarwewijk: Op weg naar de oogst.
Achtergrond
Van de Tarwewijk in Rotterdam-Charlois is bekend dat een groot aantal
Tarwewijkbewoners zich vrijwillig inzet om de leefbaarheid van de eigen buurt te
verbeteren.1 In 2013 werd Stichting Zuidzijde benaderd door twee afzonderlijke
bewonersgroepen -een groep huisvrouwen en een groep mediakunstenaars- die
ondersteuning zochten bij het ontplooien en professionaliseren van hun culturele
activiteiten. Beide groepen hadden los van elkaar behoefte aan een (gezamenlijke)
ontmoetings-, productie- en presentatieplek. Met deze wens is stichting Zuidzijde aan de
slag gegaan en zij is -onder andere met financiële ondersteuning van de deelgemeente
Charlois- in staat geweest aan die wens tegemoet te komen: Sinds april 2014 bestaat
CultuurWerkplaats Tarwewijk (in het vervolg CWT). Zij is gevestigd aan de Mijnsherenlaan
120 D, op de begane grond in een appartement-met-tuin, midden in de wijk en voor
iedereen daardoor makkelijk te vinden. In CWT kan jong en oud binnenlopen en rekenen
op een hartelijke ontvangst, een kop koffie en een luisterend oor. In de gesprekken komen
alle facetten van het leven en alle ins en out van de wijk aan de orde. Het aantal bezoekers
neemt sinds de opening in april gestaag toe, van 10 bezoekers per week in april tot 50
bezoekers per week in juli.
De reacties maken duidelijk dat er onder de bewoners een sterke behoefte bestaat aan een
plek als CWT. Bijzonder aan deze ‘laagdrempelige’ werkplaats is, dat het naast een
algemene ontmoetingsplek met name een ruimte is waar kunst en cultuur gestimuleerd
worden. In CWT vinden structureel gratis toegankelijke kunstzinnig-culturele activiteiten
voor iedereen plaats. In de hele wijk is er geen andere plek die dat aanbiedt. Nu al, minder
dan een half jaar na de opening, is CWT een creatief-sociale broedplaats geworden waar
de diverse bevolkingsgroepen uit de wijk elkaar niet alleen (leren) waarderen maar elkaar
ook wederzijds motiveren.
Er is sprake van een samenhangend aanbod. De verschillende activiteiten sluiten op elkaar
aan, voeden elkaar en resultaten van de ene workshop vormen samen met andere het
uitgangspunt voor een nieuwe activiteit of project.
Naast de twee bewonersgroepen van het eerste uur zijn er een aantal min of meer los
opererende bewoners bijgekomen die nu ook in kleine groepen samenwerken of meedoen
aan de activiteiten van de anderen. De (groepen) bezoekers zijn vrij divers zowel qua
opleidingsniveau als qua achtergrond. De groep huisvrouwen bestaat voornamelijk uit
moeders met een buitenlandse achtergrond (Turkije, Marokko, Spanje, Kaapverdië,
Suriname, Portugal). Een tweede groep wordt gevormd door hun kinderen en andere
kinderen uit de wijk. De losse bezoekers zijn doorgaans bewoners met een Nederlandse
achtergrond, soms nieuwkomers maar soms ook al jaren in de wijk actief. Tenslotte is er de
groep media-kunstenaars. Zij hebben een buitenlandse achtergrond (Algerije, Spanje,
Frankrijk) en zijn over het algemeen relatief hoog opgeleid.
1
Zie Gebiedsplan Charlois 2014-2018, pagina 12
Tot nu toe in 2014
De bewonersgroepen hebben de ruimte aan de Mijnsherenlaan ingericht en geschikt
gemaakt voor ontmoeting, productie en presentatie. Ook de tuin werd opgeknapt en
aangepast aan de wensen van de bezoekers.
Eind april werd er op het aangrenzende plein een openingsfeest gegeven met eten, een
djembe-workshop voor de kinderen, muziekoptredens en dans. Daarna is men van start
gegaan met de culturele activiteiten:
De groep huisvrouwen ontwikkelt onder begeleiding van Stichting &tree een community-art
project dat zij vanaf januari 2015 willen gaan uitvoeren. Een eerste presentatie hiervan
heeft plaatsgevonden in september 2014. Verder bezoeken zij werkplaatsen in en buiten
Rotterdam om hun blik te verruimen en te kijken welke mogelijkheden er zijn op het gebied
van culturele productie en huiskamereconomie.
Een groep kinderen heeft de Kinderkunsthal Villa Zebra bezocht en vervolgens onder
begeleiding van beeldend kunstenaars het onderwerp van de expositie (beweging) zelf
verkend. In de zomervakantie hebben kunstenaars in samenwerking met Speeltuin Millinx
voor alle kinderen uit de buurt kunstactiviteiten in de openbare ruimte georganiseerd.
De groep mediakunstenaars heeft ‘Portret van de Tarwewijk’ gemaakt. Deze film is een
pilot in het kader van het media/jongerenproject ZOOM dat deze bewonersgroep samen
met Zuidzijde aan het ontwikkelen is (zie de bijgevoegde projectbeschrijving). ‘Portret van
de Tarwewijk’ werd in CWT aan het publiek getoond en met het publiek besproken.
Een andere bewonersgroep houdt zich bezig met de geschiedenis van de wijk: Hoe is de
Tarwewijk ontstaan? Wat is wanneer gebeurd? Wat is er op foto en film bewaard gebleven?
Welke verhalen zijn er over de Tarwewijk te vertellen? Bestaat er literatuur, poëzie,
beeldende kunst of muziek afkomstig uit de Tarwewijk of met de Tarwewijk als onderwerp?
En vooral: Hoe kan dergelijk materiaal op een aansprekende manier gepresenteerd
worden? Voorlopig zijn er twee digitale presentaties gemaakt die in CWT vertoond en
besproken werden. Daaruit zijn een aantal ideeën naar voren gekomen die om een verdere
uitwerking vragen. Vanaf januari 2015 wil men hiermee aan de slag gaan (zie de
bijgevoegde projectbeschrijving).
Naast het publiekelijk tentoonstellen van de culturele productie van de werkplaats zelf
werden er regelmatig presentaties gehouden van (andere) culturele ondernemers uit de
Tarwewijk zelf maar ook van daarbuiten. Daarnaast zijn er informatiebijeenkomsten
georganiseerd en rondetafelgesprekken opgezet rond de onderwerpen
huiskamereconomie, beroepsoriëntatie en de geschiedenis van de wijk.
Bij al deze activiteiten werd er zoveel mogelijk samengewerkt met andere partijen uit de
wijk. Zuidzijde en CWT zijn bezig hun netwerk in en buiten de wijk uit te breiden.
De eerste negen maanden van CWT kunnen beschouwd worden als maanden van
verkenning: Wie is wie? Wat willen en kunnen we? Wat is ons plan voor de toekomst? Met
wie willen we samenwerken? Hoe kunnen we met elkaar een gezamenlijke ruimte
beheren/besturen? Aan de hand daarvan is een plan ontwikkeld dat StichtingCultuurWerkplaatsTarwewijk-in-wording vanaf januari 2015 onder begeleiding van Stichting
Zuidzijde wil uitvoeren.
In 2014 is het gewas als het ware ingezaaid, in 2015 kan men de eerste bloei verwachten.
De periode januari – oktober 2015
Binnen de drie hoofdelementen ontmoeting, culturele productie en presentatie staat
educatie centraal. CWT/Zuidzijde zet in op informatie, scholing,
(talent-)ontwikkeling en werkgelegenheid, met extra aandacht voor de jongere bewoners.
Dit wil zij onder meer doen met vijf projecten in workshopvorm met een duur van drie tot
zes maanden.
Project 1 richt zich voornamelijk op de huisvrouwen/moeders van de Tarwewijk die
interesse hebben in handwerk, ambacht en kunst. In dit project ontdekken de
huisvrouwen/moeders hun creatieve talenten en leren die te ontplooien, te presenteren en
te verkopen. Naast plezier en 'verheffing' leidt de workshop tot een positiever zelfbeeld en
eventueel tot een aanvulling op het inkomen. Bovendien zal de creatieve ontwikkeling van
de moeders op een natuurlijke wijze aan die van hun kinderen ten goede komen.
Project 2 richt zich voornamelijk op de huisvrouwen/moeders van de Tarwewijk die
interesse hebben in sociale vraagstukken. Het project begeleid de huisvrouwen/moeders in
het creatief verbeelden van sociale vraagstukken, eerst individueel maar gaandeweg
vloeien de individuele werken samen tot een gezamenlijk community-art werkstuk.
Project 3 richt zich op de kinderen uit de Tarwewijk. In deze workshop staat de combinatie
taal en kunst centraal. Spelenderwijs leren kinderen taal te integreren in hun creatieve
uitingen. Met verf, papier, klei, hout en stof ontstaan onder begeleiding van beeldend
kunstenaars en dichters kunstwerken waarin naast genoemde materialen ook taal een van
de uitdrukkingsmiddelen vormt. In deze simultane expressie wordt zowel het gebrek aan
kunstzinnige vorming alsook de taalachterstand van de kinderen uit de Tarwewijk
aangepakt.
Project 4 is het (media)project Zoom - door, met, over en voor jongeren. Binnen dit project
leren jongeren een korte filmreportage maken. Het onderwerp is de Tarwewijk zelf.
Op internet (Youtube) en in de social media heeft de Tawewijk een overwegend slecht
imago. In workshops gaan jongeren door middel van zelfgeproduceerde reportages hierop
een genuanceerd antwoord geven. Naar verwachting hebben zij zelf de beste toegang tot
jongeren - de veelgebruikers van internet en social media. Die reportages worden
vervolgens onder andere opnieuw via internet verspreid. Naast het verbeteren van het
imago en daarmee van de feitelijke leefbaarheid van de Tarwewijk is het de bedoeling dat
jongeren met film en media leren omgaan en hun beroepsmogelijkheden op dit gebied
vergroten. Zij maken kennis met onderwijsinstellingen, zij worden begeleid bij het vinden
van stageplaatsen en ondersteund in het ontplooien van eigen initiatieven (ZZP). Omdat er
samengewerkt wordt met lokale media-kunstenaars (voornamelijk uit Charlois) zijn de lijnen
kort en kan er snel gecommuniceerd worden bijvoorbeeld daar waar het gaat om een
stageplek, om een baan als assistent of om advies bij het opzetten van een eigen bedrijf.
Zie bijlage 1 voor een uitgebreidere beschrijving van het project met dekkingsplan.
Project 5 brengt de geschiedenis van de Tarwewijk via een kunstwerk tot leven. In een nog
nader te bepalen vorm (digitaal of fysiek) komen foto’s, films, verhalen, geluid, literatuur en
muziek bij elkaar. Het gaat hierbij om een combinatie van bestaand materiaal en nieuw
materiaal. Het nieuwe materiaal komt voort uit het werkproces wanneer men bijvoorbeeld
besluit oude verhalen voor te lezen op de plek waar zij zich afspeelden (video) of wanneer
men historisch significante plekken bezoekt en de historische situatie naast de huidige legt
(foto). Zie bijlage 2 voor een uitgebreidere beschrijving van het project met dekkingsplan.
De presentaties van de resultaten van de projecten vormen een belangrijk moment. Zij
zullen plaatsvinden in CWT zelf of in geval van een grootschaliger evenement op een
daarvoor geschikte locatie. Aan de ene kant doen de deelnemers daarin ervaring op in het
presenteren van hun werk en aan de andere kant komt het publiek -de bewoners van de
Tarwewijk en omstreken- in aanraking met kunst en cultuur van wijkgenoten; een extra
stimulans om in de toekomst ook deelnemer te worden.
Naast de presentaties van de resultaten van de projecten zal er één keer per maand een
openbaar toegankelijke gratis maaltijd (brunch of diner) aangeboden worden, opgeluisterd
met optredens van artiesten uit de wijk.
Met uitzondering van de weekeinden is CWT dagelijks geopend. Men wordt er ontvangen
door vrijwilligers van de deelnemende bewonersgroepen. Het streven is om tot oktober
2015 met CWT minimaal 600 verschillende personen direct te bereiken; stamgasten,
deelnemers aan de projecten/workshops, publiek bij presentaties, maaltijden en optredens.
CWT en Zuidzijde streven ernaar de samenstelling van deze bezoekers zo divers mogelijk
te doen zijn. Dan is er werkelijk sprake van uitwisseling en kan er op een natuurlijke wijze
openheid, begrip en tolerantie ontstaan.
Omdat het einddoel de verzelfstandiging van CWT is vindt er het gehele jaar door coaching
plaats. Via verschillende cursussen stoomt Zuidzijde de cultuurwerkplaats klaar voor het
runnen van een eigen stichting die als cultuurgenerator van en voor de Tarwewijk de
opbrengsten optimaliseert.
In hoofdlijnen ziet de programmering voor januari tot oktober 2015 er als volgt uit:
A. Ontmoeting
dagelijks geopende ontmoetingsplek
ontmoetingen tijdens de workshops, presentaties, diners en cursussen
B. Culturele productie
1 project kunst en handwerk voor volwassenen (1 x week, 14 weken)
1 project community-art voor volwassenen (1 x week, 14 weken)
1 project filmen voor jongeren (2 x week, 24 weken)
1 project kunst en taal voor kinderen (1 x week, 14 weken)
1 project geschiedenis van de Tarwewijk
C. Presentatie
10 presentaties van de 5 projecten onder B.
5 diners/brunches met presentatie/optreden van personen/artiesten van buiten de wijk
5 diners/brunches met presentaties/optredens van personen/artiesten van binnen de wijk
D. Verzelfstandiging
1 cursus het runnen van een stichting en het werken met vrijwilligers
1 cursus fondsenwerving en crowdfunding
1 cursus (cultureel) ondernemerschap
Het is van belang dat de verschillende projecten op elkaar aansluiten en in wisselwerking
elkaar wederzijds voeden.
Naast bovengenoemde concrete events zal uit de dagelijkse ontmoetingen in CWT ook
spontaan op cultureel/kunstzinnig/sociaal gebied het nodige voortkomen. Het gaat al met al
om een culturele broedplaats waar 'de tarwe tot bloei komt'.
Outcome van de CWT
•
De CWT zorgt voor sociale, economische, fysieke en culturele waardecreatie.
•
Kunst en cultuur dragen bij aan een beter imago van de Tarwewijk. Zo heeft het
media-project ZOOM als doel het slechte imago van de Tarwewijk -zoals dat
gecreëerd wordt door internet en via de social media- te nuanceren. Jongeren zijn
de voornaamste doelgroep.
•
Alle projecten zijn gericht op educatie: Jongeren-educatie (dmv ZOOM),
huisvrouwen (dmv culturele workshops), kinderen (dmv kunst en taal), overige
bewoners (dmv geschiedenis, verhalen, liederen en kunst). Dit komt het
ontwikkelingsniveau ten goede, het gevoel erbij te horen wordt sterker en de kansen
op de arbeidsmarkt worden beter.
•
Samenwerking tussen de verschillende bewonersgroepen (huisvrouwen,
ondernemers, kunstenaars, jongeren) zorgt voor kennismaking,
ervaringsuitwisseling en betrokkenheid.
•
Door de inzet van kunstenaars (uit de omgeving) kunnen kunstprojecten van hoge
kwaliteit doelgericht, efficiënt en goedkoop worden gerealiseerd.
•
Door de sociale contacten die via CWT tot stand komen vormt zich een breed en
divers lokaal netwerk waardoor men met meer plezier in de buurt woont en blijft
wonen. De Tarwewijk wordt daardoor minder een doorgangswijk.
•
Cultuur is de verbindende schakel tussen oude en nieuwe bewoners, maar ook
tussen oude en nieuwe (culturele) ondernemers.
•
Hoge kwaliteit wordt gecombineerd met laagdrempeligheid waardoor meer
bewoners bereikt worden en in aanraking komen met het ‘verheffende’ effect van
kunst en cultuur. Deze vorm van ‘culturele educatie’ zorgt voor meer
bewonerstevredenheid.
•
Cultuur complementeert alle overige voorzieningen in de wijk.
•
Stichting Zuidzijde komt voort uit de kunst en cultuur pijler van het Pact op Zuid. Als
enige partij in de stad werkt zij al sinds 2006 -samen met bewoners en met inzet
van kunst en cultuur- aan de verbetering van de leefomgeving op Zuid. Door deze
jarenlange ervaring is Zuidzijde een betrouwbare partij die doortastend optreedt en
positieve resultaten boekt.

Download Report