Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers
jaargang 26 NR 5
mei 2012
Stop de pillenvervalsers: met een
QR-code kan medicatie beter
beveiligd worden
Physician assistants ook bevoegd
om zelfstandig geneesmiddelen
voor te schrijven
O p ti ma
Far ma
Dossier allergie: bij allergisch astma
ook rhinitis behandelen
Apothekersassistenten
Isabella van Oosterhout en
Marion Lauwen - van Steen
Centrale Bereidings Apotheek Nederland
Bereiden is het allerleukste
OF–5 safe.indd 1
16-05-12 12:49
jaargang 26 NR 5
mei 2012
O p ti ma
Far ma
colofon
NIEUW
in dit nummer
Optima Farma is een
uitgave van de KNMP
Interview
Redactieadres
Postbus 30460,
2500 GL Den Haag
tel. 070 373 73 02
fax 070 346 49 26
[email protected]
Apothekersassistenten
Isabella van Oosterhout
en Marion Lauwen - van
Steen vinden bereiden het
leukste van het vak. 10
Uitgever
Marianne Verhoeven
PATIËNT
Hoofdredacteur
Elma Stitzinger
Yola de Vries leeft
sinds haar geboorte
met ernstige vormen
van allergie. 12
Redactie
Irene Berbee
Edwin Bos
Simone La Lau
Marc de Leeuw
Mike Nettekoven
Michiel Tent
Froukje Wattel
Zonbescherming voor
de meest gevoelige kinderhuid
NIEUW: Eucerin Sun Kids beschermt de huid en
ondersteunt het huideigen DNA beschermingsvermogen.
De vernieuwde en geavanceerde formule met
SPF 50+ bevat Licochalcone A en Glycyrrhetinezuur,
dat de huid op celniveau beschermt tegen UV-straling.
Eucerin Sun Kids is dé speciale zonbescherming die
de gevoelige kinderhuid nodig heeft.
Adreswijzingen &
abonnementen
KNMP, t.a.v. redactie Optima
Farma, Postbus 30460,
2500 GL Den Haag
tel. 070 373 73 02,
fax 070 346 49 26
[email protected]
Advertenties
Monique Ruigrok
tel. 070 373 74 07
[email protected]
Jan Breeman
tel. 06 460 961 50
[email protected]
FSC
OF–5 safe.indd 2-3
15170045_SUN_Kids_210x297_Optima_Farma.indd 1
23-04-12 14:01
Met onder meer: bij
allergische astma ook
rhinitis behandelen,
CSI-team Erasmus speurt
naar allergieën. 14
Fotografie
Hans Oostrum Fotografie,
Den Haag
Volgende Optima Farma
21 juni
DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID
Dossier
Allergie
Vormgeving
Jan van Halm
Jaap Snijder
Druk
Delthage B.V. Den Haag
Optima farma
bij dit nummer
4
Nieuws & actualiteiten
9
Het vak: geneesmiddelverklaring voorkomt last bij grens
18 Het vak: met SmartFilling elke
avond op tijd klaar
19Verenigingsnieuws
21 Actueel: medische noodzaak
schept verwarring
22 Actueel: stop de pillenvervalsers
25 Nascholing: studeren wanneer
het jou uitkomt
26 Het vak: steeds meer zorgverleners Allergisch
We hebben allemaal het beste
voor met de patiënt, denken
dat we het allemaal zo goed
weten en dan vinden we het heel
vervelend als die patiënt dat
niet waardeert. Zo wordt een
apothekersassistent die uit eigen
beweging een medicijn vervangt
door een ander medicijn of
merk zelden gewaardeerd. Niet
zo gek vind ik. Zeker als je weet
dat voor veel patiënten er een
heel goede reden is dat zij voorkeur hebben voor een bepaald
merk of bepaalde stof. Omdat
ze bijwerkingen hebben bijvoorbeeld. Het is nu eenmaal zo dat
je in de apotheek heel weinig
weet over de gezondheidsgeschiedenis van de patiënt, want
de voorgeschreven medicatie
geeft dat inzicht niet. Zo ook
in het verhaal van de patiënt
met zware allergie deze maand:
zij kreeg een medicijn met de
stof cetirizine mee in plaats van
levocetirizine. Je kunt je de taferelen aan de balie wel voorstellen. Gelukkig is het tussen deze
patiënt en haar apotheker weer
helemaal goed gekomen. Maar
vooraf overleggen met de patiënt: daar is natuurlijk helemaal
niets mis mee
mogen recepten uitschrijven
28 Advies aan de balie: Frankrijk
Elma Stitzinger
Hoofdredacteur
3
16-05-12 12:49
Nieuws & Actualiteiten
Bosbessen beschermen geheugen
Minstens eens per week
een schaaltje bessen eten
kan de hersenen beschermen tegen veroudering.
Dit blijkt uit een studie
in Annals of Neurology.
Sinds 1980 werden de
eetgewoontes van 16.000
vrouwen gevolgd. De
vrouwen die de meeste
bosbessen – en aardbeien
– aten hadden minder
snel last van geheugen-
problemen dan vrouwen
die deze vruchten het
minst aten. Het verschil
stond ongeveer gelijk aan
tweeënhalf jaar veroudering. Bosbessen en aardbeien bevatten antioxidanten die beschermen
tegen chronische ziekten,
zoals diabetes. Ze lijken
dus nu ook het geheugen
te verbeteren.
Medicijn met paplepel ingegoten
Frisdrank vergroot kans
op beroerte
Ouders van kinderen die regelmatig antibiotica krijgen,
gebruiken zelf ook meer medicatie. Onderzoeker Josta de
Jong van de Rijksuniversiteit
Groningen ontdekte samen
met collega's dat 19,1% van
de moeders van kinderen die
regelmatig antibiotica kregen, deze medicatie zelf ook
regelmatig gebruikten. Van
kinderen die nooit antibiotica
gebruikten, slikte maar 5,5%
van de moeders regelmatig
antibiotica. Onder vaders was
dit respectievelijk 9,1% en
3,3%. De onderzoekers vinden dat meer inzicht nodig is
in de factoren die antibioticagebruik bij kinderen bepalen.
Niet alleen om het gebruik
van deze medicatie terug
te dringen en maar ook om
resistentie te beperken.
Een studie van het Cleveland Clinic's
Wellness Institute is de eerste die
het risicoverhogende effect van
een dagelijkse portie gesuikerde
frisdrank op een beroerte aantoont.
Uit dezelfde studie blijkt dat koffie,
met of zonder cafeïne, dat effect
tegengaat. Eerder onderzoek had
het consumeren van frisdrank al
geassocieerd met gewichtstoename,
diabetes, hoge bloeddruk, hoog
cholesterol en jicht.
Wijs Oranje supporters op de nodige
vaccinaties
Het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR)
en het RIVM laten weten dat
nog lang niet alle voetbalsupporters die deze zomer het EK
in Polen en Oekraïne bezoeken, zich gemeld hebben voor
vaccinaties. EK bezoekers
wordt geadviseerd om vaccinaties te halen tegen hepatitis
A en DTP. Verder komt in
beide landen hondsdolheid
(rabiës) voor. In geval van een
beet door hond of kat moet
direct een arts bezocht
worden.
Gevangenissen
voor Kring
FK App nu ook voor
Android
Kring-apotheek gaat
alle Nederlandse gevangenissen voorzien
van farmaceutische
zorg. Het bedrijf heeft
hiervoor de Europese
aanbesteding gewonnen. Het contract is
voor de duur van zes
jaar en gaat in op 1 juli
2012.
Het Farmacotherapeutisch
Kompas (FK) is nu ook
beschikbaar als App voor
smartphones en tablets met het
Android-systeem. De App was
al langer te downloaden voor
iPhone en iPad. FK voor Android is
gratis te downloaden in de online
winkel van Google: Play. Eenmaal
geïnstalleerd heb je geen internetverbinding nodig om het FK te
raadplegen.
Wereld Long Fonds:
zeker 50 miljoen mensen stierven in
de afgelopen 10 jaar aan de gevolgen van roken
Stoppen ook na 40 jaar zinvol
Verslaafde rokers hebben geen excuses meer: zelfs na
40 jaar is het nog goed om te stoppen.
Firdaus Mohamed Hoesein (UMC Utrecht) bestudeerde 2.200 mensen van gemiddeld 60 jaar die 40 jaar
lang een pakje sigaretten per dag hebben gerookt.
De helft van de mensen stopte met roken voor het
onderzoek, ze hadden geen COPD. In de loop van
drie jaar blijkt de longfunctie van de rokers aanzienlijk te verslechteren. Die daling gaat echter een
stuk langzamer bij de mensen die meer dan een jaar
gestopt waren met roken.
68% minder winst voor Mediq in
eerste kwartaal 2012
4
OF–5 safe.indd 4-5
Margo Briejer heeft op 27 april jl. een
Koninklijke Onderscheiding (Ridder in
de Orde van Oranje Nassau) ontvangen.
Briejer heeft zich, naast haar fulltime
baan, de afgelopen 25 jaar onvermoeid
en vrijwillig ingezet voor de kwaliteitsverbetering, kennisvermeerdering
en borging van het beroep van de
Nederlandse apothekersassistent en de
farmaceutische zorg in Nederland.
jaar wordt bekend hoe Mediq
in de kosten gaat snijden.
“Maar daarbij gaan we niet de
botte bijl hanteren”, aldus een
woordvoerder.
Optima farma
Patiënten die COX-2-remmers slikken
zonder trouw maagzuurremmers te
gebruiken, hebben een verhoogd
risico op maagbloedingen en bloedingen van het bovenste deel van
de dunne darm. Onderzoeker Vera
Valkhoff en collega’s van het Erasmus MC in Rotterdam analyseerden
gegevens van ruim 14.000 patiënten
van 50 jaar en ouder die COX-2-remmers in combinatie met een maagbeschermer kregen voorgeschreven.
Tegenover elke 10% vermindering
van therapietrouw stond 9% meer
risico op maag- of darmcomplicaties.
Volgens Valkhoff is het juist nu extra
van belang om patiënten hierop te
wijzen omdat maagzuurremmers
niet meer in alle gevallen worden
vergoed. De patiënt motiveren om
dit middel uit eigen zak te betalen is
daarom nodig.
Een lintje, proficiat!
Mediq ziet winst fors kelderen
Mediq Apotheken Nederland
zag in het eerste kwartaal van
2012 de winst met 68% dalen
en de omzet met 4%. Mediq
zegt dat de marktwerking in
de farmacie de belangrijkste
oorzaak is en dat kostenbesparingen onvermijdelijk zijn.
In het derde kwartaal van dit
Therapieontrouw bij
COX-2-remmers:
maagbloedingen
Optima farma
5
16-05-12 12:49
Nieuws & Actualiteiten
Visolie helpt bij parodontitis
Australische onderzoekers raden visolie aan om parodontitis,
ontstekingen van het weefsel
rondom de tand, te behandelen. De visvetzuren komen ook
de algehele gezondheid ten
goede. Ze bestudeerden acht al
eerder uitgevoerde studies. Bij
alle onderzoeken zorgden de
vetzuren in de visolie voor een
verbetering van de mondgezondheid. In twee gevallen,
Vergunning Rinileen definitief ingetrokken
waar een combinatie van aspirine en visolie werd gebruikt,
waren de resultaten significant.
De omzet van
Lipitor daalde
met 71% in de VS
en wereldwijd
met 42%.
De Raad van State heeft uitspraak gedaan in de zaak tussen
VSM en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
(CBG). De Raad van State oordeelt dat het CBG terecht de
handelsvergunning voor het
homeopathische middel Rinileen tabletten heeft ingetrokken. VSM heeft de geclaimde
werking, zoals aangegeven
op de verpakking en in de bijsluiter, niet wetenschappelijk
kunnen bewijzen.
Waarschuw voor ‘rijgevaarlijk’
geneesmiddel
Jaarlijks zijn 33 tot 66 doden in het
Nederlandse verkeer toe te schrijven aan het
gebruik van ‘rijgevaarlijke’ geneesmiddelen.
Dit blijkt uit een recente schatting van
deskundigen van onder meer de
Rijksuniversiteit Groningen en het Nederlands
Forensisch Instituut. De onderzoekers adviseren apotheekmedewerkers om patiënten die
rijgevaarlijke geneesmiddelen slikken hier op
te wijzen. Ook raden ze betere bijsluiters aan.
50% van de Griekse kinderen
Winstdaling Lipitor
Pfizer heeft in het eerste kwartaal van dit jaar 19% minder
winst geboekt door lagere verkopen van Lipitor. Pfizer raakte
eind vorig jaar de exclusiviteit van Lipitor kwijt. De omzet van
Lipitor daalde met 71% in de Verenigde Staten en wereldwijd
met 42%. In Nederland verliep het patent op 6 mei en sinds
begin dit jaar zijn er drie generieke varianten op de Nederlandse markt: een van Pfizer zelf en twee van Ranbaxy.
tussen 10 en 12 jaar is te
dik 21% is obese
25% Nederlandse kinderen
te dik
Bijna een kwart van de
Nederlandse kinderen
tussen de 10 en 12 jaar is
te dik, blijkt uit onderzoek van het VUmc. 22%
heeft overgewicht en 6%
kampt zelfs met extreem
overgewicht. Nederlandse
kinderen drinken meer frisdrank
dan kinderen in andere Europese
landen. Toch vallen de Nederlandse
cijfers in Europees perspectief mee. Zo
staat Griekenland er een stuk slechter voor.
Vitamine D-tekort door zonnebrandcrème
Privacy kan beter
Uit cijfers van Apotheken door Cliënten Bekeken (ACB), een initiatief van de
NPCF dat startte in 2012, blijkt dat in de periode 2005-2010 de waardering
van privacy in de apotheek maar met 0,2% is gestegen van 8,1 naar 8,3. Ter
vergelijking: de deskundigheid van de apotheek waarderen klanten veel beter,
namelijk met een 9,7!
6
OF–5 safe.indd 6-7
Zelfzorgmiddelen zinloos bij insectenbeten
Dat meldt een overzichtsartikel in het
Britse Drug and Therapeutics Bulletin.
Dat antihistaminica in tabletvorm zouden
helpen tegen jeuk, vindt weinig steun in
de lite-ratuur. En dat corticosteroïden in de
vorm van zalf of tabletten jeuk en ontsteking tegengaan, is nooit wetenschappelijk
bewezen. Alleen eczeempatiënten hebben
hier baat bij. En zalven met pijnstillers of
anaesthetica zijn slechts zeer
beperkt effectief.
In een Deense studie werden de vitamine D-levels in het lichaam gemeten voor en na blootstelling aan UV B-straling.
Bij 37 vrijwilligers werden
verschillende hoeveelheden
zonnebrandcrème met
SPF 8 aangebracht:
0, 0,5, 1, 1,5 of 2 milligram
per vierkante centimeter.
De UV B-straling in combinatie met de dunne lagen
zonnebrandcrème leidde
tot meer vitamine D in het
lichaam. Alleen bij de
dikste laag was dit niet het
geval. En juist deze dikke
laag wordt door de WHO
aanbevolen. De Deense
wetenschappers vinden
het nodig dat de WHO de
richtlijnen opnieuw bekijkt.
Zo gezond mogelijk zwanger
worden
Nederland kent een relatief hoge babysterfte.
Vrouwen en mannen kunnen al vóór de zwangerschap veel doen om de kans op een gezond
kind te vergroten. Op de nieuwe website
strakszwangerworden.nl geven ruim 20
samenwerkende organisaties, waaronder
de KNMP, tips en adviezen om zo
gezond mogelijk zwanger
te worden. Voor in de
apotheek zijn voorlichtingsmaterialen
beschikbaar, deze
zijn te bestellen op
rivm.nl/toolkits.
Minder dementie dan
verwacht
Volgens wetenschappelijk onderzoeker Elisabeth Schrijvers van het
Erasmus MC is het aantal mensen
dat lijdt aan dementie, minder
groot dan verwacht. Zij vergeleek twee groepen mensen in de
leeftijden tussen 60 en 90 jaar. In
de groep die in 2000 startte, komt
dementie per leeftijdscategorie
minder vaak voor dan in de groep
die in 1990 is gestart. Overigens
zal het totale aantal dementerenden wel toenemen doordat
mensen gemiddeld steeds ouder
worden.
Optima farma
7
16-05-12 12:49
– ingezonden mededeling –
Het vak
Geneesmiddelsubstitutie?
Geneesmiddelsubstitutie
Geneesmiddelverklaring
voorkomt last bij grens
generiek
Seroquel (IR)*
quetiapine** generiek?
als antipsychotica en antidepressiva
‘‘…middelen
…middelenalsantipsychoticaenantidepressiva
***
kunnen niet zonder meer worden gesubstitueerd***
kunnennietzondermeerwordengesubstitueerd
vanwege patiënt gebonden factoren…’
vanwegepatiëntgebondenfactoren…’
Douane kan reiziger
aanzien voor drugskoerier
initiatief
Reizigers die met opiumwetgeneesmiddelen op
pad gaan naar het buitenland, dienen hiervoor
een verklaring te hebben,
ondertekend door hun behandelend arts. Veel mensen weten dit niet of vragen deze verklaring te laat
aan. De apotheek kan hen
hierop tijdig attenderen.
generiek
Seroquel (IR)* of quetiapine** generiek?
Seroquel XR****
met een verschillende farmaceutische
M
Medicatie
edicatiemeteenverschillendefarmaceutische
vorm en dus een verschillende kinetiek is
vormenduseenverschillendekinetiekis
niet zonder meer onderling vervangbaar.
Bron: KNMP Handleiding Geneesmiddelsubstitutie
Handleiding
Geneesmiddelsubstitutie
versie februari 2012
Koninklijke Nederlandse
Nederlandse Maatschappij
Maatschappij ter
ter bevordering
bevordering der
der Pharmacie
Pharmacie
Koninklijke
(IR) is een fi lmomhulde tablet met directe afgifte die in de regel tweemaal daags wordt gedoseerd
SSeroquel
eroquel(IR)iseenfilmomhuldetabletmetdirecteafgiftedieinderegeltweemaaldaagswordtgedoseerd
generiek is een tablet met directe afgifte die in de regel tweemaal daags wordt gedoseerd en welke in de
quetiapine
q
uetiapinegeneriekiseentabletmetdirecteafgiftedieinderegeltweemaaldaagswordtgedoseerdenwelkevanaf
loop van 2012 vermoedelijk beschikbaar komt
mei2012beschikbaaris
*** G
Generieke
substitutie is het onderling vervangen van geneesmiddelen met dezelfde werkzame stof, dezelfde sterkte
***
eneriekesubstitutieishetonderlingvervangenvangeneesmiddelenmetdezelfdewerkzamestof,dezelfdesterkte
en dezelfde farmaceutische vorm
endezelfdefarmaceutischevorm
**** SeroquelXRiseentabletmetverlengdeafgiftediealtijdeenmaaldaagswordtgedoseerd
Seroquel XR is een tablet met verlengde afgifte die altijd eenmaal daags wordt gedoseerd
****
Bron: Handleiding Geneesmiddelsubstitutie, Uitgave KNMP Geneesmiddel Informatie Centrum, versie februari 2012
Deze ingezonden mededeling is geplaatst door AstraZeneca BV, producent van Seroquel en Seroquel XR
ASSE099
WT adv8-9
210x297-01.indd 1
OF–5 safe.indd
CN-0503-1-06371
CN-0503-1-06322
*
*
**
**
Verkorte productinformatie zie elders in deze uitgave
Marc de Leeuw
23-04-12 10:43
“Waarom geven ze zo’n verklaring niet
voor een half jaar af?”, zo foeterde
Thom de Bruijn over de Schengenverklaring in een interview met de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC), twee
jaar geleden. De Bruijn vond het te gek
voor woorden dat, wanneer hij vanuit
Zeeland over Antwerpen naar zijn
schoonfamilie in Eindhoven rijdt, een
Schengenverklaring nodig is omdat hij
Ritalin gebruikt vanwege zijn ADHD.
Dat hij elke dertig dagen een nieuw
briefje nodig heeft, wil hij onbezorgd
naar het buitenland kunnen reizen,
vond hij bureaucratisch en uit de tijd.
Toch moeten reizigers die opiumwetgeneesmiddelen gebruiken, een verklaring
bij zich hebben (zie kader). Veel mensen
weten dit niet en gaan zonder zo’n
verklaring op pad, blijkt uit navraag bij
het CIBG, een uitvoeringsorganisatie
van het ministerie van VWS. Dat komt
onder meer doordat apothekers en artsen vaak vergeten te melden dat ze deze
verklaring nodig hebben. Het CIBG
behandelt onder meer de aanvragen
voor Schengenverklaringen, jaarlijks
zo’n vijftienduizend.
Optima farma
Vorig jaar stuurde het CIBG een
mailing naar artsen en apothekers
om dit onder de aandacht te brengen.
Daardoor lijkt het aantal aanvragen
iets te zijn toegenomen.
Problemen
Reizigers die geen Schengenverklaring
bij zich hebben kunnen in de problemen komen. Een medewerker van het
CBIG zegt dat ze geen verhalen kent
van mensen die zonder verklaring op
pad gingen en problemen kregen met
opsporingsdiensten. “Natuurlijk maakt
het uit naar welk land iemand reist. In
Zuidoost-Azië kan een persoon met
opiumwetgeneesmiddelen zonder
Engelstalige medische verklaring al
snel als drugskoerier worden gezien.
Het moet dus duidelijk zijn dat iemand
zulke middelen op medische indicatie
gebruikt.” De procedure hoeft geen
probleem te zijn. In de regel stuurt het
CIBG de gewaarmerkte Schengenverklaring binnen enkele dagen na aanvraag
naar de patiënt. In piekperiodes zoals
de zomer kan dat wat langer duren,
met een maximum van vier weken. De
procedure is kosteloos en in bepaalde
gevallen, zoals bij Thom de Bruijn,
kan het CIGB zes aanvragen voor zes
achtereenvolgende maanden in één keer
afhandelen.
Verklaring nodig bij reizen met
opiumwetgeneesmiddelen
Patiënten die willen reizen met opiumwetgeneesmiddelen hebben een
verklaring nodig: een Schengenverklaring voor het Schengengebied of een
Engelstalige medische verklaring – die de arts in briefvorm moet opstellen –
voor buiten het Schengengebied. De Schengenverklaring is een maand geldig,
de Engelstalige verklaring een jaar. Patiënten moeten de Schengenverklaring
zelf invullen, die laten ondertekenen door hun arts en opsturen naar Farmatec. Binnen vier weken stuurt Farmatec de gewaarmerkte verklaring terug.
Zie www.farmatec.nl. Patiënten moeten hun geneesmiddelen op reis meenemen in de originele verpakking.
9
16-05-12 12:49
‘Bereiden
Interview
de patiënt en daar haal ik mijn voldoening uit.
Lauwen – van Steen werkt sinds het begin (2004) bij
Ceban. “Soms mis ik het contact met de patiënt. Maar
dat is geen reden voor mij om terug naar de openbare apotheek te gaan. Toen ik nog in een openbare
apotheek werkte merkte ik dat er steeds minder
bereidingen voorkwamen. Dat vond ik jammer.” Van
Oosterhout beaamt dat. “Het afgelopen jaar zijn we
erg gegroeid. We maken hier veel meer verschillende
bereidingen dan in de openbare apotheek, bijvoorbeeld zetpillen en cassettes. Wat ik vooral leuk vind
zijn samengestelde bereidingen waarbij je moet uitzoeken hoe je deze moet bereiden. Dit doen we in overleg
met de apotheker. Als bijvoorbeeld twee stoffen niet
mengen moet je een extra stofje toevoegen waarna het
geheel wel goed mengt.”
is het
allerleukste’
Receptverwerking
Bij de afdeling intake waar alleen apothekersassistenten werken, worden de recepten verwerkt die van de
apotheken binnenkomen. De assistenten kijken hier of
het recept gemaakt kan worden. Bij twijfel wordt met
de apotheker overlegd. Daarna wordt het recept in
het computersysteem op patiëntnaam ingevoerd om
etiketten uit te draaien. “Medicatiebewaking doen we
Apothekersassistenten
kiezen voor specialisatie
I
Mike Nettekoven
Apotheekbereidingen worden
steeds vaker buiten de openINTERVIEW bare apotheken klaargemaakt,
namelijk bij regionaal of landelijk opererende bereidingsapotheken.
Zoals de naam al zegt, hebben deze
apotheken zich gespecialiseerd in dit
ene onderdeel van de apotheekwerkzaamheden.
Eén per keer
“In elke ruimte wordt maar één recept per keer
bereid”, zegt Van Oosterhout. “Dit om verwisselingen
uit te sluiten. Pas als de ruimte is schoongemaakt en
deze is vrijgegeven door een tweede assistente, mag
begonnen worden aan de volgende bereiding.”
Bereidingen die klaar zijn, worden in een andere sluis
geplaatst waar ze worden opgehaald om naar de
klanten te versturen. “Als de bestelling voor 12 uur bij
Marion Lauwen - van Steen: “Een crème
maak je in 15 minuten maar er zijn ook bereidingen waar je 4 uur mee bezig bent.”
Apothekersassistenten Isabella van Oosterhout en
Marion Lauwen - van Steen werken bij een van deze
bereidingsapotheken: de Centrale Bereidings Apotheek
Nederland (Ceban). Voor beiden was het een bewuste
keus om bij Ceban te gaan werken. “Bereiden heb ik
altijd het leukste van het vak gevonden”, zegt Van
Oosterhout die drie jaar bij Ceban werkt. “Ik vind het
ons binnen is, worden de bereidingen de volgende dag
verstuurd”, zegt Lauwen – van Steen. “Als deze in de
middag bij ons binnenkomt gaat er nog een dag overheen, maar spoedbestellingen zijn altijd mogelijk. In
dat geval moet de apotheek wel open zijn. We leveren
namelijk alleen aan apotheken, niet aan de patiënt.”
Het hangt van de bereidingen af hoeveel een assistent
er op een dag maakt. “Een crème maak je gemiddeld
in 15 minuten en een cassette in zo’n 40 minuten”,
aldus Lauwen – van Steen. “Maar er zijn ook bereidingen waar je vier uur mee bezig bent.”
Beide dames vinden de afwisseling in het werk het
leukst. “De ene dag maken we capsules en de andere
dag vloeistoffen en steriele bereidingen.”
Isabella van Oosterhout: “Ook hier werk
je voor de patiënt en daar haal ik mijn
voldoening uit.”
interessant hoe stoffen met elkaar reageren. Ik heb
hiervoor bij twee openbare apotheken gewerkt maar
ik mis het baliewerk totaal niet. Ook hier werk je voor
10
OF–5 safe.indd 10-11
niet”, zegt Lauwen – van Steen. “Dat is een taak van
de eigen apotheek van de patiënt. Na de intake gaan
de recepten naar het magazijn waar niet gediplomeerde medewerkers de juiste grondstoffen bij elk recept
zoeken. Ook worden hier de voorraden en vervaldata
bijgehouden en worden grondstoffen besteld. De volgende stap is het bereiden wat alleen door apothekersassistenten gedaan wordt. Dit gebeurt in zogenaamde
clean rooms: bereidingsruimtes die aan speciale
richtlijnen voldoen. Om hier binnen te komen moeten
alle medewerkers door een sluis en speciale kleding
aantrekken, zoals witte wegwerpjassen, haarnetjes en
handschoenen. Ook moeten de handen volgens een
bepaalde procedure gewassen en ontsmet worden.
Optima farma
Optima farma
11
16-05-12 12:50
De patiënt
‘Op school riepen
ze dat ik
melaats was’
moment 25 tabletten per dag. “Van een
middel kreeg ik maag- en darmklachten.
Tegen die bijwerkingen moest ik dan weer
een ander middel nemen. Met twee grote
zakken kwam ik terug van de apotheek.”
De Vries bouwde in overleg met de huisarts een aantal geneesmiddelen helemaal
af, waaronder prednison. “Dat heb ik
lang gebruikt, maar daar kreeg ik allerlei
“1 op de 3 kinderen heeft een allergie.
Het is een echte welvaartsziekte:
in Afrika is niemand allergisch.”
Leven met zware allergieën is een hel
bijwerkingen van, zoals een opgezwollen
gezicht, ongewenste haargroei en haaruitval. Dat middel wil ik echt nooit meer
gebruiken.”
Tien geneesmiddelen
Op dit moment gebruikt De Vries tien
geneesmiddelen, onder andere: levocetirizine, lomusol-neusspray, glutaminen voor
maag/darm, omeprazol, salbutamol, Lcarnitine, pancreatine en olopatadine. “Ik
heb het inmiddels ook aan mijn schildklier
en ik heb wekedelenreuma.”
P
Edwin Bos
“Ik heb een vreselijke jeugd
gehad.” Yola de Vries weet wat het is om te leven met zware
patiënt
allergieën. Bij haar geboorte begon de ellende: astmatische
bronchitis. Op haar derde jaar kreeg ze ook
eczeem, met alle gevolgen van dien. “In
mijn pubertijd ben ik veel gepest. Op
school riepen ze dat ik melaats was.”
Ze zag een toekomst voor zichzelf in de
verpleging. Haar dermatoloog raadde
dit af vanwege haar eczeem, maar ze
volhardde. Ze werkte altijd in speciale
werkkleding. “Ik was de eerste zuster van
Nederland met handschoenen aan.”
Na vijftien jaar werd ze afgekeurd en
kwam ze alleen thuis te zitten. Haar man
werkte in het buitenland. De allergieklachten werden steeds ernstiger en ze kwam de
deur helemaal niet meer uit. “De muren
kwamen op me af en ik begon in mezelf te
praten. Mijn wereld werd echt heel klein.”
In 1988 belandde De Vries op de
afdeling allergie van de inmiddels
opgeheven allergiekliniek De
Klokkenberg in Breda. Daar bleek
12
OF–5 safe.indd 12-13
Sinds haar geboorte leeft
Yola de Vries (51) met
ernstige vormen van
allergie. Ze woont in een
steriel huis en kan nauwelijks
de deur uit. Geneesmiddelen
probeert ze zoveel mogelijk
te mijden.
Het verhaal
achter de patiënt.
dat ze allergisch is voor onder andere
parfum, huisdieren, pollen en latex - heel
vervelend want dat is aanwezig in ondergoed, bh’s en sokken. “Waarschijnlijk is
het makkelijker om te vertellen waarvoor
ik niet allergisch ben.”
Sindsdien probeert Yola de Vries de allergenen te mijden die bij haar een allergische
reactie oproepen. Met grote gevolgen
voor haar leven en dat van haar man.
Ze komen niet bij mensen thuis en zelf
ontvangen ze ook geen bezoek. Vrienden
ontmoeten kan alleen in bijvoorbeeld een
horecagelegenheid. Een weekendje weg
is een heuse operatie met ‘spullen voor
zes weken’, inclusief eigen beddengoed.
“We wonen in een steriel huis: alles zit in
kasten en achter glas. Zijn we even naar
buiten geweest, dan moeten al onze kleren
in de was. Huisdieren zijn er immers altijd
en overal. Die allergenen hangen altijd in
de lucht.”
Apothekers
Het gaat nog regelmatig mis: gemiddeld
eens in de twee maanden krijgt ze een
aanval. “Dan heb ik niks verkeerd gedaan.
Dan verhoog ik zelf de dosis antihistamini-
Optima farma
cum. Maar blijft mijn gezicht opzetten en
slaat het over van mijn jukbeenderen naar
mijn gezicht, dan ga ik naar de huisarts.”
Tijdens het interview heeft De Vries een
opgezwollen gezicht. Ze weet niet wat
deze aanval heeft veroorzaakt. Misschien
iets verkeerds gegeten? “Zo’n aanval is er
gewoon opeens.”
Apothekers
De allergoloog in De Klokkenberg had
De Vries destijds gevraagd of ze secretaris
wilde worden van de Vereniging van Allergie Patiënten. Een functie die ze tot op de
dag van vandaag vervult. “Ik geef lezingen
voor onder andere plattelandsvrouwen,
scholen en apothekers. Want wie kan beter
vertellen over het leven met een allergie?”
In de lezingen wijst De Vries apothekers
op de problemen die patiënten ervaren
met therapietrouw, bijvoorbeeld door
ingewikkelde instructies. “Het begint al
met de mededeling ‘6 x daags innemen’.
24 uur delen door zes; dat is echt heel
ingewikkeld.”
De Vries heeft een goede relatie met haar
eigen apotheker. De apotheek houdt altijd
Optima farma
rekening met haar glutenallergie. Maar
dat heeft wel tijd gekost. “Mijn man is
een keer flink tekeergegaan in de apotheek omdat hij heel andere geneesmiddelen voor mij had meegekregen. Zonder
aankondiging! Dat kan echt niet. In plaats
van een medicijn met als werkzame stof
levocetirizine kreeg mijn man een medicijn
met als werkzame stof cetirizine. Dus een
andere werkzame stof en niet een ander
medicijn uit de preferentielijst.”
De Vries voelt zich inmiddels volledig
serieus genomen in de apotheek. Maar
ze heeft problemen met de grote hoeveelheden geneesmiddelen. “Bij een nieuw
geneesmiddel wil ik niet in één keer voor
een half jaar meekrijgen. Laat mij eerst
maar een weekje proberen. Daarom vraag
ik altijd herhaalrecepten.” Zodoende komt
ze gemiddeld eens in de twee weken in de
apotheek.
Eigenlijk heeft De Vries een grote hekel
aan geneesmiddelen. Ze mijdt naar eigen
zeggen liever de allergenen dan dat ze
geneesmiddelen slikt. “In principe ben ik
er tegen. Het is allemaal rotzooi, vaak vol
met hormonen.” Ze slikte op een gegeven
Haar worsteling met geneesmiddelen gaat
door. “Soms merk ik helemaal niets van
een geneesmiddel. Dan neem ik liever een
paar hoestbuien op de koop toe.”
De Vries is hoopvol over de ontwikkelingen op het gebied van immunotherapie.
Maar de ontwikkelingen gaan volgens
haar te langzaam. “Er is meer onderzoek
nodig want allergie komt steeds vaker
voor. Een op de drie kinderen heeft een
allergie. Het is een echte welvaartsziekte:
in Afrika is niemand allergisch.”l
Yola de Vries is niet alleen secretaris van
de Vereniging van Allergie Patiënten.
Zij beantwoordt voor de vereniging ook
alle vragen die per post, telefonisch of
per e-mail binnenkomen. En dit najaar
verschijnt het boek ‘Tips van Yola’ met
allerlei tips over het omgaan met allergie en eczeem. Bijvoorbeeld hoe je
veilig radiatoren schoonmaakt, het huis
lucht of het haar kunt verven.
Ga voor meer informatie
en ‘Tips van Yola’ naar
allergievereniging.nl.
13
16-05-12 12:50
Dossier
Duidelijk raakvlak
tussen allergie
en astma
Bij allergisch astma ook
rhinitis behandelen
D
Marc de Leeuw en
Michiel Tent
Allergie is een reactie van het
immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen (allergenen).
Belangrijke voorbeelden zijn (allergisch)
astma, rhinitis en constitutioneel eczeem.
Allergie ontstaat als na blootstelling,
bijvoorbeeld aan bepaalde pollen, sensibilisering plaatsvindt, waarbij het lichaam
antistoffen tegen de betrokken ‘indringer’
produceert. Bij hernieuwd contact treedt
dan de eigenlijke allergische reactie op.
De symptomen daarvan kunnen uiteenlopen van jeuk, vlekjes en benauwdheid,
tot loopneus, niezen, gezwollen oogleden
en tranende ogen. Heel zelden, bij een
anafylactische reactie, zijn de symptomen
zo hevig dat er acuut levensgevaar dreigt.
Bij zowel astma, hooikoorts als constitutioneel eczeem kunnen erfelijke factoren
meespelen.
Dossier
Sanering
Conform de richtlijnen van Aria (Allergic rhinitis and its impact on asthma;
zie www.whiar.org) bestaat de behandeling uit vermijding van het betrokken
allergeen (of allergenen), desensibilisatie,
of symptoombestrijding met medicatie.
Vermijding van het allergeen betekent
bijvoorbeeld sanering van het huis in geval
14
OF–5 safe.indd 14-15
Allergisch astma gaat bijna
altijd gepaard met rhinitis.
Onbehandelde rhinitis kan
astma veroorzaken of verergeren en moet daarom ook
goed behandeld worden.
Dit artikel gaat dieper in op
het raakvlak tussen allergie
en astma, met de nadruk
op farmacotherapeutische
behandeling.
van huisstofmijtallergie, sluiten van deuren
en ramen aan het eind van de dag in geval
van hooikoorts, enzovoort.
Prof. dr. Z. Diamant, longarts/onderzoeker aan de Skåne University in Malmö
(Zweden) en aan het UMC Groningen,
afdeling Huisartsgeneeskunde, vertelt over
de mogelijkheid van allergeenspecifieke
immunotherapie (IT). “Dit begint eindelijk
wat meer aandacht te krijgen. Het is in
feite de enige oorzakelijke therapie bij
allergie.”
Andere benamingen zijn desensibilisatie,
hyposensibilisatie en allergievaccinatie.
“Doel van de behandeling is het eigen
afweersysteem minder gevoelig te maken
voor bepaalde allergenen. Bewijs voor de
effectiviteit groeit.”
In de regel wordt allergeenspecifieke IT
pas toegepast als andere medicatie onvoldoende effect heeft. Contra-indicaties zijn
onder meer ernstig constitutioneel eczeem,
moeilijk te behandelen astma en gebruik
van bepaalde antihypertensiva. Diamant:
“Momenteel zijn de fabrikanten van allergeenspecifieke immunotherapie op grote
schaal bezig om de effectiviteit van hun
producten te testen. Behalve naar effectiviteit wordt ook onderzoek gedaan naar de
optimale dosis.”
Optima farma
Medicamenteuze opties
Medicamenteuze opties bij allergische
rhinitis en andere allergieën zijn:
• Antihistaminica: worden gebruikt bij
hooikoorts, eczeem en urticaria.
Voorbeelden zijn loratadine en
cetirizine, zowel op recept als vrij verkrijgbaar. Ze zijn ook verkrijg
baar in de vorm
van een neusspray: azelastine of levocabastine (deze laatste ook als oogdruppels).
• Lokale corticosteroïden, in de vorm
van neussprays of -druppels, toege-
past bij alle soorten allergie. Voor
beelden zijn beclometason en
triamcinolonacetonide.
• Cromoglicinezuur, als neusspray of oogdruppels, kan allergisch reacties helpen voorkomen.
• Xylometazoline of oxymetazoline, vooral toegepast in de acute fase om
ernstige neusverstopping te verlich-
ten. Langdurig gebruik schaadt het neusslijmvlies.
• Leukotriëennantagonisten (LTRA’s), een systemische therapie die wordt toegepast bij astma met allergische rhinitis.
Rond de 75% van de patiënten met
astma is allergisch. Bij hen wordt de
astma veroorzaakt door allergische
prikkels die zij inademen, zoals pollen
en/of huisstofmijt. De reactie die dan
volgt verloopt via antistoffen van het
type IgE. Omgekeerd heeft een kind
met een allergie een verhoogde kans
ooit astma te ontwikkelen. Tevens is in
dat geval het risico op hooikoorts en
eczeem verhoogd. De combinatie astma,
allergie en eczeem wordt atopisch syndroom genoemd. Is er geen sprake van
een onderliggende allergische reactie,
dan wordt gesproken van intrinsiek
astma. Overgewicht lijkt de kans op
astma te verhogen.
Ongeveer 75% van de
astmapatiënten is
allergisch. Bij hen wordt
de astma veroorzaakt
door allergische prikkels.
Behandeling
Nieuwe middelen
De twee pijlers bij de medicamenteuze
behandeling van astma en allergisch
astma zijn al lange tijd sympathicomimetica (bronchusverwijders) en ontstekingsremmers. Kortwerkende bronchusverwijders, ofwel bèta2-mimetica,
worden gebruikt bij een acute aanval.
Voorbeelden zijn salbutamol en terbutaline. Langwerkende bèta2-mimetica,
waaronder salmeterol en formoterol,
worden gebruikt als de klachten vaker
voorkomen of ’s nachts optreden.
Longspecialist prof. dr. P.N.R. Dekhuijzen noemt het een groot voordeel van
LTRA’s bij astma dat zij ook allergische
rhinitis behandelen. Dit is belangrijk,
gezien omdat rhinitis bij allergisch
astma vaak voorkomt, zo’n 92% in
Nederland. Omdat onbehandelde rhinitis astma kan verergeren en moeilijker
behandelbaar maken, worden tegen
rhinitis wel antihistaminica voorgeschreven.
Een greep uit de nieuwe geneesmiddelen
die momenteel worden ontwikkeld voor
de behandeling van allergische luchtwegaandoeningen.
• Geïnhaleerd interferon beta ter behandeling van infecties met rhino
virus bij patiënten met astma en COPD; bevindt zich in fase II van onderzoek.
• Het molecuul BTA798 bevindt zich in fase II van onderzoek ter behande-
ling van symptomatisch rhinovirus bij volwassen astma- en
COPD-patiënten.
• Veelbelovend lijkt immunotherapie met de voorlopige naam CYT003 QbG10. Deze behandeling kan
mogelijk toegepast worden bij
meerdere soorten allergieën, waar-
onder hooikoorts, allergie voor
katten, noten en schelpdieren.
(pyridoxine) bijvoorbeeld gevoels
stoornissen geven.
In het merendeel van de gevallen
openbaart astma zich vóór het vijfde
levensjaar. Tussen 7% en 10% van de
schoolgaande kinderen heeft astmatische aanvallen. Astma komt ongeveer
twee keer zo vaak bij jongens als bij
meisjes voor, maar dit verschil is bij
adolescenten niet meer aanwezig.
Er is een belangrijke genetische component bij het ontstaan van astma. Wanneer beide ouders astma of allergieën
hebben, is de kans op een kind met
astma en/of allergie 70%; is dit bij een
van beide ouders het geval, dan is die
kans 50%.
Optima farma
15
16-05-12 12:50
Dossier
Zwangere kan gerust
antihistaminicum slikken
De weg naar stabiele
tacrolimus-spiegels ...
1-4
...een leven lang!
Zwangere vrouwen met een allergie of
met allergische rhinitis kunnen volgens
het Nederlands bijwerkingencentrum
Lareb zonder grote bezwaren antihistaminica gebruiken. De voorkeur gaat
daarbij uit naar loratadine en cetirizine,
waar veel ervaring mee is opgedaan.
Mocht een zwangere een antihistaminicum hebben gebruikt waarmee weinig
ervaring is opgedaan, dan is dat geen
reden voor grote zorg. Wel is het advies
over te gaan op een van de voorkeursmiddelen[1].
Als CSI-team speuren naar allergië
Met pleisters, injectienaalden en veel zoeken, komt het Erasmus MC in Rotterdam
erachter welk medicijn een allergie oproept. “Daar moet meer aandacht voor
zijn”, vindt allergoloog Maurits van Maaren. “Het is net Crime Scene Investigation”, zegt hij over zijn werk bij het Erasmus MC. Hij doelt op de populaire
Amerikaanse televisieserie, waarbij een politieteam met wat DNA, een vage
vingerafdruk en soms een lijk een misdaad probeert op te lossen. “Iemand slikt
vijftien of twintig verschillende medicijnen en je moet snel uitzoeken welk medicijn een allergische reactie veroorzaakt”, zegt Van Maaren. “Snelheid is nodig,
want 24 uur na optreden van een allergie is de helft van de oorzaken niet meer
te achterhalen.”
7% - 10% van de schoolgaande kinderen
heeft astmatische aanvallen.
LET OP !
Prof. dr. Johan Garssen:
studie oligosacchariden
veelbelovend
• Onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde verwisseling
van formuleringen van tacrolimus met directe of verlengde afgifte is
onveilig5,6
Het aantal allergieën, met name bij kinderen, stijgt nog steeds. Johan Garssen,
hoogleraar immunofarmacologie aan
de Universiteit van Utrecht en Director
Platform Immunology bij Danone, doet
onderzoek naar oorzaken en mogelijke
behandelingen. “Het aantal allergieën
bij kinderen stijgt nog steeds, maar lijkt
ook iets af te vlakken”, zegt prof. dr. Johan Garssen, hoogleraar immunofarmacologie aan de Universiteit van Utrecht.
“Er is sprake van een wereldwijde trend.
De stijging verschilt sterk per type allergie en per land.
• Patiënten dienen te blijven op dezelfde formulering van tacrolimus
met het daarmee overeenkomende dagelijkse regime; wijzigingen in
de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder
scherp toezicht van een transplantatiespecialist ( par. 4.2)5,6
• Generieke substitutie van stoffen waarbij liever geen risico wordt
genomen, vanwege veiligheid en effectiviteit, zijn stoffen met een
smalle therapeutische breedte7
Garssen onderzoekt de toepassing van
onverteerbare suikers, oligosacchariden,
bij het voorkómen van atopische dermatitis. “Uit recent onderzoek van ons
blijkt dat specifieke oligosacchariden de
kans op atopische dermatitis verlagen.
Daarmee wordt ook de kans op het later
optreden van respiratoire allergieën,
zoals allergisch astma mogelijk verlaagd.
Dat laatste moet nog worden hardgemaakt.”
tacrolimus verlengde afgifte
250311-765
• Stabiele, consistente CNI-spiegels kunnen lange
termijn resultaten verbeteren.8
Optima farma
Voor 1B-tekst en referenties zie elders in dit blad
advertentie's
hardlopenV8.indd
1
OF–5 safe.indd
16-17
25-03-11 14:08
17
16-05-12 12:50
Het vak
Verenigingsnieuws
'Nu zijn we elke
avond op tijd klaar'
O p ti ma
Far ma
Door SmartFilling meer tijd aan de balie
Met SmartFilling is het
in- en uitruimen van de
ladekast verleden tijd.
Apotheekmedewerkers
verwerken zelf de
herhaalmedicatie voordat
de apotheek open gaat.
Farmaceutisch manager
Marja Scholten: “We zijn
elke avond op tijd klaar.”
Laat je stem
horen bij PAM
Optima Farma
Voor vragen over je beroep of de
vereniging Optima Farma kun je
contact opnemen met
Margo Briejer, ambtelijk secretaris.
Edwin Bos
Bij SmartFilling levert de groothandel dagelijks de herhaalmedicatie die
patiënten de volgende dag ophalen.
Inmiddels werken veertig apotheken
hiermee. SmartFilling werkt als volgt:
een apothekersassistent voert de recepten in het apotheekinformatiesysteem in
van patiënten die de volgende dag voor
herhaalmedicatie komen. Een apotheekmedewerker - hoeft geen assistent te zijn
– scant de volgende morgen alle doosjes
van de groothandel. Op het scherm
verschijnt het bijbehorende recept en
het systeem kiest een locatie voor het
recept. In de afhaalkast staan plastic
mandjes van verschillende groottes; elke
patiënt van herhaalmedicatie heeft een
eigen mandje.
Volgens farmaceutisch manager Marja
Scholten van Apotheek Maasduinen
in het Limburgse Bergen bespaart het
veel tijd. “We draaien nu een half jaar
met SmartFilling en we zijn allemaal
enthousiast. We zijn elke avond op tijd
klaar. Ook bij extreme drukte.”
In Apotheek Maasduinen verwerken de
farmaceutisch medewerkers de recepten,
vertelt Scholten. “Een farmaceutisch
medewerker begint om 7.15 uur en is
18
OF–5 safe.indd 18-19
KNMP – Optima Farma
t.a.v. Margo Briejer
Postbus 30460
2500 GL Den Haag
telefoon: 070 373 72 15
e-mail: [email protected]
Agenda
om 8.30 uur klaar. Als wij binnenkomen, liggen alle doosjes op hun plek.”
Assistenten hoeven niet meer voor
elk recept naar de ladekast te lopen,
alle herhaal-medicatie ligt klaar in de
mandjes.
“We lopen elkaar niet meer in de weg.
Het is veel rustiger bij de uitvultafel
voor de ladekast.” Volgens Scholten
hebben de assistenten nu meer tijd aan
de balie voor andere taken.
Verschillen tussen central filling en SmartFilling
Bij SmartFilling verwerkt het apotheekteam de herhaalmedicatie zelf
in de apotheek. Dat is het belangrijkste verschil met central filling, waarbij
de groothandel alles verwerkt.
SmartFilling is volgens de apothekers die dit aanbieden vooral bedoeld
voor meer efficiency in de apotheek
en een besparing van kosten. Central
filling daarentegen is vooral handig
voor apotheken die tijdelijk personeelstekort hebben, bijvoorbeeld
tijdens een zwangerschapsverlof.
Een ander voordeel van SmartFilling
is dat tubes, incontinentiemateriaal,
koelkast-artikelen en opium wel
verwerkt kunnen worden – bij central
filling is dat veelal niet mogelijk.
SmartFilling is een uitvinding van de
Nijmeegse apotheker Fairwar Joughi.
Optima farma
5 t/m 26 juni 2012
SBA Roadshow ‘Verandering’
sbaweb.nl
Vanaf 11 juni 2012
KNMP campagne
‘Vakantie en medicijnen’
Apotheek.nl
Open dagen opleiding
farmaceutisch consulent
Saxion Next
14 en 23 juni 2012
saxionnext.nl
3 en 4 oktober 2012
FIP Centennial 2012, RAI Amsterdam
Voor het eerst in de geschiedenis hebben apothekersassistenten een eigen
programma op het FIP Congres.
fip.org
Optima farma
Panelonderzoek
PAM doet onderzoek naar de ervaringen en opvattingen van apotheekmedewerkers. Wat doe jij bijvoorbeeld
als je een vergissing ontdekt? Of welk
onderwerp verdient volgens jou meer
aandacht in de apotheek? Optima
Farma vindt het PAM-onderzoek belangrijk omdat de uitkomsten bijdragen aan een betere ondersteuning van
apotheekmedewerkers. Laat dus je stem
horen en doe mee aan de onderzoeken
van PAM. Circa twee keer per jaar krijg
je een korte vragenlijst die je invult via
internet. Per keer beslis je of je meedoet.
Alle antwoorden worden anoniem verwerkt en zijn niet traceerbaar naar een
persoon of apotheek.
Mail je aanmelding naar
[email protected]
Meer informatie:
stevenshof.nl
Open dagen opleiding farmaceutisch consulent
Is doorleren iets voor jou? Neem een kijkje bij de opleiding ‘farmaceutisch consulent’
Saxion Next organiseert voor deze HBO opleiding op donderdag 14 juni om 19.00
uur een open avond. En op 23 juni vanaf 13.00 is er een open middag waar je meer
informatie kunt krijgen.
Locatie 14 juni: ROC Midden Nederland, Vondellaan 174, Utrecht
Locatie 23 juni: Saxion Hogescholen, Handelskade 75, Deventer
Voor meer informatie en aanmelden: [email protected]
19
16-05-12 12:50
Actueel
Fagron raakt je
Medische noodzaak
schept verwarring
Fagron BV
Fagron BV is de grootste
leverancier op het gebied
van magistrale receptuur in
de apotheek in Nederland.
Daarnaast is Fagron
marktleider op het gebied van
grondstoffen en basis crèmes
en zalven. Fagron levert aan
Zet jij je tanden in een
functie bij Fagron?…
Ben jij een doorzetter en toe aan een nieuwe uitdaging? Fagron is op zoek naar
enthousiaste, doortastende collega’s voor de functies:
Customer Service Support (fulltime)
Als Customer Service Support werk je mee op de Afdeling Customer Service
met standplaats Capelle aan den IJssel. Je onderhoudt zelfstandig contact met
apotheekhoudenden en groothandels in Nederland met betrekking tot verkoop
en daaraan gerelateerde dienstverlenende handelingen. Daarnaast denk je mee in
oplossingen om relevante knelpunten in de organisatie op te lossen.
Sales Representative in Noord Nederland (fulltime)
Als Sales Representive ben je gesprekspartner van artsen, apothekers en andere relaties
in jouw rayon op het gebied van magistrale receptuur en het productpakket van Fagron.
Daarnaast ben je continue op zoek naar kansen en mogelijkheden in de markt.
Wij zoeken in jou:
• Je bent commercieel gedreven;
• Je toont initiatief, bent doelgericht en gaat zelfstandig te werk;
• Je bent doortastend en enthousiast;
• Je hebt affiniteit met magistrale bereidingen;
• Je blinkt uit in je manier van communiceren naar klant en collega;
• Je hebt ervaring als apothekersassistent en/of je hebt de opleiding
Farmakunde afgerond
Ons aanbod:
• Een gedegen opleiding en focus op persoonlijke ontwikkeling;
• Een dynamische werkomgeving, waar met veel teamspirit wordt gewerkt;
• Een goed salaris en uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden;
• Goede mogelijkheden om door te groeien.
fagron.nl
OF–5 safe.indd 20-21
Fagron BV - Venkelbaan 101 - 2908 KE Capelle aan den IJssel
Tel. +31 (0)88 33 11 133 - Fax +31 (0)88 33 11 111
alle apotheekhoudenden,
zowel direct als indirect via de
groothandel.
De aantekening ‘medische
noodzaak’ op recepten
zorgt voor onduidelijke
situaties in de apotheek.
Apothekersassistenten
raken soms verzeild in vervelende discussies aan de
balie met patiënten.
Geïnteresseerd?
Wil jij graag aan de slag voor
een fantastische speler in de
Nederlandse markt met een
uniek assortiment?
Neem dan voor de functie
Customer Service Support
contact op met Toke Witteveen
via 088 33 11 100 of
[email protected].
Neem voor de functie van Sales
Representative contact op met
Marc van Noordenne via
06 514 258 91 of
[email protected].
Edwin Bos
De ergernissen in de apotheek over het
preferentiebeleid zijn groot. Er zijn problemen met de levering van preferente
geneesmiddelen en met de administratieve rompslomp. Verder blijkt de aantekening ‘medische noodzaak’ op een
recept regelmatig voor verwarring te
zorgen. Sommige patiënten nemen namelijk geen genoegen met het preferente
geneesmiddel. Ze eisen een specialité en
blijven bij de huisarts en de apotheker
aandringen op de aantekening ‘medische noodzaak’.
Situaties die kunnen leiden tot medische
noodzaak zijn: een patiënt is overgevoelig voor een hulpstof die niet in het
specialité zit, maar wel in het generieke
product. Of een hulpstof veroorzaakt
een wat snellere of juist tragere opname
van het geneesmiddel in het lichaam.
Dit is echter allemaal niet eenvoudig
aan te tonen voor de voorschrijver.
Vertrouwen
In de praktijk blijken bovendien nog
veel meer redenen te zijn waarom
‘medische noodzaak’ op een recept
wordt geschreven. Artsen vermelden
de aantekening namelijk ook vaak op
verzoek van een patiënt op het recept.
De patiënt vertelt de arts dat medische
noodzaak nodig is omdat het generieke
middel minder goed werkt, terwijl het
exact dezelfde samenstelling heeft als
Optima farma
het specialité. Andere redenen die artsen
noemen zijn: ‘omdat ik generieke
middelen niet vertrouw’, ‘omdat de
patiënt het op dit middel goed doet
en waarom zou je dan veranderen’ of
‘omdat de arts financiële afspraken
heeft met de fabrikant van het specialité’.
Conflict
Voor de meeste zorgverzekeraars is er
sprake van medische noodzaak als de
voorschrijvend arts deze mededeling op
het recept schrijft. In de meeste gevallen
accepteert de apotheker de vermelding ‘medische noodzaak’ die de arts
vermeldt op het recept, tenzij hij weet
of vermoedt dat er geen sprake kan zijn
van medische noodzaak. Van sommige
zorgverzekeraars moet de apotheker in
zo’n geval de voorschrijvend arts om
toelichting vragen. Als de arts die niet
kan geven, dan zal de apotheek toch
een generiek middel moeten afleveren.
Het niet accepteren van een door de arts
toegekende medische noodzaak kan aan
de balie vervolgens leiden tot een conflict met een patiënt. Die kan of wil niet
altijd begrijpen waarom de apotheker
tegen de mening van de arts ingaat.
‘Medische noodzaak
is een hoge
uitzondering’
De arts mag volgens het Besluit
Zorgverzekeringen onder de
vermelding van ‘medische noodzaak’ afwijken van het preferentiebeleid. Dat kan echter alleen
als het preferente geneesmiddel
voor de verzekerde niet medisch
verantwoord is. De toenmalige
minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport Hans Hoogervorst
heeft in 2005 benadrukt dat de
vermelding ‘medische noodzaak’
alleen bestemd is voor hoge
uitzonderingen. Verder stelde hij
dat elke verzekerde moet kunnen
rekenen op een geneesmiddelenpakket dat dezelfde therapeutische breedte dekt.
21
16-05-12 12:50
A
Frits Baltesen
De farma-industrie heeft vergevorderde plannen om vervalsing
van medicijnen tegen te gaan.
actueel
Deze bedrijven willen de doosjes
en flesjes van geneesmiddelen
beter beveiligen met codes en speciale
stickers. Het Nederlands Verpakkingscentrum (NVC) stuurde onlangs een voorstel
naar Brussel voor betere bescherming
tegen vervalsers. De belangrijkste ideeën
zijn: invoering van een unieke productidentificatie, onder meer met een QR-code,
en betere sluitingen.
Met de QR-code, die de laatste jaren
snel in zwang is geraakt bij veel andere
producten, kunnen de farmabedrijven elk
doosje medicijnen controleerbaar maken.
Als apothekers of patiënten de code voor
hun mobiele telefoon houden, loggen ze
automatisch in op een speciale website
waarop is te zien of het medicijn echt
is. Die QR-code correspondeert met een
uniek cijfer. Het enige wat de gebruiker
hoeft te doen is een app installeren op zijn
telefoon: dat is in een minuut gepiept.
Wat het NVC deze maand ook voorlegt
aan Brussel is een betere datamatrix-code.
Die code, eveneens in een patroon van
witte en zwarte blokjes, staat al op veel
verpakkingen om te kunnen achterhalen
om welke productieserie het gaat. Het
NVC stelt voor om er een unieke code van
te maken, zodat elke tube, flesje of strip
te traceren is. De farmabedrijven steunen
dat plan.
Ook de verpakkingen kunnen beter, zegt
NVC-directeur Michaël Nieuwesteeg.
“Nu is het makkelijk om bijvoorbeeld een
sticker van een doosje open te maken om
er een nepmedicijn in te doen,” vindt hij.
“De oplossing is stickers te maken van
losse vezels. Als iemand zo’n sticker eraf
haalt, blijven er vezels op de verpakking
plakken.” Gebruikers zien dan dat ermee
is geknoeid.
Lucratief
Medicijnen vervalsen is een van de meest
lucratieve criminele activiteiten. Een
machine die pillen kan persen kost een
paar duizend euro, de transportkosten zijn
minimaal, de verkoopprijs hoog en aan de
kostprijs van de ingrediënten kan het ook
niet liggen: die zijn vaak bloem, steengruis,
suiker of kalk. Bovendien is de pakkans
klein en zijn de celstraffen laag.
QR-code werpt wal op
tegen nepmedicijn
Stop de
pillenvervalsers
Actueel
ligheidsdienst vorige maand. In liefst 122
landen werken Clarke en zijn team samen
met de politie om pillenvervalsers op te
sporen. Hij tipt justitie, levert bewijzen en
achtervolgt criminelen zo veel mogelijk
met civiele procedures. “Vervalsers beschadigen de goede naam van Pfizer”, vindt
Clarke. “Maar we doen dit in de eerste
plaats voor de gezondheid van de patiënt.
Kijk, het gaat hier niet om nephorloges of
om nep-T-shirts. Dit bedreigt levens.”
drie doden. Vorig jaar werd de jaarlijkse
omzetschade door medicijnvervalsingen
alleen al in de Europese Unie geschat op
€ 10,5 miljard. Nederland heeft daar maar
een klein aandeel in: € 79 miljoen. In Italië
en Duitsland worden de meeste nepmedicijnen opgespoord. Wereldwijd zijn Israël,
Turkije, de Verenigde Staten en Hongarije
de grootste zondaars, zegt Clarke. Als
productielanden zijn China en Roemenië
in opkomst.
Levensbedreigend
Internationaal zijn er vooral slachtoffers
gevallen bij vervalste PDE5-remmers, die
worden gebruikt bij erectiestoornissen.
In 2008 raakten zeven mensen in coma
door hypoglykemie na het gebruik ervan:
vier van hen overleden. Een jaar daarna
vond een soortgelijk incident plaats in
Hongkong, waarbij 144 mensen werden
opgenomen in een ziekenhuis, de helft van
hen raakte in coma. Er vielen uiteindelijk
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO is de helft van de medicijnen
die worden verkocht via internet vals.
Onderzoek van Intomarkt in 2009 wees
uit dat 3% van de Nederlanders wel eens
medicijnen heeft gekocht in webwinkels:
vooral kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen, partydrugs, seksgerelateerde middelen
en producten tegen rookverslaving, overgewicht en kaalheid. Maar ook antibiotica
en virusremmers.
7 mensen raakten in
coma door vervalste
PDE5-remmers, 4 van
hen overleden
OF–5 safe.indd 22-23
De QT-code werd oorspronkelijk ontwikkeld door Denso om auto-onderdelen van Toyota beter identificeerbaar te
maken. Daarna ontstond het idee om
URL’s te coderen tot een QR-code zodat
mensen die op hun mobiele telefoon
een website willen bezoeken geen
URL hoeven in te tikken. De gebruiker
richt zijn cameratelefoon op de QRcode, neemt hiervan een foto en in de
webbrowser van de telefoon wordt de
website geopend. Er zijn inmiddels ook
telefoons die realtime een QR-code kunnen scan-
nen, een foto maken is dan niet meer nodig.
Vervalste Avastin
In februari van dit jaar werd nog op
grote schaal vervalste Avastin ontdekt in
de Verenigde Staten. De FDA waarschuwde gezondheidscentra en patiënten voor deze neppillen, waarin geen
werkzame stof zat. Patiënten kochten
het middel via een Zuid-Afrikaanse
leverancier. Dit product van Roche
was zo goed nagemaakt dat de Deense
groothandel CareMed niet had gemerkt
dat het om namaak ging. CareMed vermoedt dat de pillen in Turkije werden
gefabriceerd.
Vorige maand werd in het Spaanse
Murcia een Nederlander gearresteerd
op verdenking van handel in valse
medicijnen. Bij een politie-inval werden
300.000 neppillen gevonden met
daarop de namen van Eli Lilly, SanofiAventis en Pfizer.
Elk jaar neemt het aantal
vervalste medicijnen toe.
Daardoor denken patiënten
onterecht dat ze hun
ziekte aanpakken en
farmaconcerns lopen vele
miljarden euro’s mis.
Vooral Viagra-pillen zijn de afgelopen
jaren vervalst. Hoewel ze er beter uitzien, zijn de pillen links op de foto vals:
gemaakt in China. Dat komt omdat de
machines daar nieuwer zijn dan die van
Pfizer.
Daar moet een einde aan komen, vindt
ook vice-president John Clarke van farmabedrijf Pfizer, en hoofd van de Pfizer-vei22
Quick Response Code
Optima farma
Optima farma
De namaak wordt steeds beter, ziet
Clarke. Soms zien de pillen er zelfs
echter uit dan de echte, zegt hij. Dat
komt omdat de machines van de vervalsers vaak nieuwer zijn dan die van
farmabedrijven. Om patiënten het idee
te geven dat het om echte geneesmiddelen gaat, krijgen pillen een kleurtje met
goedkope wegenverf en een mooie glans
met parketvloerlak. De meeste moeite
stoppen de vervalsers in de verpakking.
“Als het doosje er net zo goed uitziet als
het origineel, nemen mensen snel aan
dat het om echte medicijnen gaat”, zegt
Clarke.
Dat er in Nederland naar verhouding
weinig nepmiddelen worden gekocht,
23
16-05-12 12:50
komt misschien omdat het ministerie
van VWS, samen met de farmaindustrie, patiënten in 2010 en 2011
heeft gewezen op de websites die
nepmedicijnen verkopen. Bijna alle
namaakpillen worden verkocht via
websites.
Daarom had VWS twee jaar geleden
een nepwebsite voor geneesmiddelen gelanceerd. In korte tijd bestelden 18.000
mensen bij die webshop – Medi-plaza.nl
genoemd – onder andere erectiepillen,
antidepressiva, slaap- en afslankmiddelen. Net voordat de websurfers wilden
afrekenen, meldde VWS in een pop-up
dat ze zich op een nepwebsite bevonden
en waarschuwde het voor de aankoop
van medicatie op internet. Daarentegen
zijn reguliere apotheken in Nederland
voor zover bekend ‘schoon’, aldus een
woordvoerder van Pfizer Nederland.
Pfizer heeft veel last van nep, omdat
tot twee jaar terug vooral Viagra werd
nagemaakt. Maar inmiddels pakken
criminelen ook de productie op van veel
andere geneesmiddelen. Pfizer stelt dat
er alleen al van haar zestig verschillende
medicijnen zijn nagemaakt, onder meer
Xanax (tegen depressie en angststoornissen) en Genotropin (hormoonstoornissen).
Pilot met codes in
Zweden
In Zweden loopt een pilot waarbij
verpakkingen van medicijnen een
unieke code krijgen. Dit is een project van enkele farmabedrijven met
de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations
(EFPIA). In de Zweedse proef zijn
tweedimensionale datamatrixcodes
aangebracht op de buitenkant van
verpakkingen van tientallen geneesmiddelen. Die unieke identificatie
kan door de apotheker worden
gescand en gecontroleerd.
Dat verhelpt het probleem in
Nederland niet: daar komen vrijwel
zeker geen valse medicijnen in de
apotheek voor. Elders in Europa is
de codering mogelijk wel geschikt.
Geschat wordt bijvoorbeeld dat
15% van de medicijnen in Duitse
apotheken nep is. Ook in Italië
is het probleem groot. Twee jaar
geleden wees onderzoek uit dat de
farma-industrie in die twee landen
respectievelijk 2,8 miljard en 3,6
miljard euro per jaar aan inkomsten
heeft misgelopen.
Andere producenten hebben veel last
van namaak van kostbare kankermedicijnen. De vervalsers zijn ‘nietsontziend’,
zegt Clarke. Bijkomende risico’s van
nepmedicijnen zijn dat er waarschijnlijk geen diagnose is gesteld door een
arts, dat er geen voorlichting gegeven
kan worden door een apotheker en dat
medische bewaking ontbreekt.
Hoeveel doden er vallen door vervalste
medicijnen is onbekend, maar regelmatig duiken verhalen op van massale
opnamen in ziekenhuizen. Vaak komt
het omdat vervalsers er iets te veel
giftige stoffen indoen, bijvoorbeeld rattengif of bepaalde zuren. Ze doen dat
om de gebruikers een beetje misselijk te
maken, zodat ze het gevoel hebben dat
er een werkzame stof in zit.
De Europese Unie heeft daarom vorig
jaar een richtlijn ontwikkeld die de
echtheid van medicijnen beter moet beschermen. De richtlijn wordt op 1 januari 2014 van kracht en de belangrijkste
rollen zijn weggelegd voor farmabedrijven en leveranciers van verpakkingen.
Zij moeten hun producten zo beveiligen
dat apothekers en patiënten meteen zien
of ze door een betrouwbaar farmaceutisch bedrijf zijn gemaakt.
Afschuiven
Directeur Nieuwesteeg van het NVC
denkt niet dat zijn beveiligingsvoorstellen te duur zijn: hooguit tien cent per
verpakking. Een groter probleem, zo
verwacht hij, is dat allerlei betrokken
partijen de kosten ervan op elkaar afschuiven. Een andere vertragende factor
is, vreemd genoeg, de farma-industrie
zelf, meent Nieuwesteeg. “Ze zijn gefocust op medicijnen en niet op verpakken, QR-codes en beveiliging.”
Nieuwesteeg: “De farma-industrie
aarzelt ook, omdat ze na de inbouw van
beveiligingsmaatregelen hun producten
opnieuw moeten laten registreren bij de
FDA in de Verenigde Staten en de EMA
in Europa. Dat zorgt voor vertraging.”
Bovendien lopen ze daardoor altijd het
risico dat autoriteiten de kans grijpen
geen goedkeuring aan een middel te
geven. Nieuwesteeg: “Dat is voor deze
bedrijven een zodanig groot risico, dat
ze soms de neiging hebben een beetje
namaak dan maar te accepteren.” l
Directeur Nieuwesteeg van het NVC
Gemiddeld de helft van de pillen die online worden aangeboden is nep. Op de voorlichtingssite van het Ministerie
van VWS, internetpillen.nl, wordt de
consument gewezen op gevaren van
pillen bestellen via internet.
€ 10,5 miljard is de geschatte
jaarlijkse omzetschade door
nepmedicijnen in de EU
(Nedeland: € 79 miljoen)
24
OF–5 safe.indd 24-25
Optima farma
Studeren
wanneer het jou uitkomt
Cursist kan kiezen: online of papier
nascholing
Niet (meer) door weer en
wind naar de nascholingscursus fietsen
maar lekker thuis studeren op een moment
dat het jou uitkomt.
Dat is de opzet van de
nascholingsprogramma’s
van AccreDidact. “Onze
nascholing is bestemd
voor individueel gebruik,”
zegt uitgever Léonie Kroos,
“maar we horen ook dat
het apotheekteam vaak
samen onze nascholingen
bespreekt, al dan niet met
de apotheker erbij.”.
Froukje Wattel
Abonnees krijgen het studiemateriaal in
boekvorm toegestuurd, maar ze kunnen
het ook via eLearning online volgen. De
keuze is aan de cursist. De nascholingen,
over onderwerpen zoals oorontstekingen, depressie, off-labelgebruik of diarree bij kinderen, kosten gemiddeld drie
uur studietijd en worden afgesloten met
een toets. Ook daarbij kan de cursist
kiezen tussen online of papier.
KAOF en KAA
aangeboden, er zijn dus geen bijeenkomsten. “Misschien komen die er in de
toekomst wel, bijvoorbeeld als het gaat
om onderwerpen zoals handverkoop,
of omgaan met klanten,” aldus Léonie
Kroos. “Dat zijn onderwerpen die vragen om een meer praktische training.”
AccreDidact ging in 1996 van start
en sinds 2002 geeft AccreDidact ook
cursussen voor apothekersassistenten
uit, naast programma’s voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten,
tandartsen en fysiotherapeuten. De
AccreDidact-nascholingen voor apothekersassistenten zijn onafhankelijk en
komen tot stand in samenwerking met
Optima Farma.
Onafhankelijke nascholing
AccreDidact werkt op basis van jaarabonnementen, een abonnee ontvangt
vier nieuwe nascholingen per jaar. Het
is ook mogelijk om een losse nascholingscursus te volgen. Voorlopig worden
alle nascholingen schriftelijk en online
Optima farma
Abonnementsprijs € 134,
per jaar (4 programma’s).
Een los programma kost
€ 33,00 per stuk (niet-abonnees € 44,50).
Voor informatie en abonnementen:
accredidact.nl
De programma’s van AccreDidact
zijn SANA-geaccrediteerd voor 3
KAOF-punten per programma. Een
jaarabonnement levert - na het behalen van de toetsen - 12 punten op.
Sinds het ontstaan van het KAOF
(Kwaliteitsregister Apothekersassistenten Openbare Farmacie) in 2009
is het ieders eigen verantwoordelijkheid om per periode van vijf jaar
genoeg (her)registratiepunten te
behalen. Registratie is vrijwillig maar
wel belangrijk: zo laat je zien hoe jij
je vakkennis op peil houdt. Na een
geslaagde toets worden de behaalde
punten direct toegevoegd aan het
digitaal portfolio van de cursist.
Zie: kaof.nl
Voor wie niet in een openbare
apotheek – maar bijvoorbeeld in een
ziekenhuisapotheek - werkt:
de AccreDidact-nascholingen zijn
ook geaccrediteerd met KAApunten, een behaalde toets levert
3-KAA herregistratiepunten op.
25
16-05-12 12:50
Recepten van een nieuwe voorschrijver:
de physician assistant
Het vak
Zelfstandig voorschrijven voor een
proefperiode van vijf jaar
Verpleegkundig specialisten mogen ook voorschrijven
De physician assistant is
een paramedische professional die breed inzetbaar
is binnen de geneeskunde.
Physician assistants zijn
net als verpleegkundig
specialisten sinds 1 januari
bevoegd om zelfstandig
geneesmiddelen voor te
schrijven.
De verpleegkundig specialist is een volgens de Wet BIG erkend beroepsniveau van de verpleegkunde, met een eigen wettelijk register. De verpleegkundig specialist opereert zelfstandig en
mag net als de physician assistent (PA) voorschrijven voor een proefperiode van vijf jaar.
De 1400 verpleegkundig specialisten die werkzaam zijn in Nederland schrijven voor in een
deskundigheidsgebied binnen het specialisme cure, care of preventie – de physician assistant
mag voorschrijven binnen zijn deskundigheidsgebied. De verpleegkundig specialist mag naast
voorschrijven ook zelfstandig taken uitvoeren zoals injecteren en puncties doen. Binnenkort
mogen ook drie groepen van gespecialiseerd verpleegkundigen – oncologie-, diabetes- en longverpleegkundigen – medicatie voorschrijven. Het wachten is nog op de formele publicatie in de
Staatscourant. In tegenstelling tot de PA en de verpleegkundig specialist mag de gespecialiseerd
verpleegkundige niet voorschrijven op basis van een zelf vastgestelde diagnose. Ook is afgebakend welke geneesmiddelgroepen de gespecialiseerd verpleegkundige mag voorschrijven.In de
praktijk werken ook nurse practitioners. Zij hebben een hbo-masteropleiding gevolgd, maar zijn
geen verpleegkundig specialist. Nurse practitioners hebben geen zelfstandige bevoegdheid tot
het indiceren en uitvoeren van voorbehouden handelingen. Ook hebben ze geen bevoegdheid
om voor te schrijven. De opleiding voor nurse practitioner bestaat niet meer.
Edwin Bos
Een ‘ondersteunend geneeskundige’
wordt de physician assistant (PA) ook
wel genoemd, volgens Frank de Roo, PA
en voorzitter van de beroepsvereniging
de Nederlandse Associatie Physician
Assistants (NAPA). Een PA werkt in een
samenwerkingsverband met de medisch
specialist en neemt basishandelingen
van hem over, zoals heelkundige handelingen, endoscopieën, catheterisaties,
injecteren en voorschrijven. “Hierdoor
komen medisch specialisten weer toe
aan hoogcomplexe patiënten”, aldus De
Roo.
De functie PA is in 1965 gelanceerd
in de Verenigde Staten. Daar werken
inmiddels zo’n 90.000 PA’s. Maar ook
Waar werken ze?
Van de achthonderd phycisian assistants
(PA’s) in Nederland werkt 60% in de
tweede lijn, 16% in de eerste lijn, 20%
in de academische ziekenhuizen en 4%
in de geestelijke gezondheidszorg. In
71 van de 85 perifere ziekenhuizen en
in de acht academische ziekenhuizen
werken PA’s. In bijvoorbeeld het UMC
Utrecht werken er 26.
26
OF–5 safe.indd 26-27
Veel farmacotherapie
De PA is een medische hulpverlener die een 2,5-jarige hbomasteropleiding heeft afgerond.
Hij onderzoekt, diagnosticeert en
behandelt zelfstandig patiënten.
Om de opleiding te kunnen volgen, is een hbo-diploma vereist
en twee jaar relevante klinische
ervaring in de zorg. Farmacotherapie is een belangrijk onderdeel
van de opleiding. “We krijgen
meer uren farmacotherapie dan
de geneeskundestudent”, aldus
PA Frank de Roo.
Het apotheekteam moet kunnen
controleren of een PA bevoegd is om
voor te schrijven
in Duitsland, Engeland en Spanje zijn ze
in opkomst.
In Nederland werken inmiddels zo’n
achthonderd PA’s, zie kader. Het kabinet
stemde onlangs in met een verhoging
van het aantal gesubsidieerde opleidingsplaatsen van de huidige tweehonderd naar driehonderd in 2013.
De Roo werkte als operatie-assistent
toen hij in 1996 begon met de hbo-masteropleiding. Hij werkt nu als zaalarts
en eerste assistent kindercardiothoracale
chirurgie in het Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht.
Hoewel de PA al sinds 2001 actief is
in Nederland blijft het volgens De Roo
‘pionieren om volledige erkenning’.
“Daar blijven we voor knokken want
als relatief nieuwe zorgprofessional zul
je je dus eerst moeten bewijzen.”
BIG-registratie
Maar een belangrijke stap is inmiddels gezet: sinds 1 januari 2012 is de
PA – bij wijze van vijfjarig experiment
– een wettelijk erkende beroepsgroep,
inclusief titelbescherming en toekenning
van bepaalde medische bevoegdheden.
De PA is echter nog niet opgenomen in
de Wet BIG omdat het volgens de minister lastig kan zijn de PA over vijf jaar
eventueel weer uit de BIG te moeten
verwijderen. Ook is de PA niet opgenomen in het BIG-register. Hierin staat
niet alleen wie bevoegd is, maar ook
wie een waarschuwing heeft of tijdelijk
of permanent de bevoegdheid ontnomen is. Deze informatie is van belang
voor het apotheekteam, dat zich te allen
tijde moet kunnen vergewissen van de
bevoegdheid van een voorschrijver.
Optima farma
De NAPA heeft inmiddels zelf het
Kwaliteitsregister Physician Assistant
geopend. “Het is een kopie van het artsenregister”, aldus De Roo. De lijst met
geregistreerde PA’s is openbaar. “Daarin
kunnen apotheekmedewerkers zien of
een PA inderdaad bevoegd is om voor te
schrijven.”
Voorschrijven
PA’s schrijven al sinds 2002 voor onder
supervisie van een specialist. Sinds
1 januari 2012 is de PA, evenals de
verpleegkundig specialist – zie kader
– voor een proefperiode van vijf jaar
bevoegd zelfstandig geneesmiddelen
voor te schrijven. De PA’s in het UMCU,
waar De Roo werkt, hadden afspraken
gemaakt met de ziekenhuisapothekers
over welke geneesmiddelen zij konden
Optima farma
voorschrijven. Ze schreven voor binnen
hun eigen deskundigheidsgebied, maar
continueerden of stopten ook thuismedicatie. “Voor alles geldt: waar de PA
niet bekwaam voor is, daar is hij ook
niet voor bevoegd. Het deskundigheidsgebied is de grens.”
Het nieuwe ‘voorschrijfregiem’ is in de
praktijk nog niet in alle ziekenhuizen
geregeld, zo ook niet in het UMC. “Ik
schrijf nog voor op de ‘oude manier’ en
moet nog steeds akkoord vragen bij de
supervisor.”
De Roo schrijft onder andere voor:
bètablokkers, RAAS-remmers, diuretica
en cardiologische medicatie. Ook is hij
bevoegd om thuismedicatie te stoppen
of te continueren. Over de thuismedicatie heeft hij regelmatig contact met
huisartsen.
27
16-05-12 12:50
Advies aan de balie
Verkorte productinformatie METOJECT (methotrexaat) 50 MG/ML oplossing voor injectie
werken bIj
Wat adviseren
collega’s aan de balie
over de grens?
UMC UtreCht
Inkoopmedewerker Apotheek
Nîmes in Frankrijk
over de grens
Jobmail: de laatste vacatures in uw mail
Meld u online aan voor onze Jobmail-vacatureservice.
U krijgt dan de actuele vacatures die passen bij uw
profiel elke veertien dagen per e-mail thuisgestuurd.
Ga naar: werkenbijumcutrecht.nl.
Adviseren aan de balie
is een vak apart. In deze
rubriek geven we iedere
maand een kijkje in de
keuken van collega’s in het
buitenland. Hoe gaan ze
met patiënten aan de balie
om en wat adviseren ze?
Hoe vaak en verantwoord
worden antibiotica in het
Franse Nîmes verstrekt?
Informatie en sollicitatie
Voor nadere informatie over de vacature, de afdeling en uw
sollicitatie verwijzen we u graag naar werkenbijUMCUtrecht.nl.
Voor alle overige informatie belt u kosteloos 0800 – 25 000 25.
Wij proberen
altijd beter te worden
Michiel Tent
De situatie
Wat adviseren ze bij uitgifte?
Een geagiteerde moeder komt met
haar kind van drie jaar binnen, met het
verzoek haar onmiddellijk antibiotica
te geven voor haar 'ernstig zieke' kind.
Bij navraag hoest het kind vier dagen
en heeft het een verhoging van rond de
38 - 38,5 °C.
In Frankrijk geeft je collega een hoestdrankje en een pijnstiller, bij voorkeur
paracetamol, mee. Als de klant terugkomt met een recept voor bijvoorbeeld
amoxicilline, kijkt je Franse collega of
er geen wisselwerkingen met andere
gebruikte medicijnen mogelijk zijn. Hij
adviseert het middel rond de maaltijden
Wat moet je weten?
Net als in Nederland krijgt deze klant
zonder recept geen antibiotica mee. Leg
uit dat antibiotica alleen helpen bij een
bacteriële infectie. Bovengenoemd kind
kan heel goed een virale infectie hebben;
antibiotica zijn dan zinloos. Onnodig
gebruik werkt bovendien resistentie in
de hand. Daarom is het belangrijk antibiotica alleen in te zetten als het écht
nodig is. Dat kan de huisarts het beste
bepalen. Dus worden ouder en kind
naar de huisarts verwezen.
Zo nodig, bijvoorbeeld bij een longontsteking of middenoorontsteking, schrijft
de huisarts een antibioticum voor,
waarschijnlijk amoxicilline. Een vrij veel
voorkomende bijwerking van antibiotica zijn maag- en darmproblemen.
28
OF–5 safe.indd 28-29
U bent verantwoordelijk voor de inkoop van geneesmiddelen en
ziet toe op de naleving van de inkoopcondities. U bent in het bezit
van een MBO-diploma Apothekersassistent. U hebt affiniteit met
ICT en minimaal vijf jaar werkervaring als inkoper in de farmaceutische sector. Vacaturenummer 2012/0255.
Wat kun je in elk geval
adviseren?
■ Het belangrijkste advies is, de huisarts te laten onderzoeken wat de oorzaak van de klachten zijn. Misschien is er wel helemaal geen behandeling nodig.
■ Schrijft de arts antibiotica voor, dan moet de kuur altijd helemaal worden afgemaakt. Anders dreigt een terugval en wordt resistentie in de hand gewerkt.
■ Als de patiënt veel bijwerkingen heeft, moet hij contact opnemen met de huisarts en de bijwerk ingen melden bij de apotheek
te gebruiken. Om maag-darmklachten
te voorkomen, wordt voorgesteld er
probiotica bij te nemen, die helpen het
natuurlijke bacteriële evenwicht in de
darmflora te behouden.
Verschil met Nederland?
Nergens in Europa worden per hoofd
van de bevolking méér medicijnen gebruikt dan in Frankrijk. Het heet dat je
er ook gemakkelijk aan antibiotica kunt
komen, zelfs zonder recept. Dat klopt
niet: ook in Frankrijk heb je een recept
nodig. In Frankrijk worden weliswaar
veel vaker dan in Nederland antibiotica
gebruikt. Dat komt omdat artsen ze te
gemakkelijk voorschrijven.
Ook is men in Nederland bij kinderen met acute hoest terughoudender
met hoestprikkeldempende middelen,
hoestdrankjes en ook met antihistaminica. Volgens de NHG-Standaard ‘Acuut
Hoesten’ is de werkzaamheid onvoldoende aangetoond. Dit geldt ook voor
gebruik ervan naast een antibioticum.
Om maag- darmklachten te voorkomen
worden eventueel probiotica voorgeschreven.
Handelsnaam: Metoject 7,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 7,5 mg/0,15 ml.
Metoject 10 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 10 mg/0,20 ml. Metoject 12,5
mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 12,5 mg/0,25 ml. Metoject 15 mg, oplossing
voor injectie in voorgevulde injectiespuit 15 mg/0,30 ml. Metoject 17,5 mg, oplossing voor injectie in
voorgevulde injectiespuit 17,5 mg/0,35 ml. Metoject 20 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde
injectiespuit 20 mg/0,40 ml. Metoject 22,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit
22,5 mg/0,45 ml. Metoject 25 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 25 mg/0,50 ml.
Metoject 30 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 30 mg/0,60 ml. Kwalitatieve en
kwantitatieve samenstelling: 1 ml oplossing bevat 50 mg methotrexaat (als dinatriummethotrexaat)
als werkzame stof. Farmaceutische vorm: Oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit.
Heldere gele oplossing. Toedieningsweg: Subcutaan (s.c.). Voorgevulde injectiespuit met vaste
naald: niet geschikt voor intramusculaire en intraveneuze toediening. Indicaties: Actieve reumatoïde
artritis in volwassen patiënten, polyartritische vormen van ernstige, actieve juveniele idiopathische
artritis (JIA) wanneer de respons op NSAID’s onvoldoende is gebleken, ernstige artritis psoriatica
in volwassen patiënten, en ernstige recalcitrante invaliderende psoriasis die niet adequaat
reageert op andere vormen van behandeling zoals fototherapie, PUVA en retinoïden. Contraindicaties: Overgevoeligheid voor methotrexaat of voor één van de hulpstoffen, leverinsufficiëntie
(bilirubine > 5mg/dl; 85,5 µmol/l), alcoholmisbruik, ernstige nierinsufficiëntie (creatineklaring < 20
ml/min.), bestaande bloeddyscrasieën zoals beenmerghypoplasie, leukopenie, trombocytopenie
of significante anemie, ernstige, acute of chronische infecties zoals tuberculose, HIV of andere
immunodeficiëntiesyndromen, ulcera in de mondholte en bekende actieve gastro-intestinale ulceratieve
aandoening, zwangerschap, borstvoeding, gelijktijdige vaccinatie met levende vaccins. Belangrijkste
bijwerkingen: De verschijning en mate van ernst van bijwerkingen hangt af van het doseringsniveau
en de toedieningsfrequentie. Daar ernstige bijwerkingen zich zelfs bij lagere doses kunnen voordoen,
is het onontbeerlijk dat patiënten regelmatig met korte tussenpozen worden gecontroleerd door
de arts. De meest voorkomende bijwerkingen zijn suppressie van het hematopoëtisch systeem en
gastro-intestinale stoornissen. Zo zijn stomatitis, dyspepsie, misselijkheid, verlies van eetlust zeer
vaak gezien en traden orale ulcera en diarree vaak op. Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn
exantheem, erytheem, pruritus, hoofdpijn, moeheid, slaperigheid, pneumonie, interstitiële alveolitis/
pneumonitis vaak gepaard gaan met eosinofilie, leukopenie, anemie en trombopenie. Verhoging van
transaminasen is zeer vaak gezien. Andere mogelijke ernstige bijwerkingen die zelden of zeer zelden
voorkomen zijn o.a. Stevens-Johnson-syndroom, toxische epidermale necrolyse (Lyell-syndroom),
anafylactische shock, agranulocytose, ernstige opeenvolgingen van beenmergdepressie, convulsies
en paralyse. Er zijn individuele gevallen van lymfoom gerapporteerd. Belangrijkste waarschuwingen
en voorzorgen: Therapie vindt één keer per week plaats. De patiënt moet worden geïnformeerd over
de risico’s en regelmatig worden gecontroleerd (o.a. complete bloedtelling, nier- en leverfunctietest
). Afwezigheid van zwangerschap moet worden bevestigd voor Metoject toediening. Door straling
geïnduceerde dermatitis en zonnebrand kunnen terugkomen onder methotrexaattherapie (recallreactie). Psoriatische lesies kunnen verergeren tijdens UV straling en gelijktijdige toediening
van methotrexaat. Eliminatie van methotrexaat wordt gereduceerd bij patiënten met een derde
distributieruimte (ascites, pleurale effusies). Voor dergelijke patiënten is extra zorgvuldige controle
op toxiciteit nodig. Diarree en ulceratieve stomatitis kunnen toxische effecten zijn en hiervoor moet
de therapie worden onderbroken. Aangezien methotrexaat met geneesmiddelen uit verschillende
groepen interactie kan aangaan, dient voor aanvang van de therapie de reeds bestaande medicatie
van de patiënt te worden gecontroleerd. Zwangerschap en lactatie: Metoject is gecontraïndiceerd
tijdens de zwangerschap. Het is aangetoond dat methotrexaat teratogeen is bij mensen; het is
gerapporteerd dat het foetale dood en/of congenitale abnormaliteiten als gevolg heeft. In dierstudies
toonde methotrexaat reproductieve toxiciteit. Methotrexaat wordt in de moedermelk in een zo hoge
concentratie uitgescheiden dat er een risico is voor de baby, de moeder dient voor en tijdens de
toediening van methotrexaat te stoppen met het geven van borstvoeding. Bewaarconditie:
Metoject moet in de originele verpakking, beneden 25°C bewaard worden. Houdbaarheid: 2 jaar.
Afleverstatus: U.R., RVG nummmer 100943. Houder van de vergunning voor het in de handel
brengen: medac, Gesellschaft fur klinische Spezialpreparate mBH, Fehlandstrasse 3, 20354
Hamburg, Duitsland. Voor informatie in Nederland: Teva Pharma Nederland, www.tevapharma.nl.
Versiedatum 2 maart 2012. Referenties: 1 Jacobs JWG and Bijlsma JWJ. Methotrexaat: hoeksteen
van de behandeling van reumatoïde artritis. Ned Tijschr Geneeskd 2009;153:A695 andA696. 2
Verstappen SM, Jacobs JW, van der Veen MJ et al. Intensive treatment with methotrexate in early
rheumatoid arthritis: aiming for remission. Computer Assisted Management in Early Rheumatoid
Arthritis (CAMERA, an open-label strategy trial). Ann Rheum Dis. 2007 Nov;66(11):1443-9. 3 Braun
J, Kästner P, Flaxenberg P et al. Comparison of the clinical efficacy and safety of subcutaneous
versus oral administration of methotrexate in patients withactive rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum
2008;58(1):73-81. 4 SmPC tekst methotrexaat (Metoject®).
Verkorte productinformatie Seroquel (12MRT2012)
Farmaceutische vorm en samenstelling: Seroquel XR®: Seroquel XR® 50 mg, Seroquel XR® 150 mg, Seroquel XR® 200 mg, Seroquel XR® 300 mg, Seroquel XR® 400 mg tabletten met verlengde afgifte bevatten respectievelijk 50, 150, 200, 300 en 400 mg quetiapine (als
®
Seroquel
-150, 110.081.12.indd
Seroquel®-200, Seroquel®1-300 filmomhulde tabletten bevatten respectievelijk 25, 100, 150, 200 en 300 mg quetiapine
(als
quetiapinefumaraat) en respectievelijk 119, 71, 50, 47 en 15 mg lactose (watervrij) per tablet. Seroquel®: Seroquel®-25, Seroquel®-100,
1b1
Metoject
03-05-12
quetiapinefumaraat) en respectievelijk 18, 20, 29, 39 en 59 mg lactose (watervrij) per tablet. Farmacotherapeutische categorie: Antipsychotica; Diazepinen, oxazepinen en thiazepinen. ATC code: N05A H04 Indicatie: Seroquel XR/Seroquel: Seroquel XR en Seroquel zijn
geïndiceerd voor de behandeling van bipolaire stoornis: voor de behandeling van matige tot ernstige manische episodes bij bipolaire stoornis; voor de behandeling van ernstige depressieve episodes bij bipolaire stoornis; ter voorkoming van een recidief bij patiënten met bipolaire
stoornis, bij patiënten die voor een manische of depressieve episode reageerden op behandeling met quetiapine. Seroquel XR: Seroquel XR is geïndiceerd voor de behandeling van schizofrenie, waaronder voorkomen van een recidief bij stabiele schizofrene patiënten die een
onderhoudsbehandeling met Seroquel XR krijgen. Seroquel XR is geïndiceerd voor add-on behandeling van depressieve episodes bij patiënten met unipolaire depressie (Major Depressive Disorder; MDD) die een suboptimale respons hebben gehad op monotherapie van een
antidepressivum. Voorafgaand aan het initiëren van een behandeling moeten clinici het veiligheidsprofiel van Seroquel XR in overweging nemen. Seroquel: Seroquel is geïndiceerd voor de behandeling van schizofrenie. Dosering: Seroquel XR: Seroquel XR dient eenmaal daags
te worden ingenomen zonder voedsel. De tabletten dienen in hun geheel te worden ingenomen. Voor de behandeling van schizofrenie en matige tot ernstige manische episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel XR tenminste 1 uur voor een maaltijd te worden ingenomen. De
dagelijkse dosis bij aanvang van de therapie is 300 mg op dag 1 en 600 mg op dag 2. De aanbevolen dagelijkse dosering is 600 mg. Het gewoonlijk werkzame dosisbereik is 400 tot 800 mg/dag, afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid bij de individuele patiënt.
Voor onderhoudsbehandeling bij schizofrenie is het niet nodig om de dosering aan te passen. Voor de behandeling van depressieve episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel XR ingenomen te worden voor het slapen gaan. De totale dagelijkse dosering voor de eerste vier
dagen van de behandeling is 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4). De aanbevolen dagelijkse dosering is 300 mg. Individuele patiënten kunnen baat hebben bij een dosis van 600 mg. Doseringen hoger dan 300 mg dienen te worden geïnitieerd door
artsen met ervaring in de behandeling van bipolaire stoornis. In het geval dat er bij een individuele patiënt wordt gevreesd voor problemen met de verdraagbaarheid, kan dosisverlaging tot minimaal 200 mg in overweging worden genomen. Ter voorkoming van een recidief van
manische, gemengde of depressieve episodes bij bipolaire stoornis dienen patiënten die reageerden op Seroquel XR voor een acute behandeling van bipolaire stoornis door te gaan met dezelfde dosis Seroquel XR die bij het slapengaan werd toegediend. De dosis Seroquel XR,
binnen een doseringsbereik van 300 mg tot 800 mg/dag, kan worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid in de individuele patiënt. Het is belangrijk dat de laagst mogelijke effectieve dosering wordt gebruikt voor onderhoudsbehandeling. Voor
add-on behandeling van depressieve episodes bij MDD dient Seroquel XR ingenomen te worden voor het slapen gaan. De dagelijkse dosering bij de start van de behandeling is 50 mg op dag 1 en 2, en 150 mg op dag 3 en 4. Er is een verhoogd risico op bijwerkingen bij hogere
doseringen. Clinici dienen daarom te garanderen dat de laagste effectieve dosis als behandeling wordt gebruikt. De noodzaak om de dosis te verhogen van 150 naar 300 mg/dag dient gebaseerd te zijn op een evaluatie van de individuele patiënt. Bij oudere patiënten en patiënten
met een gestoorde leverfunctie dient te worden gestart met 50 mg/dag. De dosis dient dagelijks te worden verhoogd in stappen van 50 mg/dag tot een werkzame dosis. Werkzaamheid en veiligheid zijn nog niet vastgesteld bij patiënten ouder dan 65 jaar met depressieve episodes
in het kader van bipolaire stoornis. Kinderen en adolescenten: Seroquel XR wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar, omdat er onvoldoende gegevens zijn om het gebruik bij deze patiënten te ondersteunen. Seroquel: Seroquel kan al dan
niet in combinatie met voedsel worden ingenomen. Voor de behandeling van schizofrenie dient Seroquel tweemaal daags te worden ingenomen. De totale dagdosis is gedurende de eerste vier dagen van therapie 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4).
Vanaf dag 4 dient de dosis te worden getitreerd tot het gewoonlijk werkzame dosisbereik van 300 tot 450 mg/dag. Afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid bij de individuele patiënt kan de dosis worden aangepast binnen het bereik van 150 tot 750 mg/dag.
Voor de behandeling van manische episodes, geassocieerd met bipolaire stoornis dient Seroquel tweemaal daags te worden ingenomen. De totale dagdosis is voor de eerste vier dagen van behandeling 100 mg (dag 1), 200 mg (dag 2), 300 mg (dag 3) en 400 mg (dag 4). Verdere
dosisinstelling tot 800 mg/dag op dag 6 dienen met verhogingen van niet meer dan 200 mg/dag gedaan te worden. De dosis kan worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en verdraagbaarheid bij de individuele patiënt, binnen het bereik van 200 tot 800 mg/dag.
De gebruikelijk werkzame dosis is binnen het bereik van 400 tot 800 mg/dag. Voor de behandeling van depressieve episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel eenmaal daags te worden ingenomen voor het slapen gaan, omdat dit de kans op sedatie gedurende de dag kan
verminderen. De totale dagelijkse dosering voor de eerste vier dagen van de behandeling is 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4). De aanbevolen dagelijkse dosering is 300 mg. Individuele patiënten kunnen baat hebben bij een dosis van 600 mg.
Doseringen hoger dan 300 mg dienen te worden geïnitieerd door artsen met ervaring in de behandeling van bipolaire stoornis. In het geval dat er bij een individuele patiënt wordt gevreesd voor problemen met de verdraagbaarheid, kan dosisverlaging tot minimaal 200 mg in
overweging worden genomen. Ter voorkoming van een recidief van manische, gemengde of depressieve episodes bij bipolaire stoornis dienen patiënten die reageerden op quetiapine als acute behandeling van bipolaire stoornis de behandeling met dezelfde dosis voort te zetten.
De dosis kan, binnen een doseringsbereik van 300 mg tot 800 mg/dag tweemaal daags, worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid in de individuele patiënt. Het is belangrijk dat de laagst mogelijke effectieve dosering wordt gebruikt voor
onderhoudsbehandeling. Bij patiënten met een gestoorde leverfunctie dient te worden gestart met 25 mg/dag. De dosis dient dagelijks te worden verhoogd in stappen van 25-50 mg/dag tot een werkzame dosis. Bij oudere patiënten dient Seroquel met voorzichtigheid te worden
toegepast met name in de initiële doseringsperiode en kan het nodig zijn de dosistitratie langzamer te laten verlopen tot een therapeutische dagdosis die lager kan zijn. Werkzaamheid en veiligheid zijn nog niet vastgesteld bij patiënten ouder dan 65 jaar met depressieve episodes
in het kader van bipolaire stoornis. Kinderen en adolescenten: Seroquel wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar, omdat er onvoldoende gegevens zijn om het gebruik bij deze patiënten te ondersteunen. Contra-indicaties: Seroquel XR/
Seroquel: Overgevoeligheid voor het actieve bestanddeel of één van de hulpstoffen van dit product. Gelijktijdige toediening van cytochroom P450 3A4 remmers, zoals HIV-proteaseremmers, azol-antischimmelmiddelen, erytromycine, claritromycine en nefazodon, zijn gecontraindiceerd. Waarschuwingen en voorzorgen: Seroquel XR/Seroquel: Depressie wordt geassocieerd met een verhoogd risico op suïcidale gedachten, zelfverwonding en suïcide. In de vroege stadia van herstel kan dit risico toenemen, daarom moeten patiënten zeer goed gevolgd
worden totdat remissie optreedt. Artsen dienen rekening te houden met het mogelijke risico op suïcide-gerelateerde gebeurtenissen na het abrupt stoppen van de quetiapinebehandeling als gevolg van de bekende risicofactoren voor de ziekte die behandeld wordt. In klinische
studies bij patiënten met ernstige depressieve episodes bij bipolaire stoornis werd een verhoogd risico op suïcide-gerelateerde voorvallen waargenomen bij jongvolwassenen, jonger dan 25 jaar, die werden behandeld met quetiapine in vergelijking tot degenen die werden
behandeld met placebo. In placebogecontroleerd klinisch onderzoek bij volwassenen was quetiapine geassocieerd met een verhoogde incidentie van extrapiramidale symptomen ten opzichte van placebo bij patiënten die behandeld werden voor depressieve episodes bij bipolaire
stoornis en unipolaire depressie. Indien klachten of symptomen van tardieve dyskinesie optreden, dient een reductie van de dosis of het stopzetten van de therapie met quetiapine te worden overwogen. De symptomen van tardieve dyskinesie kunnen verergeren of zelfs ontstaan
nadat de behandeling is gestopt. Behandeling met quetiapine is geassocieerd met slaperigheid en gerelateerde symptomen, zoals sedatie. Dit begon doorgaans binnen de eerste 3 dagen van de behandeling en was voornamelijk mild tot matig van intensiteit. Patiënten met
bipolaire depressie en patiënten met depressieve episodes bij MDD die slaperigheid ervaren van ernstige intensiteit kunnen vaker contact nodig hebben voor een minimale periode van 2 weken of tot de symptomen verbeteren, of het stoppen van de behandeling kan worden
overwogen. Quetiapine dient met voorzichtigheid te worden toegepast bij patiënten met cardiovasculaire ziekten, cerebrovasculaire ziekten, of andere voor hypotensie predisponerende factoren. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de incidentie van convulsies bij patiënten
met een voorgeschiedenis van convulsies. Het maligne neurolepticasyndroom is geassocieerd met behandeling met antipsychotica inclusief quetiapine. In klinische studies is soms ernstige neutropenie (neutrofielen-aantal <0,5 x 109/l) gemeld, meestal binnen een aantal
maanden na de start van de therapie met quetiapine. Er moet gestopt worden met quetiapine bij patiënten met een neutrofielen-aantal <1,0 x 109/l. Patiënten moeten geobserveerd worden op signalen en symptomen van infectie en het neutrofielen-aantal moet gevolgd worden
(totdat dit boven 1,5 x 109/l is). Gewichtstoename is gemeld bij patiënten met quetiapine en dit dient gevolgd en behandeld te worden voor zover klinisch relevant en in lijn met gebruikte antipsychotische richtlijnen. Patiënten die behandeld worden met een antipsychoticum,
inclusief quetiapine, dienen geobserveerd te worden op klachten en verschijnselen van hyperglykemie en patiënten met diabetes mellitus of met risicofactoren voor diabetes mellitus dienen regelmatig gecontroleerd te worden op het slechter worden van de glucose-controle.
Gewicht dient regelmatig te worden gecontroleerd. Verhogingen van triglyceriden, LDL- en totaal cholesterol, en verlagingen van HDL-cholesterol zijn in klinische studies met quetiapine waargenomen. Vanwege de aantoonbare veranderingen in gewicht, bloedglucose en lipiden
waargenomen in klinische studies, kunnen patiënten verslechtering van hun metabole risicoprofiel ervaren, dat op een klinisch verantwoorde wijze behandeld dient te worden. Acute ontwenningsverschijnselen zijn beschreven na abrupt staken van quetiapine. Het wordt
geadviseerd om geleidelijk te stoppen over een periode van tenminste 1 tot 2 weken. Quetiapine is niet goedgekeurd voor de behandeling van oudere patiënten met aan dementie-gerelateerde psychose. Dysfagie is gemeld bij quetiapine, daarom dient quetiapine met
voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten met een verhoogd risico op aspiratiepneumonie. Pancreatitis is gemeld in klinische studies en bij post marketing gebruik. Gegevens van quetiapine in combinatie met natriumvalproaat of lithium bij acute, matige tot ernstige manische
episodes zijn beperkt. Seroquel XR en Seroquel tabletten bevatten lactose. Zoals bij andere antipsychotica is voorzichtigheid geboden wanneer quetiapine voorgeschreven wordt bij patiënten die reeds convulsies hebben doorgemaakt en bij patiënten met cardiovasculaire
aandoeningen of QT-verlenging in de familie anamnese. Tevens is voorzichtigheid geboden wanneer quetiapine wordt voorgeschreven bij zowel geneesmiddelen waarvan bekend is dat deze het QT-interval verlengen, als bij andere neuroleptica, in het bijzonder bij ouderen, bij
patiënten met congenitaal lang QT syndroom, congestief hartfalen, hypertrofie van het hart, hypokaliëmie of hypomagnesiëmie. Bij gebruik van antipsychotica zijn gevallen van veneuze trombo-embolie gemeld. Daarom dienen alle mogelijke risicofactoren voorafgaand aan en
tijdens de behandeling met quetiapine onderkend te worden en voorzorgsmaatregelen getroffen te worden. Quetiapine dient tijdens de zwangerschap alleen gebruikt te worden indien de voordelen opwegen tegen de mogelijke risico’s. Het geven van borstvoeding dient gestaakt
te worden gedurende het gebruik van quetiapine. Neonaten die tijdens het derde trimester van de zwangerschap zijn blootgesteld aan antipsychotica (waaronder quetiapine), lopen risico op bijwerkingen na de bevalling. Pasgeborenen moeten daarom nauwlettend worden
gecontroleerd. Patiënten dient geadviseerd te worden om geen voertuigen te besturen of machines te bedienen totdat de individuele gevoeligheid bekend is. Seroquel XR: Seroquel XR is geïndiceerd voor verschillende psychiatrische condities daarom dient het veiligheidsprofiel
in overweging te worden genomen, rekening houdend met de individuele diagnose van de patiënt en de toe te dienen dosis. Langetermijn-werkzaamheid en veiligheid bij patiënten met MDD is niet vastgesteld bij add-on therapie, maar langetermijn-werkzaamheid en veiligheid
zijn wel vastgesteld bij volwassen patiënten bij monotherapie. Andere psychiatrische condities dan depressie, waarvoor quetiapine wordt voorgeschreven, kunnen ook geassocieerd worden met een toegenomen risico op aan suïcide gerelateerde gebeurtenissen, daarom moeten
patiënten zeer goed gevolgd worden totdat remissie optreedt. Patiënten, in het bijzonder hoog-risico patiënten, dienen nauwkeurig gevolgd te worden tijdens behandeling met deze geneesmiddelen, in het bijzonder in het begin van de behandeling en na dosisaanpassingen. In
klinische studies bij patiënten met MDD is de incidentie van suïcidegerelateerde gebeurtenissen bij jongvolwassenen 2,1% voor quetiapine ten opzichte van 1,3% voor placebo. Het gebruik van quetiapine is geassocieerd met de ontwikkeling van acathisie. Bij patiënten die deze
symptomen ontwikkelen, meestal in de eerste weken van de behandeling, kan ophogen van de dosis schadelijk zijn. Behandeling met quetiapine is geassocieerd met orthostatische hypotensie en gerelateerde duizeligheid die meestal begint tijdens de initiële dosis-titratie-periode.
Patiënten dient geadviseerd te worden voorzichtig te zijn totdat ze bekend zijn met de potentiële effecten van de medicijnen, om verwondingen door een ongeval te verlagen. Interacties: Seroquel XR/Seroquel: Quetiapine dient met voorzichtigheid te worden gebruikt in combinatie
met andere op het centraal zenuwstelsel werkende (genees)middelen en alcohol. Het wordt ook niet aanbevolen om grapefruitsap te drinken gedurende de behandeling met quetiapine. Bij patiënten die een leverenzyminductor krijgen (bijv. carbamazepine en fenytoïne), dient de
behandeling met quetiapine alleen gestart te worden indien de behandelend arts van oordeel is dat de voordelen van quetiapine opwegen tegen de risico’s van het staken van de leverenzyminductor. Het is belangrijk dat elke verandering van de inductor geleidelijk plaatsvindt en
indien nodig, vervangen wordt door een niet-inductor (bijvoorbeeld natriumvalproaat). In een retrospectieve studie met kinderen en adolescenten die valproaat, quetiapine of beide kregen toegediend is een hogere incidentie voor leukopenie en neutropenie gevonden in de
combinatiegroep vergeleken met de monotherapie groepen. Voorzichtigheid is geboden wanneer quetiapine tegelijkertijd gebruikt wordt met geneesmiddelen waarvan bekend is dat ze de elektrolytbalans verstoren of het QT-interval verlengen. Er zijn meldingen geweest van vals
positieve resultaten in enzym-immunoassays voor metadon en tricyclische antidepressiva bij patiënten die quetiapine hebben gebruikt. Bijwerkingen: Seroquel XR/Seroquel: Zeer vaak (≥1/10): afname van hemoglobine, verhoging van serumtriglyceridewaarden, verhoging van
totaal cholesterol (voornamelijk LDL cholesterol), verlaging van HDL cholesterol, gewichtstoename, duizeligheid, slaperigheid, hoofdpijn, droge mond, ontwenningsverschijnselen (na staken van de therapie); vaak (≥1/100, <1/10): leukopenie, afname van het aantal neutrofielen,
eosinofielen verhoogd, hyperprolactinemie, afname van totaal T4, afname van vrij T4, afname van totaal T3, verhoging van TSH, verhoogde eetlust, bloedglucose verhoogd tot hyperglykemische waarden, abnormale dromen en nachtmerries, suïcidale ideatie en suïcidaal gedrag,
syncope, extrapiramidale symptomen, dysartrie, tachycardie, palpitaties, wazig zien, orthostatische hypotensie, rhinitis, dyspneu, obstipatie, dyspepsie, braken, verhogingen van serumtransaminases (ALT, AST), verhoging van gamma-GT-waarden, milde asthenie, perifeer
oedeem, prikkelbaarheid, pyrexie; soms (≥1/1.000, <1/100): trombocytopenie, anemie, afname van het aantal bloedplaatjes, overgevoeligheid (inclusief allergische huidreacties), afname van vrij T3, hypothyreoïdie, hyponatriëmie, diabetes mellitus, convulsie, Rustelozebenensyndroom, tardieve dyskinesie, QT-verlenging, dysfagie, sexuele disfunctie; zelden (≥1/10.000, <1/1.000): agranulocytose, metabool syndroom, somnambulisme en gerelateerde reacties zoals praten in de slaap en de slaap gerelateerde eetstoornis, veneuze tromboembolie, pancreatitis, geelzucht, hepatitis, priapisme, galactorroe, opzwellen van de borst, verstoorde menstruatie, maligne neuroleptica syndroom, hypothermie, verhoging van bloedcreatinefosfokinase; zeer zelden
(<1/10.000): anafylactische reactie, antidiuretisch hormoon-secretiedeficiëntie, angiooedeem, Stevens-Johnson-syndroom, rhabdomyolyse; niet bekend: neutropenie, toxische epidermale necrolyse, erythema
multiforme, neonataal ontwenningssyndroom. Kinderen en adolescenten (10 tot 17 jaar): Bij kinderen en adolescenten dient rekening te worden gehouden met dezelfde bijwerkingen als bij volwassenen, echter soms
met een hogere frequentie. Daarnaast kan bij kinderen de bijwerking verhoogde bloeddruk optreden. Zeer vaak (≥1/10): verhoogde eetlust, verhogingen van prolactine, verhogingen van bloeddruk, extrapiramidale
symptomen; vaak (≥1/100, <1/10): prikkelbaarheid. Afleverstatus: U.R., volledige vergoeding. Uitgebreide productinformatie: Voor de volledige productinformatie wordt verwezen naar de SPC-tekst op
www.astrazeneca.nl. (SPC-tekst Seroquel XR® en Seroquel® goedgekeurd 22 februari 2012). Voor overige informatie en literatuurservice: AstraZeneca BV, Postbus 599, 2700 AN Zoetermeer. Tel. (079) 363 22 22.
15:47
Optima farma
16-05-12 12:50

Bepaling van Quetiapine in plasma

Stephan Horsten

Uw mening telt

1955 - 2015

QUALIFIED PERSON/ QUALITY ASSURANCE OFFICER

Uw medicijnen afhalen in de supermarkt?

Functie titel Beherend Apotheker Regio Zuid- Limburg

duurzame inzetbaarheid voorbereiding functioneringsgesprek

M Medi-Mere

NVALT cursus 2014 Allergologie/Immunologie toets dag 2 Bij alle

Optima Farma 1 2 29 jan

IB-tekst PDF - CBG-MEB