Examenprogramma NBA Beroepsopleiding AA voor het
Theoretisch examen Accountant Administratieconsulent
september 2014 / augustus 2015
1
Inhoudsopgave
1.
NBA Beroepsopleiding AA
3
2.
Doelstelling van de opleiding
3
3.
Inhoud en niveau van de AA-opleiding
3
4.
Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat
3
5.
Instroom in de NBA Beroepsopleiding AA
4
6.
Het opleidingsprogramma
5
7.
Vrijstellingsverzoeken
6
8.
Beschrijving per vak
7
9.
Regelgeving
36
10.
Overgangsregeling
41
2
1. NBA Beroepsopleiding AA
De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants
Het rapport met eindtermen vind je op de website
van de CEA (www.ceaweb.nl).
Het examenprogramma van de NBA Beroepsopleiding
(NBA) biedt met de NBA Beroepsopleiding AA een
kwalitatief hoogwaardige AA-opleiding op post-hboniveau aan. De NBA Beroepsopleiding AA kun je
volgen bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
AA is gebaseerd op de eindtermen van de CEA.
(HAN), Saxion Hogescholen (Enschede), AVANS+
(Breda), Fontys Hogescholen (Eindhoven) en het
Suriname College of Accountancy (Suriname,
Paramaribo).
De kennisgebieden waar het AA-onderwijs zich met
name op richt zijn financiële administratie,
fiscaliteit, controle en advisering. De leerinhoud is
in z’n algemeenheid te typeren als cognitieve kennis
De NBA Beroepsopleiding AA is door de Commissie
Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) aangewezen
als opleiding die gerechtigd is om de opleiding tot
Accountant-Administratieconsulent te verzorgen.
en cognitieve vaardigheden: het kennen van
feitelijke informatie en procedures en het kunnen
toepassen
en
uitvoeren
van
regels.
De
(beroeps)praktijk vormt het uitgangspunt van het
2. Doelstelling van de opleiding
De AA-Accountant, de officiële titel is Accountant-
4. Lesvorm waarbij de praktijk centraal staat
onderwijs. Je leert tijdens de NBA Beroepsopleiding
AA de wet- en regelgeving toe te passen binnen de
omgeving van het midden- en kleinbedrijf. De
onderwijsinhoud en de onderwijsprocessen worden
Administratieconsulent, is een breed geschoolde
adviseur die ondernemers bijstaat op diverse
terreinen van de bedrijfsvoering. Je kunt daarbij
denken
aan
administratieve
dienstverlening,
gekoppeld aan de beroepscontext in de vorm van
opgaven, werkstukken, casuïstiek, etc.
verslaglegging, accountantscontrole en financiële,
bedrijfseconomische, fiscale en branchespecifieke
advisering. De AA-Accountant werkt voornamelijk in
het midden- en kleinbedrijf. De AA-opleiding van de
docentgestuurde benadering gekozen. Met
docentgestuurde manier van werken, willen we
heldere, gestructureerde leersituatie voor
creëren. Er wordt gewerkt met een beschrijving
NBA Beroepsopleiding AA richt zich dan ook met
name daar op.
De
AA-Accountant
is
een
accountant
met
certificeringsbevoegdheid. Het kennisniveau stijgt
wat er per vak beoogd wordt: een helder
geformuleerde doelstelling per deelvak, een heldere
opbouw van de leerstof, een heldere structuur in de
les en directe feedback naar studenten voor een
daarom op onderdelen uit boven dat wat nodig is om
als accountant binnen het midden- en kleinbedrijf te
kunnen functioneren.
effectief leerproces. De docentgestuurde manier
van werken is een krachtig benadering voor het
aanleren van basiskennis en vaardigheden. Concreet
betekent dit dat in de lessen de docent streeft naar
3. Inhoud en niveau van de AA-opleiding
effectief leren van de studenten. De docent:
is duidelijk in wat hij aan het eind van de les
bereikt wilt hebben;
geeft expliciet aan wat in de les van jou
In Nederland moeten de accountantsopleidingen (RA
en AA) voldoen aan de eindtermen die zijn
Voor
het
AA-onderwijs
wordt
als
basis
een
de
een
jou
van
Eindtermen
eindtermen
verwacht wordt (werken aan opdrachten, stellen
van vragen, enz);
stimuleert je tot een actieve rol in de lessen en
in het leerproces;
de niveau-aanduidingen
de studiebelasting (European Credit Points =
ECTS)
geeft je de gelegenheid tot het oefenen (met
vraagstukken) onder begeleiding;
geeft je tijdens het zelfwerken in de les
gevraagd en ongevraagd feedback;
vastgesteld
door
de
Commissie
Accountantsopleiding
(CEA).
Deze
omvatten:
de onderwerpen
3
zorgt voor een vriendelijke sfeer en geeft je
veel positieve feedback;
spoort je aan tot voldoende mate van
behaald, mag je maximaal 3 landelijke examenvakken
bij de NBA Beroepsopleiding AA volgen en voor deze
vakken de tentamens maken. Deze uitzondering
studiediscipline.
Naar inzicht en ervaring van de AA-docent zal de
mate van docentgestuurdheid van het onderwijs
heeft geen betrekking op de vakken Audit &
Assurance 3, Bestuurlijke Informatieverzorging 3 en
Externe Verslaggeving 3. Deze vakken worden altijd
na afronding van de bacheloropleiding gevolgd en
variëren: wanneer je veel voorkennis mist of minder
zelfstandig bent, is docentgecentreerd onderwijs de
aangewezen methode. Het studentgecentreerd leren
is van toepassing als je significante verwante kennis
getentamineerd.
Met je afgeronde hbo-bacheloropleiding en de NBA
Beroepsopleiding AA moet je aan de gehele set van
eindtermen van de CEA voldoen. Dat betekent in veel
bezit en een groter beroep op je zelfstandigheid en
eigen verantwoordelijkheid mogelijk is.
Als onderwijsvorm voor het AA-onderwijs is gekozen
gevallen dat je na de hbo-bacheloropleiding eerst
een schakelprogramma moet volgen voordat je kunt
starten met de NBA Beroepsopleiding AA. Als je een
HBO-BE-opleiding hebt afgerond, volg je een vast
voor contactonderwijs. Uitgangspunten voor het
contactonderwijs:
De AA-opleiding leidt op voor landelijke
examens. Deze examens worden in de regel twee
schakelprogramma van 16 weken. Bij andere
vooropleidingen is het schakelprogramma afhankelijk
van je vooropleiding.
De meeste deelnemers aan de NBA Beroepsopleiding
keer per jaar afgenomen op vaste examendata.
De AA-student wordt doelgericht opgeleid voor
een bepaald examenmoment. Dat betekent dat
de einddata van de opleidingen afgestemd zijn op
AA hebben een opleiding Financieel-Economisch
Management, een SPD- of een HEAO-BE-opleiding
gevolgd, maar ook deelnemers met een andere
financieel-economische opleiding op hbo- of wo-
de (landelijk externe) examendata.
niveau zijn van harte welkom.
Met
deze
onderwijsvorm
richt
de
NBA
Beroepsopleiding AA zich primair op de student die
behoefte heeft aan regelmatig contact met docenten
en regelmatig lesbijeenkomsten wil volgen om op
deze manier een regelmatig studieritme aangereikt
te krijgen. Ook is dit onderwijstype beter geschikt
voor studenten die weinig studiediscipline hebben en
de lesbijeenkomsten nodig hebben (of gebruiken) als
stok achter de deur om tijd te besteden aan de
studie.
De examinering bestaat uit schriftelijke examens.
5. Instroom in de NBA Beroepsopleiding AA
De NBA Beroepsopleiding AA is een post-hboopleiding. Dat wil zeggen dat instroom in de NBA
Beroepsopleiding AA mogelijk is wanneer je een
bacheloropleiding in het hoger of universitair
onderwijs in een financieel-economische richting
hebt afgerond. Hierop geldt echter de volgende
uitzondering: wanneer je voor een bacheloropleiding
in een financieel-economische richting op het niveau
van
hoger
onderwijs
minimaal
180
ECTS
hebt
4
6. Het opleidingprogramma
a) In de bacheloropleiding zijn de eerste beginselen
overige
ondersteunende
vakken
grotendeels
afgerond. Voor deze vakken geldt een minimale
van de kernvakken, de kernvak gerelateerde
bedrijfseconomische accountantsvakken en de
studieomvang:
Eerste beginselen van de kernvakken:
Audit & Assurance 1
Bestuurlijke Informatieverzorging 1
Minimum aantal ECTS:
8
8
Externe Verslaggeving 1
Kernvak gerelateerde vakken:
Boekhouden
Management Accounting
Financieel Management/Financiering
Management en Organisatie
Corporate Governance
Extra credits in één of meer vakgebieden
Overige ondersteunende vakken:
Recht (Sociaalrecht en Privaatrecht)
Belastingrecht
Algemene Economie
Wiskunde en Statistiek
Extra credits in 1 of meer vakgebieden
Deficiënties bij bovenstaande vakken moeten in
overleg met de onderwijscoördinator van de
accountantsopleiding
van
de
betreffende
onderwijsinstelling
in
een
schakelprogramma
8
Minimum aantal ECTS:
16
13
13
4
3
6
Minimum aantal ECTS:
10
0
4
6
9
De deficiëntie voor het deelvak Audit & Assurance 1
kan
via
het
examencircuit
van
de
NBA
Beroepsopleiding AA of via een schoolexamen
worden weggewerkt.
worden weggewerkt.
5
b) Het examenprogramma van de NBA Beroepsopleiding AA omvat de volgende vakken:
Kernvakken:
Audit & Assurance 2
Audit & Assurance 3 A
Aantal ECTS:
10
8
Audit & Assurance 3 B
Totaal
4
22
Bestuurlijke Informatieverzorging 2
14
Bestuurlijke Informatieverzorging 3
Totaal
8
22
Externe Verslaggeving 2
12
Externe Verslaggeving 3
Totaal
10
22
Kernvak gerelateerde vakken:
Minimum aantal ECTS:
Management Accounting
(als onderdeel van STM)
Financieel Management/Financiering
(als onderdeel van STM)
3
Management en Organisatie
(als onderdeel van STM)
4
Overige ondersteunende vakken:
Belastingrecht (als onderdeel van FA1,2)
Profielvakken
Fiscale Advisering 1 + 2
Strategisch management
3
Minimum aantal ECTS:
14
Aantal ECTS:
14
0
7. Vrijstellingsverzoeken
Je kunt bij de NBA een vrijstelling aanvragen. Dat
doe je als:
je toegelaten wilt worden tot de NBA
Beroepsopleiding
AA.
Je
moet
dan
examenprogramma(‘s) van je vooropleiding(en)
en je diploma(‘s) en cijferlijsten overleggen.
Op basis daarvan wordt beoordeeld of je
toelaatbaar bent;
je vrijstelling wilt verkrijgen voor één of meer
vakken van de NBA Beroepsopleiding AA;
je na het behalen van alle vakken het
theoretische
getuigschrift
van
de
NBA
Beroepsopleiding AA wilt aanvragen.
Het formulier waarmee je vrijstellingen kunt
aanvragen, tref je aan op de website van de NBA
(www.nba.nl).
6
8. Beschrijving per vak
In dit hoofdstuk wordt per (deel)vak aangegeven:
wat met het vak beoogd wordt;
welke onderwerpen op welk niveau
behandeld;
de doelstelling per deelvak;
worden
Per (deel)vak wordt per onderwerp het niveau
aangegeven waarop de kennis verworven (en
toegepast) dient te
worden. Hieronder
de
beschrijving van de niveaus die door de CEA
onderscheiden worden:
de ingangseis per deelvak;
de literatuur;
de toetsing.
Niveau
1
Omschrijving
Begrip hebben van
Inzicht hebben in
Hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden
Kennis van regels, principes, generalisaties, theorieën, structuren
Consequenties kunnen trekken die niet expliciet gegeven zijn
2
Kunnen toepassen van kennis in nieuwe situaties
Het verduidelijken, in vraag stellen, in samenstellende elementen ontleden van de
inhoud. De reden kunnen geven waarom iets op een bepaalde manier gedaan is of
gebruikt is; kunnen redeneren, kunnen analyseren
3
Diepgaand inzicht hebben in
Denken dat creatief van aard is. De inhoud grotendeels zelf samenstellen
Kritisch kunnen denken
Toelichting:
Niveau 1 heeft betrekking op het reproduceren
economische motieven, relevante wet- en
regelgeving en institutionele kaders, alsmede
het kunnen
eenvoudige
diepgaand inzicht hebt in de ethische aspecten
van de beroepsuitoefening;
je kennis hebt van de functie van het
accountantsberoep in ‘corporate governance’ en
praktijksituaties.
Niveau 3 heeft betrekking op het kunnen
toepassen van de verworven kennis in complexe
situaties. Op dit niveau is sprake van een
de verslaggevingsketen in het bijzonder;
je ethische aspecten in een specifieke opdracht
kunt onderkennen en (ethische) dilemma’s
gemotiveerd weet op te lossen;
integrale aanpak.
je
gemotiveerd
de
aanvaardbaarheid,
rationaliteit en
uitvoerbaarheid
van
een
specifieke opdracht uiteen kunt zetten met een
oriëntatie op de doelstelling van de opdracht;
van kennis en
conclusies.
Niveau 2 heeft
toepassen
van
het
kunnen
betrekking
kennis
op
in
trekken
van
8A. Audit & Assurance
Het vak Audit & Assurance is opgedeeld in drie
deelvakken en praktijkopdrachten:
Audit & Assurance 1
Audit & Assurance 2
je een grondige en onderbouwde analyse kunt
geven van de controlerisico's in een specifieke
situatie;
In die risicoanalyse dien je ook aandacht te
Audit & Assurance 3A + 3B
Met het vak Audit & Assurance wordt beoogd dat:
je kennis hebt van de grondslagen van de
schenken aan de risico's op het terrein van de
interne beheersing (inclusief administratieve
organisatie en interne controle) en op het
terrein van de externe verslaggeving voor zover
beroepsuitoefening onder meer bestaande uit
van belang voor de financial audit. De bedoelde
7
situaties kunnen zowel opdrachten tot controle
van de jaarrekening als bijzondere opdrachten
betreffen.
verantwoording op basis van de beschikbare
controle-informatie evenals de formulering van
dit oordeel.
je gemotiveerd een oplossingsrichting kunt
aangeven voor specifieke vraagstukken, in het
bijzonder de identificatie van de controleinformatie die nodig is als deugdelijke
Het vak Audit & Assurance 1 maakt geen deel
uit van de NBA Beroepsopleiding AA maar wordt
wel
door
de
NBA
Beroepsopleiding
AA
aangeboden. De NBA geeft voor het behalen van
dit vak certificaten af.
grondslag
voor
de
uitvoering
van
de
desbetreffende opdracht;
je op basis van de beschikbare controleinformatie een oordeel kunt vormen en kunt
De deelvakken Audit & Assurance 1, Audit &
beargumenteren ten aanzien van een specifiek
controlevraagstuk met inachtneming van de
relevante wet- en regelgeving, evenals de
formulering van het oordeel kunnen geven;
Assurance 2 en Audit & Assurance 3 zijn zo
opgebouwd dat het volgtijdelijk volgen van deze
deelvakken aanbevolen wordt. Hetzelfde geldt
voor de deelvakken Externe Verslaggeving 2 en
je in staat bent de hoofdlijnen van een
accountantsverslag en overige rapportage ten
behoeve van de directie en organen belast met
governance te beschrijven;
Externe Verslaggeving 3. Ook voor de vakken
Bestuurlijke
Informatieverzorging
2
en
Bestuurlijke Informatieverzorging 3 wordt het
volgtijdelijk volgen van deze vakken aanbevolen.
je in staat bent je een objectief oordeel te
vormen
over
de
getrouwheid
van
een
8
Het programma Audit & Assurance
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Toepassing van het institutioneel kader
dat geldt voor de uitoefening van de
controlefunctie. Dit betreft in het
bijzonder:
3
WTA, WAB, WTRA;
BTA;
Verordening
accountantsorganisaties;
VGBA;
NV COS;
ViO;
Nadere voorschriften
Eindniveau
A&A-1
Eindniveau
A&A-2
Eindniveau
A&A-3 A
1
2
2
1
1
1
1
1
2
2
2
1
2
3
3
1
2
3
1
accountantskantoren terzake van
assurance-opdrachten, aan
assurance verwante opdrachten;
Tuchtrechtspraak.
Markt voor financial audit (o.a. kennis
van de marktpartijen evenals van vraag
en aanbod factoren zoals concurrentie
Eindniveau
A&A-3 B
2
1
1
1
1
1
3
1
2
en aansprakelijkheid) en rol van
financial audit binnen corporate
governance (codes).
Historische ontwikkeling van financial
auditing.
Kennis van algemene theorieën die het
fenomeen auditing trachten te
verklaren (als vertrouwens-, agency-,
insurance- en informationtheory).
Proces van oordeelsvorming en de
fundamentele beginselen van
2
3
beroepsethiek voor accountants.
Positie van de accountant binnen het
systeem van governance in de
desbetreffende huishouding, in het
2
2
bijzonder de relatie met de raad van
commissarissen of/en het
auditcommittee dan wel andere
toezichthouders (waaronder AFM, BFT,
DNB).
9
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Eindniveau
A&A-1
Eindniveau
A&A-2
Kwaliteitsbewaking op het niveau van
beroep, kantoororganisatie en
individuele opdrachten.
3
1
3
Proces van opdrachtaanvaarding
respectievelijk voortzetten van een
opdracht, alsmede kennis van de
daarmee verbonden wet- en
3
1
3
3
1
2
1
1
1
1
1
1
Eindniveau
A&A-3 A
Eindniveau
A&A-3 B
3
3
regelgeving. Daarbij komen onder meer
algemene aspecten aan de orde zoals
objectiviteit en onafhankelijkheid,
vaststelling uitvoerbaarheid,
rationaliteit en risicomanagement
waaronder begrepen:
Inzicht in organisatorische aspecten
zoals teamsamenstelling, planning,
procesbewaking, dossiervorming.
NV COS m.b.t. de uitvoering van
controleopdrachten, overige assurance
opdrachten, aan assurance verwante
opdrachten (related services), alsmede
de daaruit voortvloeiende overige
regelgeving waaronder de Wwft.
Invloed van internationale
accountantsorganisaties (zoals IFAC,
FEE) op (de uitvoering van) assurance
services en wet- en regelgeving
gericht op accountants in Nederland en
Europa.
Invloed van andere (internationale)
organisaties (zoals PCOAB, EU, SEC) op
het functioneren van accountants.
Belangrijkste aspecten van het
accountantsberoep en
beroepsopvattingen in de EU en de
Verenigde Staten, specifiek met
betrekking tot de financial audit.
10
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Eindniveau
A&A-1
Eindniveau
A&A-2
Eindniveau
A&A-3 A
Proces van financial auditing: fasering
controleproces (planning, uitvoering,
evaluatie, afronding en rapportage).
3
2
3
3
Opstellen in hoofdlijnen van een
controleplan voor een verantwoording
als geheel en controleplan voor
specifieke onderdelen van een
3
1
2
3
3
1
2
3
3
1
2
3
Onderkennen van fraudesignalen en het
adequaat opvolging daaraan geven
3
2
2
3
Invloed van geautomatiseerde
systemen (van de gecontroleerde) op
planning, uitvoering, evaluatie
en rapportering van financial audits.
3
3
3
Eindniveau
A&A-3 B
verantwoording.
Verschillende aspecten die het
controlerisico bepalen (inherente
risico, interne controlerisico en
detectierisico) waaronder:
begrijpen van de doelstellingen,
strategie en activiteiten van de
onderneming, de interne en externe
omgeving, ondernemingsrisico’s en
procesrisico’s, kritische
succesfactoren en prestatieindicatoren en moderne interne
beheersingsconcepten in het kader
van de Audit & Assurance;
kennis van het materialiteitsbegrip
en methoden om deze te bepalen;
kennis van uitvoering
controleplan/werkprogramma op
het niveau van een post, proces,
doelstelling, risico,
controlemiddel/techniek;
alsmede de door de accountant toe
te passen geautomatiseerde
hulpmiddelen bij de uitvoering van
financial audits (zoals CAATS).
Eisen waaraan een systeem van interne
beheersing moet voldoen in het kader
van de risicoanalyse en de evaluatie
van interne beheersing.
3
11
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Eindniveau
A&A-1
Eindniveau
A&A-2
Eindniveau
A&A-3 A
Eisen van wet- en regelgeving waaraan
een financiële verantwoording moet
voldoen (IFRS, BW2 titel 9, Richtlijnen
voor de Jaarverslaggeving) als
3
1
3
2
3
2
3
3
3
2
3
3
Eindniveau
A&A-3 B
onderdeel van het toetsingskader bij de
financial audit.
Financial audit methoden, middelen en
technieken, aard, omvang
(deelwaarnemingen waaronder
steekproeven en gebruik maken van
uitkomsten data analyse) en tijdstip
van te vergaren bewijsmateriaal, zowel
op het niveau van een post als op het
niveau van een proces.
Gebruik maken van de werkzaamheden
3
2
van andere accountants (waaronder het
optreden als groepsaccountant) en
andere deskundigheden.
Afronding van de controle inclusief het
3
1
3
1
2
3
proces van oordeelsvorming en de
evaluatie van de bevindingen en
besluitvorming ten aanzien van de af te
geven verklaring. Aandacht dient te
worden geschonken aan de
verantwoordelijkheid van de accountant
voor het jaarverslag. Bijzondere
onderwerpen, die in de afronding aan
de orde kunnen komen, zijn:
gebeurtenissen na balansdatum, niet
uit de balans blijkende verplichtingen,
problematiek met betrekking tot
verslaggeving en controle in geval van
transacties tussen verbonden partijen,
going concern problematiek.
Rapportering van bevindingen:
verklaringen, managementletters en
overige rapporteringsvormen
(waaronder rapportering via
3
elektronische weg zoals XBRL/SBR),
inclusief kennis en inzicht in de
reikwijdte van de verantwoordelijkheid
van de accountant terzake.
12
Overige Assurance Services
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Eindniveau
A&A-1
Behoefte aan assurance services in
algemene zin (betrouwbaarheid en
relevantie van informatie, corporate
governance, stakeholder identification,
3
3
Eindniveau
A&A-2
Eindniveau
A&A-3 A
1
3
Eindniveau
A&A-3B
duurzaamheid, enz.).
Assurance framework (IFAC) en
verschillende objecten van assurance
3
services (data, processen/systemen en
gedrag).
Assurance proces in algemene zin
(planning, uitvoering, evaluatie en
3
3
rapportage) alsmede begrip van
specifieke elementen (mate van
zekerheid, standaarden en criteria).
Aantal assurance services zoals
2
2
2
2
2
2
2
2
beoordeling van financiële informatie,
assurance m.b.t. niet-financiële
informatie, compliance onderzoeken,
onderzoeken ten behoeve van de
overheid (rechtmatigheidsaspect),
andere bijzondere onderzoeken gericht
op het verschaffen van zekerheid
(waaronder bijzondere
controleopdrachten volgens NV COS
800-serie)
Opstellen hoofdlijnen plan van
uitvoering van dergelijke assurance
services en uitvoeringsplan op
onderdelen.
Beoordeling van de uitkomsten van het
onderzoek en de invloed hiervan op het
af te geven oordeel.
Rapportering uitkomsten andere
assurance services: invloed van de
aard van de opdracht op de
rapporteringsvorm, soorten
rapportering enz.
Communicatie van de accountant
/assurance provider met stakeholders.
2
2
Internationale ontwikkelingen op het
gebied van assurance services
waaronder continuous assurance.
1
1
13
Overige Services
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald
door de CEA
Eindniveau
A&A-I
Samenstelopdrachten en specifiek
overeengekomen werkzaamheden (in het
bijzonder de verschillen ten opzichte
van controle- en
3
3
Eindniveau
A&A-2
Eindniveau
A&A-3 A
Eindniveau
A&A-3 B
beoordelingsopdrachten) :
Samenstelopdrachten
doelstelling en algemene
uitgangspunten;
vaststellen van de
opdrachtvoorwaarden;
planning, dossiervorming, uit te
voeren werkzaamheden;
rapportering.
Opdrachten tot het verrichten van
2
2
2
2
overeengekomen specifieke
werkzaamheden met betrekking tot
niet-financiële informatie
Transactie gerelateerde adviesdiensten
14
Toepassing NV COS:
240
AA1
250
2410
Opdrachten
tot
het
beoordelen
van
financiële overzichten
Het beoordelen van tussentijdse financiële
402
4410
informatie door de accountant
entiteit
Samenstellingsopdrachten
2400
van
de
450
AA2
200
210
220
230
240
250
260
265
geïdentificeerde afwijkingen
Controle-informatie
Controle-informatie-Specifieke
overwegingen voor geselecteerde elementen
de Standaarden
Het overeenkomen van de voorwaarden van
controleopdrachten
Kwaliteitsbeheersing voor een controle van
505
510
520
540
Externe bevestigingen
Initiële controleopdrachten - Beginsaldi
Cijferanalyses
De controle van schattingen, met inbegrip
550
560
van schattingen van reële waarde, alsmede
van de toelichtingen daarop
Verbonden partijen
Gebeurtenissen na de einddatum van de
570
580
600
verslagperiode
Continuïteit
Schriftelijke bevestigingen
Bijzondere overwegingen– en controles van
610
financiële overzichten van een groep
(inclusief
de
werkzaamheden
van
accountants van groepsonderdelen)
Gebruikmaken van de werkzaamheden van
financiële overzichten
Controledocumentatie
De verantwoordelijkheden van de accountant
met betrekking tot fraude in het kader van
een controle van financiële overzichten
Het in aanmerking nemen van wet- en
regelgeving bij een controle van financiële
overzichten
Communicatie met de met governance
belaste personen
Meedelen van tekortkomingen in de interne
beheersing aan de met governance belaste
320
belang identificeren en inschatten door
inzicht te verwerven in de entiteit en haar
omgeving
Materialiteit bij de planning en uitvoering
530
Overwegingen met betrekking tot controles
van entiteiten die gebruik maken van een
serviceorganisatie
Evaluatie
van
tijdens
de
controle
500
501
315
330
een controle van financiële overzichten
Het in aanmerking nemen van wet- en
regelgeving bij een controle van financiële
overzichten
Algehele
doelstellingen
van
de
onafhankelijke accountant, alsmede het
uitvoeren van een controle overeenkomstig
personen en het management
Planning van een controle van financiële
overzichten
Risico’s op een afwijking van materieel
300
De verantwoordelijkheden van de accountant
met betrekking tot fraude in het kader van
van een controle
Inspelen door de accountant op ingeschatte
risico's
Het gebruiken van steekproeven bij een
620
700
705
706
controle
5500N Transactiegerelateerde adviesdiensten
710
interne auditors
Gebruikmaken van de werkzaamheden van
een door de accountant ingeschakelde
deskundige
Het vormen van een oordeel en het
rapporteren over financiële overzichten
Aanpassingen van het oordeel in de
controleverklaring van de onafhankelijke
accountant
Paragrafen ter benadrukking van bepaalde
aangelegenheden en paragrafen inzake
overige
aangelegenheden
in
de
controleverklaring van de onafhankelijke
accountant
Ter vergelijking opgenomen informatie vergelijkende
cijfers
en
vergelijkende
financiële overzichten
AA3A
15
720
De verantwoordelijkheden van de accountant
met betrekking tot andere informatie in
documenten
waarin
gecontroleerde
financiële overzichten zijn opgenomen
OOB
3410
Assurance-opdrachten betreffende emissie
verslagen
3850N Assurance- en overige opdrachten
betrekking tot prospectussen
met
AA3B
800
805
810
3000
3400
3402
4400
Bijzondere
overwegingen-controles
van
financiële overzichten die zijn opgesteld in
overeenstemming
met
stelsels
voor
bijzondere doeleinden
Bijzondere overwegingen - controles van
een enkel financieel overzicht en controles
van specifieke elementen, rekeningen of
posten van een financieel overzicht
Opdrachten om te rapporteren betreffende
samengevatte financiële overzichten
Assurance-opdrachten
Onderzoek van toekomstgerichte financiële
informatie
Assurance-rapporten betreffende interne
beheersingsmaatregelen
bij
een
serviceorganisatie
Opdrachten
tot
het
verrichten
van
overeengekomen specifieke werkzaamheden
met betrekking tot financiële informatie
16
Toepassing wet- en regelgeving
Bij het vak Audit & Assurance is het van groot
aangegeven op welk niveau bij welk deelvak je met
welke wet- en regelgeving moet kunnen omgaan.
belang dat je op een goede wijze met de wet- en
regelgeving kunt omgaan. In de Handleiding
Regelgeving Accountancy (HRA) is de meeste
regelgeving opgenomen die betrekking heeft op het
Gerelateerd aan de wet- en regelgeving wordt van
jou ook verwacht dat je met ethische vraagstukken
kunt omgaan en dat je vraagstukken vanuit een
professioneel kritische instelling kunt benaderen.
functioneren
tabel wordt
van
accountants.
In
onderstaande
Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA)
Niveau
A&A-1
Niveau
A&A-2
Niveau
A&A-3A
Niveau
A&A-3B
Ter introductie
Algemene Inleiding Handleiding Regelgeving
Accountancy
1
Wetgeving
Wet op het Accountantsberoep
1
Wet Tuchtrechtspraak Accountants
Wet Toezicht Accountantsorganisaties
2
2
Besluit Toezicht Accountantsorganisaties
2
2
Koninklijk besluit inwerkingtreding Wet
Toezicht Accountantsorganisaties en Besluit
2
2
2
3
3
Toezicht Accountantsorganisaties
Verordeningen
Verordening gedrags- en beroepsregels
accountants (VGBA)
1
Verordening op de Periodieke Preventieve
Toetsing
2
Verordening Accountantsorganisatie
1
1
1
Verordening inzake de onafhankelijkheid van
accountants bij assuranceopdrachten (ViO)
2
3
3
Nadere voorschriften
2
Nadere voorschriften inzake
accountantskantoren ter zake door of
namens deze kantoren uitgevoerde
assuranceopdrachten, anders dan wettelijke
controles in de zin van de Wet Toezicht
Accountantsorganisaties
Nadere voorschriften accountantskantoren
ter zake van assuranceopdrachten
2
2
Nadere voorschriften controle- en overige
standaarden
2
3
Richtlijnen voor de kwaliteitsbeheersing 1
3
2
(RKB1)
17
8A.1. Doelstelling Audit & Assurance 1:
het
Wtra
Wwft
Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie
samenstellen van jaarrekeningen en met de
beginselen van de accountantscontrole. Je leert
welke wet- en regelgeving van toepassing is bij de
accountantscontrole.
+ Toepassingen), B. Majoor en J. van
Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V.
Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel,
Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson
Ingangseis Audit & Assurance 1:
Je bent bezig met een bedrijfseconomische hbobacheloropleiding.
South Western
NBA Praktijkhandreiking 11.09; verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in
het
jaarverslag
opgenomen
corporate
Je
maakt
kennis
met
de
beginselen
van
Literatuur Audit & Assurance 1:
Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie
+ Toepassingen), B. Majoor en J. van
governance
Artikelen omtrent ethiek en de professioneel
kritische instelling
Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V.
NV COS 4410, Opdracht tot het samenstellen
van financiële informatie
NBA-Leidraad 14: Opdrachten in de mkb-
Aanbevolen (ondersteunende) literatuur:
Compendium Accountancy deel 1A en 1B
respectievelijk wet- en regelgeving en controle
van de jaarrekening
praktijk
VGBA
Artikelen omtrent ethiek en de professioneel
kritische instelling
Accountant (periodieke uitgave NBA Amsterdam)
Auditing Essentials, Brenda Westra (uitgave
Pentagan Publishing)
Boekenreeks Succesvol studeren voor auditing,
Toetsvorm:
Een schriftelijk tentamen. Kennisgerichte toetsing.
8A.2. Doelstelling Audit & Assurance 2:
Je leert bij Audit & Assurance 2 de wet- en
regelgeving toe te passen bij eenvoudige cases.
Brenda Westra (uitgave Pentagan Publishing)
Audit Alert (downloaden via de website van de
NBA)
Toetsvorm:
Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt
met name getoetst of je in staat bent de wet- en
regelgeving in eenvoudige praktijksituaties toe te
Ingangseis:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
en je hebt Audit & Assurance I behaald.
passen. Tijdens het examen mag je alle relevante
wet- en regelgeving meenemen.
Literatuur Audit & Assurance 2:
Handleiding Regelgeving Accountancy
editie 2014 (uitgave NBA Amsterdam)
Studenteneditie VRA
8A.3. Doelstelling Audit & Assurance 3A:
(HRA)
Je kunt de wet- en regelgeving toepassen op
complexe cases, je kunt tevens de verschillende
VGBA
WTA/BTA
Verordening Accountantsorganisaties
Nadere
Voorschriften
accountantskantoren
typologieën onderscheiden.
inzake Assurance- en aan assurance verwante
opdrachten
Wet op het accountantsberoep
NV COS
en je hebt Audit & Assurance 2 behaald.
Literatuur Audit & Assurance 3A:
Handleiding Regelgeving Accountancy
editie 2014 (uitgave NBA Amsterdam)
Verordening inzake de onafhankelijkheid van
accountants bij assuranceopdrachten (ViO)
Ingangseis:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
(HRA)
Studenteneditie VRA
VGBA
18
WTA/BTA
Verordening Accountantsorganisaties
Nadere
Voorschriften
accountantskantoren
Serie Elementaire Theorie Accountantscontrole;
Majoor en Van Kollenburg (uitgave Noordhoff
Uitgevers):
inzake Assurance- en aan assurance verwante
opdrachten
Wet op het accountantsberoep
NV COS
- Grondslagen van Auditing & Assurance
- De Praktijk van Auditing & Assurance
De kern van Knechel, Brenda Westra (uitgave
BNA Media)
Verordening inzake de onafhankelijkheid van
accountants bij assuranceopdrachten (ViO)
Wwft
Wtra
Toetsvorm:
Een schriftelijk tentamen. Bij het tentamen wordt
met name getoetst of je in staat bent de wet- en
Grondslagen van Auditing & Assurance (Theorie
+ Toepassingen), B. Majoor en J. van
Kollenburg, Noordhoff Uitgevers B.V.
Auditing, Assurance & Risk, W. Robert Knechel,
regelgeving in complexe
passen.
Gegevens
gepresenteerd en hebben
vakgebieden (op niveau 1
Steven E. Salterio & Brian Ballou, Thomson
South Western
IT-B@ased Audit, Folkers en Westra (uitgave
BNA Media)
Externe
Verslaggeving
en
Bestuurlijke
Informatieverzorging,
waardoor
integrale
afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen
van het examen die betrekking hebben op andere
NBA Praktijkhandreiking 11.09; verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van
in
het jaarverslag
opgenomen corporate
governance
vakgebieden dan het vakgebied Audit & Assurance,
worden voorafgaand aan het examen benoemd.
Voorafgaand aan het examen worden daartoe
aanwijzingen gegeven en/of materiaal beschikbaar
Artikelen omtrent ethiek en de professioneel
kritische instelling
AFM-rapporten (www.afm.nl):
- Kwaliteit accountantscontrole Big-4
gesteld.
-
Kwaliteit accountantscontrole Next-9
Kwaliteit accountantscontrole NBA kantoren
Kwaliteit accountantscontrole SRA kantoren
praktijksituaties toe te
worden
ongeordend
raakvlakken met andere
en/of niveau 2), zoals
Tijdens het examen mag je alle relevante wet- en
regelgeving meenemen.
8A.3. Doelstelling Audit & Assurance 3B:
Bij Audit & Assurance 3B worden de bijzondere
Aanbevolen (ondersteunende) literatuur:
Compendium Accountancy deel 1A, 1B en 2
respectievelijk wet- en regelgeving en controle
van de jaarrekening
onderzoeken behandeld. Je kunt aantonen dat je
weet hoe je een bijzonder onderzoek moet
verrichten.
Accountant (periodieke uitgave NBA Amsterdam)
Auditing Essentials, Brenda Westra (uitgave
BNA Media/AccountingWorld)
Succesvol studeren voor LAC, delen 1, 2A en
Ingangseis:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
en je hebt Audit & Assurance 2 behaald.
2B,
Brenda
Westra
(uitgave
BNA
Media/AccountingWorld)
Audit Alert (downloaden via de website van de
NBA)
Literatuur Audit & Assurance 3B:
Handleiding Regelgeving Accountancy
editie 2014 (uitgave NBA Amsterdam)
Studenteneditie VRA
(HRA)
Handboek Accountancy, prof.drs. A.D. Bac RA
en prof. J.C.A. Gortemaker RA (uitgave Kluwer)
Principles of Auditing, derde druk; Hayes,
Wallage, Dassen, (uitgave Financial Times
VGBA
WTA/BTA
Verordening Accountantsorganisaties
Nadere
Voorschriften
accountantskantoren
Prentice Hall)
inzake Assurance- en aan assurance verwante
opdrachten
19
Wet op het accountantsberoep
NV COS
Verordening inzake de onafhankelijkheid van
je in staat bent de informatieverzorgende
processen te clusteren naar taken, taken naar
functies en functies naar organisatorische
accountants bij assuranceopdrachten (ViO)
Wwft
Wtra
Auditing & Assurance, Bijzondere opdrachten,
eenheden;
je in staat bent de interne beheersing in
verband te brengen met functionele processen
en
andersoortige
processen,
zoals
B. Majoor (Noordhoff Uitgevers B.V.)
Succesvol studeren voor LAC, deel 3 bijzondere
onderzoeken, B. Westra en B. Heijkoop (uitgave
BNA Media)
geografische, productgeoriënteerde processen;
je in staat bent het risico te minimaliseren dat
er beslissingen worden genomen die de
realisatie van de organisatiedoelstellingen
Artikelen omtrent ethiek en de professioneel
kritische instelling
AFM-rapporten (www.afm.nl):
- Kwaliteit accountantscontrole Big-4
negatief beïnvloeden;
je in staat bent risicomanagement binnen
organisaties toe te passen zodat er een
redelijke mate van zekerheid wordt verkregen
-
ten
aanzien
van
het
behalen
van
de
organisatiedoeleinden;
je kennis hebt van een breed scala aan ITtoepassingen en je doorgrondt welke effecten
Kwaliteit accountantscontrole Next-9
Kwaliteit accountantscontrole NBA kantoren
Kwaliteit accountantscontrole SRA kantoren
Aanbevolen (ondersteunende) literatuur:
Compendium van de accountantscontrole, deel
3A bijzondere onderzoeken, Brenda Westra
(uitgave BNA Media)
de IT heeft op de informatieverzorging en de
bedrijfsvoering;
je weet wat er onder relevante kennis wordt
verstaan en je begrijpt welke invloed relevante
Leerboek Accountantscontrole, deel 7 bijzondere
onderzoeken, Frielink & Van Kollenburg (uitgave
Noordhoff Uitgevers)
informatie heeft op het besluitvormingsproces;
je weet op welke wijze je kunt nagaan of de
beschikbare informatie betrouwbaar is en je
doorgrondt wat het belang is van betrouwbare
Toetsvorm:
Het schrijven van een essay waarin praktijkcases
worden beschreven of het maken van een landelijk
examen. De betreffende praktijkcases gaan over
informatie;
je in staat bent een beheersingssysteem te
ontwerpen dat bijdraagt aan het bewaken van
de activa;
bijzonder onderzoek. Bij het schrijven van
praktijkcases laat je zien hoe je een bijzonder
onderzoek
moet
verrichten
(van
de
opdrachtbevestiging tot en met de rapportage aan
je in staat bent regels uit de wet- en
regelgeving toe te passen die expliciet
betrekking hebben op de interne beheersing van
organisaties.
de klant).
Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging 1 maakt
geen deel uit van de AA opleiding. De vakken
Bestuurlijke Informatieverzorging 1, Bestuurlijke
8B. Bestuurlijke Informatieverzorging
Het vak Bestuurlijke Informatieverzorging
opgedeeld in drie deelvakken:
Bestuurlijke Informatieverzorging 1
Bestuurlijke Informatieverzorging 2
is
Bestuurlijke Informatieverzorging 3
Met het vak Bestuurlijke Informatieverzorging
wordt beoogd dat:
je in staat bent om te doorgronden welke
invloed de factor mens heeft
functioneren van organisaties;
op
Informatieverzorging
2
en
Bestuurlijke
Informatieverzorging
3
worden
bij voorkeur
volgtijdelijk behaald. In onderstaande tabel zijn de
onderwerpen met bijbehorend niveau aangegeven.
De onderwerpen
thema’s.
zijn
gestructureerd
naar
tien
het
20
Onderwerp
Eindniveau
zoals bepaald
door de CEA
Eindniveau
BIV 2
Eindniveau
BIV 3
2
2
1. Mensen
De wederzijdse beïnvloeding tussen internal control en
1
management control
De effecten van prestatieprikkels op de controleomgeving
1
De effecten van maatregelen van interne beheersing op het
2
gedrag van mensen in organisaties en de daaruit voortvloeiende
informatiebehoeften en behoefte invloed op de
verantwoordingsinformatie uit te oefenen
Het belang van de controleomgeving en ethisch gedrag van
2
mensen voor de internal control en frauderisico
Een beheersingssysteem beoordelen dat zowel elementen van
internal control als elementen van management control in een
3
3
goede onderlinge balans omvat
2. Structuren
De wederzijdse beïnvloeding tussen organisatiekunde, systemen
van interne beheersing en de daarbij passende bestuurlijke
1
informatieverzorging
De verschillen tussen controletechnische functiescheiding en
arbeidsverdeling
2
2
De zwakke en sterke punten van bepaalde organisatiestructuren
en de betekenis daarvan voor de beheersings- en
informatiesystemen van organisaties
1
De relatie tussen organisatiestructuren, informatiebehoeften en
2
2
2
2
3
3
informatiestromen
De basiskenmerken van een informatiesysteem beschrijven dat
aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen
organisaties
Een bestuurlijk informatieverzorgingssysteem ontwerpen dat
aansluit bij de organisatiestructuur van verschillende typen
organisaties
3. Processen
De kenmerken van XBRL en BPR en de relatie tussen BPR en ERP
1
De gevolgen van BPR voor de interne beheersing en de
1
bijbehorende bestuurlijke informatie
De wijze waarop processen worden ontworpen
1
De relatie tussen standaardprocessen, standaardtypen van
2
2
1
1
organisaties en de bijbehorende informatiebehoeften en
informatiestromen
De relaties tussen verschillende processen in organisaties
beschrijven aan de hand van criteria op het terrein van de
interne beheersing en informatiestromen
De afweging maken tussen een procesoriëntatie en een
traditionele functionele structuur op basis van criteria op het
terrein van de interne beheersing
3
3
21
Onderwerp
Eindniveau
zoals bepaald
door de CEA
Eindniveau
BIV 2
Een bestuurlijke informatieverzorging ontwerpen (inclusief de
relevante beheersingsmaatregelen) die aansluit bij de processen
3
3
COSO-ERM model
1
1
De betekenis van de begrippen efficiëntie en effectiviteit van de
bedrijfsvoering
1
1
De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het in
stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en
effectiviteit van de bedrijfsvoering
1
1
De interactie tussen internal controls en management controls
bij het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en
effectiviteit van de bedrijfsvoering
2
2
De betekenis van informatieverzorging en daarbij in te zetten IT
1
1
1
1
1
1
Het belang van een goede documentatie van
beheersingsmaatregelen gericht op de efficiëntie en effectiviteit
van de bedrijfsvoering
1
1
De beheersingsmaatregelen die bijdragen aan de efficiëntie en
effectiviteit van het administratief (accounting) proces
3
3
Een beheersingssysteem ontwerpen dat bijdraagt aan de
3
3
Het belang van een systematische aanpak van risicomanagement
1
1
COSO-ERM model
1
1
De modellen van ERM en de verschillende risicoclassificaties die
gebruikt worden
1
1
De relatie tussen ERM, interne beheersing, corporate governance
en de rol van informatieverzorging daarin
3
1
3
Verschillende typen risico’s benoemen op het gebied van
strategie, de bedrijfsprocessen, rapportageprocessen en de mate
waarin wordt voldaan aan wet en regelgeving
3
2
3
Risico’s op het terrein van de informatieverzorging in kaart
brengen voor verschillende typen organisaties
3
3
Informatierisico’s uitwerken naar interne betrouwbaarheidsmaatregelen
3
3
Beoordelen of bedrijfsrisico’s systematisch zijn geanalyseerd en
of er systemen zijn om bedrijfsrisico’s systematisch te
analyseren
3
Eindniveau
BIV 3
in organisaties
4. Efficiëntie en effectiviteit van de bedrijfsvoering
voor het in stand houden dan wel verbeteren van de efficiëntie en
effectiviteit van de bedrijfsvoering
De wijze waarop interne beheersingsmaatregelen kunnen worden
ingezet bij het implementeren van de strategieën van
organisaties
De factoren die bijdragen aan een verbeterde efficiëntie en
effectiviteit van de gegevensverwerkende en rapportage
processen
efficiëntie en effectiviteit van de informatieverzorging.
5. Risicomanagement
2
3
22
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald door
de CEA
Eindniveau
BIV 2
Eindniveau
BIV 3
informatieverzorging
de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de
bedrijfsvoering
de informatie over de naleving van relevante wet- en
1
1
1
1
1
1
regelgeving
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
informatieverzorging
de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de
bedrijfsvoering
de informatie over de naleving van relevante wet- en
1
1
1
1
1
1
regelgeving
1
1
1
3
3
3
2
2
2
6. Informatie- en communicatietechnologie
Na afronding van de opleiding heeft de student kennis van de
gevolgen van veranderingen in de IT-infrastructuur voorzover
van betekenis voor:
de betrouwbaarheid van de bestuurlijke
Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de
gevolgen van veranderingen in IT-applicaties voorzover van
betekenis voor:
de betrouwbaarheid van de bestuurlijke
informatieverzorging
de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de
bedrijfsvoering
de informatie over de naleving van relevante wet- en
regelgeving
Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de
gevolgen van veranderingen in IT-management voorzover van
betekenis voor:
de betrouwbaarheid van de bestuurlijke
informatieverzorging
de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de
bedrijfsvoering
de informatie over de naleving van relevante wet- en
regelgeving
Na afronding van de opleiding heeft de student inzicht in de
gevolgen van veranderingen in de IT-strategie voorzover van
betekenis voor:
de betrouwbaarheid van de bestuurlijke
Na afronding van de opleiding kan de student een adequaat
IT-control systeem ontwerpen voorzover van betekenis voor:
de betrouwbaarheid van de bestuurlijke
informatieverzorging
de informatie over de effectiviteit en efficiëntie van de
bedrijfsvoering
23
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald door
de CEA
Eindniveau
BIV 2
Eindniveau
BIV 3
7. Relevantie van informatie
De betekenis van het begrip relevantie van informatie
1
1
De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het
3
3
De risico’s die de relevantie van informatie bedreigen
3
3
Informatieanalyse
2
2
Vaststellen op hoofdlijnen welke bestuurlijke informatie nodig
is voor besluitvorming, delegatie, verantwoording en het doen
functioneren van verschillende typen organisaties
3
3
verstrekken van relevante informatie
8. Betrouwbaarheid van informatie
De betekenis en het belang van het betrouwbaarheidsconcept
1
1
De beheersingsmaatregelen die leiden tot betrouwbare
financiële en niet financiële informatie (interne
3
3
De betekenis van datamodellering voor de betrouwbaarheid
van informatie
1
1
Het belang van een goede documentatie van
1
1
3
3
Een beheersingssysteem ontwerpen dat bijdraagt aan de
betrouwbaarheid van informatie
3
3
De interne betrouwbaarheidsmaatregelen die in een
2
2
3
3
Vaststellen welke gegevens moeten worden vastgelegd om de
gewenste informatie, met de gewenste betrouwbaarheid te
kunnen verzorgen
3
3
De procedures beoordelen die ten grondslag liggen aan
prognoses
3
Bepalen hoe geaggregeerde grootheden uit een grootboek of
3
betrouwbaarheidsmaatregelen)
beheersingsmaatregelen gericht op de betrouwbaarheid van
informatie (interne betrouwbaarheidsmaatregelen)
De werking van gebruikerscontroles, toepassingscontroles en
algemene computercontroles
praktijksituatie worden aangetroffen documenteren
Een normatieve beschrijving maken van in een bepaalde
praktijksituatie noodzakelijke interne
betrouwbaarheidsmaatregelen
3
3
dagboek zijn opgebouwd
Adviseren over welke gebruikerscontroles,
toepassingscontroles en algemene computercontroles in een
bepaalde situatie toepasbaar zijn
3
3
24
Onderwerp
Eindniveau
zoals
bepaald door
de CEA
Eindniveau
BIV 2
Eindniveau
BIV 3
1
1
De maatregelen van informatiecontrole die ertoe leiden dat
geen activa ongeoorloofd de organisatie verlaten
2
2
Een beheersingssysteem ontwerpen incl. de bijbehorende
bestuurlijke informatie dat bijdraagt aan de bewaking van de
activa van verschillende typen organisaties
3
3
De betekenis van het begrip compliance
1
1
1
De maatregelen van interne beheersing die bijdragen aan het
naleven van relevante wet- en regelgeving
2
2
2
De wet- en regelgeving met betrekking tot interne beheersing
op het gebied van betrouwbaarheid van informatie
3
3
Vaststellen welke informatie nodig is om te kunnen bepalen of
3
3
9. Bewaking van de activa van organisaties
De betekenis en het belang van bewaking van de activa van
een organisatie
10. Naleving van wet- en regelgeving
relevante wet- en regelgeving wordt nageleefd
8B.1. Doelstelling Bestuurlijke
Informatieverzorging 2:
Je
leert
de
processen
in
bedrijfstypen
te
Toetsvorm:
Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht de
beschrijven. Je kunt risicoanalyses opstellen en
hieraan conclusies verbinden. Je kunt de risico’s
plaatsen in het COSO-model en je leert om de
risico’s te ondervangen door maatregelen van
beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging
toe te passen in eenvoudige praktijksituaties.
interne beheersing.
8B.2. Doelstelling Bestuurlijke
Informatievoorziening 3:
Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging 2:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
Je leert een organisatie te adviseren over een
adequate
inrichting
van
de
administratieve
en
je
hebt
het
deelvak
Informatievoorziening 1 behaald.
organisatie om zo te komen tot een deugdelijke
basis voor de interne en externe verslaglegging.
Bestuurlijke
Literatuur Bestuurlijke Informatieverzorging 2:
Ingangseis Bestuurlijke Informatieverzorging 3:
Accounting Information Systems, Romney en
Steinbart (Pearson Education Limited)
De kern van de administratieve organisatie, M.
Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B.
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
en je hebt bij voorkeur het deelvak Bestuurlijke
Informatieverzorging II behaald.
Leeftink, L. Paape (uitgave Noordhoff
Uitgevers)
Literatuur Bestuurlijke Informatieverzorging 3:
Bestuurlijke Informatieverzorging deel 2A + 2B
Toepassingen, Starreveld, Van Leeuwen en Van
Nimwegen
Aanbevolen (ondersteunende) literatuur:
Succesvol studeren voor BIV/AO, delen 1 en 2, Van
der Ven en Westra, (uitgave BNA Media)
Inleiding EDP-auditing, Van Praat Suerink, Ten
Hagen Stam, hoofdstukken 7 t/m 11)
Accounting Information Systems, Romney en
Steinbart (Pearson Education Limited)
25
De kern van de administratieve organisatie, M.
Paur, A.G.J. van Boxel, J.L.J. Korstjens, C.B.
je gebeurtenissen en transacties voor de
volgende posten in de balans en winst- en
Leeftink, L. Paape (eindredactie)
Bestuurlijke Informatieverzorging in
perspectief, Van Leeuwen en Bergsma (uitgave
Noordhoff Uitgevers)
verliesrekening op een juiste wijze kunt
verwerken: immateriële vaste activa, materiële
vaste
activa,
financiële
vaste
activa,
voorraden,
vorderingen,
effecten,
liquide
Artikelen IT-controle en SBR
Artikelen:
- COSO, Internal Control – Integrated
Framework, Exposure Draft, 2011
middelen,
eigen
vermogen,
voorzieningen,
schulden, omzet, bedrijfsresultaat, bijzondere
baten en lasten;
je
op
basis
van
de
aard
van
het
-
Reacties van COSO op de maatschappij van
nu, J. Droogsma, MAB, sept. 2013
COSO, Internal Control – EM, Executive
summary, 2004
jaarrekeningprobleem de volgende zaken kunt
toepassen: het op de balans opnemen van activa
en passiva (‘recognition and derecognition’),
waardering en resultaatbepaling, consolidatie,
Control in an ag of empowerment; R.
Simons, Harvard Business Review
The balanced scorecard – measures that
drive performance, R.S. Kaplan & D.P.
inrichting
van
balans-,
en
winsten
verliesrekening, overzicht totaalresultaat en
kasstroomoverzicht, informatieverschaffing in
de toelichting (‘disclosure’);
Norton; Harvard Business Review
De zachte kant van harde
beheersingsmaatregelen: een Controls
Coderingstheorie, M. Kaptein & H.J. Vink,
je de volgende gebeurtenissen en transacties in
de jaarrekening kunt verwerken: inflatie,
koersveranderingen,
investeringen
en
desinvesteringen, fusies en overnames, aangaan
MAB, nov. 2012
Toetsvorm:
Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht de
van een joint venture, reorganisaties, afsluiten
van contracten, betalen van belastingen,
aangaan van een pensioenregeling, aantrekken
van leningen, emissie van aandelen, inkoop van
beginselen van de Bestuurlijke Informatieverzorging
toe te passen in complexe praktijksituaties.
Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en
hebben raakvlakken met andere vakgebieden (op
eigen aandelen, handel in derivaten, leasing,
factoring, verkrijgen van overheidssubsidie,
insolventie;
je de overeenkomsten en de verschillen kent
niveau 1 en/of niveau 2), zoals Audit & Assurance
en Externe Verslaggeving, waardoor integrale
afwegingen gemaakt moeten worden. De onderdelen
van het examen die betrekking hebben op andere
tussen de volgende rapporterende juridische
eenheden: naamloze vennootschap, besloten
vennootschap,
coöperatie,
onderlinge
waarborgmaatschappij, stichting, vereniging,
vakgebieden
dan
het
vakgebied
Bestuurlijke
Informatieverzorging worden voorafgaand aan het
examen benoemd. Voorafgaand aan het examen
worden daartoe aanwijzingen gegeven en/of
commanditaire
vennootschap,
vennootschap
onder firma, maatschap, eenmanszaak; dan wel
beursgenoteerd versus niet-beursgenoteerd;
je de overeenkomsten en verschillen kent
materiaal beschikbaar gesteld.
8C. Externe Verslaggeving
tussen de volgende rapporterende economische
eenheden: productiebedrijven, bouwbedrijven,
handelsbedrijven, uitgeverijen, dienstverlenende
instellingen,
banken,
Het vak Externe Verslaggeving is opgedeeld in drie
deelvakken:
Externe Verslaggeving 1
Externe Verslaggeving 2
verzekeringsmaatschappijen,
beleggingsinstellingen, agrarische bedrijven,
fondsenwervende
instellingen,
ziekenhuizen,
woningcorporaties, gemeentelijke en provinciale
Externe Verslaggeving 3
overheid, rijksoverheid;
je de overeenkomsten en verschillen kent als
gevolg van het land van vestiging van de
rapporterende
eenheid:
je
kunt
-
-
Met het vak Externe Verslaggeving wordt beoogd
dat:
verslaggevingseisen en –praktijken in diverse
26
landen
en
verslaggevingproblemen
van
multinationals onderscheiden. En je weet welke
In het kader van de controle van de jaarrekening
dient de accountant vanuit al deze invalshoeken
ontwikkelingen er spelen met betrekking tot
internationale
harmonisatie
van
verslagleggingregels;
je
onderscheid
kunt
maken
tussen
de
kennis en inzicht te hebben op twee niveaus:
De Nederlandse wet- en regelgeving
De International Financial Reporting Standards
van de IASB
verschillende
objecten
van
verslaggeving:
jaarrekening
en
jaarverslag,
tussentijdse
berichten, milieuverslagen en dergelijke (zie
tabel a).
Het vak Externe Verslaggeving 1 maakt geen deel
uit van de NBA Beroepsopleiding AA. Voor EV 2 en
EV 3 zijn in de onderstaande tabel de onderwerpen
aangegeven met het niveau waarop deze behandeld
worden.
Programma Externe Verslaggeving:
Onderwerp
Eindniveau zoals
bepaald door de
CEA
Eindniveau EV 2
Eindniveau EV 3
De grondslagen van de externe
3
3
3
De grondslagen van de Nederlandse wet- en
regelgeving met betrekking tot
verslaggeving en van IFRS
3
3
3
Het institutioneel kader van de
verslaggeving in Nederland en van IFRS
1
1
1
De professionele oordeelsvorming van de
3
3
3
2
2
2
verslaggeving
accountant bij de toepassing van
verslaggevingsnormen
De algemene beginselen voor waardering en
resultaatbepaling toepassen, waaronder het
3
concept van ‘fair value accounting’
Het jaarrekeningenbeleid van
ondernemingsleidingen in hoofdlijnen en de
economische consequenties van
jaarrekeningenbeleid
In hoofdlijnen de grondslagen voor
geïntegreerde verslaggeving
1
Gebeurtenissen en transacties op de juiste
wijze verwerken in de balans, de winst- en
verliesrekening en het kasstroomoverzicht
en deze op adequate wijze toelichten, met
3
1
2
3
inachtneming van de Nederlandse wet- en
regelgeving en IFRS
Kennis van IFRS-SME, de mogelijke
1
1
toepassing hiervan en de belangrijkste
verschillen met full IFRS
De formele/juridische eisen die van
toepassing zijn bij de opstelling en
1
1
openbaarmaking van financiële informatie
voor de naamloze vennootschap en de
besloten vennootschap
27
Onderwerp
Eindniveau zoals
bepaald door de
CEA
Eindniveau EV 2
Enkele kenmerkende aspecten van de
invloed van de juridische aard van andere
rapporterende eenheden (vennootschap
1
1
Eindniveau EV 3
onder firma, commanditaire vennootschap,
eenmanszaak, coöperaties en stichtingen)
op de jaarrekening
Enkele kenmerkende aspecten van de
1
1
invloed van de economische aard van de
rapporterende eenheid op de jaarrekening
voor financiële instellingen, not-for-profit
instellingen en bijzondere organisaties
Enkele kenmerkende aspecten van de
invloed van het land van vestiging van de
1
1
rapporterende eenheid op de jaarrekening
De hoofdlijnen van inhoud, rol en functie
van het jaarverslag en de tussentijdse
berichtgeving
1
Enkele kenmerkende aspecten van
geïntegreerde verslaggeving
1
De hoofdlijnen van de grondslagen en
1
algemene concepten van de financiële
analyse
Enkele eenvoudige basistechnieken van
financiële toepassingen
2
De wijze waarop professionele gebruikers
in het maatschappelijk verkeer tot
oordeelsvorming over de jaarrekening
1
komen
28
8C.1. Doelstelling Externe Verslaggeving 2:
RJK D3.1 Handreiking bij de toepassing van
fiscale grondslagen door kleine rechtspersonen;
de
Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor kleine
rechtspersonen, Jaareditie 2013; Raad voor de
Jaarverslaggeving; 2013; Kluwer;
International Financial Reporting Standards,
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
en je hebt het deelvak Externe Verslaggeving I
behaald.
Gecoördineerde Nederlandstalige teksten van
het Publicatieblad van de Europese Unie,
september 2013, editie 2013-2014 (aansluitend
op peildatum IFRS in E&Y); Kluwer; (IFRS)
Literatuur Externe Verslaggeving 2:
Jaarverslaggeving van Epe en Koetzier
Bijbehorend opgavenboek van Epe en Koetzier
Handboek externe verslaggeving. Het handboek
(naslagwerk
voor
Nederlandstalige
standaarden IASB)
Duurzaam
ondernemen,
MVO
voor
accountants; NBA 2012
Je kunt de balansposten opstellen
waarderingsstandaarden toepassen.
en
Ingangseis Externe Verslaggeving 2:
moet qua constructie en uitwerking aansluiten
bij het niveau van het Deloitte Handboek
Externe Verslaggeving
IFRS voor SME’s, Kluwer
Toetsvorm:
Schriftelijk tentamen. Je mag het Handboek Externe
Verslaggeving meenemen.
8C.2. Doelstelling Externe Verslaggeving 3:
Je kunt op basis van Nederlandse wetgeving en de
IFRS de verschillen op posten uit de balans en de
resultatenrekening herkennen en toepassen. Verder
kun je de regels voor de jaarverslaggeving
toepassen.
Ingangseis:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding AA
en je hebt bij voorkeur Externe Verslaggeving 2
behaald.
Literatuur Externe Verslaggeving 3:
Handboek Jaarrekening 2014 Toepassing van de
Nederlandse wet- en regelgeving en IFRS,
Böhmer e.a.; Kluwer (E&Y) in het bijzonder de
IFRS-gerelateerde onderdelen.
tekst
MKB-
Integrated reporting; het rapportagemodel van
de toekomst!; NBA 2013
Tentamen:
Schriftelijk tentamen. Je wordt in staat geacht
IFRS en de Verslaggevingsregels (voor het mkb) toe
te kunnen passen in complexe praktijksituaties.
Gegevens worden ongeordend gepresenteerd en
hebben raakvlakken met andere vakgebieden, zoals
Audit & Assurance en Bestuurlijke Informatieverzorging, waardoor integrale afwegingen gemaakt
moeten worden.
Toegestane literatuur tijdens tentamen:
Handboek jaarrekening (E&Y)
IFRS Gecoördineerde Nederlandstalige teksten
(IFRS)
Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor grote
en
middelgrote,
alsmede
voor
kleine
rechtspersonen
Let op! In deze boeken zijn slechts onderstrepingen
en arceringen van tekst, alsmede het aanbrengen
van plakkers als bladwijzers toegestaan. Annotaties
zijn niet toegestaan.
Handboek Jaarverslaggeving Stichtingen en
Verenigingen 2014; Kimenai e.a.; Kluwer
(Deloitte)
IFRS Leerboek 2013, International Financial
Reporting Standards; Backhuis e.a.; SDU; (PwC)
Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor grote
en middelgrote rechtspersonen, Jaareditie
2012; Raad voor de Jaarverslaggeving; 2012;
Kluwer;
29
8D.1. Fiscale Advisering
je
in
staat
verstrekken.
Het vak Fiscale Advisering is onderverdeeld in twee
zittingen.
Met het vak Fiscale Advisering wordt beoogd dat:
je in staat bent de belastingaangiften van
ondernemers en van onderneming
midden- en kleinbedrijf te verzorgen;
in
bent
fiscale
adviezen
te
Het vak Fiscale Advisering bouwt voort op het vak
Belastingrecht uit de bacheloropleiding.
het
Onderwerpen
Eindniveau zoals
bepaald door de CEA
Eindniveau
Fiscale Advisering
Uitwerken van adviesvraagstukken m.b.t. de
Inkomstenbelasting en Vennootschapsbelasting, waaronder:
fiscale faciliteiten;
de positie van de DGA;
3
3
Uitwerken van adviesvraagstukken m.b.t. de
Omzetbelasting en Loonbelasting
3
3
Algemene beginselen van de Wet op belastingen van
rechtsverkeer
1
3
Algemene beginselen van het successierecht
1
1
Het kunnen toepassen van de Wet op de dividendbelasting
2
2
fiscale zaken bij overdracht;
overname familiebedrijf
getoetst of je in staat bent fiscale adviezen te
verstrekken.
8D.2. Doelstelling bij Fiscale Advisering
Bij Fiscale Advisering ligt de nadruk op het
adviseren met betrekking tot fiscale vraagstukken.
Ingangseis Fiscale Advisering:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding
AA.
Studenten die vanaf 1 januari 2015 starten met
Fiscale Advisering: een businesscase gericht op het
toepassen van fiscale kennis en een schriftelijk
tentamen.
Literatuur Fiscale Advisering:
Belastingrecht voor Bachelors en
2013/2014 (Convoy Uitgevers B.V.)
Wegwijs
in
de
Masters
belastingheffing
van
ondernemingen, H.P.A.M. Arendonk (Koninklijke
Vermande/SDU)
Pocket Belastingwetten 2013, C.P.A. Geppaart
Toetsvorm:
Studenten die in september 2014 starten met
Fiscale Advisering: een schriftelijk tentamen,
bestaande uit twee deelzittingen. Bij het tentamen
wordt met name
30
8E. Strategisch Management
je alle aspecten van het management in het mkb
beheerst;
Met het vak Strategisch Management wordt beoogd
dat:
je de aspecten die behoren bij een proces van
fusie en overname te begrijpen en toe te
je de maatschappelijke aspecten van het
ondernemerschap in het mkb beheerst;
je de commerciële randvoorwaarden voor het
functioneren van het mkb beheerst ;
passen;
je de belangrijkste regels en wetten met
betrekking tot de rechtsvormen en de start en
faillissement van mkb-ondernemingen kunt
je
de
marketinginstrumenten
van
de
onderneming in het mkb kunt toepassen;
je
de
(volledige)
inhoud
van
een
ondernemingsplan van een onderneming in het
toepassen;
je geleerd hebt om abstract te denken,
waarmee de positie van de onderneming in het
mkb wordt bepaald;
mkb kent en kunt toepassen.
je in staat bent een typering van het mkb in
kwantitatieve en kwalitatieve zin te geven;
je de levenscyclus van een onderneming in het
mkb doorgrondt;
Onderwerp
Niveau
Niveau
Ondernemen in het MKB:
ondernemerschap in het MKB: ondernemingsplan;
management in het MKB: strategievorming in de praktijk; informatie als
3
3
3
3
3
3
3
3
productiefactor; veranderingsfactoren; verkrijging van informatie;
planning; (persoonlijke) faalfactoren; risicomanagement; turn-aroundmanagement; verandermanagement en kennismanagement
Marketingaspecten voor het MKB:
commerciële randvoorwaarden voor het functioneren van ondernemingen in
het MKB: omgevingsfactoren; de DESTEP-methode (een methode om nietbeïnvloedbare omgevingsfactoren goed in beeld te krijgen);
consumentenmarkt versus industriële markt; het strategieontwikkelingsmodel voor kleine bedrijven: een praktische toepassing van kritieke
succesfactoren, kritieke bedrijfsprocessen, SWOT-analyse, BBS, etc.;
marketinginstrumenten in het MKB
Investeren en financieren in het MKB:
investerings(begeleidings)aspecten: selectie, evaluatie en begroting in het
MKB, overschrijdingsproblematiek, duurzaam investeren;
advisering bij financieringsaanvraag;
stimuleringssubsidies in het MKB;
bijzondere financieringsvormen in het MKB;
betalingscapaciteitsmarge: berekenen van de leencapaciteit
Fusie en overname in het MKB
levenscyclus van bedrijven en formules in het MKB: start; groei; opvolging
en
opvolgingsproblematiek,
familieondernemingen;
due-diligence
onderzoek; management buy-in en buy-out; waarderingen van bedrijven;
juridische (samenwerkings)vormen: keuzemogelijkheden; joint ventures;
fusies; publiek private samenwerking; bij de B.V. m.n.: concernstructuur;
doeloverschrijding;
tegenstrijdig
belang; BW2-207c; anti-misbruik
wetgeving (zoals WKA, WBA, WBF)
31
Doelstelling Strategisch Management:
Toetsvorm:
Je dient kennis te hebben van de macroeconomische betekenis van het mkb, de typering
van de ondernemingen daarin en de problematiek die
annex is aan de bedrijfsvoering in het mkb. Je moet
Gedurende de lesperiode moet een businesscase
over fusies en overnames worden uitgewerkt. Het
vak wordt afgesloten
met een
schriftelijk
in staat zijn alle zaken te onderkennen die verband
houden
met
de
bedrijfsvoering
van
een
onderneming, de cliënt daarover te kunnen
informeren en waar nodig bij te staan.
schoolexamen. Beide onderdelen samen vormen het
eindcijfer.
Ingangseis Strategisch Management:
Je bent toelaatbaar tot de NBA Beroepsopleiding
AA.
Literatuur Strategisch Management:
Strategisch
Management
in
het
Middenkleinbedrijf; H.J. Dekker, H.M.P. Huls, D.P
Scherjon (Stenfert Kroese Groningen)
Bedrijf te koop, handboek voor koop, verkoop
en buy-out van bedrijven, Arthur Goedkoop en
Ad
Veken
(Uitgeverij
Business
Contact
Amsterdam/Antwerpen)
Waardering van ondernemingen; drs. W.T.M.
Veerman en prof.dr.mr. P.M. van der Zanden RA
(Reed Business Information)
Businesscase Tuincentrum
Aanbevolen (ondersteunende) literatuur:
Syllabus met artikelen
Testimonials en een schriftelijk examen
32
9A. EXAMENREGLEMENT NBA Beroepsopleiding AA
Hoofdstuk 1. Begripsbepaling
Artikel 1
In dit reglement wordt verstaan onder:
3. Degene die de in het eerste lid bedoelde
vakgebieden heeft afgerond met uitzondering
van het kernvakgebied Audit en Assurance,
wordt door het bestuur in de gelegenheid
gesteld een toelatingstoets af te leggen, welke
bij een voldoende resultaat toegang biedt tot de
de NBA: de Nederlandse Beroepsorganisatie van
Accountants;
het bestuur: het Bestuur van de NBA;
de wet: de Wet op het accountantsberoep;
NBA Beroepsopleiding AA.
4. Het bestuur stelt nadere
toepassing van het derde lid.
De Examencommissie: de Examencommissie voor
de NBA Beroepsopleiding AA;
het examen: het examen van de NBA
Beroepsopleiding AA;
Artikel 4
Het examengeld voor de NBA Beroepsopleiding AA
wordt op voorstel van de Examencommissie
vastgesteld door het bestuur.
examenonderdeel: een onderdeel van het
examen van de NBA Beroepsopleiding AA;
het tentamen: de toets van een examen of een
examenonderdeel;
regels
voor
de
Hoofdstuk 3. De Examencommissie
Artikel 5
eindtermen: de eindtermen bedoeld in artikel
56, eerste lid, onderdeel a van de wet;
de kandidaat: degene die zich heeft aangemeld
voor het tentamen.
1. Er is een Examencommissie.
2. De Examencommissie heeft tot taak uit hoofde
van volmacht de NBA Beroepsopleiding AA aan
te bieden.
de toelatingstoets: de toets waarbij de
theoretische kennis van het kernvakgebied Audit
en Assurance, zoals bedoeld in de eindtermen,
wordt getoetst.
3. De Examencommissie draagt er zorg voor dat de
NBA Beroepsopleiding AA een aanwijzing bedoeld
in artikel 49, tweede lid, onderdeel b van de
wet verkrijgt en behoudt.
Hoofdstuk 2. De NBA Beroepsopleiding AA
4. De Examencommissie brengt jaarlijks voor 1
april verslag uit aan het bestuur omtrent zijn
werkzaamheden in het afgelopen kalenderjaar.
Artikel 2
Onder de naam NBA Beroepsopleiding AA biedt de
NBA een opleiding aan, niet zijnde de praktijkstage
bedoeld in artikel 47 van de wet, welke is gericht
op het verkrijgen van het getuigschrift van de
Artikel 6
1. De Examencommissie bestaat uit een voorzitter,
tevens lid en ten minste vier gewone leden.
2. De gewone leden van de Examencommissie
opleiding tot Accountant-Administratieconsulent,
bedoeld in artikel 46 van de wet.
Het bestuur kan de NBA Beroepsopleiding AA doen
aanbieden door andere onderwijsinstellingen.
bestaan
uit
vertegenwoordigers
van
de
onderwijsinstellingen bedoeld in artikel 2,
tweede lid en overige leden. De overige leden
worden
benoemd
door
het
bestuur
op
Artikel 3
1. Tot de NBA Beroepsopleiding AA wordt
toegelaten degene die ten minste de beginselen
voordracht van de Examencommissie.
3. De voorzitter is geen lid van het bestuur en
staat niet in een dienstbetrekking tot de NBA.
4. De zittingsduur van de voorzitter en de overige
van
de
kernvakgebieden,
de
aan
de
kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden en
de overige ondersteunende vakgebieden, zoals
genoemd in de eindtermen, heeft afgerond.
leden bedraagt drie jaar met de mogelijkheid
van herbenoeming voor wederom drie jaar.
5. De leden beschikken over competenties die
relevant geacht kunnen worden in het licht van
2. De afronding van de in het eerste lid bedoelde
vakgebieden wordt aangetoond door middel van
getuigschriften
of
andere
schriftelijke
bewijsstukken.
de taak van de Examencommissie.
6. De Examencommissie vergadert zo vaak hij
zulks nodig oordeelt.
33
7.
De Examencommissie wordt bijgestaan door een
secretariaat. De kosten van het secretariaat
Artikel 9
1. Het bestuur
kan
individuele
kandidaten
de
Artikel 7
1. De overige leden treden af volgens een door het
mogelijkheid bieden tot het afleggen van een
mondeling tentamen. Het bestuur bepaalt in
nadere regels op welke gronden kandidaten
hiervoor in aanmerking komen.
bestuur vast te stellen rooster.
2. Het rooster wordt zodanig ingericht, dat voor
zover mogelijk telkenmale hetzelfde aantal
overige leden aftreedt.
2. Het bestuur kan bij bijzondere omstandigheden
bepalen
dat
een
extra
mondelinge
tentamenronde zal worden afgenomen. Het
bestuur kan in nadere regels voorwaarden
3. Het bestuur kan overige leden slechts ontslaan
op voordracht van de Examencommissie wegens
ongeschiktheid.
4. Hij, die benoemd is ter vervulling van een
opnemen waaraan kandidaten moeten voldoen
om aan een extra mondelinge ronde deel te
nemen.
tussentijds
opengevallen
plaats
in
de
Examencommissie treedt af op het tijdstip,
waarop degene, in wiens plaats hij is benoemd,
had
moeten
aftreden.
Hij
kan
worden
Artikel 10
Het bestuur stelt ten aanzien van de inschrijving
voor het examen, de gang van zaken tijdens het
examen en de eventueel te gebruiken hulpmiddelen,
herbenoemd.
nadere regels vast. Deze regels worden tijdig aan
de kandidaat bekend gemaakt.
komen voor rekening van de NBA.
Hoofdstuk 4. Het examenprogramma
Hoofdstuk 5. De Vakgecommitteerden
Artikel 8
1. Het bestuur stelt het examenprogramma vast.
2. Het bestuur biedt kandidaten ten minste
Artikel 11
Het
bestuur
benoemt
vakgecommitteerden.
en
ontslaat
de
tweemaal per jaar de gelegenheid tot het
afleggen van een examen. Hij maakt tijdig
bekend voor welke datum, bij wie en op welke
wijze kandidaten zich moeten aanmelden. In de
Artikel 12
1. Door het bestuur wordt per examenonderdeel
ten minste twee vakgecommitteerden benoemd.
bekendmaking wordt tevens vermeld het bedrag
van het ingevolge artikel 4, verschuldigde
examengeld, alsmede de wijze waarop en de
datum waarvoor dit moet worden voldaan.
2. De vakgecommitteerden zijn belast met het
voorbereiden van
de examenopgaven, de
antwoordindicaties
alsmede
de
beoordelingsnormen. De vaststelling van de
3. Het bestuur bepaalt de dag waarop de
tentamens dienen te worden afgelegd, alsmede
het tijdstip van aanvang en de duur van elk
tentamen, met inachtneming van het bepaalde
examenopgaven, de antwoordindicaties alsmede
de beoordelingsnormen geschiedt door het
bestuur.
3. De vakgecommitteerde draagt er zorg voor dat
in de artikelen 10 en 11. Zij deelt deze
gegevens tijdig mede aan de kandidaten.
4. Het bestuur laat, behoudens toepassing van
artikel 10, tentamens schriftelijk afnemen.
het
examenonderdeel
voldoet
aan
de
eindtermen.
4. De vakgecommitteerde draagt zorg voor de
totstandkoming van de uitslagen van de
5. Het bestuur draagt er zorg voor dat alle
stukken
die betrekking
hebben
op
het
examineren en de uitwerkingen van de
kandidaten ten minste twee jaren worden
verschillende
examenonderdelen.
De
vakgecommitteerde houdt hierbij rekening met
de op grond van artikel 9 behaalde punten.
5. De vakgecommitteerden dragen zorg voor de
bewaard.
6. Het bestuur draagt er zorg voor dat de
uitslagen van de examens ten minste vijf jaren
worden bewaard.
voorbereiding van het examenprogramma en de
actualisering daarvan.
6. De vakgecommitteerden kunnen zich laten
bijstaan door externe deskundigen. Zij doen dat
34
verkregen
Artikel 15
1. Het bestuur stelt voor elk examenonderdeel het
Een
vakgecommitteerde
is
verplicht
tot
geheimhouding
ten
aanzien
van
de
examenopgaven, de antwoordindicaties alsmede
de beoordelingsnormen behalve voor zover de
behaalde cijfer vast en deelt dit schriftelijk
mede aan de betrokken kandidaat.
2. Voor de beoordeling van een examenonderdeel
stelt het bestuur nadere regels vast.
uitvoering
van
dit
reglement
verdere
bekendmaking vereist.
8. Een vakgecommitteerde heeft recht op een
vergoeding welke wordt vastgesteld door het
3. Rekening houdend met de eindtermen en de bij
of krachtens de artikel 49 lid 2 onderdeel a van
de wet gestelde regels, kan het bestuur een
kandidaat
vrijstelling
verlenen
voor
niet dan na
toestemming.
7.
van
het
bestuur
examenonderdelen. Het bestuur kan hiervoor
nadere regels stellen.
4. Een kandidaat is geslaagd indien hij alle
examenonderdelen, van het afleggen waarvan hij
bestuur.
Hoofdstuk 6. Contractpartijen
Artikel 13
1. Op basis van een door het bestuur te verlenen
volmacht, kan de Examencommissie met andere
onderwijsinstellingen overeenkomsten sluiten
niet op grond van het derde lid is vrijgesteld,
overeenkomstig het bepaalde in de nadere
regels met goed gevolg heeft afgelegd.
5. Het bestuur reikt aan de kandidaat die voor het
voor het doen aanbieden van de NBA
Beroepsopleiding AA.
2. De onderwijsinstelling met welke een in het
eerste lid bedoelde overeenkomst is gesloten,
examen is geslaagd het getuigschrift uit, dat is
ondertekend door de voorzitter van de
Examencommissie of diens plaatsvervanger en
de secretaris van de Examencommissie alsmede
benoemt een vertegenwoordiger tot lid van de
Examencommissie.
3. Het bestuur kan een vertegenwoordiger op
voordracht van de Examencommissie weigeren
door de kandidaat.
Hoofdstuk 9. Geldigheidsduur van een examenonderdeel
wegens ongeschiktheid.
4. Het bestuur stelt de voorwaarden vast
waaronder de in het eerste lid bedoelde
overeenkomst wordt afgesloten.
Artikel 16
Een met goed gevolg afgelegd examenonderdeel
verliest zijn geldigheid na verloop van zes jaren na
de dagtekening van de in artikel 15, eerste lid
5. Tot de in het vierde lid bedoelde voorwaarden
behoort in ieder geval het recht om het door de
in
het
eerste
lid
bedoelde
andere
onderwijsinstelling
aangeboden
onderwijs
bedoelde schriftelijke mededeling, tenzij anders is
bepaald.
Hoofdstuk 10. Bezwaarprocedure
periodiek te beoordelen (visitatie).
Hoofdstuk 7. De inrichting van het examen
Artikel 17
Tegen een bij of krachtens dit reglement
schriftelijk genomen beslissing kan binnen zes
Artikel 14
1. Het examen van de NBA Beroepsopleiding AA
omvat de volgende examenonderdelen:
Audit en Assurance
weken
na
dagtekening
daarvan
schriftelijk,
gemotiveerd en ondertekend bezwaar worden
gemaakt bij het bestuur welke daarop in hoogste
instantie beslist.
Bestuurlijke informatievoorziening
Externe Verslaggeving
Fiscale Advisering
Strategisch Management
2. Het tentamen
bestuur.
wordt
afgenomen
Hoofdstuk 8. De beoordeling van het examen
Hoofdstuk 11. Slotbepalingen
Artikel 18
door
het
1.
In alle gevallen waarin dit examenreglement
niet voorziet en waarvoor een beslissing
noodzakelijk is, beslist het bestuur.
2. In bijzondere gevallen kan door het bestuur
worden afgeweken van dit reglement.
35
3. In gevallen genoemd of benoemd in het eerste
of tweede lid van dit artikel, waarvoor een
onmiddellijke beslissing noodzakelijk is, beslist
de voorzitter van het bestuur of diens
plaatsvervanger. Zijn beslissing deelt hij zo
spoedig mogelijk mee aan de leden van de
Examencommissie.
Artikel 19
Wijzigingen in dit reglement worden op voorstel van
de Examencommissie vastgesteld door het bestuur.
Artikel 20
Dit reglement wordt aangehaald als:
Examenreglement voor de NBA Beroepsopleiding AA.
Vastgesteld door het Bestuur van de NBA.
36
9B. NADERE REGELINGEN MET BETREKKING TOT HET
EXAMEN VAN DE NBA BEROEPSOPLEIDING AA
1. Toelating tot de NBA Beroepsopleiding AA
Artikel 1
5. De toegelaten hulpmiddelen worden bij de
oproep voor het tentamen vermeld. Niet
vermelde hulpmiddelen zijn niet toegestaan.
6. Kandidaten mogen alleen gebruik maken van het
verstrekte tentamenpapier.
7. Tijdens het tentamen is ten minste één
In de gevallen, bedoeld in artikel 3, derde lid
van het Examenreglement voor de NBA
Beroepsopleiding AA, biedt de Examencommissie
de gelegenheid om een toelatingstoets af te
surveillant aanwezig. De surveillance vindt
plaats onder verantwoordelijkheid van de
opleidingscoördinator.
8. Na opening van de zitting gelden de volgende
leggen.
2. De
toelatingstoets
wordt
schriftelijk
afgenomen. De kandidaat wordt tijdig van de
duur van de toelatingstoets op de hoogte
regels:
a. het is de kandidaten niet toegestaan met
elkaar te spreken. Overtreding van deze
regel
leidt
tot
uitsluiting
van
het
gesteld.
3. Een kandidaat is voor de toelatingstoets
geslaagd, indien hij daarvoor het cijfer 5,5 of
hoger heeft behaald.
betreffende tentamen;
b. heeft men vragen die geen betrekking
hebben op het tentamenwerk dan dient men
dit kenbaar te maken aan de surveillant;
4. De
toelatingstoets
wordt
één
corrector
beoordeeld. Hij legt zijn oordeel vast in een
score uitgedrukt op een schaal van 1 tot 100.
De corrector kent voor de uitwerking ten
c. slechts na toestemming van de surveillant
is toiletbezoek toegestaan;
d. het verlaten van de examenzaal is pas
toegestaan
nadat
er
1/3
van
de
minste tien punten toe.
5. De uitslag van de toetsingsuitslag wordt
uitgedrukt in gehele cijfers van 1 tot en met
10, waarbij het cijfer 1 als laagste en het cijfer
tentamentijd is verstreken; na 15 minuten
voor het verstrijken van de tentamentijd
mag de tentamenzaal niet meer worden
verlaten;
10 als hoogste waardering geldt. Hierbij wordt
een cijfer van 0,50 of hoger afgerond naar
boven; Een cijfer lager dan 0,50 word hierbij
afgerond naar beneden.
e. het onder d. gestelde is niet van kracht bij
kennelijk onwel zijn van de kandidaat.
9. De surveillant maakt over de gang van zaken
tijdens het tentamen proces-verbaal op. Dit
6. De uitslag wordt ter definitieve vaststelling
voorgelegd
aan
de
voorzitter
van
de
Examencommissie.
proces-verbaal wordt ondertekend door de
opleidingscoördinator en een surveillant en
wordt terstond ter beschikking gesteld aan de
Examencommissie.
1.
2. Inrichting Examen
Artikel 2
1. Kandidaten dienen zich ten minste een kwartier
10. Indien de kandidaat zich ten aanzien van een
tentamen aan bedrog schuldig maakt of heeft
gemaakt of in enig ander opzicht in strijd met
de voorschriften handelt of heeft gehandeld,
voor aanvang van het tentamen te melden.
2. Bij aanvang van het tentamen dient de
kandidaat de oproepkaart alsmede een geldig
paspoort of rijbewijs ter rechterzijde van de
zulks ter beoordeling van de surveillant en dit
voor of tijdens het afleggen daarvan wordt
ontdekt, zal hem de deelneming of verdere
deelneming aan het tentamen worden ontzegd.
tafel
te
leggen,
waarna
deze
worden
gecontroleerd.
3. Tijdens de tentamens mogen geen etuis op de
tafels aanwezig zijn.
De kandidaat ontvangt geen uitslagbrief en de
kandidaat wordt uitgesloten van deelname aan
het eerstvolgende tentamen van het betreffende
vak.
4. Tassen, aktenkoffers e.d. mogen niet open
naast
de
tafels
staan.
Mobiele
telefoontoestellen mogen niet mee in de zaal
genomen worden.
11. De
surveillant
die het bedrog
of
de
onregelmatigheid heeft geconstateerd, deelt dit
terstond mee aan de opleidingscoördinator.
Deze maakt hiervan proces verbaal op. Dit
37
de
duurt. De kandidaat wordt tijdig van de duur
van het deelexamen op de hoogte gesteld.
12. Indien het bedrog wordt ontdekt nadat het
tentamen is afgenomen, kan het tentamen
ongeldig
worden
verklaard
en
kan
het
certificaat waarop de uitslag staat vermeld de
4. Een kandidaat is voor het examenonderdeel
Audit & Assurance geslaagd, indien hij voor
ieder deelexamen bedoeld in het tweede lid het
cijfer 5,5 of hoger heeft behaald.
proces verbaal wordt ondertekend door
opleidingscoördinator en een surveillant.
kandidaat door de Examencommissie worden
onthouden.
Indien
enige
andere
onregelmatigheid wordt ontdekt nadat het
tentamen is afgenomen, kan het certificaat de
Artikel 4
1. Het
examenonderdeel
Informatieverzorging
bestaat
kandidaat door de Examencommissie worden
onthouden.
13. Indien
het
bedrog
of
enige
andere
onregelmatigheid wordt ontdekt nadat alle
deelexamens,
namelijk
Informatieverzorging
1,
Informatieverzorging
2
en
Informatieverzorging 3.
Bestuurlijke
uit
drie
Bestuurlijke
Bestuurlijke
Bestuurlijke
tentamens zijn afgenomen, kunnen één of
meerdere tentamens ongeldig worden verklaard
en kan het diploma de kandidaat door de
Examencommissie worden onthouden of indien
2. Een deelexamen wordt afgenomen in een
schriftelijk tentamen dat maximaal drie uur
duurt. De kandidaat wordt tijdig van de duur
van het deelexamen op de hoogte gesteld.
reeds uitgereikt, door de Examencommissie
worden teruggevorderd.
14. Een beslissing, bedoeld in het twaalfde of
dertiende lid, wordt de kandidaat schriftelijk
3. Een kandidaat is voor het examenonderdeel
Bestuurlijke
Informatieverzorging
geslaagd,
indien hij voor ieder deelexamen bedoeld in het
eerste lid, het cijfer 5,5 of hoger heeft
behaald.
meegedeeld. De beslissing is met redenen
omkleed.
15. Na het sluiten van de zitting door de surveillant
mag er niet meer worden geschreven.
Artikel 5
1. Het examenonderdeel
16. Bij het verlaten van de zaal levert men het
tentamenwerk
in
bij
de
surveillant
of
examinator. Het tentamennummer dat staat op
de tentamenoproep dient door de kandidaat op
bestaat uit drie deelexamens, namelijk Externe
Verslaggeving 1, Externe Verslaggeving 2 en
Externe Verslaggeving 3.
2. Een deelexamen wordt afgenomen in een
elk ingeleverd blad van het ingeleverde
tentamen werk te worden genoteerd.
17. Aan lichamelijk gehandicapte kandidaten wordt
de gelegenheid geboden de tentamens op een
schriftelijk tentamen dat maximaal drie uur
duurt. De kandidaat wordt tijdig van de duur
van het deelexamen op de hoogte gesteld.
3. Een kandidaat is voor het examenonderdeel
zoveel mogelijk aan hun individuele handicap
aangepaste
wijze
af
te
leggen.
De
Examencommissie wint zo nodig deskundig
advies in alvorens over
een
eventuele
Externe Verslaggeving geslaagd, indien hij voor
ieder deelexamen bedoeld in het eerste lid, het
cijfer 5,5 of hoger heeft behaald.
aanpassing te beslissen.
18. Kandidaten worden slechts toegelaten tot een
tentamen of een onderdeel van een tentamen na
betaling van examengeld.
Artikel 6
1. Het examenonderdeel Fiscale Advisering bestaat
uit twee zittingen.
2. Een zitting wordt afgenomen in een schriftelijk
Artikel 3
1. Het examenonderdeel Audit
bestaat uit vier deelexamens.
tentamen dat maximaal drie uur duurt. De
kandidaat wordt tijdig van de duur van het
deelexamen op de hoogte gesteld.
3. Een kandidaat is voor het examenonderdeel
&
Assurance
2. De deelexamens bestaan uit Audit & Assurance
1, Audit & Assurance 2 en Audit & Assurance 3.
3. Een deelexamen wordt afgenomen in een
schriftelijk tentamen dat maximaal drie uur
Externe
Verslaggeving
Fiscale Advisering geslaagd, indien hij voor het
tentamen het cijfer 5,5 of hoger heeft behaald.
Artikel 7
38
Het examenonderdeel Strategisch Management
wordt afgenomen door middel van testimonia en in
een schriftelijk tentamen dat maximaal drie uur
duurt. Een kandidaat is voor dit examenonderdeel
geslaagd indien hij het cijfer 5,5 of hoger heeft
behaald. De kandidaat wordt tijdig van de duur van
het deelexamen op de hoogte gesteld.
3. Beoordeling en Uitslag
1.
De kandidaat heeft het recht tot tien weken
nadat de uitslag van het tentamen hem heeft
bereikt het tentamen te komen inzien.
De kandidaat krijgt ter inzage:
de
examenopgaven,
antwoordindicaties
alsmede
de
beoordelingsnormen;
een
overzicht van de definitief toegekende
punten
een kopie van de eigen tentamenuitwerking;
het behaalde, niet afgeronde, eindcijfer.
Artikel 8
1. Per kandidaat wordt een tentamen door de
corrector
van
de
opleiding/hogeschool
beoordeeld. Hij legt zijn oordeel vast in een
2. Op verzoek kan aan de kandidaat een kopie van
de eigen tentamenuitwerking worden verstrekt.
Hiervoor kan een vergoeding worden gevraagd.
score uitgedrukt op een schaal van 1 tot 100.
De corrector kent voor de uitwerking ten
minste tien punten toe.
2. De uitslag van een tentamen wordt door de
Artikel 10
1. De stukken die betrekking hebben op het
tentamineren en de uitwerkingen van de
kandidaten worden aan een persoonlijk dossiers
corrector per kandidaat vastgelegd op een
beoordelingsformulier.
3. De beoordeling van de door de kandidaat
afgelegde examenonderdelen wordt uitgedrukt in
van de kandidaten toegevoegd. Deze worden per
examenonderdeel gebundeld en na twee jaar
vernietigd.
2. De persoonlijke dossiers van de kandidaten
gehele cijfers van 1 tot en met 10, waarbij het
cijfer 1 als laagste en het cijfer 10 als hoogste
waardering geldt. Hierbij wordt een cijfer van
0,50 of hoger afgerond naar boven. Een cijfer
worden bewaard totdat de kandidaat is geslaagd
voor het examen of tot er gedurende drie jaar
geen examenactiviteit van de kandidaat meer is
geweest. Dan wordt een verdicht dossier
lager dan 0,50 wordt hierbij afgerond naar
beneden.
4. In geval van een score tussen de 45 en 70
wordt door een externe deskundige een tweede
bewaard gedurende de geldigheidstermijn van
het laatst behaalde voldoende resultaat.
3. Het archief van de Examencommissie wordt op
een door de Examencommissie voorgeschreven
beoordeling uitgevoerd (volgtijdelijk).
De definitieve cijfervaststelling wordt voor alle
tweede correctiesituaties door de beide
correctoren in onderling overleg vastgesteld.
wijze door de secretaris beheerd.
5. Vrijstellingen
5. Wordt geen overeenstemming bereikt dan wordt
door de voorzitter van de Examencommissie
besloten tot een derde correctie voor alle
situaties waarbij er geen overeenstemming is
Artikel 11
1. Een verzoek tot vrijstelling dient schriftelijk te
worden aangevraagd bij de Examencommissie.
Voor de behandeling van het verzoek wordt door
met een score tussen de 52 en 58 punten of
neemt de voorzitter een besluit en stelt hij het
cijfer vast.
6. Het
laatst
behaalde
cijfer
voor
een
de Examencommissie een vergoeding in rekening
gebracht.
2. Een vrijstellingsverzoek wordt behandeld op
basis van de eindtermen.
examenonderdeel vervangt het eerder behaalde
cijfer voor dat examenonderdeel.
De uitslag wordt ter definitieve vaststelling
voorgelegd
aan
de
voorzitter
van
de
3. Voor
een
examenonderdeel
wordt
alleen
vrijstelling verleend indien dit examenonderdeel
is behaald bij een onderwijsinstelling die voor
dit examenonderdeel
7.
Examencommissie.
4. Inzage in Examens
Artikel 9
in het bezit is van een aanwijzing bedoeld in
artikel 49, tweede lid, onderdeel b, van de
wet en;
de kandidaat in het bezit is van een
getuigschrift
waaruit
blijkt
dat
een
39
opleiding op hbo-niveau is afgerond, of
beschikt over een getuigschrift waaruit
blijkt dat een opleiding met een aan hbo
gelijkwaardig niveau is afgerond, zulks ter
beoordeling van de Examencommissie.
4. In gevallen waarin sprake is van een duidelijke
onbillijkheid, kan de Examencommissie in
afwijking van het derde lid vrijstellingen
verlenen.
6. Mondelinge tentamens
Artikel 12
1. Een mondeling tentamen wordt afgenomen als
de kandidaat daartoe een schriftelijk verzoek
indient en op basis van een doktersverklaring
blijkt, dat kandidaat niet in staat is een
schriftelijk tentamen af te leggen.
2. Het tentamen wordt afgenomen door twee
examinatoren die worden aangewezen door de
Examencommissie. De twee examinatoren nemen
het examen af en leggen de vragen en
bevindingen in een protocol vast. Ze bepalen
gezamenlijk de uitslag van het mondelinge
tentamen.
40
10. Overgangsregeling
3. studenten die voor 1 september 2009 gestart
zijn met de NBA Beroepsopleiding AA en het vak
In het studiejaar 2009 / 2010 is de NBA
Beroepsopleiding AA gestart met het nieuwe
curriculum. Dit curriculum is gebaseerd op de
eindtermen zoals vastgesteld door de CEA.
Externe Verslaggeving 2 ‘oude stijl’ nog niet
behaald hebben, dienen op basis van het nieuwe
examenprogramma
het
vak
Externe
Verslaggeving 2 en Externe Verslaggeving 3 te
Studenten kunnen vanaf dat studiejaar alleen nog
examens afleggen die gebaseerd zijn op het meest
recente examenprogramma.
behalen.
4. Het programma voor het vak Strategisch
Management is per ingang van het studiejaar
2012 – 2013 ingrijpend gewijzigd. Studenten
Wat betekent dit voor studenten die voor september
2009 met de NBA Beroepsopleiding AA zijn
begonnen? Het volgende:
1. (deel)vakken die nog niet behaald zijn, worden
die het vak Strategisch Management hebben
gevolgd voor het studiejaar 2011 – 2012 krijgen
in het studiejaar 2012 – 2013 nog eenmaal de
mogelijkheid om examen te doen op basis van
vanaf 1 september 2009 volgens het nieuwe
examenprogramma behaald
2. voor studenten die vanaf 1 september 2009
gestart zijn met de NBA Beroepsopleiding AA
het oude programma.
5. De CEA hanteert voor de eindvakken Audit &
Assurance, Bestuurlijke Informatieverzorging,
Externe Verslaggeving en Fiscale Advisering een
vervalt de verplichting inzake de vakken Kosten
& Opbrengsten en Financiering.
overgangsregeling van zes jaar, gerekend vanaf
1 januari 2009.
41

Blog - Terugblik op passieproject 2014

Erkende PE-instelling: NieuwBestuur

ISO 9001 gecertificeerd

Ecuphar is een dynamische en snel groeiende Belgische

Dienstverlening Feestdagen

Onderzoeksmethodiek Rekenkamer Rotterdam

Compliance Medewerker - Bilthoven Biologicals

Vraag en antwoord verplichte PE-onderwerpen 2014/2015

DO-IN 2015 - Nederlandse School voor Klassieke Shiatsu