R
I
J
: VOOR
Da
IJ~~SEL~'~~ERPC)LDL~S
W E R K D O C U M E N T
ENIGE GRONDMECHANISCHE ASPECTEN VAN DE
BODEMGESTELDHEID VAN HET GEBIED VAN
ALMERE-STAD, ALMERE-BUITEN EN HET
INDUSTRIETERREIN DE VAART
door
ir. R.J.
1 9 7 8 - 1 5 8 Ado
1
R I -J .K .S D I E N S T
9310
Zee
ju n i
V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S
S M E D I N G H U I S
L E L Y S T A D
- 1 -
INHOUDSOPGAVE
blz.
-
3
I . INLEIDING
2 . HET ONDERZOEK
2. I . I . s o n b e r i n g e n
2.1.2.
Boringen
2.1.3.
Laboratoriumonderzoek
2.1.3.1.
Samendrukkingsconstanten
2 . 1 . 3 . 2 . Wrijvingseigenschappen
3 . OPBOUW VAN DE BODEM
3 . 1 . Het Holoceen
3.1.1. ~ l ~ e m e e n
3.1.2. ~egaanbaarheid
3 . 1 . 3 . Ophogingen
3.1.3.1.
Z e t t i n g a l s gevolg van p l a a t s e l i j k e ophogingen
de z e t t i n g
v e r l o o p van de z e t t i n g e n
Het i r r e v e r s i b e l e e f f e c t van de z e t t i n g e n
- Gevolgen van
- Logaritmisch
3.1.3.2.
S t a b i l i t e i t van p l a a t s e l i j k e ophogingen
Aandrijvende k r a c h t e n
Tegenwerkende k r a c h t e n
-
3 . 1 . 4 . Ingravingen
3.1.6.1.
Draagkracht putbodem
3.1.4.2.
Maximale o n t g r a v i n g s d i e p t e
Gevolgen van opbressen
3.1.4.3.
S t a b i l i t e i t van t a l u d s van ingravingen
3.1.5.
3.1.5.1.
3.1.6.
-
I n k l i n k i n g en samendrukking
Inklinking
Funderingsmogelijkheden
3.1.6.1.
Gebouwen
3.1.6.2.
Kabels en l e i d i n g e n
3.1.7.
Waterstanden
3.1.7.1.
De open w a t e r s t a n d
3.1.7.2.
De g r o n d w a t e r s t a n d
3 . 2 . Het P l e i s t o c e e n
3.2.1.
Algemeen
3.2.1.1.
Funderingsmgelijkheden
3 . 2 . I . 1.a.
Soorten f u n d e r i n g s p a l e n
i.v.m.
opbressen van de putbodem
1
?
3.2.1.1
.b. Wateroverspanning
t i j d e n s heien
.....
3.2.1.l.c.
Berekenen draagvermogen van de p a l e n
3.2.2.
Waterstanden i n h e t P l e i s t o c e e n
4. TOELICHTING OP DE KAARTEN
4.1. Overzicht onderzoekspunten
4.2. Maaiveldhoogte k a a r t
4.3. D i k t e samendrukbare lagen k a a r t
4.4.
Pleistoceendiepte kaart
4.5.
Ontgravingsdiepte k a a r t
4.6.
Isohypsen k a a r t
4.7.
Zettingsprognose k a a r t
4.7.1.
Het gewicht van de aangebrachte ophoging
4.7.2.
De grondwaterstand bij ophogen en n a 30 j a a r
4.7.3.
Het g e l d i g h e i d s g e b i e d van de t e gebruiken grondconstanten
4.7.4.
De d i k t e van de onderscheidene grondlagen
4.7.5.
T i j d s t i p v a n ophogen
4.8.
F u n d e r i n g s d i e p t e k a a r t l i c h t en f u n d e r i n g s d i e p t e k a a r t zwaar
5. ZANDWINNING
6. SAMENVATTING EN CONCLUSIES
-
I . INLEIDING
Voorliggend r a p p o r t kan beschouwd worden a l s g e d e e l t e l i j k e e n a a n v u l l i n g
op, en g e d e e l t e l i j k egn p r e c i s e r i n g van de r a p p o r t e n van Nieuwburg en
v.d. Weide ( I , 2 , 3)
Voor wat de g r o o t t e van h e t gebied b e t r e f t b e s t a a t d e a a n v u l l i n g e r i n
d a t h e t gebied n a a r h e t noord-westen t u s s e n Lage V a a r t en Oostvaardersd i e p u i t g e b r e i d i s ; voor wat de p r e c i s e r i n g b e t r e f t g a a t h e t om u i t g e b r e i d e r onderzoek t.p.v. de tweede en derde k e r n van Almere e n t.p.v.
h e t i n d u s t r i e t e r r e i n "De Vaart".
I n d i t r a p p o r t wordt n i e t v e r d e r ingegaan op de grondmechanische g e s t e l d h e i d van h e t gebied waar Almere-Haven gebouwd wordt.
Het beschouwde gebied wordt begrensd door de Muiderweg en h e t v e r l e n g d e
daarvan, door de O o s t v a a r d e r s d i j k en i n h e t noord-westen d o o r de P.W. 5.
Voor d i t gebied z i j n een a a n t a l f a c e t t e n nader onderzocht ( s o n d e r i n g e n ,
boringen en l a b o r a t o r i u m onderzoek) en de r e s u l t a t e n van d e z e onderzoekingen z i j n p e r f a c e t op 66n k a a r t samengebracht welke a l s b i j l a g e n aan
d i t r a p p o r t z i j n toegevoegd.
De i n t e n s i t e i t van de v e r s c h i l l e n d e onderzoekingen i s v e r s c h i l l e n d .
G e t r a c h t i s om de nadruk van h e t onderzoek samen t e l a t e n v a l l e n met d i e
p l a a t s e n waar i n e e r s t e i n s t a n t i e de woonbebouwing voor de b e i d e kernen
z a l p l a a t s v i n d e n . Bovendien i s h e t onderzoek geconcentreerd op h e t indust r i e t e r r e i n "De Vaart" omdat ook h i e r i n een vroeg stadium b o u w a c t i v i t e i ten p l a a t s z u l l e n vinden.
Doordat de i n t e n s i t e i t van h e t onderzoek n i e t o v e r a l g e l i j k i s , g e e f t d i t
op de k a a r t e n de indruk d a t de v e r s c h i l l e n d e onderdelen van h e t onderzoek
meer v a r i g r e n t.p.v. de kernen dan i n de gebieden e r om heen.
D i t i s w a a r s c h i j n l i j k e c h t e r n i e t h e t geval. Omdat h e t r e s u l t a a t van h e t
onderzoek t.p.v. de kernen v e e l g e d e t a i l l e e r d e r i s dan i n d e gebieden e r
om heen, z i j n h i e r w a a r s c h i j n l i j k nog v e e l punten onbekend gebleven. Het
i s evenwel toch z i n v o l de r e s u l t a t e n van h e t onderzoek op d e z e manier t e
p r e s e n t e r e n omdat h e t i m e r s i n e e r s t e i n s t a n t i e g a a t om d i e gebieden d i e
urbaan g e b r u i k t z u l l e n worden.
Voor h e t g e h e l e gebied i s voor zo v e r mogelijk g e b r u i k gemaakt van de
reeds b e s c h i k b a r e gege$ens, waarvan de o u d s t e s t a m e n u i t 1970 en de
nieuwste u i t v o o r j a a r 1978.
Voor gegevens d i e n i e t c o n s t a n t z i j n i n de t i j d (b.v. hoogte maaiveldsl i g g i n g ) z i j n de w i j z i g i n g e n d i e deze lange p e r i o d e h e e f t op deze gegevens zodanig v e m e r k t d a t a l l e g e p r e s e n t e e r d e r e s u l t a t e n v o o r 1977 gelden.
Overigens z i j h i e r vermeld d a t n i e t a l l e g e b r u i k t e gegevens verzameld
z i j n door de a f d e l i n g Onderzoek H.S.O.W., maar d a t ook gebruik i s gemaakt
van de gegevens d i e verzameld z i j n door de Bodemkundige A f d e l i n g en
de a f d e l i n g Waterhuishouding van de W.A. en van gegevens d i e verzameld
z i j n door de Landmeetkundige Afdeling zo ook van gegevens d i e verzameld
z i j n i n opdracht van de R.1J.P. door h e t Laboratorium van Grondmechanica
t e Delft.
I k b e t u i g h i e r mijn dank aan deze a f d e l i n g e n voor de g e l e v e r d e hulp.
I n d i t r a p p o r t z a l ook, z i j h e t sumier, ingegaan worden op metingen d i e
gedaan z i j n b i j werken i n u i t v o e r i n g i n h e t beschouwde gebied. Deze met i n g e n z i j n v e e l a l gedaan om de u i t g e b r a c h t e grondmechanische adviezen
t.b.v. deze werken i n de p r a k t i j k t e t o e t s e n . D i t g e l d t met name voor de
a a n l e g van de S.A.W. 1 en d e g r a c h t e n i n Almere-Stad.
Verder z a l gebruik gemaakt worden van s t u d i e s en adviezen d i e u i t g e b r a c h t
z i j n voor v e r s c h i l l e n d e (nu r e e d s g e d e e l t e l i j k u i t g e v o e r d ) werken m.n.
voor de ophogingen ( o p r i t t e n e.d.) en de s p o o r l i j n .
.
1
* L i t e r a t u u r verwijzingen
2. HET ONDERZOEK
Het onderzoek h e e f t z i c h u i t g e s t r e k t o v e r ca. 8 j a a r vanaf ca. 1970 t o t
1978. I n deze p e r i o d e i s e r s t e e d s meer bekend geworden over de grondmechanische s a m e n s t e l l i n g van de bodem i n d i t gebied.
De verkregen gegevens z i j n i n deze p e r i o d e schoksgewijs bepaald en bewerkt. Voor e e n g e d e e l t e z i j n ze r e e d s verwerkt i n r a p p o r t e n (1, 2, 3 ) .
Het. onderzoek h e e f t b e s t a a n u i t :
I . sonderingen
2. boringen
3. l a b o r a t o r i u m onderzoek.
Daarnaast z i j n e r metingen v e r r i c h t aan d e grondwaterstanden (door de
a f d e l i n g Waterhuishouding) en e r z i j n metingen v e r r i c h t aan de hoogtel i g g i n g van h e t maaiveld ( a f d e l i n g Landmeetkundig Werk).
I n h e t navolgende z u l l e n de v e r s c h i l l e n d e onderzoekmethoden nader toeg e l i c h t worden op h u n t e c h n i e k , waarna verderop de r e s u l t a t e n van h e t
onderzoek behandeld z u l l e n worden.
2.1.1.
Sonderingen
,
:.
i
2.1.2.
Sonderen i s e e n onderzoeksmethode w a a r b i j een conus de grond ingedrukt
wordt.
De k r a c h t d i e n o d i g i s om deze conus de grond i n t e drukken wordt gemeten. Deze k r a c h t i s een maat voor h e t draagvermogen van de bodem. De
vorm e n afmetingen van de conus z i j n genormaliseerd, zodat sondeerresult a t e n o n d e r l i n g vergeleken kunnen worden. De meetmethode i s n i e t genormaliseerd,,zodat wat d i t b e t r e f t v e r s c h i l l e n op kunnen t r e d e n t u s s e n de
v e r s c h i l l e n d e meetmethoden.
B i j de R.I.J.P. wordt gebruik gemaakt van zowel een zogenaamde mechanische
conus a l s - v a n e e n e l e k t r i s c h e conus. B i j een mechanische conus wordt
d.m.v. een systeem van stangen en binnenstangen boven de grond gemeten
(meestal d.m.v. manometers) hoe g r o o t de benodigde k r a c h t i s om de conus
de grond i n t e drukken. H i e r b i j worden u i t e r a a r d ook de w r i j v i n g s k r a c h t e n
i n h e t stangensysteem gemeten a l s k r a c h t e n d i e n o d i g z i j n om de conus de
grond i n t e drukken.
B i j e e n e l e k t r i s c h e conus wordt de weerstand d i e de conus i n de grond
o n d e r v i n d t d.m.v. een e l e k t r i s c h meetsysteem i n de conus gemeten. I n
p r i n c i p e i s d e z e vorm van meten b e t e r dan d i e met d e mechanische conus
omdat o p de p l a a t s waar de conus de weerstand o n d e r v i n d t , gemeten wordt.
U i t h e t r e s u l t a a t van de sonderingen i s af t e l e i d e n hoe g r o o t h e t draagvermogen van de bodem i s , d a a r n a a s t kan u i t e r v a r i n g een indruk gekregen
worden van de bodemsamenstelling. De g r e n s b.v. t u s s e n Holoceen en P l e i s toceen i s op deze manier z e e r scherp v a s t t e s t e l l e n .
Het sonderen g e b e u r t n o r m a l i t e r m.b.v. e e n s p e c i a a l daarvoor i n g e r i c h t e
v r a c h t a u t o . De tegendruk d i e nodig i s om de sondeerconus de grond i n t e
drukken wordt dan g e l e v e r d door h e t gewicht van de a y t o .
A l l e s o n d e e r r e s u l t a t e n worden u i t g e t e k e n d i n s o n d e e r g r a f i e k e n waarin de
conusweerstand tegen de d i e p t e u i t g e z e t wordt.
Boringen
Boringen d i e n e n i n h e t algemeen om de s a m e n s t e l l i n g van de bodem v a s t t e
kunnen s t e l l e n . D i t kan op twee manieren n l . "op h e t oog" en d.m.v. labor a t o r i u m onderzoek. I n d i e n de grondmonsters op een bepaalde manier gestoken worden kunnen i n h e t l a b o r a t o r i u m ook mechanische eigenschappen van
de grond worden v a s t g e s t e l d .
Boringen kunnen ruwweg onderverdeeld worden i n mechanische boringen en
handboringen. Voor b e i d e s o o r t e n boringen is e e n v e e l h e i d van v e r s c h i l -
lende a p p a r a t u u r v o o r handen, waarbi j opgemerkt d i e n t t e worden d a t
e l k a p p a r a a t z i j n s p e c i f i e k e toepassingsmogelijkheden en beperkingen
h e e f t . B i j de a f d e l i n g Onderzoek wordt voornamelijk gebruik gemaakt
van twee s o o r t e n boringen n l . b i j de handboringen van de zogenaamde
veenboor en b i j d e mechanische b o r i n g van de Ackerman b o r i n g .
B i j de veenboring wordt een h a l f c i r k e l v o r m i g e b u i s van 1 m l e n g t e de
grond ingeduwd. Op d i e p t e aangekomen wordt de boor e e n ' s l a g g e d r a a i d
waardoor een monster u i t de grond gesneden wordt, d i t monster (van
I m l e n g t e ) wordt n a a r boven gehaald en vervolgens bekeken en beschreven. Het i s d u i d e l i j k d a t o p deze manier verkregen monsters behandeld
moeten worden door iemand d i e op d i t gebied v e e l e r v a r i n g h e e f t . Deze
e r v a r i n g i s b i j de a f d e l i n g Onderzoek H.S.O.W. i n voldoende mate aanwezig. Het op deze manier verkregen monster wordt ' n i e t v o o r andere doeleinden g e b r u i k t .
Het is een s n e l l e , goede en goedkope methode van grondonderzoek.
Een Ackermanboring wordt gemaakt met behulp van e e n mechanische boors t e l l i n g . Het boorgat wordt gesteund door een ronde buis. Met h e t
Ackerman s t e e k a p p a r a a t worden voor de boorbuis u i t de monsters gestoken.
Het i s de bedoeling d a t h e t monster d a t i n een bus wordt gestoken zo
ongestoord mogelijk i s . Het monster i n de s t e e k b u s wordt v o o r v e r d e r
onderzoek n a a r een l a b o r a t o r i u m gebracht. Zeer g l o b a a l onderzoek wordt
ook we1 d i r e c t i n h e t v e l d gedaan aan de monsters.
2.1.3.
Laboratoriumonderzoek
.....................
I n h e r l a b o r a t o r i u m van de R.1J.P. kunnen a l l e r l e i bepalingen aan de
grondmonsters gedaan worden. I k z a l mij h i e r beperken t o t de grondmechanische bepalingen.
De bepalingen d i e i n d i t k a d e r aan de monsters gedaan worden z i j n onder
t e v e r d e l e n i n de b e p a l i n g van samendrukkingsconstanten e n h e t bepalen
van wrijvingseigenschappen. Daarnaast wordt van e l k monster h e t volumegewicht ( n a t en droog) bepaald.
2.1.3.1.
;
---------- -----------
Samendrukkingsconstanten
I n een s p e c i a a l h i e r v o o r ontworpen a p p a r a a t wordt e e n grondmonster gep l a a t s t , d i t monster wordt t r a p s g e w i j s b e l a s t en de z e t t i n g e n worden b i j
i e d e r e b e l a t i n g s t r a p gemeten en gevolgd i n de t i j d . De p r o e f d u u r t 6 weken.
I n deze p e r i o d e worden een g r o o t a a n t a l gegevens verkregen. Na bewerking
van deze gegevens kunnen de samenwerkingsconstanten bepaald worden.
De proef op z i c h z e l f i s n i e t ingewikkeld maar we1 l a n g d u r i g . D i t komt
g r o t e n d e e l s omdat we t e maken hebben met k l e i i g e monsters d i e s l e c h t
d o o r l a t e n d z i j n voor water. Voordat z e t t i n g e n op kunnen t r e d e n moet
e e r s t w a t e r afgestroomd z i j n ; b i j e e n s l e c h t d o o r l a t e n d monster i s h i e r
v e e l t i j d voor nodig ( z i e ook 3 . 1 . 3 . I.).
V e r s c h i l l e n d e grondsoorten hebben v e r s c h i l l e n d e samendrukkingsconstanten.
Voor h e t onderhavige gebied b e s t a a t h e r holocene pakket u i t 5 t o t 7 vers c h i l l e n d e grondlagen. Om dus voor een bepaalde p l a a t s e e n z e t t i n g s b e r e kening u i t t e kunnen voeren z u l l e n 5 t o t 7 monsters u i t d e v e r s c h i l l e n d e
lagen op hun samendrukkingseigen~chap~en
onderzocht moeten worden.
d e r e s u l t a t e n van deze
Voor h e t onderzochte gebied z i j n op b i j l a g e :I
proeven u i t v e r s c h i l l e n d e b o r i n g e n samengevat e n l a a g voor l a a g gemiddeld.
Zoals u i t deze l i j s t b l i j k t v e r t o n e n de v e r s c h i l l e n d e b e p a l i n g e n aan een
i n p r i n c i p e g e l i j k s o o r t i g e l a a g nogal een g r o t e s p r e i d i n g . Deze s p r e i d i n g
i s g e d e e l t e l i j k t e v e r k l a r e n door h e t optreden van t o e v a l l i g e v e r s c h i l l e n
i n de monsters en door v e r s c h i l l e n i n behandeling van de monsters.
S l e c h t s een k l e i n e s ~ r e i d i n gz a l voortkomen u i t inderdaad v e r s c h i l l e n
i n grondsamens t e l l i n g .
,' Voor berekeningen
d i e een p r o g n o t i s e r e n d k a r a k t e r hebben kan dan ook met
v r u c h t gebruik worden gemaakt van de gemiddelde waarden.
Voor de verderop t e behandelen z e t t i n g s k a a r t e n i s d i t ook gebeurd.
B i j d e R.IJ.P..worden de wrijvingseigenschappen van de grond bepaald
. m.b.v. een t r i a x i a a l a p p a r a a t . I n d i t a p p a r a a t wordt h e t grondmonster
onder een d r i e dimensionale s p a n n i n g s t o e s t a n d gebracht en b e l a s t t o t
bezwijken. B i j deze proef worden b e l a s t i n g e n en vervormingen gemeten.
De u i t w e r k i n g van de p r o e f r e s u l t a t e n l e v e r t een waarde af voor de hoek
v o o r de c o h e s i e c .
van n a t u u r l i j k t a l u d
Met behulp van deze grootheden kunnen berekeningen gemaakt worden d i e
aangeven hoe s t e i l ophogingen c.q. i n g r a v i n g e n mogen z i j n ( z i e ook
3.1.4.3.).
en
~.
.
3. DE OPBOUW VAN DE BODEM
.
t
.
.
3.1.
3.1.1.
Het gehele gebied wordt bedekt met een laag holoceen materiaal dat
voornamelijk uit klei en veen bestaat.
De dikte van deze laag varieert en neemt van het zuidoosten naar het
noordwesten geleidelijk toe van ca 2 m tot ca 6 B 7 m.
Onder het Holoceen begint het Pleistoceen dat voornamelijk uit zand.
bestaat. De diepte waarover het Pleistoceen onderzocht is, hangt samen
met de funderingsmogelijkheden. Algemeen gesteld is dit niet dieper
dan 10 3 15 m met enkele uitschieters die tot 25 2 3 0 m diep gaan.
Uit alle in dit gebied gemaakte sonderingen blijkt dat in deze
bovenste laag van het Pleistoceen-gefundeerdkan worden m.b.v.
palen.
Zoals uit de aan dit rapport toegevoegde kaarten blijkt kan de dikte
van het Iloloceen sterk vari'iren. Voor wat deze variaties betreft:
hier kom ik later bij het beschrijven van de verschillende kaarten op
terug.
In het navolgende zal dieper ingegaan worden op de verschillende eigenschappen van zowel Holoceen als Pleistoceen.
Het Holoceen
Ug~en
In het gehele gebied bestaat het Holoceen uit meer of minder dikke kleien veenlagen. De klei is over het algemeen zeer waterrijk en slap, hoewe1 er ook plaatsen zijn waar de klei zandig is. Het veen is in dit gebied over het algemeen qeer samendrukbaar en waterrijk.
In de diepere geulen, vooral ter plaatse van het industrietterrein
De Vaart is de samenstelling van het Holoceen afwijkend van het aleemene
beeld. Ik kom hier later op terug.
Doordat het Holoceen slap en waterrijk is, levert het bij allerlei
bouwactiviteiten zijn specifieke moeilijkheden op. In het navolgende
zullen een aantal eigenschappen van de grond, die verband houderi met
bouwactiviteiten, nader beschouwd worden.
3.1.2.
Begaanbaarheid
Onder begaanbaarheid wordt in dit verband verstaan: begaanbaar voor
bouwactiviteiten; hierbij moet gedacht worden aan belopen en berijden
met bouwmaterieel (vrachtauto's, kranen e.d.).
Bij het bepalen van de begaanbaarheid speelt de ontwatering een grote
rol. Voor die gebieden die reeds enige jaren voorzien zijn van detailontwatering geldt dat gedurende langere perioden het terrein begaanbaar is. Er moet echter een uitzondering gemaakt worden voorhet gebied dat vlak achter de dijk ligt. Een strook van enige honderden meters is hier ook in droge perioden practisch onbegaanbaar als gevolg
van de grote hoeveelheden kwel die door (onder) de dijk komt.
Hoewel het in dit rapport beschouwde gebied in detail ontwaterd is,
geldt dat in natte perioden als gevolg van de slechte doorlatendheid
van de bodem, het terrein vrij snel onbegaanbaar wordt. Alleen speciaal uitgeruste voertuigen kunnen dan nog opereren, echter vaak niet
meer dan ESn maal over hetzelfde pad, want door de verkneding die optreedt als gevolg van het herijden neemt het draagvermogen van de bodem nog meer af.
Gebieden die (nog) niet voorzien zijn van een detailontwatering of
die dit slechts kort hebben, zijn ook in droge perioden niet begaanbaar voor (bouw)voertuigen (activiteiten).
Door goede o n t w a t e r i n g en v e r d e r e r i j p i n g van de grond z a l de begaanb a a r h e i d i n de loop d e r t i j d toenemen. Voor droge perioden z a l d i t
een begaanbaar t e r r e i n opleveren, e c h t e r i n n a t t e perioden z u l l e n de
t e r r e i n e n ondanks de goede o n t w a t e r i n g problemen op b l i j v e n l e v e r e n ,
zodat geconcludeerd kan worden d a t de beschouwde gebieden n o o i t over
h e t g e h e l e j a a r goed begaanbare bouwterreinen z u l l e n worden.
Om nu toch b o u w a c t i v i t e i t e n u i t t e kunnen voeren i n deze gebieden i s
h e t g e d e e l t e d a t bebouwd z a l worden r e e d s ( g e d e e l t e l i j k ) opgespoten
met I m zand. Deze meter zand g a r a n d e e r t een t e r r e i n d a t b r u i k b a a r i s
voor b o u w a c t i v i t e i t e n , maar b i e d t v o o r a l de mogelijkheid t o t een goede
ontwatering.
Het aanbrengen van d i t zand l e v e r t e c h t e r ook z i j n s p e c i f i e k e problemen
op, waar i k l a t e r op t e r u g z a l komen.
Onder ophogingen worden h i e r v e r s t a a n : ophogingen a l s o p r i t t e n voor
bruggen e.d. e n ophogingen d i e over g r o t e r e oppervlakken n i v e a u v e r s c h i l len bewerkstelligen i n het terrein.
B i j h e t maken van ophogingen i n s l a p p e t e r r e i n e n , z o a l s we d i e h i e r
a a n t r e f f e n , z i j n a l t i j d twee zaken van belang. Dat z i j n :
1 . z e t t i n g e n a l s gevolg van de ophoging
2. s t a b i l i t e i t ' v a n de ophoging.
3.1.3.1.
.
,,..
i.
Z e t t i n g e n a l s g e v o l ~van p l a a t s e l i i ~ g - ~ p ~ g i g g ~
Algemeen g e s t e l d kan gezegd worden d a t kunstmatige h o o g t e v e r s c h i l l e n
i n h e t t e r r e i n de n e i g i n g hebben z i c h t e n i v e l l e r e n .
Voor h e t mechanisme van de z e t t i n g e n van een o p r i t voor een brug (meer
algemeen voor l a n g g e r e k t e s m a l l e ophogingen) v e r w i j s i k k o r t h e i d s h a l v e
n a a r h e t onderzoek d a t h i e r n a a r gedaan i s aan o p r i t t e n voor bruggen
i n L e l y s t a d (4).
I k z a l h i e r e c h t e r we1 wat n a d e r ingaan op de t h e o r e t i s c h e achtergronden van h e t z e t t i n g s p r o c e s en op de gevolgen van de z e t t i n g e n .
B i j z e t t i n g s b e r e k e n i n g e n d i e gemaakt worden voor de Flevopolders wordt
e r van u i t gegaan d a t z e t t i n g e n o p t r e d e n i n h e t Holoceen; de bovenkant
van h e r P l e i s t o c e e n i s dus v a s t en n i e t aan z e t t i n g onderhevig. D i t i s
een goede aanname.
De z e t t i n g e n worden v e r o o r z a a k t door e n e r z i j d s b e l a s t i n g s v e r h o g i n g
(aanbrengen van bv. zand) en a n d e r z i j d s door h e t v e r l a g e n van de waterspanningen (aanbrengen van de o n t w a t e r i n g ) .
Voor e e n goed b e g r i p v a n h e t z e t t i n g s p r o c e s kan met succes gebruik gemaakt worden van h e t volgende grondmodel.
Het model b e s t a a t u i t een v a t met een z u i g e r d i e voorzien is van gaatj e s ; t u s s e n d e z u i g e r en de bodem van h e t v a t z i j n veren aangebracht
en h e t v a t i s gevuld met water. Een e n ander overeenkomstig f i g u u r I .
Zoals bekend i s grond opgebouwd u i t k o r r e l s , g a s en water. I n h e t mod e l worden de k o r r e l s gesimuleerd door de veren. De bodem van h e t v a t
i s de v a s t e l a a g ( i n ons geval: h e t P l e i s t o c e e n ) . De g a a t j e s i n de
z u i g e r s t e l l e n de p o r i s n i n de grond voor.
FIG. 1
.-
.'
.
.
GRONDMODEL
7'./. .
.
Z e t t i n g e n van de bodem t r e d e n op a l s gevolg van een a a n g e b r a c h t e bel a s t i n g , waardoor de k o r r e l s vervormen en/of een d i c h t e r e ljakking
k r i j gen.
I n d i e n we op h e t i n f i g u u r 1 getekende model een b e l a s t i n g P aanbrengen
z a l deze b e l a s t i n g i n e e r s t e i n s t a n t i e gedragen worden door bet.-water;
pas nadat e r w a t e r afgestroomd i s , door de g a a t j e s i n de z u i g e r , kunnen
de veren de b e l a s t i n g overnemen, pas dan t r e d e n e r v e r p l a a t s i n g e n op.
De g r o o t t e van de v e r p l a a t s i n g e n i s n i e t a f h a n k e l i j k v a n d e g r o o t t e
van de g a a t j e s i n d e z u i g e r maar s l e c h t s van de b e l a s t i n g P en de s t i j f h e i d van de veren; e c h t e r de t i j d d i e nodig i s o m d e e i n d v e r p l a a t s i n g
t e k r i j g e n i s we1 a f h a n k e l i j k van de g r o o t t e van de g a a t j e s . .
I n d i t model i s de i n v l o e d van gas i n de grond n i e t meegenomen. Veel
gas ( i n de vorm van l u c h t of moerasgas) i n de grond kan t o t gevolg
hebben d a t e r b i j een a a n g e b r a c h t e b e l a s t i n g z e t t i n g e n o p t r e d e n zonder
d a t e r w a t e r afgestroomd i s . (Inrmers l u c h t i s samendmkbaar). Voor
omstandigheden z o a l s d i e z i c h i n de Flevopolders voordoen i s d i t e c h t e r
a l s een r a n d v e r s c h i j n s e l t e beschouwen.
Het model z o a l s h e t h i e r getekend is, g e l d t voor oneindig u i t g e s t r e k t e
oppervlakken omdat z i j d e l i n g s e a f s t r o m i n g van w a t e r en h o r i z o n t a l e verp l a a t s i n g e n van d e v e r e n n i e t mogelijk z i j n . De berekeningsmethoden d i e
ontwikkeld z i j n om de z e t t i n g e n t e kunnen v o o r s p e l l e n gaan dan ook van
d i t model u i t .
Voor p l a a t s e l i j k e ophogingen ( z o a l s o p r i t t e n ) z i j n geen a p a r t e rekenmethoden ontwikkeld. Het rekenmodel voor oneindig u i t g e s t r e k t e oppervlakken wordt dan ook ongewijzigd voor d i t s o o r t ophogingen g e b r u i k t .
Het r e s u l t a a t van de berekening k l o p t dan voor wat de g r o o t t e van de
z e t t i n g b e t r e f t maar n i e t voor wat de f a s e r i n g b e t r e f t . Een en ander
b l i j k t d u i d e l i j k u i t h e t r a p p o r t van ing. J.E.G. Bouman ( 4 ) .
Een ander g r o o t v e r s c h i l t u s s e n h e t model en de w e r k e l i j k h e i d i s d a t
de g r o n d v e r p l a a t s i n g e n i r r e v e r s i b e l z i j n t e r w i j l d a t i n h e t model ni'et
h e t geval is. S l e c h t s voor z e e r g e s t r u c t u r e e r d veen g e l d t e n l g e n n a t e
d a t h e t na o n t l a s t e n weer e n i g s z i n s t e r u g v e e r t . voor de k l e i e n g e l d t
d i t i n h e t geheel n i e t .
Het berekenen van'::de z e t t i n g e n g e b e u r t algemeen met de gecombineerde
formule van Tezaghi-Keverling-Buisman.
Voor deze f o r m i l e s wordt verwezen n a a r de v e r s c ' h i l l e n d e handboeken op h e t gebied van de grondmechanica
'
waarvan e r d r i e i n de l i t e r a t u u r l i j s t z i j n opgenomen ( 5 , 6 , 7 ) .
De formules gaan u i t van een i n de t i j d , l o g a r i t h m i s c h verlopend proces.
I n t h e o r i e h e e f t d i t proces geen v a s t e eindwaarde. Voor de p r a k t i j k
wordt e r v a n u i t g e g a a n d a t h e t proces na 10.000 dagen ( 2 7 , 4 j a a r ) een
eindwaarde b e r e i k t . I n h e t g e h e l e z e t t i n g s p r o c e s i s h e t dus van groot
belang t e weten ho,e s n e l h e t w a t e r kan afstromen. De p e r i o d e waarover
d i t p l a a t s v i n d t wordt de hydrodydamische p e r i o d e genoemd. De duur van
deze p e r i o d e wordt bepaald door de d o o r l a t e n d h e i d van de grond, de
l a a g d i k t e en de samendrukbaarheid. Zie voor de formules de i n de l i t e r a t u u r l i j s t opgegeven handboeken ( 5 , 6 , 7 ) .
I n d i e n voldoende gegevens van de ondergrond bekend z i j n kan e r een ber e k e n i n g gemaakt worden voor de g r o o t t e van de z e t t i n g e n i n d i e n e r een
b e p a a l d e b e l a s t i n g aangebracht wordt.
Voor h e t onderhavige gebied g e e f t d i t r e l a t i e f g r o t e z e t t i n g e n t e zien.
(Zie w a t d i t b e t r e f t ook de aan d i t r a p p o r t toegevoegde "zettingsprognosekaart"; b i j l a g e ' V I I )
.
- Gsvolgen-vo~r-_de-zsttiggef!
Het d i r e c t e gevolg van de z e t t i n g e n i s d a t aangebrachte ophogingen
geen v a s t e maaiveldhoogte hebben.
Wanneer h e t g a a t om o p r i t t e n n a a r onderheide bruggen b e t e k e n t d i t d a t
e r op d e grens ophoging-brug n i v e a u v e r s c h i l l e n o n t s t a a n . Deze niveauv e r s c h i l l e n z u l l e n h e r h a a l d e l i j k g e g g a l i s e e r d moeten worden.
U i t de a a r d van h e t z e t t i n g s p r o c e s z i j n e c h t e r een p a a r methoden aan
t e geven waarmee de n i v e a u v e r s c h i l l e n b e p e r k t kunnen worden. Deze
methoden haken i n op voornamelijk twee eigenschappen van h e t z e t t i n g s proces n l . op h e t l o g a r i t m i s c h v e r l o p e n e r v a n en op h e t i r r e v e r s i b e l e
e f f e c t ervan.
U i t deze eigenschap van h e t z e t t i n g s p r o c e s v o l g t d a t de z e t t i n g i n de
e e r s t e t i j d n a ophogen de g r o o t s t e waarden b e r e i k t . Door de o p r i t t e n
v r o e g t i j d i g aan t e leggen kan men b e w e r k s t e l l i g e n d a t een g r o o t g e d e e l t e
van de z e t t i n g r e e d s h e e f t plaatsgevonden voordat de (onderheide) brug
wordt aangelegd. Het r e s t e r e n d e z e t t i n g s v e r s c h i l z a l dan i n een lange
p e r i o d e optreden waardoor r e l a t i e f w e i n i g onderhoud nodig z a l z i j n om
de z e t t i n g s v e r s c h i l l e n op t e h e f f e n .
- HeL-irrsvsr~iksLs-sffsct-~~n-_d~-zet~i!!gsn
,
A l s gevolg van d i t e f f e c t i s h e t m o g i l i j k om door h e t aanbrengen van
( t i j d e l i j k e ) overbelasting zettingen t e forceren.
Gecombineerd met h e t l o g a r i t m i s c h v e r l o o p van de z e t t i n g e n i s h e t dus
m o g e l i j k om i n e e n r e l a t i e f k o r t e ' t i j d 'door h e t aanbrengen van een t e
g r o t e b e l a s t i n g een z e t t i n g t e b e w e r k s t e l l i g e n d i e voor de u i t e i n d e l i j k e ophoging nagenoeg a l s eindwaarde beschouwd kan worden.
Voor p l a a t s e l i j k e ophogingen moet b i j de u i t d r u k k i n g " r e l a t i e f k o r t e
t i j d " gedacht worden aan een p e r i o d e van ca 5 j a a r . Helaas b l i j k t i n
de p r a c t i j k d a t d i t een v e e l t e l a n g e p e r i o d e i s i.v.m. h e t t o t u i t v o e r i n g brengen van stedebouwkundige plannen. V i j f j a a r vS6r uitvoer i n g van een p l a n i s voor geen e n k e l e o p r i t met e n i g e zekerheid de
p l a a t s v a s t t e s t e l l e n . Gevolg van een en ander i s d a t e r r e l a t i e f v e e l
onderhoud is aan o p r i t t e n n a a r bruggen e . d .
Een a n d e r gevolg van de z e t t i n g e n i s h e t o p t r e d e n van n e g a t i e v e k l e e f
op f u n d e r i n g s p a l e n . Verderop z a l i k h i e r u i t v o e r i g op terugkomen.
..
3.1.3.2.
S t a b i l i t e i t van p l a a ; s e l ~ i k $ - g ~ ~ g g ~ : g $ ~
> Een ander probleem d a t z i c h voordoet b i j p l a a t s e l i j k e ophogingen i s
h e t s t a b i l i t e i t s p r o b l e e m . Onder s t a b i e l e ophoging wordt h i e r v e r s t a a n
. d a t de ophoging geen v e r s c h u i v i n g e n vertoond.
Afschuiven van t a l u d s i s e e n wrijvingsprobleem. I n de grond k u n n e n a l l e e n w r i j v i n g s k r a c h t e n o v e r g e b r a c h t worden door de k o r r e l s . De mate
waarin d i t kan i s a f h a n k e l i j k van de k r a c h t e n d i e d e k o r r e l s op e l k a a r
u i t o e f e n e n . U i t de a a r d van de opbouw van de bodem wordt de spanning
e n de
i n de grond (c9)bepaald door de spanningen i n de k o r r e l s (rk)
spanningen i n h e t w a t e r (uu).
,.
:,
I n formulevom: r9=Gx + G u s
I n d i e n nu een ophoging aangebracht wordt z a l de grondspanning ( 9 )
toenemen met een bedrag g e l i j k aan de aangebrachte b e l a s t i n g . U i t
3.1.3.1. i s gevolgd d a t e e n verhoging van de b e l a s t i n g i n e e r s t e ins t a n t i e gedragen wordt door h e t w a t e r dus neemt i n ( ] ) % i n e e r s t e i n s t a n t i e met een g e l i j k bedrag t o e a l s u q , met a l s gevolg d a t C k n i e t
toeneemt, d i t ondanks h e t f e i t d a t de door de opgebrachte b e l a s t i n g
opgewekte g r o t e r e s c h u i f k r a c h t e n door rkg e l e v e r d moeten worden. D e
g r o o t t e van de schuifspanningen i n de grond wordt b e s c h r e v e n , d o o r de
volgende formule:
:
T = TUt9g+c . .
:. (-21
waarin:
7 de schuifspanning i s
T
i de k o r r e l s p a n n i n g
de hoek van n a t u u r l i j k t a l u d ( z i e ook 2.1.3.2.)
en c de c o h e s i e
( z l e ook 2.1.3.2.).
,
I n (2) l e v e r t c s l e c h t s e e n g e r i n g e b i j d r a g e aan de t o t a l e s c h u i f s p a n ning.
i s voor een bepaalde grondsoort een c o n s t a n t e ; de v e r a n d e r i n g
van de schuifspanning moet dus g e l e v e r d worden d o o r c c .
U i t h e t voorgaande i s gebleken d a t b i j een ophoging% i n e e r s t e ins t a n t i e n i e t toeneemt, h e t i s dus zaak b i j ophogingen van t e voren n a
t e gaan hoe h e t k r a c h t e n ~ ~ ei nl de grond i s , opdat een v o o r s p e l l i n g ge. maakt kan worden o v e r de hoogte van de aan t e b r e n g e n ophoging. . .
U i t h e t f 2 i t d a t Gy toeneemt naarmate GLJafneemt Golgt d a t ophogingen
h e e l l a n g s t a b i e l u i t g e v o e r d kunnen worden a l s h e t maar g e f a s e e r d geb e u r t ; m.a.w. men moet h e t w a t e r i n de grond de gelegenheid geven om
a f t e stromen.
B i j h e t ontwerpen van ophogingen i s h e t van belang een a a n t a l element a i r e zaken i n h e t oog t e houden. Op h e t gevaar a f een open d e u r i n t e
trappen w i l i k toch een a a n t a l van deze zaken wat nader u i t de doeken
.'doen, omdat mij i n de p r a k t i j k gebleken i s d a t met wat meer i n z i c h t
b i j uitvoerend p e r s o n e e l i n de problematiek van h e t " a f s c h u i f g e v a a r "
e n i g e a f s c h u i v i n g e n hadden kunnen worden voorkomen.
I n f i g u u r 2 i s h e t p r i n c i p e van e e n a f s c h u i v i n g g e s c h e t s t . H i e r b i j
i s de begrenzing van een ophoging getekend. Afschuivingen vinden
meestal langs c i r k e l v o r m i g e g l i j d v l a k k e n p l a a t s .
2')
(q
q
1
OPHOGlW (moestd zand )
oorspro+lijk
SLAPPE LAGEN
FIG. 2
7.-
,.%;
m.v.
(Hdocwn)
Grondmoot in afgoschovan tomtand
,.
,
.
- I n f i g u u r 2 i s een d e r g e l i j k g l i j d v l a k getekend (bg ABC).
Het middelpunt van de g l i j d c i r k e l i s i n p r i n c i p e i n e e r s t e i n s t a n t i e
n i e t bekend maar l i g t meestal op een l i j n 1 d i e midden door h e t t a l u d
g a a t . Het g a a t nu om een j u i s t b e g r i p van h e t k r a c h t e n s p e l d a t i n en
om h e t g l i j d v l a k (be ABC) ~ l a a t s v i n d t .Deze lrrachten z i j n onder
t e v e r d e l e n i n a a n d r i j v e n d e en tegeiiierkende k r a c h t e n .
%
,
.
- Lapriiv~nh-krtash~s~
; <;- .-,
r. ..
De a a n d r i j v e n d e k r a c h t wordt g e l e v e r d door h e t gewicht van de grondmoot
HDCBF. (De grondmoot r e c h t s van I ) .
Het i s voor e e n s t a b i e l e ophoging dus van b e l a n g d a t deze aandrijvende
k r a c h t Gz zo k l e i n mogelijk i s . D i t kan b e r e i k t worden door h e t kiezen
van l i c h t ophoogmateriaal e n f o f k l e i n e ophooghoogte. Het p l a a t s e n van
een zware k r a a n of v r a c h t a u t o i n h e t g e d e e l t e DC werkt dus n a d e l i g
op d e s t a b i l i t e i t van de ophoging. (Verhoging van d e . a a n d r i j v e n d e k r a c h t
GI ; geen verhoging van .0
. .
Tegenwerkende k r a c h t
- -- -----------------
De tegenwerkende k r a c h t 6 n worden g e l e v e r d door de s c h u i f k r a c h t e n 1 i n
en h e t gewicht GIf
van de grondmoot AEHF
h e t s c h u i f v l a k (be ABC)~.. ..
.. ( l i n k s van I ) .
Voor e e n s t a b i e l e ophoging i s h e t dus van belang d a t b e i d e grootheden
. GII e n F ' z o g r o o t mogelijk z i j n .
I
. .
Daartoe i s h e t dus van belang d a t i n d e grondmoot AEw geen s l o t e c
gY?-grgpc?J.-ge~raven worden h e t g e e n vaak gedaan wordt om b.v. spuitkaden
t e maken. Deze grond, d i e inderdaad n o d i g i s , kan v e e l b e t e r gehaald
worden u i t h e t g e d e e l t e r e c h t s van 1 of l i n k s van punt A. Ook kan over"wogen worden i n h e t g e d e e l AF
( t i j d e l i j k ) e n i g e ' e x t r a b e l a s t i n g aan t e
brengen, hiermee wordt r - i n h e t g e d e e l t e boog AF n i e t ongunstig bein: v l o e d e n h e t gewicht G=
wordt v e r g r o o t (door afnemen van waterspanningen z a l 1; i n boog AF
op den duur z e l f s wat toenemen).
.r
,
~
:
.
.
.' .-
De g e h e l e ( g e s i m ~ l i f i c e e r d e )berekening van een s c h u i f v l a k kan a l s v o l g t
i n formulevom worden samengevat:
GI.
a - G
. b -\xJ\w
f
I1
=
0
(Momenten evenwicht)
(3).
'
B i j deze s c h r i j f w i j z e i s geen rekening gehbuden met een v e i l i g h e i d s c o z f f i c i e n t een b e t e r e s c h r i j f w i j z e i s dan ook ( 4 ) .
-
waarin F de v e i l i g h e i d s c & f f i c i e n t i s :
GII
b
GI
a
F =
. ..
A'
~
3.1.4.
. - .
1:
(5)
b&c
I n (5) i s een u i t d r u k k i n g gegeven voor de ~ e i l i ~ h e i d s c o ~ f f i c i e n t .
Voor een s t a b i e l e ophoging moet deze u i t e r a a r d g r o t e r dan 1 z i j n . De
keuze van de g r o o t t e van de v e i l i g h e i d s c o z f f i c i e n t hangt u i t e r a a r d a f
van de r i s i c o ' s d i e met een bepaalde a f s c h u i v i n g gepaard g a a t en z a l van
geval t o t g e v a l v a s t g e s t e l d moeten worden.
I e d e r e k e e r d a t ophogingen p l a a t s vinden i s h e t dus van b e l a n g n a t e
gaan hoe h e t met de s t a b i l i t e i t van de ophoging i s g e s t e l d , ook duidel i j k i s wat i n de u i t v o e r i n g s f a s e gedaan kan worden om de kans op a f schuivingen t e v e r k l e i n e n .
Samenvattend kan g e s t e l d worden d a t e n i g i n z i c h t i n h e t mechanisme van
afschuivingen, e n i g e eenvoudige maatregelen kan opleveren d i e de s t a b i l i t e i t van ophogingen kan v e r g r o t e n .
Vooral op d i e p l a a t s e n waar i n h e t g e d e e l t e van de ophoging waar de a f schuiving k a n p l a a t s v i n d e n , p a l e n z i j n geheid voor de ondersteuning van
.
b e l a n g g r o t e aandacht t e schenken a a n de s t a b i een brug 0.d. i s h e t van
l i t e i t . Hoewel betonnen h e i p a l e n e n i g e weerstand kunnen b i e d e n t e g e n a f schuiven i s h e t n i e t zo d a t z e a f s c h u i v i n g e n tegengaan, i n t e g e n d e e l doord a t de grond v e r s t o o r d wordt door h e t h e i e n i s vaak h e t h e i e n van de p a l e n
( t r i l l i n g e n e.d.) de a a n l e i d i n g t o t afschuiven. Betonnen h e i p a l e n z i j n
h i e r i n h e t algemeen n i e t op gewapend en breken dan ook. Het h e r s t e l l e n
van d e r g e l i j k e gebroken p a a l f u n d e r i n g e n i s over h e t algemeen een z e e r
kos t b a r e zaak.
hgr_amingen
:I.,,.(
.,:..:
I n een urbaan bestemd g e b i e d z i j n voor a l l e r l e i b o u w a c t i v i t e i t e n g r a a f werkzaamheden nodig. Te denken v a l t aan bouwputten open a f v a l w a t e r i n g s systeem, aanleg van k a b e l s en l e i d i n g e n , graven van wegcunetten e . d .
B i j a 1 d i t s o o r t a c t i v i t e i t e n doen z i c h i n w e z e n d r i e problemen voor:
1 . Hoe d r a a g k r a c h t i g i s de bodem van de put.
2. Hoe d i e p kan ontgraven worden zonder gevaar van opbressen van de putbodem.
3. Hoe s t a b i e l z i j n de t a l u d s van de i n g r a v i n g .
3.1.4.1.
...'
---
-------
D r a 3 k r a c h t putbodem
D i t onderdeel i s a l l e e n van b e l a n g voor d i e p u t t e n waarin b o u w a c t i v i t e i t e n i u l l e n p l a a t s v i n d e n . D i t g e l d t met name voor bouwputten, wegcunetten
e d.
,.
.
.
I n d i e n de ontgraven p u t zo d i e p i s d a t e r van h e t ophoogzand 20 cm of
minder a c h t e r b l i j f t , kan g e s t e l d worden d a t de bodem van de p u t n i e t
v o l d o e t aan de e i s e n d i e daaraan ( h e t g e h e l e j a a r door!) g e s t e l d moeten
worden. Het z a l i n d i e g e v a l l e n dan ook p r a k t i s c h a l t i j d noodzakelijk
z i j n om aanvullende maatregelen t e t r e f f e n i n de vorm van r i j p l a t e n ,
rupsvoeruigen e.d.
Het l i g t e n i g s z i n s b u i t e n h e t k a d e r van d i t r a p p o r t om u i t v o e r i g op
a l l e r l e i maatregelen i n t e gaan. Deze maatregelen en hun e f f e c t e n z i j n
u i t v o e r i g beschreven i n h e t r a p p o r t "Bouwrijpmaken" d a t door de werkgroep "bouwrijpmaken" i n de loop van 1978 g e p r e s e n t e e r d z a l worden.
----------- ----- ---- -----------opbressen
-------
3.1.4.2.
Maximale o n t g r a v i n g s d i e p t e i.v.m.
I n verband met d i t probleem i s h e t van belang de hydrologische s i t u a t i e .
i n h e t gebied wat n a d e r t e beschouwen.
Opbressen i s een k w e s t i e van evenwicht t u s s e n h e t gewicht van h e t ( r e s t e r e n d e ) Holoceen e n d e omhoog g e r i c h t e druk van h e t p l e i s t o c e n e grondwater. Voor e l k e w i l l e k e u r i g e p l a a t s i n h e t Almere gebied i s door een
eenvoudige berekening v a s t t e s t e l l e n o f b i j ontgraven opbressen z a l
o p t r e d e n of n i e t . Voor h e t g e h e l e gebied is deze o n t g r a v i n g s d i e p t e op de
b i j l a g e n V en V a i n k a a r t gebracht.
Hoewel de berekening op z i c h z e l f eenvoudig i s , i s h e t n i e t zo d a t met
deze k a a r t de l a a t s t e w i j s h e i d op d i t gebied i s geleverd. Om de ontg r a v i n g s d i e p t e met e n i g e nauwkeurigheid t e kunnen berekenen i s h e t nodig
om o v e r enige e s s e n t i g l e grondgegevens t e beschikken. Deze gegevens z i j n
de volgende:
d i k t e van h e t Holoceen
volumegewicht en s a m e n s t e l l i n g van de o n d e r s c h e i d e l i j k e lagen
s t i j g h o o g t e van h e t p l e i s t o c e n e grondwater.
A l l e d r i e de hierboven genoemde gegevens kunnen van p l a a t s t o t p l a a t s
s t e r k w i s s e l e n , w a a r b i j voor de s t i j g h o o g t e e n i g s z i n s een u i t z o n d e r i n g
gemaakt moet worden.
Verder z a l van geval t o t geval een v e i l i g h e i d s c o g f f i c i e n t vas tges t e l d
moeten worden d i e op de berekening t o e g e p a s t moet worden.De g r o o t t e van
deze c o ~ f f i c i e n thangt u i t e r a a r d a f van de r i s i c o ' s d i e gemoeid z i j n
met h e t eventueel opbressen van de p u t .
-
- Gev~l~en_van-her-o~k1:e~s~~-~a~~e~~~tk~~em
i
3.1.4.3.
I n d i e n de putbodem o p b r e s t h e e f t d i t t o t gevolg d a t de w a t e r a f s l u i t e n d e
l a a g d i e gevormd wordt door h e t ( r e s t e r e n d e ) Holoceen verbroken wordt
waardoor water v a n u i t h e t P l e i s t o c e e n i n de p u t stroomt en we1 t o t een
hoogte d i e g e l i j k i s aan de d a a r aanwezige s t i j g h o o g t e . D i t betekend
a l t i j d aanzienlijke wateroverlast.
Doordat de putbodem i n een i n s t a b i e l e s i t u a t i e i s gekomen kan !let opb r e s s e n ook n a d e l i g e gevolgen hebben voor de s t a b i l i t e i t van de t a l u d s
van d e p u t , h e t g e e n t o t gevolg kan hebben d a t de bouwput o v e r g r o t e ged e e l t e n i n s t o r t en dus o n b n i k b a a r wordt.
I n d i e n d i e p e r ontgraven moet worden dan de o n t g r a v i n g s d i e p t e k a a r t aang e e f t , z u l l e n aanvullende maatregelen g e t r o f f e n moeten worden i n de vorm
van ( t i j d e l i j k e ) v e r l a g i n g van de p l e i s t o c e n e grondwaterstand d.m.v.
bronneringen. Ook kan gedacht worden aan een t i j d e l i j k e v e r l a g i n g van de
waterspanning i n de t a l u d s d.m.v..bronnering i n de t a l u d s .
S t a b i l i t e i t v a n t_a~~_d~-xg~-~gg;_ax~pgeg
B i j de s t a b i l i t e i t van t a l u d s van ingravingen z i j n v e e l zaken aan de
o r d e d i e r e e d s behandeld z i j n onder 3 . 1 . 3 . 2 . Toch z u l l e n h i e r , misschien
t e n overvloede, nog e n i g e zaken t o e g e l i c h t worden d i e een b e t e r l i c h t op
,
.
Y
de stabiliteit van ingravingen werpen.
Het mechanisme van het schuifvlak is uiteraard precies eender als aangegeven onder 3 . 1 . 3 . 2 . , echter de aard van de aandrijvende krachten
verschilt enigsiins.
De hoofdoorzaak voo'r een afschuiving bij een ingraving is dat door het
ontgraven de tegenwerkende kracht GI steeds kleiner wordt.
7 zal in eerste instantie nauwelijks afnemen omdat de afname van 'de G9
geleverd wordt door de afname van c ~ .
Na verloop van tijd zal echter ook 't afnemen.
8
FIG. 3~ ,,
. . . .
. . .
..................
Als gevolg daarvan ontdekt men vaak pas devolgende morgen dat er een
afschuiving heeft plaatsgevonden. Tijdens het gravengaat alles nog
goed CCris nog niet afgenomen) maar na enige tijd (tis afgenomen)
schuift het talud a£. .Uit figuur 3 wordt ook duidelijk dat opbressen
van de putbodem een',ongunstigeinvloed heeft op de stabiliteit van het
talud. Innners de samenhang in grondmoot ABG gaat bij opbressen voor
een groot gedeelte verloren. Bovendien zal deze moot door het door het
ontstane gat stromende water enigszins omhooggedrukt worden waardoor
het gewicht GI nog verder af zal nemen. Voor dit soort ingravingen zijn
taluds stijler dan I : 4 2 1 : 5 niet stabiel.
----------------
3 . 1 . 5 . --------Inklinking en samendrukking
In dit hoofdstuk zal nader ingegaan worden op voornamelijk de inklinking
van de polderbodem en op het mechanisme ervan.
Verder zal het verschil aangegeven worden tussen inklinking en samendrukking.
Het mechanisme van de samendrukking is reeds behandeld, kortheidskalve
verwijs ik dan ook voor wat dit betreft naar 3 . 1 . 3 . 1 .
3.1.5.1. Inklinking
--------
Inklinking is een verschijnsel dat zich manifesteert als zakking van de
polderbodem. Het verschijnsel treedt het sterkst aan het licht in pas
drooggevallen polders.
De grootte van de inklinking is opgebouwd uit verschillende onderdelen
die enerzijds samenhangen met het droogmaken van de polder en anderzijds
met het in cultuur brengen van een nieuwe polder.
Door het onttrekken van water aan de polderbodem zullen de waterspanningen in de bodem afnemen. Zoals a1 eerder betoogd wordt de spanning in de
grond gevormd door enerzijds de waterspanning fQ en anderzijds de korrel-
spanning Rk).
In formulevorm:
Gg= G k + G w
;
'
I.
...
.
(6)
Bij het verlagen van de waterspiegel in een polder verandert de grondspanning (CTg) niet. Aangezien (6) blijft gelden moet dusck met een
gelijk bedrag toenemen als waarmeeGw.afneemt. Hierdoor nemen de krachten die de grondkorrels op elkaar uitoefenen toe waardoor vervormingen
en/of andere pakkingen ontstaan en waardoor het volume afneemt. Deze
volumeafname manifesteert zich als zakking van het maaiveld. Doordat
er in het gedeeltevan de bodem dat zich boven de vrije waterspiegel
bevindt capilaire spanningen (wateronderdrukken) kunnen ontstaan kunnen
er in dit gedeelte zeer hoge korrelspanningen ontstaan waardoor het volume van de grond zodanig afneemt dat er scheuren ontstaan. (In droge
perioden kunnen deze scheuren we1 tot 1 m diep reiken).
Indien men nu een dergelijke bodem gaat bewerken met landbouwmachines
zullen de scheuren zich weer (gedeeltelijk) opvullen met bovengrond,
waardoor uiteraard het maaiveld lager komt te liggen.
Bovengenoemde twee verschijnselen (maaiveldsdaling als gevolg van opvullen van krimpscheuren en maaiveldsdaling als gevolg van verlaging
vancw) worden samen benoemd als inklinking. Het is dus een vorm van
maaiveldsdalingen waarbij geen extra belastingen in de vorm van ophogingen of dergelijke worden aangebracht.
;, Het inklinkingsproces is een logaritmischverlopend~proceshetgeen inhoudt dat in de eerste jaren na droogvallen van een polder de grootste
zakkingen optreden.
De gevolgen van de inklinking zijn, net als die van de samendrukking,
dat overal waar de poZderbodem aansluit op onderheide constructies er
op den duur niveauverschillen ontstaan die periodiek onderhoud vergen
en dus geld kosten. Het is dus van belang na te gaan of het werkelijk
noodzakelijk is dat bepaalde constructies onderheid worden. Gedacht
kan hierbij worden aan duikers e.d.
Daar het polderpei1,in een bepaalde afdeling van de polder een vaste maat
heeft t.0.v. N.A.P. wordt het verschil tussen polderpeil en maaiveld
als gevolg van d e inklinking steeds kleiner, waardoor de ontwatering op
.. . . den duur problemen op zou kunnen leveren. Deze problemen spelen zich dan
af in bet landelijk eebied en doen zich in mindere mate voor in het stegebied omdat in ~ditgebied het maaiveld opgehoogd is met I m zand.
.
.delijk
.
lnklinking is dus een verschijnsel dat zich manifesteert in de niet opgespoten gebieden. Zodra een gebied integraal opgehoogd wordt met zand
stopt het inklinkingsproces en start het procesvan.:desamendrukking.
Uit grondwaterstandsmetingen in met zand opgehoogde gebieden is gebleken dat gemiddeld genomen het niveau van de grondwaterstand zich instelt
op het oude maaiveld.(oude maaiveld 2 oorspronkelijke polderbodem).
Overigens is uit deze metingen ook gebleken dat de grondwaterstand in
extreme omstandigheden hier nogal van a£ kan wijken.
Uitgaande van een gemiddelde grondwaterstand op een niveau van oude maaiveld is het dus duidelijk dat het inklinkingsproces stopt. De dalingen
van het maaiveld die nu optreden zijn een gevolg van de samendrukking
van de slappe holocene lagen.
De overeenkomst tussen inklinking en samendrukking ligt dus in het feit
dat beide verschijnselen maaiveldsdalingen tot gevolg hebben; het v e r
schil ligt hierin dat dit bij samendrukking een gevolg is van een aangebrachte bovenbelasting en bij inklinking het gevolg van (hoofdzakelijk)
wateronttrekking aan de bodem.
3.1.6.1.
Gebouwen
Voor war b e t r e f t d i t s o o r t funderingsmogelijkheden op h e t Holoceen kan
gedacht worden aan twee a l t e r n a t i e v e n . Deze z i j n h e t op s t a a l funderen
d i r e c t op h e t Holoceen e n h e t d o o r middel van h e t aangebrachte ophoogzand op s t a a l funderen.
Verder z i j n e r u i t e r a a r d a l l e r l e i b i j z o n d e r e c u n s t r u c t i e s t e bedenken
d i e ruwweg z i j n onder t e v e r d e l e n i n twee v e r s c h i l l e n s o o r t e n l . min
of meer d r i j v e n d e c o n s t r u c t i e s en methoden w a a r b i j de s t r u c t u u r van h e t
Holoceen aangepast w o r d t - a a n de e r aan t e s t e l l e n e i s e n . Deze methoden
hebben e c h t e r a l l e n h e t g r o t e nadeel d a t z e e r g k o s t b a a r z i j n , reden
waarom i k e r i n d i t kader n i e t v e r d e r op i n ga.
I n d i e n we denken aan funderingen van permanente gebouwen dan i s h e t
Holoceen i n h e t g e h e l e beschouwde gebied voor d i t doe1 onbruikbaar.
T i j d e l i j k e ( l i c h t e ) gebouwen kunnen i n h e t algemeen we1 op s t a a l gefundeerd worden i n d i e gebieden waar ophoogzand i s aangebracht. Het funderen op s t a a l van t i j d e l i j k e l i c h t e gebouwen d i r e c t op h e t Holoceen
is i n h e t gehele gebied onmogelijk.
3.1.6.2.
.. ,...
Kabels en lei_dj_ngep
.
B i j h e t funderen v a n k a b e l s en l e i d i n g e n i n h e t Holoceen k a n onderscheid
gemaakt worden i n diep en ondiep gefundeerde k a b e l s - e n l e i d i n g e n . De
grens t u s s e n d i e p en ondiep gefundeerd i s n i e t eenduidig e n i s ook n i e t
voor a l l e p l a a t s e n op d e z e l f d e maat v a s t t e s t e l l e n . Om de gedachten t e
bepalen kan men denken aan een d i e p t e van I 2 2 m -. oude maaiveld.
De v a s t s t e l l i n g van d e z e g r e n s i s e e r d e r e e n zaak v a n graafmogelijkheden
dan van funderingsmogelijkheden. Het i s dus i n h e t algemeen n i e t zo d a t boven
deze g r e n s h e t ~ o i o c e e nd r a a g k r a c h t i g e r i s dan d a a r onder; u i t z o n d e r i n gen u i t e r a a r d daar g e l a t e n . I n d i e gebieden waar h e t k l e i p a k k e t e r g zand i g i s kan deze grens u i t e r a a r d we1 getrokken worden. Er i s e c h t e r (nog)
geen onderzoek gedaan n a a r de e x a c t e p l a a t s ( e n ) waar d i t h e t geval i s .
We1 i s u i t een a a n t a l i n c i d e n t e l e boringen komen v a s t t e s t a a n d a t deze
p l a a t s e n aanwezig z i j n i n h e t beschouwde gebied.
Behalve de d i e p t e , s p e e l t ook h e t s o o r t l e i d i n g een g r o t e r o l i n h e t
v a s t s t e l l e n van de f u n d e r i n g s w i j z e . Het maakt n l . e e n groot v e r s c h i l
of de l e i d i n g s t a r of f l e x i b e l is.
I n h e t gebied van Almere-Haven ( i n h e t onderhavige gebied i s de samens t e l l i n g en k w a l i t e i t van h e t Holoceen t e v e r g e l i j k e n met d i e van
Almere-Haven) z i j n proeven gedaan met h e t leggen van r i o l e r i n g e n (8).
U i t deze proeven is gebleken d a t b i j h e t graven van d i e p e r e s l e u v e n
s n e l l a s t wordt ondervonden van h e r spanningswater. Hierdoor komt de
bodem van de s l e u f omhoog e n d r e i g e n de t a l u d s hun s t a b i l i t e i t t e verl i e z e n . Het omhoog komen van de bodem h e e f t b i j h e t leggen van b . ~ .
r i o l e r i n g nog een bijkomend nadeel. D i t n a d e e l b e s t a a t h i e r i n d a t n a h e t
leggen van de buizen en weer a a n v u l l e n van de s l e u f de bodem van de
s l e u f weer t e r u g z a k t , h e t g e e n g r o t e (vaak onregelmatige) z e t t i n g e n t e
z i e n g e e f t . I n deze p r o e v e n s e r i e z i j n betonnen b u i z e n gelegd met een
l e n g t e van 2 m. A l s gevolg van de onregelmatige z e t t i n g e n z i j n b i j de
proeven a l l e verbindingen t u s s e n de buizen verbroken, zodat een r i o o l
verkregen werd van z e e r i n f e r i e u r e k w a l i t e i t .
De r e s u l t a t e n van deze p r o e v e n s e r i e hebben e r t o e g e l e i d d a t de hoofdr i o l e n ( d i e p e r e r i o l e n ) i n Almere-Haven onderheid z i j n . De s l e u v e n voor
deze r i o l e n z i j n gemaakt t u s s e n a f g e k i s t e wanden en e r i s g e b r u i k gemaakt van spanningsbemaling.
Het i s gebleken d a t z e l f s met a 1 deze maatregelen h e t r i o o l nog n i e t
g e h e e l zonder schade kan f u n c t i o n e r e n . De u i t v o e r i n g z a l zorgvuldig
moeten gebeuren en men moet ontgravingen en a a n v u l l i n g e n d i c h t i n de
b u u r t van h e t onderheide r i o o l met de g r o o t s t e z o r g u i t v o e r e n . I n
Almere-Haven i s i n een g e d e e l t e van h e t onderheide h o o f d r i o o l een proef
i n g e r i c h t om n a t e gaan hoe g r o o t de k r a c h t e n z i j n d i e v i a de b u i s op
( p a a l ) f u n d e r i n g worden overgebracht. Op d i t moment z i j n e r nog n i e t
v e e l r e s u l t a t e n van de proef bekend, we1 i s gebleken d a t b i j een ontg r a v i n g v l a k i n de b u u r t van h e t r i o o l de k r a c h t e n op de van deze ontgraving af g e r i c h t e p a l e n nu1 werden, h e t g e e n b e t e k e n t d a t h e t r i o o l de
' n i j g i n g had i n de nieuw gegraven s l e u f t e zakken.
De moeilijkheden z o a l s d i e ondervonden z i j n i n Almere-Haven b i j h e t
leggen van de h o o f d r i o l e n ( d i e p e r i o l e n ) kunnen ook verwacht worden i n
h e t i n d i t r a p p o r t beschouwde gebied. A l l e e n i n d i e gebieden waar de
:' k l e i s t e r k zandig i s en e r weinig veen i n h e t Holoceen z i t z i j n minder
moeilijkheden t e v e ~ a c h t e n .
Naar h e t z i c h nu 1 a a t . a a n z i e n z u l l e n deze gebieden i n h e t onderhavige
gebied s l e c h t s s p o r a d i s c h voorkomen.
Overigens h e e f t h e t onderheien van de h o o f d r i o l e n ook nadelen.
De ondiepere w i j k r i o l e r i n g b e h o e f t i n deze gebieden n i e t onderheid t e
worden. E r moeten e c h t e r h i e r e n d a a r we1 a a n s l u i t i n g e n gemaakt worden
t u s s e n de n i e t - en de we1 onderheide r i o l e r i n g . De n i e t onderheide r i o l e r i n g i s nog aan z e t t i n g onderhevig a l s gevolg van de samendrukking
van h e t Holoceen door h e t opgebrachte zand, de onderheide r i o l e r i n g i s
n i e t meer aan z e t t i n g onderhevig. De a a n s l u i t i n g t u s s e n deze twee r i o l e r i n g e n , . z a l dus zodanig gemaakt moeten worden d a t de z e t t i n g e n van h e t
n i e t o n d e r h e i d e r i o o l zonder schade meegemaakt kunnen worden. Om d i t s o o r t
verbindingen goed t e maken moet v e e l g e l d uitgegeven worden, wat overigens t e r u g v e r d i e n d kan worden doordat e r dan aan deze r i o l e n minder onderhoud i s t e verwachten.
Een a n d e r n a d e e l i s d a t de onderheide r i o l e r i n g z i c h op den duur i n h e t
maaiveld z a l a f t e k e n e n a l s een zgn. "katterug". Vooral t e r p l a a t s e van
. k r u i s i n g e n met wegen kan d i t z e e r h i n d e r l i j k z i j n . A l s gevolg h i e r v a n
z a l e x t r a onderhoud op deze p l a a t s e n nodig z i j n .
Een a n d e r punt d a t b i j h e t leggen van k a b e l s en l e i d i n g e n a l t i j d e x t r a
aandacht b e h o e f t i s h e t k r u i s e n met p l a a t s e l i j k e ophogingen z o a l s opr i t t e n voor v i a d u c t e n e.d. Een van de redenen voor deze e x t r a aandacht
i s d a t t e r p l a a t s e van de e x t r a ophogingen ook e x t r a z e t t i n g e n optreden
.'
d i e de kabels en l e i d i n g e n mee moeten maken.
Zonder s p e c i a l e voorzieningen l e i d t d i t t o t b r e u k . - ~ e s p e c i a l e voorzieningen kunnen b e s t a a n u i t h e t aanbrengen van f l e x i b e l e stukken, h e t
omleggen van de l e i d i n g e n of h e t hoger aanleggen ervan. Deze l a a t s t e
v o o r z i e n i n g v r a a g t u i t g e b r e i d e grondmechanische b e g e l e i d i n g , omdat i n
d i t g e v a l de z e t t i n g e n z e e r nauwkeurig voorspeld moeten worden.
Een andere reden voor de s p e c i a l e aandacht i s de s t a b i l i t e i t van de
ophoging. Vooral b i j v i a d u c t e n b e s t a a t vaak de wens om de l e i d i n g e n
onder h e t v i a d u c t door t e voeren n e t voor de kop van de o p r i t langs.
I n een bestaande s i t u a t i e kan h e t graven van d i t s o o r t l e i d i n g e n s l e u v e n
een a a n l e i d i n g geven t o t s t a b i l i t e i t s v e r l i e s van de o p r i t en daarmee
van de p a l e n waarop h i t landhoofd van h e t v i a d u c t gefundeerd i s , h e t geen kans op bezwijken van h e t v i a d u c t g e e f t .
Het leggen van k a b e l s , gas- en w a t e r l e i d i n g e n i n h e t Holoceen g e e f t .
over h e t algemeen weinig problemen omdat deze l e i d i n g e n m e e s t a l ondiep
gefundeerd worden. Z e v e r d i e n e n e c h t e r u i t e r a a r d we1 de s p e c i a l e aandacht b i j k r u i s i n g e n met ophogingen z o a l s h i e r v o o r g e s c h e t s t .
7.
3.1.7.
Waterstanden
Voor de waterstanden i n h e t Holoceen z i j n twee s o o r t e n w a t e r s t a n d e n
deze z i j n :
1. De open w a t e r s t a n d .
2. De grondwaters tand.
~ l g e m e e ng e l d t voor een d e r g e l i j k gebied, waarvan de bodem u i t z e e r waHoloceen b e s t a a t , d a t h e t z e e r g e v o e l i g i s voor v a r i a t e r r i j k ' slap
t i e s i n waterstanden. Vooral h e t z e t t i n g s g e d r a g i s z e e r a f h a n k e l i j k van
de waterstand. I n d i e n voor e e n s t e d e l i j k gebied de open w a t e r s t a n d
w o r d t v a s t g e s t e l d d a n z i j n hiermede v o o r een g r o o t d e e l ook de g r o o t t e
van de z e t t i n g e i J h s t g e l e g d . Voor Almere-Stad i s h i e r u i t g e b r e i d o v e r
g e r a p p o r t e e r d (9).
' van belang,
.'
..
,
3.1.7.1.
De
tand
----openwater s ----
%
.
B i j h e t v a s t s t e l l e n van de openwater s t a n d v n o r e e n bepaald gebied z i j n
een g r o o t a a n t a l zaken van b e l a n g (9, l o ) , w a a r b i j de grondrnechanische
consequenties van e e n en a n d e r s l e c h t s een onderdeel z i j n van h e t geh e e l . De hoogte van h e t open w a t e r p e i l moet u i t e r a a r d zodanig gekozen
worden d a t h e t gebied waarvoor d i t p e i l g e l d t inderdaad goed ontwaterd
kan worden.
Hoewel, z o a l s a 1 e e r d e r beschreven, h e t e f f e c t van h e t open w a t e r p e i l
op de grondwaterstanden n i e t g r o o t i s omdat, gemiddeld genomen, h e t
grondwaterpeil z i c h i n s t e l t op c a oude maaiveld, i s de keuze van d i t
p e i l toch mede b e s l i s s e n d v o o r de g r o o t t e van de z e t t i n g e n , d i t g e l d t
met name voor gebieden grenzend aan h e t open w a t e r .
Het p e i l van h e t open w a t e r kan ook i n v l o e d hebben op h e t p e i l van de
s t i j g h o o g t e van h e t p l e i s t o c e n e water. I n d i e n de open w a t e r p a r t i j e n zodanig aangelegd worden d a t e r een v e r b i n d i n g o n t s t a a t t u s s e n open w a t e r
en p l e i s t o c e e n water, z a l de p l e i s t o c e n e w a t e r s t a n d zich i n s t e l l e n op
d i e van h e t open water. B i j de thans v a s t g e s t e l d e
i n h e t beschouwde gebied, h e e f t d i t t o t gevolg d a t d e ' w a t e r s t a n d van
h e t p l e i s t o c e n e grondwater z a l d a l e n en z i c h i n z a l s t e l l e n op de s t a n d
van h e t open water. Deze d a l i n g van de p l e i s t o c e n e grondwaterstand
g e l d t dan u i t e r a a r d n i e t voor h e t h e l e gebied maar s l e c h t s voor de
aan h e t open w a t e r grenzende gebieden. Een en a n d e r i s n a d e r u i t de
doeken gedaan i n f i g u u r 4. I n f i g u u r 4 i s een doorsnede gegeven o v e r
h e t Holeceen met h e t daaronder gelegen P l e i s t o c e e n ; t e g e l i j k e r t i j d s t e l t
f i g u u r 4 een met d e d i e p t e verlopend s p a n n i n g s f i g u u r voor, w a a r b i j op
de h o r i z o n t a l e a s de spanning G ) , e n op de v e r t i c a l e a s d e d i e p t e (d)
is uitgezet.
. , . . . . . .
. , . . . . . . . .
. . . . . . . . .
.. . . . . . . . . .
.
.
.
.
. . . .
Holocoon
~
0 Plaistaceon
.
FIG. 4
.:
~ i j n a ~ e e de
f t grondwaterstand aan e n l i j n a d e s t a n d van h e t open
water. L i j n @ g e e f t h e t v e r l o o p van de waterspanning aan op een p l a a t s
"ver" v e w i j d e r d van h e t o p e n water. ~ i j n @ ~ e e hf et t verloop van de
grondwaterspanning aan voor h e t g e v a l d a t h e t open w a t e r geen v e r b l n - ding h e e f t met h e t p l e i s t o c e n e grondwater en d i c h t b i j h e t open water.
Het v e r t i c a a l gearceerde g e d e e l t e g e e f t de v e r g r o t i n g aan van de korrelspanningen, welke a a n l e i d i n g geven t o t e x t r a z e t t i n g e n i n d i t gebied. ~ i j n @ ~ e e fh te t v e r l b d p 'van de waterspanningen aan i n h e t geval
d a t h e t open w a t e r i n v e r b i n d i n g s t a a t met h e t p l e i s t o c e n e grondwater
e n d i c h t b i j h e t open water. Het h o r i z o n t a a l gearceerde g e d e e l t e van
de g r a f i e k gee£ t de v e r g r o t i n g van de k o r r e l s p a n n i n g e n aan, welke aanleiding zijn t o t extra zettingen. U i t figuur 4 b l i j k t duidelijk dat i n
d i t g e v a l de v e r g r o t i n g van 'de k o r r e l s p a n n i n g e n o v e r een g r o t e r gedeelt e van h e t Holoceen p l a a t s v i n d t d a n ' i n h e t h i e r v o o r beschreven geval.,
De e x t r a z e t t i n g e n z u l l e n dus i n g e v a l van..verbinding t u s s e n open water
e n p l e i s t o c e e n grondwater h e t g r o o t s t z i j n .
De g r o o t t e van h e t gebied waarover deze e x t r a z e t t i n g e n z i c h voor z u l l e n
doen i s m o e i l i j k v a s t t e s t e l l e n en i s voornamelijk a f h a n k e l 2 j k van h e t
oppervlak van h e t open w a t e r d a t v e r b i n d i n g h e e f t met h e t p l e i s t o c e n e
w a t e r , v a n h e t v e r s c h i l i n p e i l t u s s e n b e i d e waterstanden en van de
d o o r l a t e n d h e i d van h e t p l e i s t o c e n e zand. Om de gedachten t e bepalen
kan b i j i n c i d e n t e l e v e r b i n d i n g ( g r a c h t e n e.d.) gedacht worden aan een
s t r o o k v a n 50 2 100 m u i t de a s van de g r a c h t en b i j g r o t e r e oppervlakken (b.v. C e n t r a l e p l a s ) aan e n i g e honderden meters waarin de e x t r a
z e t t i n g e n d u i d e l i j k merkbaar z u l l e n z i j n .
A l s e r verbindingen gemaakt worden t u s s e n h e t open w a t e r en h e t p l e i s tocene w a t e r h e e f t d i t u i t e r a a r d ook c o n s e q u e n t i e s voor de kwel. De
kwel z a l h i e r d o o r g r o t e r worden h e t g e e n b e t e k e n t d a t e r meer w a t e r u i t
de p o l d e r gemalen z a l moeten worden. Bovendien h e e f t h e t consequenties
v o o r de "kwelvoedende" gebieden z o a l s b.v. h e t Gooi. Het i s n i e t onw a a r s c h i j n l i j k d a t door v e r g r o t i n g van de kwel de grondwaterstand i n
h e t Gooi z a l d a l e n waardoor k a n s , o p u i t d r o g e n o n t s t a a t . Bovendien kan
zoute kwel schade opleveren voor f l o r a en fauna.
Op grond van bovengenoemde overwegingen i s h e t aan t e raden de verbindingen t u s s e n open w a t e r e n p l e i s t o c e e n grondwater zoveel m o g e l i j k t e
beperken.
3 . 1 . 7 . 2 . De grondwaterstan3
Onder grondwaterstand wordt i n d i t verband v e r s t a a n h e t gemiddelde p e i l
waarop h e t grondwater z i c h i n s t e l t . D i t p e i l i s a f h a n k e l i j k van vers c h i l l e n d e f a c t o r e n waarvan de b e l a n g r i j k s t e de g r e n s Holoceen-opgeb r a c h t zand i s . Voor de gebieden d i e n i e t opgehoogd z i j n met zand i s .
h e t p e i l van de grondwaterstand z e e r f l u k t u e r e n d e n w i s s e l t s t e r k met
de seizoenen. D i t w i s s e l e n hangt i n hoge mate samen met h e t ondoorlatende k a r a k t e r van h e t Holoceen.
De grondwaterstanden worden s t e r k beinvloed door a a n l e g van d r a i n a g e ;
w a a r b i j de i n t e n s i t e i t van de d r a i n a g e van g r o t e r e invloed i s dan de
d i e p t e . De d i e p t e van de d r a i n a g e wordt dan ook g r o t e n d e e l s bepaald
door de d i e p t e l i g g i n g van t e k r u i s e n k a b e l s en l e i d i n g e n . (De d r a i n a g e
g a a t d a a r n o r m a l i t e r onderdoor). Voor de s t e d e l i j k e (met zand opgehoogd e ) . g e b i e d e n wordt de i n t e n s i t e i t van de d r a i n a g e zodanig b e p a a l d d a t
h e t aangebrachte zandpakket goed ontwaterd kan worden. Zoals i n 3 . 1 . 7 . 1 .
vermeld, h e e f t de s t a n d van h e t grondwater i n v l o e d OP de g r o o t t e van
de z e t t i n g e n . Hoewel de grondwaterstand z i c h aanva*.elijk i n s t e l t op
h e t oude maaiveld, wordt v o o r z e t t i n g s b e r e k e n i n g e n u i t g e g a a n van een
grondwaterstand aan h e t e i n d van de z e t t i n g s p e r i o d e ( 3 0 j a a r na ophogen)
van 0 , 5 m
oude maaiveld.
Voor z e t t i n g s b e r e k e n i n g e n i s h e t gegeven van de gemiddelde grondwaters t a n d o v e r h e r j a a r van b e l a n g , voor a l l e r l e i b o u w a c t i v i t e i t e n e c h t e r
s p e e l t de hoogste grondwaterstand een g r o t e r o l . Voor nadere d e t a i l s
van d i t a s p e c t en de d a a r b i j behorende d r a i n a f s t a n d e n wordt verwezen
. n a a r de i n de l i t e r a t u u r l i j s t opgenomen rapporten I 1 en 12.
-
3 . 2 . Het ~ l e i s t o c e e n
.
3.2.1.1.
Het g e d e e l t e van h e t P l e i s t o c e e n d a t , i n h e t kader van d i t r a p p o r t van
belang i s , i s maximaal de bovenste 2 0 . 8 25 m. Het hoofdbestanddeel
van h e t P l e i s t o c e e n i s zand. Het zand kan meer of minder vermengd z i j n
met k l e i i g e d e e l t j e s . Ook. z i j n e r gebieden aan t e w i j z e n waar p a k k e t t e n
Eemklei van enige meters d i k voorkomen i n h e t P l e i s t o c e e n . Voor zover
u i t d i t onderzoekt b l i j k t i s de b e g i n d i e p t e van deze l a a g Eemklei d i e p
genoeg om e r b i j h e t funderen op p a l e n geen l a s t van t e ondervinden.
E r z a l n i e t ingegaan worden op g e o l o g i s c h e bijzonderheden, h i e r v o o r
wordt verwezen n a a r I n t e r n Rapport 295 ( 1 3 ) .
Grondmechanisch ge,zien z i j n e r van
h e t P l e i s t o c e e n twee zaken van be. . -.
lang. D i t z i j n :
I . De k w a l i t e i t van h e t P l e i s t o c e e n i n verband met p a a l f u n d e r i n g e n .
2 . Het w a t e r i n h e t P l e i s t o c e e n .
Voor een nadere t o e l i c h t i n g op h e t tweede p u n t wordt verwezen n a a r
3 . 1 . 7 . waar de r e l a t i e t u s s e n waterstanden en z e t t i n g e n behandeld i s .
Funderingsmogeli jkheden
' ~ a n g e z i e n i n h e t g e h e l e geb'ied h e t P l e i s t o c e e n bedekt i s met een l a a g
Holoceen d i e zo d i k i s d a t h e t P l e i s t o c e e n nergens t o t op a a n l e g d i e p t e
.
van een f u n d e r i n g op s t a a l onder h e t maaiveld r e i k t , z i j n funderingen
op s t a a l op h e t P l e i s t o c e e n n i e t mogelijk. E r moet e c h t e r een uitzond e r i n g gemaakt worden voor h e t u i t e r s t e zuid-westen van h e t beschouwde
g e b i e d waar ?p z e e r b e p e r k t e s c h a a l e n met g e r i n g e aanpassing van de
. a a n l e g d i e p t e 1 v a n de funderingen, funderen op s t a a l mogelijk zou kunnen z i j n .
De normale f u n d e r i n g z a i v i a p a l e n i n h e t P l e i s t o c e e n p l a a t s moeten
vinden. Op de b i j l a g e n V I I I e n I X i s een i n d r u k gegeven van h e t funderingsniveau. Zie voor e e n nadere beschouwing van deze funderingsdiept e n hoofdstuk 4.8.
Op d i t moment z a l v o l s t a a n worden met e n i g e opmerkingen o v e r problemen
, die
z i c h v o o r kunnen doen b i j h e t funderen i n h e t P l e i s t o c e e n i n h e t
beschouwde gebied; H i e r b i j z u l l e n de volgende onderwerpen aan de orde
komen:
a. S o o r t palen:
betonpalen
i n de grond gevormde p a l e n
houten palen
b. Wateroverspanningen t i j dens h e t h e i e n .
c. Bepaling draagvermogen van de p a l e n .
-
3.2.1.1.a.
Soorten f u n d e r i n g s p a l e n
----- ---
De b e t o n p a a l i s de i n de Flevopolders meest g e b r u i k t e p a a l .
Deze p a a l i s i n a l l e gewenste afmetingen t e v e r k r i j g e n . I n d i t type
p a a l worden d r i e s o o r t e n onderscheiden n l .
gladde v i e r k a n t e p a l e n
p a l e n met verzwaarde v o e t
voorgespannen palen.
Het h e i e n v a n een bepaald s o o r t p a a l moet a l t i j d i n samenhang met de
t e r p l a a t s e aanwezige bodemgesteldheid ( t e a c h t e r h a l e n u i t sonderingen)
en de t e dragen b e l a s t i n g b e z i e n worden. Het g a a t i n d i t k a d e r t e v e r
om h i e r i n d e t a i l op i n t e gaan, daarom z a l i k h i e r v o l s t a a n met h e t
geven van e n i g e algemene r i c h t l i j n e n .
De keuze t u s s e n een gladde p a a l en een p a a l met een verzwaarde v o e t
h a n g t samen met de k w a l i t e i t van de sondering.
I n d i e n de sondeerwaarden i n h e t b o v e n s t e g e d e e l t e van h e t P l e i s t o c e e n
een l a a g aangeven van 2 ' 2 3 m d i k met een v a s t h e i d van 10 'a 15 MN/m 2
en de p a a l b e l a s t i n g i s r e l a t i e f l a a g (200 t o t 300 k ~ kan
)
h e t gebruik
van palen met verzwaarde voeg overwogen worden. I n d i e n e c h t e r de sonderingen p l o t s e l i n g e g r o t e veranderingen i n de v a s t h e i d geven i s i n
b i j n a a l l e g e v a l l e n h e t g e b r u i k van p a l e n met een verzwaarde v o e t t e
o n t r a d e n omdat b i j h e t h e i e n van de p a l e n i n deze grondslag de kans
d a t de v o e t van de p a a l a f b r e e k t , r e d e l i j k g r o o t is. Een nadeel b i j
h e t g e b l u i k van p a l e n met e e n verzwaarde v o e t i s d a t b i j de berekening
van h e t draagvermogen geen p o s i t i e v e k l e e f (weerstand) i n rekening gebracht
mag worden ( z i e ook 3.2.1.l.c.).
I n d i e n de s o n d e r i n g b i j de bovenste l a g e n van h e t P l e i s t o c e e n o v e r een
g r o t e r e d i e p t e v r i j l a g e vastheden a a n g e e f t (6 2 8 M N / ~ i ~s )h e t gebruik
van e e n g l a d d e p a a l aan t e bevelen, omdat dan h e t puntdraagvermogen
venneerderd kan worden met een b i j d r a g e van de p o s i t i e v e k l e e f . ( z i e
ook 3.2.111.c.).
Het gebruik van ycclgespannen p a L g ~kan nodig z i j n i n gebieden met
a g r e s s f i e f grondwater (hoge S04-- c o n c e n t r a t i e s ) of op d i e p l a a t s e n
waar de sonderingen g r o t e v e r s c h i l l e n o v e r g e r i n g e d i e p t e i n v a s t h e i d
aangeven. I n d i t s o o r t grondlagen i s de kans op breuk van de p a a l aanwezig, d i t wordt dan g r o t e n d e e l s voorkomen door de voorspanning van
-
-
.<
\. ' i
de paal. Ook i n d i e n de palen onderhevig z i j n aan h o r i z o n t a l e b e l a s t i n g e n
(viaducten, bruggen e t c . ) kunnen de voorgespannen palen u i t k o m s t b i e d e n ,
t e n s l o t t e kunnen d i t s o o r t p a l e n nodig z i j n i n geval van z e e r g r o t e
lengten. De voorspanning i s dan i n de p a a l aangebracht t e n e i n d e de p a a l
i n h o r i z o n t a l e t o e s t a n d t e kunnen vervoeren.
I n d i e n de d i e p t e van de f u n d e r i n g s l a a g e r g w i s s e l t , i s h e t gebruik van
i n de grond
-----gevormde ~ a l e naan t e bevelen. Van d i t soorf p a l e n z i j n
v e l e v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n e n f a b r i c a t e n op de markt (14). I n d i t s o o r t
i s h e t gebruik van de p a l e n aan t e bevelen omdat de
. . ..omstandighedin
~..
l e n g t e van de p a a l t i j d e n s h e t h e i e n e n i g s z i n s aangepast k a n word&
(orde van g r o o t t e van de a a n p a s s i n g i n h e t algemeen 1 3 2 m).
A l s gevolg van de z e e r s l a p p e k w a l i t e i t van h e t Holoceen i s het"uitzakken"
van de p a a l i n h e t Holoceen n i e t denkbeeldig. D i t u i t z a k k e n i s e e n gev o l g van h e t f e i t d a t h e t Holoceen t e weinig s t e u n kan geven aan de
v e r s e beton i n de p a a l . D i t bezwaar kan opgevangen worden door h e t
p l a a t s e n van een c a s i n g , h e t g e e n u i t e r a a r d e x t r a g e l d k o s t . Met d i t
s o o r t palen z i j n proeven gedaan i n h e t gebied van Almere-Haven (15).
H i e r bleek d a t de p a a l inderdaad e n i g s z i n s u i t g e z a k t was e c h t e r n i e t
zodanig d a t de diameter ergens k l e i n e r was dan de t h e o r e t i s c h e . Het
maken van palen i n een d e r g e l i j k gebied k o s t dan u i t e r a a r d nogal wat
meer beton dan t h e o r e t i s c h n o o d z a k e l i j k zou z i j n . Het g e b r u i k van
hg_uteap palen voor permanente funderingen i s i n d i t gebied n i e t aan t e '
bevelen en we1 om de volgende redenen. Het maximale draagvermogen van
houten palen l i g t i n de o r d e van g r o o t t e van ca 100,kN Van d i t b e d r a g
moet de n e g a t i e v e k l e e f a f g e t r o k k e n worden d i e maximaal c a 50 kN z a l
bedragen. Het n u t t i g draagvermogen v a n . de p a a l i s dan eveneens ca 50 kN,
hetgeen u i t e r s t weinig is. Bovendien moet h e t g e d e e l t e van de p a a l d a t
boven de l a a g s t mogelijke grondwaterstand uitkomt van b e t o n z i j n , opdat
de p a a l n i e t wegrot, d i t b e t e k e n t d a t c a de b o v e n s t e 2,5 rn u i t b e t o n
moet bestaan. De v e r b i n d i n g t u s s e n h e t betonnen e n h e t h o u t e n s t u k
van de p a a l i s a l t i j d een dubieuze zaak. Deze v e r b i n d i n g g e e f t vaak
problemen.
Voor t i j d e l i j k e l i c h t e c o n s t r u c t i e s e n c o n s t r u c t i e s d i e z i c h onder h e t
grondwaterniveau bevinden (b.v. riol-=ringen) i i j n houten p a l e n we1 aan
t e bevelen. Vooral wanneer de p a l e n n i e t onderhevig z i j n a a n n e g a t i e v e
k l e e f kunnen houten p a l e n b i j r e l a t i e f l a g e p a a l b e l a s t i n g e n een goede
oplossing z i j n .
-----
..
-------- ---~
%'
Wateroverspaapningtiidens h e t h e i e n
3.2.1.1.b.
f
Zoals nader aangegeven i n 3.1. worden op de grond aangebrachte b e l a s t i n g e n i n e e r s t e i n s t a n t i e gedragen door h e t water. D i t g e l d t u i t e r a a r d ook voor h e t p l e i s t o c e n e zand. De b e l a s t i n g d i e t i j d e n s h e t h e i e n
op de p a a l komt wordt dus i n e e r s t e i n s t a n t i e door de grond i n de vorm
van waterspanningen opgenomen. Op h e t moment van de k l a p van h e t h e i blok neemt b i j de punt van de p a a l de grondspanning t o e met een waarde
g e l i j k aan de s l a g k r a c h t van h e t blok; de verhoging van d e grondspann i n g wordt op d a t z e l f d e moment g e l e v e r d door de waterspanning. A l s
gevolg van h e t f e i t d a t de verhoging van de grondpsanning a l s waterspanning wordt opgenomen kunnen e r c b e r h a u p t p a l e n geheid worden, inr
mers op h e t moment van de k l a p b l i j f t de k o r r e l s p a n n i n g en daarmee de
opneembare s c h u i f s p a n n i n g
g e l i j k hoewel de grondspanning z e e r s t e r k
.toeneemt. D i t h e e f t t o t gevolg d a t de grond t e r p l a a t s e v a n de p a a l punt bezwijkt waardoor de p a a l i n de grond gedreven kan worden. Hoe
l a n g e r deze t i j d e l i j k e hoge waterspanningen b l i j v e n b e s t a a n , hoe gem a k k e l i j k e r een p a a l geheid kan worden. Zand i s e c h t e r o v e r h e t algemeen z e e r d o o r l a t e n d , zodat h e t w a t e r z e e r s n e l a f kan stromen, waardoor
h e t i n normale g e v a l l e n r e e d s s n e l m o e i l i j k wordt om een p a a l d i e p e r
i n de grond t e k r i j g e n . I n d i e n e c h t e r h e t zand v e r o n t r e i n i g d is met
k l e i i g e d e e l t j e s i s e r t u s s e n twee klappen van h e t h e i b l o k voor h e t
w a t e r onvoldoende gelegenheid om a f t e stromen, met a l s gevolg d a t de
wateroverspanningen s t e e d s g r o t e r worden; D e punt van de p a a l kpmt
dan i n een gebied t e s t a a n waar h e t zand z i c h i n een ' s i t u a t i e van
"loopzand" b e v i n d t . D e p a a l o n d e f i i n d t h i e r i n nauwelijks weerstand en
z a k t s t e e d s v e r d e r weg. Het i s e c h t e r n i e t g e z e g d d a t de..paal geen bel a s t i n g kan dragen a l s de waterspanningen afgenomen z i j n , met andere
woorden: men moet de wateroverbpanningen.de. t i j d geven om. a f t e nepen,
Het h i e r v o o r beschreven v e r s c h i j n s e l z a l z i c h i n . h e . t onderhayige geb i e d r e l a t i e f vaak voor kunnen doen, d a a r u i t sonderingen en boringen
is gebleken d a t de bovenste l a g e n van h e t p l e i s t o c e e n nqgal v e r o n t r e i n i g d z i j n met k l e i i g e d e e l t j e s . Voor d r i e boringen i n h e t g e h i e d van
Almere-Stad i s d i t nader o n d e r i o c h t . Z i e ook b ' l j l a g e 2.
Hoewel l a n g n i e t i n a l l e g e v a l l e n d e bovenste 1 a g e n v a n . h e t P l e i s t o c e e n a l s
f u n d e r i n g s l a a g t e gebruiken z i j n ,
z i j n e r toch p l a a t s e n waar d i t voor
l i c h t e bebouwing we1 h e t g e v a l is. Het v e r s c h i j n s e l van ..de.waterpyerspanningen t i j d e n s h e t h e i e n zou h e t gebrui'k van d e z e l a a g , t e n o n r e c h t e ,
n a d e l i g kunnen beinvloeden.
3.2.1.l.c.
gerekenen van h e t draagvermogen van de palen
Het g a a t i n d i t k a d e r t e v e r om z e e r g e d e t a i l l e e r d i n te gaan gp deze.
berekeningmethode. Hiervoor wordt verwezen n a a r . d e l i t e r a t u u r l i j q t no: 1 6 *
H i e r z a l worden v o l s t a a n met e n i g e algemene opmerkingen, waarqee. b , i j
h e t berekenen van palen r e k e n i n g gehouden moet worden.
De g r o n d s l a g v o o r h e t berekenen van h e t draagvermogen van een p a a l wordt
gevormd door de sondering. Door h e t toepassen van een rekenmethode pp
de s o n d e r i n g kan een draagvermogen u i t g e r e k e n d worden ( 1 7 ) ,
Het draagvermogen van een p a a i i s opgebouwd . u i t ; h e t puntdraagverioogen
en u i t de p o s i t i e v e k l e e f . I n gebieden d i e onderhevig z i j n aan z e t t i n gen moet van d i t t o t a l e draagvermogen de n e g a t i e v e k l e e f afgetrokken
worden. Met h e t b e g r i p k l e e f wordt de w r i j v i n g aangeduid ' d i e een p a a l
.-,
i n d e bodem ondervindt i n d i e n de w r l j v l n g b i j d r a a g t aan h e t draagvermogen dan i s h e t p o s i t i e v e k l e e f , i n d i e n de w r i j v i n g g e b r u i k maakt van
h e t draagvermogen dan i s h e t n e g a t i e v e k l e e f . . H e t puntdraagvermogen %$
dat g e d e e l t e van h e t draagvermogen d a t door de punt van de p a a l geleverd
word t
Voor h e t beschouwde gebied z a l o v e r h e t algemeen b i j h e t berekenen van
de p a l e n s l e c h t s een g e r i n g e b i j d r a g e aan h e t draagvermogen door de pos i t i e v e k l e e f g e l e v e r d worden. D i t i s een gevolg van h e t f e i t d a t over
h e t algemeen de funderingsgrondslag i n de bovenste meters van h e t P l e i s t o c e e n gevonden kan worden.
Voor de n e g a t i e v e k l e e f l i g t d i t e n i g s z i n s anders. Negatieve k l e e f t r e e d t
d i n h e t gehele beschouwde gebied op. De g r o o t t e van de n e g a t i e v e k l e e f i s
a f h a n k e l i j k v a n de d i k t e e n s a m e n s t e l l i n g van h e t Holoceen, de afmetingen
van d e paal e n de d i k t e van h e t aangebrachte zandpakket.
Voor h e t gebied van Almere-Stad c.a. waar h e t aangebrachte zandpakket i n
h e t algemeen een d i k t e h e e f t van I m z a l de n e g a t i e v e k l e e f een waarde
b e r e i k e n d i e a f h a n k e l i j k van d e paalafmetingen t u s s e n de 30kN en 70kN
z a l bedragen. Deze waarden kunnen s n e l oplopen a l s de d i k t e van h e t zandpakket toeneemt.
Voor h e t i n d u s t r i e t e r r e i n de V a a r t waar dikke zandige p a k k e t t e n Holoceen
voorkomen kunnen de waarden van de n e g a t i e v e k l e e f oplopen t o t ca. 200 kN
2 300 @
!
( d i t g e l d t dan voor de d i k s t e pakketten Holoceen en een ophoging
van c a . 1 m zand).
.
Het i s dus zaak dm b i j funderingen i n d i t gebied h i e r goede aandacht
aan t e geven. Immers de n e g a t i e v e k l e e f v e r b r u i k t een d e e l van h e t
draagvermogen.
3.2.2.
.'
:.
!I
,
Waterstanden i n h e t P l e i s t o c e e g
-..
J
I n hoofdstuk 3.1.7. i s r e e d s een en ander gezegd o v e r h e t belang van
h e t . kennen van de waterstanden i n h e t P l e i s t o c e e n . Op b i j l a g e V I i s e e n
isohypsenkaart gegeven. Het i s van belang d a t deze waterstanden zo v e e l
mogelijk op p e i l gehouden worden. Verlagen van de w a t e r s t a n d i n h e t
~ l e i s t o z e e nh e e f t z e t t i n g e n t o t gevolg ( z i e ook 3.1.7.).
Verbindingen t u s s e n open w a t e r en P l e i s t o c e e n w a t e r g e e f t kwel, d i e
p l a a t s e l i j k i n h e t beschbuwde gebied nogal zout kan z i j n .
Voor de o v e r i g e bijzonderheden o v e r de grondwaterstanden wordt v e w e z e n
n a a r hoofdstuk 4.6. waar n a d e r ingegaan z a l worden op de i s o h y p s e n k a a r t
( b i j l a g e VI).
4. TOELICHTING OP DE AAN DIT RAPPORT TOEGEVOEGDE KAARTEN
( b i j l a g e n I t / m IX)
4.1.
Overzicht onderzoekspunten ( B i j l a g e I )
Op deze k a a r t i s h e t i n d i t r a p p o r t beschouwde gebied aangegeven met
d a a r i n een g r o o t d e e l van de punten waar onderzoek i s gedaan. Met o p z e t
z i j n n i e t a l l e punten op de k a a r t aangegeven omdat d i t de d u i d e l i j k h e i d
n i e t zou vergroten. Het g a a t h i e r met name om p r o j e c t g e r i c h t e onderzoekingen (S.A.W. 1 , S p o o r l i j n e t c . ) . Deze gegevens. z i j n e c h t e r we1 b i j d e
a f d e l i n g e n Onderzoek aanwezig.
Zoals u i t b i j l a g e I b l i j k t i s h e t onderzoek geconcentreerd op d i e gebieden d i e d i r e c t bebouwd z u l l e n worden voor Almere-Stad, Alrnere-Buiten e n b e t
::industrieterrein
de Vaart. Het onderzoek b e s t a a t u i t sonderingen, Ackerman boringen en handboringen. De v e r s c h i l l e n d e u i t deze b o r i n g e n a t g e l e i d e r e s u l t a t e n z i j n samengevat op de aan d i t r a p p o r t toegevoegde k a a r t e n ( B i j l a g e n I1 t / m I X ) .
De r e s u l t a t e n van h e t laboratoriumonderzoek z i j n aangegeven op b i j l a g e
li . A l l e b e s c h i k b a r e gegevens z i j n voor overeenkomende grondlagen gemiddeld, zodat voor g l o b a l e prognoses van deze g e t a l l e n u i t g e g a a n kan
worden.
I n d i e n de o n d e r z o e k s i n t e n s i t e i t n i e t o v e r a l even g r o o t i s z o a l s d i t h i e r
h e t geval i s g e e f t d i t problemen op de grenzen van h e t wel- en n i e t int e n s i e f onderzochte gebied e n voor h e t t o t a a l o v e r z i c h t .
I n de i n t e n s i e f onderzochte gebieden z i j n r e l a l i e f v e e l gegevens bekend,
t e r w i j l d i t voor de gebieden e r om heen n i e t h e t g e v a l i s . I n d i e n de
r e s u l t a t e n voor b e i d e gebieden op 6Gn k a a r t v e w e r k t worden wekt d i t de
indruk d a t de bodemsamenstelling i n de i n t e n s i e f onderzochte gebieden
v e e l meer w i s s e l t dan i n de gebieden waar d i t i n t e n s i e v e onderzoek n i e t
h e e f t p l a a t s gehad. D i e i s b i j n a z e k e r n i e t h e t geval.
E r i s g e t r a c h t de r e s u l t a t e n van de v e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k s i n t e n s i t e i t e n op de grenzen zo goed mogelijk aan e l k a a r t e l a t e n a a n s l u i t e n . Zoals
u i t de k a a r t e n b l i j k t i s d i t n i e t o v e r a l g e l u k t .
Door deze problematiek heen s p e e l t h e t probleem van h e t v e w e r k e n van
o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n d i e i n de t i j d n i e t c o n s t a n t z i j n . H i e r v o o r i s get r a c h t a l l e r e s u l t a t e n om t e werken n a a r 1977 zodat e r i n de r e s u l t a t e n
: z o a l s weergegeven op de k a a r t e n , eenduidigheid i s .
.
L
..:
4.2. Maaiveldhoogte k a a r t ( B i j l a g e 11)
Op de maaiveldhoogtekaart i s de hoogte t e n o p z i c h t e van N.A.P.
van h e t
.
11 o o r s p r o n k e l i j k e " maaiveld aangegeven.
Voor deze k a a r t g e l d t n i e t dat de
onderzoekingen u i t d e v e r s c h i l l e n d e onderzoeksperioden aan e l k a a r aangep a s t z i j n . Het g e d e e l t e z u i d w e s t e l i j k van de Hoge Vaart i s i n h e t n a j a a r
van 1975 opgenomen, t e r w i j l h e t g e d e e l t e n o o r d o o s t e l i j k van de Hoge Vaart
(met u i t z o n d e r i n g van h e t g e d e e l t e t u s s e n de v a a r t e n ) e i n d 1976 begin
1977 is opgenomen. De reden waarom de h o o g t e l i j n h op de k a a r t toch doorlopen i s gelegen i n h e t f e i t d a t h e t t i j d s v e r s c h i l t u s s e n de twee onderzoeksperioden r e l a t i e f k o r t i s .
Zoals a 1 e e r d e r beschreven i n 3.1.5. i s de polderbodem onderhevig aan
i n k l i n k i n g . D i t h e e f t t o t gevolg d a t de hoogtemeting van h e t maaiveld
een momentopname i s . Het i s evenwel toch z i n v o l om deze meting t e doen,
op een moment ruim v o o r de s t a r t van de b o u w a c t i v i t e i t e n , omdat voor
a l l e r l e i berekeningen en uitgangspunten voor h e t ontwerp van stedebouwkundige plannen kennis van de h o o g t e l i g g i n g van h e t maaiveld onontbeerl i j k is.
De gebieden waar h e t " o o r s p r o n k e l i j k e " maaiveld n i e t aan t e meten was
a l s gevolg van v e r s t o r i n g e n i n de vorm van s t o r t g r o n d of zandopspuit i n g e n z i j n op de k a a r t door a r c e r i n g e n aangegeven.
S t o r t g r o n d i s grand d i e v66r d r o o g v a l l e n g e s t o r t i s op de polderbodem
en afkomstig i s u i t t o c h t e n e n v a a r t e n .
Het h o o g t e l i j n e n p a t r o o n g e e f t aan d a t van zuidwest n a a r noordoost de
N.A.P. t o t 4.10 m
h o o g t e l i g g i n g g e l e i d e l i j k aan afneemt van ca. 2.80 m
N.A.P. c e n t r a a l i n h e t g e d e e l t e Almere-Buiten. Overigens i s h e t verloop van de h o o g t e l i j n e n z e e r g e l i j k m a t i g , hetgeen e r op d u i d t d a t h e t
maaiveld e r r e d e l i j k v l a k b i j l i g t .
I n d i t kader wordt nogmaals gewezen op de s t r o o k t e n westen van de
Hoge V a a r t en grenzend aan de O o s t v a a r d e r s d i j k . I n d i t gebied z i j n (nog)
geen hoogtemetingen gedaan omdat h e t t e r r e i n (nog) n i e t begaanbaar was.
Overigens z i e t h e t e r n i e t n a a r u i t d a t h e t h o o g t e l i j n e n p a t r o o n z i c h
s t e r k afwijkend z a l gedragen van d a t i n h e t we1 gemeten gebied.
-
4.3.
-
D i k t e samendrukbare l a g e n k a a r t ( B i j l a g e 111)
Op deze k a a r t i s de t o t a l e d i k t e van de s l a p p e holocene lagen i n meters
aangegeven. Ook voor deze k a a r t g e l d t d a t d i t gegeven e e n momentopname
i s , omdat de holocene lagen aan i n k l i n k i n g onderhevig z i j n waardoor de
d i k t e van h e t pakket afneemt.
Voor deze k a a r t g e l d t h e e l d u i d e l i j k d a t h e t d i k t e l i j n e n p a t r o o n g r i l l i g e r i s i n de gebieden waar h e t onderzoek i n t e n s i e f i s geweest. Voor een
v e r k l a r i n g h i e r v o o r e n een nadere t o e l i c h t i n g wordt verwezen n a a r 4.1.
Voor h e t samenstellen van deze k a a r t z i j n ook gegevens g e b r u i k t d i e door
de sub-afdeling Bodemkunde van de W.A. z i j n verzameld.
Zoals u i t de k a a r t b l i j k t neemt de d i k t e van h e t Holoceen v a n u i t h e t
zuidwesten n a a r h e t noordoosten g e l e i d e l i j k t o e (van 1 5 2 m t o t 7 'a 8 m
w e s t e l i j k van de,Hoge V a a r t ) . I n h e t gebied t e n noorden van Almere-Stad
z i j n e n k e l e d i e p e geulen a a n g e t r o f f e n met holoceendikten van 10 5 1 1 m.
Zoals u i t de k a a r t ' b l i j k t z i j n met de nu beschikbare gegevens deze geul e n nog n i e t e x a c t v a s t t e leggen. P l a a t s e l i j k i s dan ook v o l s t a a n met
een principeaanduiding hiervan.
Het gebied t e n o o s t e n van de Lage V a a r t (Almere-Buiten en i n d u s t r i e t e r r e i n de Vaart c . a . ) i s wat de d i k t e van h e t holocene pakket b e t r e f t v e e l
bonter. I n d i t gebied z i j n geulen a a n g e t r o f f e n met holoceendikten van ca.
18 m. H e t h a r t van de geul l o o p t g l o b a a l van noordwest n a a r z u i d o o s t op
e e n a f s t a n d van ca. 2,5 'a 3 km o o s t e l i j k van de Lage V a a r t . Deze geulen
v e r t o n e n p l a a t s e l i j k z e e r s t e i l e "oevers" waardoor de overgangen z e e r
p l o t s e l i n g verlopen.
De s a m e n s t e l l i n g van h e t Holoceen i n deze geulen w i j k t nogal af van h e t
g e b r u i k e l i j k e beeld. I n normale g e v a l l e n b e s t a a t h e t Holoceen u i t k l e i
en veen w a a r b i j de k l e i p l a a t s e l i j k zandig kan z i j n . I n h e t algemeen
z i j n de geulen met z e e r zandig m a t e r i a a l gevuld, w a a r b i j p l a a t s e l i j k
gesproken kan worden van met k l e i v e r o n t r e i n i g d zand. De daarboven ge. l e g e n k l e i i s dan vaak ook z e e r zandig. Overigens we1 met h e t hoofdbestanddeel k l e i .
Het geulenpatroon z o a l s d i t op deze k a a r t aangegeven i s , i s g e d e s t i l l e e r d u i t sondeergegevens en u i t boorgegevens. Hoewel h e t onderzoeksnet
t e r p l a a t s e van deze geulen v r i j d i c h t i s , i s h e t toch n i e t u i t g e s l o t e n
d a t de l i j n e n d i e g e l i j k e holoceendikten aangegeven b i j n a d e r onderzoek
p l a a t s e l i j k anders b l i j k e n t e lopen; e.e.a. i s een gevolg van de z e e r
p l o t s e l i n g e wisselingen i n holoceendikte.
Voor h e t maken van berekeningen e n h e t ontwerpen van stedebouwkundige
plannen i s h e t van b e l a n g de d i k t e van h e t Holoceen t e weten. Zo wordt
de l e n g t e van h e i p a l e n mede bepaald door de d i k t e van de holocene l a g e n ,
i m e r s de p a a l moet i n i e d e r g e v a l de d i k t e van h e t Holoceen "overbruggen". Zo ook wordt h e t n u t t i g draagvermogen van h e i p a l e n v o o r een d e e l
bepaald door de h o l o c e e n d i k t e , i m e r s de g r o o t t e van de n e g a t i e v e k l e e f
wordt mede bepaald door de d i k t e van h e t holocene pakket ( z i e ook
Ook de d i e p t e t o t waar ontgraven kan worden zonder g e v a a r
3.2.1.l.c.).
voor opbressen ( z i e ook 4.5.) wordt mede bepaald door de h o l o c e e n d i k t e ,
i m e r s hoe d i k k e r h e t Holoceen des t e meer gewicht i s aanwezig om weers t a n d t e bieden aan de druk van h e t p l e i s t o c e n e grondwater.
4.4.
P l e i s t o c e e n d i e p t e k a a r t ( B i j l a g e IV)
De l i j n e n op deze k a a r t geven de p l a a t s e n aan met g e l i j k e b e g i n d i e p t e
van h e t P l e i s t o c e e n t.0.v. N.A.P. i n meters.
Het gegeven op deze k a a r t i s e e n v a s t gegeven, m.a.w. de b e g i n d i e p t e
van h e t P l e i s t o c e e n w i j z i g t z i c h n i e t i n de t i j d . Voor e e n bepaald moment i s deze k a a r t t e h e r l e i d e n u i t de twee h i e r v o o r beschreven k a a r t e n
( d i k t e Holoceen en maaiveldshoogte). Het i s evenwel toch z i n v o l om d e z e
k a a r t t e geven daar j u i s t deze k a a r t een v a s t gegeven van de ondergrond
l e v e r t e n a l s grondslag kan d i e n e n voor a l l e r l e i t e c h n i s c h e berekeningen.
Ook voor deze k a a r t g e l d t d a t i n de i n t e n s i e f onderzochte gebieden e r
s c h i j n b a a r meer v a r i a t i e i s i n de b e g i n d i e p t e van h e t P l e i s t o c e e n , d i t
g e l d t met name voor h e t g e d e e l t e Almere-Stad en h e t gebied o o s t e l i j k van
de Lage Vaart. De v e r k l a r i n g voor d i t v e r s c h i j n s e l i s gegeven i n 4.1.
Het begin van h e t P l e i s t o c e e n g e e f t over h e t algemeen h e t begin van de
d r a a g k r a c h t i g e l a a g aan. Hoe e n of deze l a a g a l s f u n d e r i n g s g r o n d s l a g geb r u i k t kan worden hangt nog van v e e l f a c t o r e n a£, b.v. h e t s o o r t funder i n g en de b e l a s t i n g , h e t s o o r t gebouw en z i j n z e t t i n g s g e v o e l i g h e i d e.d.
Zie voor een g e d e t a i l l e e r d e b e s c h r i j v i n g van h e t geulenpatroon c . a . de
hoofdstukken 4.3. en 4.8.
i
4.5.
O n t g r a v i n g s d i e p t e k a a r t ( B i j l a g e n V en V a )
Op deze k a a r t i s aangegeven t o t welke d i e p t e i n den droge ontgraven kan
worden zonder d a t l a s t wordt ondervonden van opbressen van de bodem van
de ontgraven p u t . ~ e z ek a a r t g e l d t i n p r i n c i p e v o o r g r o t e r e ontgravingen.
B i j de berekeningen i s geen r e k e n i n g gehouden met h e t verhogen van h e t
bestaande maaiveld met 1 m zand.
I n d i e n men i n een gebied d a t met 1 m zand opgehoogd i s w i l ontgraven,
z u l l e n s p e c i a l e berekeningen u i t g e v o e r d moeten worden. I n deze f a s e i s
d i t n i e t gedaan d a a r dan voor de v e r s c h i l l e n d e f a s e n van z e t t i n g vers c h i l l e n d e k a a r t e n gemaakt zouden moeten worden, hetgeen z i n v o l l e r l i j k t
op een moment d a t h i e r d i r e c t e b e h o e f t e aan b e s t a a t .
Ook deze k a a r t i s samengesteld aan de hand van g e d e e l t e l i j k r e c e n t en
g e d e e l t e l i j k wat oudere onderzoekingen. Ook h i e r gelden d e z e l f d e bezwar e n a l s beschreven en v e r k l a a r d onder 4.1.
Een d e r g e l i j k e k a a r t wordt samengesteld aan de hand van een a a n t a l componenten d i e s t u k voor s t u k hun s p e c i f i e k e invloed hebben op de u i t e i n d e l i j k e ontgravingsdiepte.
Deze componenten z i j n :
volume gewicht van h e t Holoceen
s t i j g h o o g t e van h e t p l e i s t o c e n e grondwater
h o o g t e l i g g i n g van h e t p l e i s t o c e e n
I n h e t onderstaande z a l wat d i e p e r ingegaan worden op deze v e r s c h i l l e n de f a c t o r e n .
-
-
- Volume
Holoceen
-------gewicht
---------------
:'
.
. .
.
Het volume gewicht w i s s e l t i n p r i n c i p e van p l a a t s t o t p l a a t s . E n i g s z i n s
g e n e r a l i s e r e n d kan men volume gewichten bepalen voor bepaalde i n h e t
Holoceen voorkomende lagen.
Deze volume gewichten voor de v e r s c h i l l e n d e lagen z i j n i n g r o t e l i j n e n
bekend. Het zou e c h t e r t e v e r voeren om voor de v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n
b e i d e parameters ( l a a g d i k t e en volume gewicht) i n de berekeningen i n t e
voeren, vandaar d a t e e n gemiddeld volume gewicht i s "berekend" voor h e t
gehele holocene pakket Het voor de berekeningen gehanteerde volume gewicht bedraagt 13 kN/m 3
Ten gevolge van de polderklirik e n dus t e n gevolge van h e t u i t d r i j v e n van
w a t e r u i t de bodem i s h e t volume gewicht i n de t i j d gezien geen c o n s t a n t e
f a c t o r . De toename v e r l o o p t e c h t e r z e e r langzaam i n de t i j d , zodat de
I,
f o u t " d i e gemaakt wordt door de i n v o e r i n g van een c o n s t a n t e f a c t o r voor
:-.,
h e t volume gewicht z e e r 'gering i s .
.
- Sliigh_oogrernhis-tgce!!s-&1:g!!_dw_a-te~
De gegevens h i e r v o o r z i j n o n t l e e n d aan isohypsenkaarten v e r v a a r d i g d door
de a f d e l i n g Waterhuishouding van de Wetenschappelijke Afdeling van de
R.1J.P.
De g e b r u i k t e isohypsen v e r s p r i n g e n met 0,50 m ( z i e b i j l a g e VI).
Ook de s t i j g h o o g t e van h e t p l e i s t o c e n e grondwater i s i n t i j d gezien n i e t
c o n s t a n t . Afgezien van g e r i n g e s c h o m e l i n g e n met de seizoenen b e s t a a t de
indruk d a t de s t i j g h o o g t e i n de loop d e r t i j d afneemt. Ook d i t i s een i n
de t i j d r e l a t i e f langzaam verlopend p r o c e s , reden waarom voor een bepaalde p l a a t s i n de berekeningen v a s t e s t i j g h o o g t e n gehanteerd z i j n .
- Ho~gteligakg-v_an-!!ettP_1~ist~cee~
Deze gegevens z i j n o n t l e e n d aan de k a a r t e n beschreven onder 4.4. De hoogt e l i g g i n g van h e t P l e i s t o c e e n mag a l s een i n de t i j d c o n s t a n t gegeven beschouwd worden. !
Met behulp van bovenstaande gegevens z i j n berekeningen gemaakt. De punten
waar t o t d e z e l f d e d i e p t e ontgraven kan worden z i j n door middel van l i j n e n
met e l k a a r verbonden en geven zo een p a t r o o n a l s aangegeven op de k a a r t e n
( b i j l a g e V, Va). Voor h e t "geulengebied" i s een a p a r t e k a a r t op een grot e r e s c h a a l gemaakt ( b i j l a g e v a ) . De reden voor d e z e a p a r t e k a a r t i s gelegen i n h e t f e i t d a t de w i s s e l i n g e n i n de b e g i n d i e p t e van h e t P l e i s t o c e e n .
zo g r o o t z i j n d a t d i t op de o n t g r a v i n g s d i e p t e k a a r t met de k l e i n e s c h a a l
n i e t d u i d e l i j k meer was aan t e geven.
Op b i j l a g e va i s h e t d i e p t e l i j n e n p a t r o o n van h e t begin van h e t P l e i s t o c e e n
aangegeven. I n de op deze b i j l a g e opgenomen t a b e l l e n i s de b i j deze diept e n corresponderende o n t g r a v i n g s d i e p t e b i j een bepaalde s t i j g h o o g t e aange..
geven.
-
-
I n de berekeningen i s geen s p e c i f i e k e v e i l i g h e i d s f a c t o r ingevoerd, zodat
de o n t g r a v i n g s d i e p t e n a l s een maximum gelden. I n d i e n s p e c i a l e maatregelen
g e t r o f f e n worden (graven onder w a t e r e.d.) kan i n bepaalde g e v a l l e n we1
d i e p e r ontgraven worden.
Voor de gevolgen van t e d i e p ontgraven, met a l s gevolg opbressen van de
putbodem, wordt verwezen n a a r 3.1.4.2.
4.6.
Een isohypsenkaart g e e f t l i j n e n d i e punten van g e l i j k e s t i j g h o o g t e i n
h e t bovenste p l e i s t o c e n e grondwater, verbinden. Deze k a a r t i s samenges t e l d door de s u b a f d e l i n g Waterhuishouding van de W.A.
Een i s o h y p s e n k a a r t v e r t o o n t i n de loop d e r t i j d een veranderend p a t r o o n
van isohypsen m.a.w. de s t i j g h o o g t e n i n h e t P l e i s t o c e e n z i j n n i e t cons t a n t i n de t i j d . Deze veranderingen z i j n een gevolg van de v e r g r o t i n g
van de kwel d i e op z i j n b e u r t g r o t e n d e e l s een gevolg i s van de bouwa c t i v i t e i t e n d i e i n een gebied p l a a t s vinden. A l s gevolg van h e t graven
van b.v. h e t afwateringssysteem neemt de kwel t o e en daarmee de s t i j g hoogte a f .
Voor de gevolgen van afnemende s t i j g h o o g t e n voor de z e t t i n g e n wordt v e r wezen n a a r 3.1.7.
Voor de bestaande g r o t e waterlopen, Hoge- en Lage Vaart z i j n de gevolgen
van de kwel d u i d e l i j k i n h e t isohypsen verloop t e z i e n . I n de b u u r t van
deze v a a r t e n hebben de ipohypsen de n e i g i n g om evenwijdig met de v a a r t
t e - g a a n lopen met name g e l d t d i t z e e r d u i d e l i j k voor de isohyps van
5,50 m
N.A.P. d i e z e l f s helemaal met de Lage V a a r t meebuigt. Ook t . p . v .
de Hollandse Brug i n h e t zuidwesten van h e t gebied i s e r k e n n e l i j k v e e l
kwel daar de ipohypsen'zich d a a r concentreren.
Ipohypsenkaarten'leveren de g r o n d s l a g voor berekeningen op h e t gebied
van de kwel, de o n t g r a v i n g s d i e p t e n en i n mindere mate voor de z e t t i n g e n .
-
,
\'
.
Isohypsenkaart ( B i j l a g e VI)
4.7.
Z e t t i n g s p r o g n o s e k a a r t ( B i j l a g e VII
')
De z e t t i n g s p r o g n o s e k a a r t g e e f t een h o o g t e l i j n e n p a t r o o n van h e t maaiveld,
30 j a a r n a d a t : h e t met I m zand i s opgespoten. H i e r b i j i s e r van uil;ggg_ag~
d a t h e t g e h e l e gebied opgespoten i s ~ lI m; zand. Verder g e e f t - d e z e
k a a r t u i t e r a a r d s l e c h t s een g l o b a a l b e e l d van de m a a i v e l d s l i g g i n g i n h e t
.. j a a r 2007.: D i t kan ook n i e t anders omdat h e t h i e r h a n d e l t om een z e t t i n g s prognose. B i j h e t maken van e e n d e r g e l i j k e z e t t i n g s p r o g n o s e worden een
a a n t a l zaken aangenomen; d i t z i j n :
I . h e t gewicht van de aangebrachte ophoging
2. de grondwaterstand b i j ophogen en n a 30 j a a r
3. h e t geldigheidsgebied van de t e gebruiken grondconstanten
4. de d i k t e n van de onderscheidene grondlagen
5. t i j d s t i p van ophogen
Voor h e t p r i n c i p e van de z e t t i n g wordt verwezen n a a r 3.1.3.1.
i .:
-------- ------ -------
4.7.1.
,
Hot gewicht van de aangebrachte ophoging
Het gewicht van een aangebrachte'ophoging wordt bepaald door h e t volumegewicht en de aangebrachte d i k t e p e r oppervlakteeenheid. B i j de berekeningen i s s l e c h t s h e t produkt van d e i e b e i d e com'ponenten van belang.
Het maakt voor h e t r e s u l t a a t van een z e t t i n g s b e r e k e n i n g dus geen vers c h i l of e r een d i k pakket ophoogmateriaal aangebracht wordt met een
l a a g volumegewicht, of een dun pakket met een hoog volumegewicht, zo-.
l a n g h e t produkt van b e i d e parameters maar een c o n s t a n t e o p l e v e r t .
Het gewicht van de ophoging wordt i n de loop van de z e t t i n g s p e r i o d e
(30 jaar:) c o n s t a n t v e r o n d e r s t e l d . I n de p r a k t i j k i s d i t nagenoeg n o o i t
h e r geval. I n de loop van de z e t t i n g s p e r i o d e v e r a n d e r t vaak d e , d i k t e
van h e t aangebrachte pakket en daarmee h e t gewicht. Omdat deze veranderingen i n d i k t e n i e t t e v o o r s p e l l e n z i j n qua maat en t i j d s t i p : i s d i t
p r a k t i s c h onmogelijk i n de berekeningen t e v e r d i s c o n t e r e n . Ook i n d i e n
e r voor bepaalde g e v a l l e n aanvullende z e t t i n g s b e r e k e n i n g e n gemaakt
moeten worden i s h e t van b e l a n g de b e l a s t i n g s g e s c h i e d e n i s t e kennen.
Om redenen z o a l s h i e r v o o r beschreven i s d i t een onmogelijke zaak.
R e s u l t a a t : een z e t t i n g s b e r e k e n i n g l e v e r t i n p r i n c i p e een v e r k e e r d resultaat.
Voor de b e r e k e n i n g e m d i e aan deze b i j l a g e t e n grondslag l i g g e n i s u i t gegaan van ophoogmateriaal zand met een l a a g d i k t e van 1 m en e e n volu" megewicht van 18 kN/m3; hetgeen dus r e s u l t e e r t i n een aangebrachte bel a s t i n g van 18 kN/m2.
4.7.2.
\
,,!
De grondwaterstand b i j ophogen en na 30 j a a r
-
.
4.7.3.
.
( Z i e voor de i n v l o e d van de w a t e r s p a n i i n g e n op de' z e t t i n g e n 3.1.7.1 .)
Het v e r l o o p van de grondwaterstand i n een gebied d a t i n een nieuwe
p o l d e r l i g t en d a t opgehoogd i s met zand is z e e r m o e i l i j k v a s t t e s t e l l e n
omdat d i t a f h a n k e l i j k i s van t i j d s t i p en mate waarin ontwateringsmogel i j k h e d e n aangelegd worden, de d o o r l a t e n d h e i d van de bodem en h e t ophoogzand en van de r i j p i n g s t o e s t a n d van de polderbodem. Reden waarom
voor d i t verloop e e n ( r e d e l i j k e ) aanname gedaan wordt b i j h e t maken
van p r a c t i s c h e berekeningen.
Overigens i s v o o r h e t u i t e i n d e l i j k e b e r e k e n i n g s r e s u l t a a t s l e c h t s de
begingrondwaterstand en de grondwaterstand i n de e i n d t o e s t a n d van belang,
e c h t e r voor h e t v e r l o o p van de z e t t i n g e n i s we1 h e t v e r l o o p van de
grondwaterstand van belang. I n h e t v e r l o o p van de z e t t i n g e n s p e e l t dus
h e t t i j d s t i p waarop b.v. de d r a i n a g e aangebracht wordt een g r o t e r o l ,
d i t h e e f t dan weer z i j n consequenties voor h e t t i j d s t i p waarop op derg e l i j k e t e r r e i n e n g e s t a r t kan worden met de b o u w a c t i v i t e i t e n .
Voor de h i e r g e p r e s e n t e e r d e prognose i s u i t g e g a a n van e e n grondwaters t a n d van 0.5 m
nieuwe maaiveld b i j ophogen en van 0,5 m
oude maaiv e l d n a a f l o o p van h e t z e t t i n g s p r o c e s en d i t i s voor h e t g e h e l e gebied
aangehouden. P l a a t s e l i j k e a f w i j k i n g e n van deze w a t e r s t a n d z a l ook
p l a a t s e l i j k v e r s c h i l l e n i n z e t t i n g t o t gevolg hebben. Het z e t t i n g s g e d r a g i s met name g e v o e l i g v o o r de g r o o t t e van de g e b r u i k t e waterstanden (waterspanningen).
-
Het g e l d i g h e i d s g e b i e d van de t e gebruiken grondconstanten
Op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n i n h e t beschouwde gebied z i j n boringen gemaakt waarin grondmonsters gestoken z i j n d i e i n h e t l a b o r a t o r i u m z i j n
onderzocht. (Zie b i j l a g e I ) . Deze boringen z i j n zo v e e l mogelijk zodanig
gekozen d a t voor wat b e t r e f t de grondconstanten een goed o v e r z i c h t verkregen wordt van h e t gebied.
U i t deze monsters z i j n de voor z e t t i n g s b e r e k e n i n g e n r e l e v a n t e gegevens
bepaald z o a l s volumegewicht (droog e n n a t ) , samendrukkingsconstanten
en de grensspanning ( z i e ook 2.1.3.).
B i j h e t s t e k e n van de monsters wordt nauwkeurig nagegaan i n welke l a a g
op welke p l a a t s de monsters gestoken moeten worden. S t r i k t genomen
gelden de aan e e n bepaald monster v a s t g e s t e l d e c o n s t a n t e n s l e c h t s voor
d i e p l a a t s waar h e t monster gestoken i s .
I n h e t algemeen veranderen de v e r s c h i l l e n d e grondconstanten p e r grondl a a g s l e c h t s weinig waardoor o v e r h e t algemeen de c o n s t a n t e n voor een
v r i j g r o o t gebied gelden. ( z i e b i j l a g e I
). S l e c h t s i n d i e gebieden
waar de d i k t e e n s a m e n s t e l l i n g van h e t ' H o l o c e e n over k o r t e a f s t a n d e n
-
. w i s s e l t (b.v. de gebieden o o s t e l i j k van de Lage V a a r t ) gelden de aan
de grond bepaalde grondconstanten s l e c h t s voor k l e i n e gebieden.
D i t i s de hoofdreden waarom voor e e n g e d e e l t e van h e t gebied o o s t e l i j k
van de Lage Vaart geen z e t t i n g s p r o g n o s e i s gegeven. D i t gebied i s aangegeven door middel van een a r c e r i n g .
Het maken van een z e t t i n g s p r o g n o s e voor een d e r g e l i j k gebied i s we1 mog e l i j k , maar dan moet e r op de p l a a t s waar de prognose voor moet gelden
grondonderzoek en laboratoriumonderzoek gedaan worden. Z e l f d a l s d i t
, gedaan wordb,dan nog hebben de dan gemaakte z e t t i n g s p r o g n o s e s een z e e r
b e p e r k t geldigheidsgebied.
Voor h e t o v e r i g e z i j n v o o r h e t maken van de z e t t i n g s p r o g n o s e s "gemiddelde" grondconstanten g e b r u i k t d.w.2. d a t a l l e grondconstanten b e p a a l d
aan de boringen t e n zuidwesten van de Hoge Vaart p e r grondlaag gemidd e l d z i j n ; d i t i s eveneens gedaan voor de grondconstanten d i e bepaald
z i j n aan de boringen t e n o o s t e n van de Lage Vaart. Voor de onderscheidene gebieden z i j n de gemiddelde grondconstanten i n de b e r e k e n i n g s f o r mules ingevoerd.
Een d e r g e l i j k e methode van werken h e e f t a l s consequentie d a t de h i e r
gepresenteerde z e t t i n g s p r o g n o s e voor ggen-snksl punt e x a c t i s . Immers
de gehanteerde grondconstanten z i j n berekend en n i e t u i t een proef gevolgd. Deze werkwijze h e e f t e c h t e r we1 h e t v o o r d e e l d a t e e n "gemiddeld"
i n z i c h t wordt verkre'gen van h e t g e h e l e gebied, omdat door h e t nemen
van h e t gemiddelde h e t g e l d i g h e i d s g e b i e d van de v e r s c h i l l e n d e parameters
vergroot i s .
De d i k t e van de holocene lagen i s i n d i t verband van belang omdat i n
h e t Holoceen de z e t t i n g e n optreden. Dus hoe d i k k e r h e t pakket Holoceen
hoe g r o t e r de z e t t i n g s m o g e l i j k h e i d is. U i t e r a a r d i s de maat van de z e t t i n g i n s t e r k e mate ook a f h a n k e l i j k van de s a m e n s t e l l i n g van h e t Holoceen. I n de z e t t i n g s f o r m u l e s i s e r e e n l i n e a i r verband t u s s e n de z e t t i n g en de l a a g d i k t e . Ook d i t g e e f t de i n v l o e d van de d i k t e van h e t
Holoceen aan voor wat b e t r e f t de z e t t i n g e n .
4.7.5.
Tii~sclp-yavoph~g_en_~
Het t i j d s t i p van ophogen h e e f t op de g r o o t t e en h e t v e r l o o p van de
z e t t i n g e n geen invloed. De reden waarom h e t h i e r toch t e r s p r a k e geb r a c h t wordt i s d a t e r b i j de berekeningen d i e aan b i j l a g e V I I t e n
grondslag l i g g e n , van u i t g e g a a n i s d a t h e t g e h e l e gebied op h e t z e l f d e
t i j d s t i p i s opgehoogd. Deze aanname i s u i t e r a a r d n i e t j u i s t . De onj u i s t h e i d m a n i f e s t e e r t z i c h i n e e n u i t e i n d e l i j k v e r k e e r d e datum waarop
de z e t t i n g e n opgetreden z i j n ; met andere woorden voor de gebieden d i e
l a t e r dan 1977 opgespoten worden i s de l i g g i n g v a n h e t maaiveld i n
2007 nog n i e t z o a l s aangegeven op de k a a r t maar zoveel l a t e r a l s n a
1977 i s opgespoten. I n d i e n h e t v e r s c h i l t u s s e n t i j d s t i p van o p s p u i t e n
en 1977 g r o o t i s d i e n t rekening gehouden t e worden met e e n c o r r e c t i e
i.v.m. de p o l d e r k l i n k .
4.8. Funderingsdieptekaarten ( B i j l a g e n V I I I en IX)
Op deze k a a r t e n z i j n l i j n e n van g e l i j k e f u n d e r i n g s d i e p t e n t e n o p z i c h t e
N.A.P.
aangegeven. Deze k a a r t e n geven f u n d e r i n g s d i e p t e n voor normale gebouwen. Onder normaal wordt i n d i t verband v e r s t a a n gewone woonbebouwing gefundeerd op p r e f a b betonpalen. Voor s p e c i a l e bebouwing
(b.v. z e e r z e t t i n g s g e v o e l i g e bebouwing) met s p e c i a l e ( n i e t p r e f a b )
, van
i
palen gelden deze k a a r t e n n i e t .
Op b i j l a g e V I I I i s d i t voor l i c h t e bebouwing ( t o t 2 bfN/m2 t o e l a a t b a r e
paalpuptspanning) aangegeven e n op b i j l a g e I X voor zwaardere bebouwing
( t o t 3 MWm2 t o e l a a t b a r e paalpuntspanning).
B i j h d t bepalen van de f u n d e r i n g s d i e p t e n i s voor de l i c h t e r e bebouwing
u i t g e g a a n van l i c h t e r e h e i p a l e n dan b i j zwaardere bebouwing.'
Met name voor deze k a a r t e n g e l d t d a t ze met e n i g e v o o r z i c h t i g h e i d geh a n t e e r d dienen t e worden. De k a a r t e n p r e t e n d e r e n dan ook n i e t meer
t e seven dan e e n e l o b a a l o v e r z i c h t van de t e verwachten f u n d e r i n a s n i veaus. !oo_reLk-~s-k~uwsz-gskc1!w~-~_a1~_aan1!~11s~!~~~de,r~~sk-gs!_a~e~m~ste~
-
-
-
w_.r!sz-tez-~~!s-!e~!!~~~-!_at~gebc~w~L~s-Ls-~_a~~s!!-!!si~_aLe~!~s!!-fu!!_ds:
ringsniveaus
v a s t t e s t e l l e n . D i t l a a t s t e g e l d t i n hoge mate voor h e t
--.........................
~
- e u l e n-g e b i e do o s t e l i -i k aan de Lage
- Vaart. H i e r z a l om de funderinnsniveaus v a s t t e s t e l ' l e n r e l a t i e f .ws: aanvullend onderzoek gedaan nioet e n worden.
3
,
Met n a m e v o o r d i t gebied d i e n e n de aangegeven niveaus
gehanteerd t e worden omdat de geiilopvullingen bestaan
u i t zandige m a t e r i a l e n d i e een z e e r m g u n s t i g e invloed kunnen hebben
op de o n t w i k k e l i n g v a n \ d e n e g a t i e v e k l e e f (Zie ook 3.2.1.l.c.).
W e l l i c h t t e n overvloede wordt e r h i e r op gewezen d a t de onderhavige
k a a r t e n geen pa_aL;engten aangsxmgZ D i t i s met o p z e t n i e t gedaan omdat
deze p a a l l e n g t e t e v e e l a f h a n k e l i j k i s van h e t s o o r t gebouw en de si' t u a t i e waarin h e t komt t e s t a a n e n van d e h o o g t e l i g g i n g v a n h e t maaiveld. Zeker wat d i t l a a t s t e b e t r e f t i s h e t d u i d e l i j k d a t d i t n i e t a l s
v a s t e maat aangehouden kan worden.
---zeer voorzichtig
,
5. ZANDWINNING
-,
Door de s u b a f d e l i n g Bodemkunde van de W.A. is voor geheel Z u i d e l i j k .
~ l e v o l a n deen k a a r t g e p r o d u c e e r d ' ( 1 8 ) waarop de g e s c h i k t h e i d voor zandwinning i n h e t ~ l e i s t o c e e ni s aangegeven:
Deze k a a r t g e e f t . . v o o r h e t onderhavige gebied aan d a t h e t g e s c h i k t t o t
z e e r g e s c h i k t i s v o o r zandwinning, met u i t i o n d e r i n g van e e n g e b i e d t e r
p l a a t s e van Almere-Stad waaraan de vermelding " w e l l i c h t g e s c h i k t " i s
verbonden.
J u i s t i n d i t g e b i e d zou i n verband met h e t r e a l i s e r e n van de C e n t r a l e
P l a s zandwinning moeten p l a a t s v i n d e n . D i t . i s dan ook de reden d a t op
deze p l a a t s aanvullend onderzoek i s gedaan n a a r de z a n d k w a l i t e i t .
Het onderzoek i s met name t o e g e s p i t s t op h e t onderzoeken van de zand-,
k w a l i t e i t i n .verband met h e t g e b r u i k van d i t zand t e n behoeve van de
aanleg van de s p o o r l i j n . Daartoe z i j n i n h e t gebied van deze p l a s enk e l e boringen e n sonderingen gemaakt. van' h e t i n de boringen omhoog
gehaalde zand z i j n z e e f a n a l y s e s gemaakt ( B i j l a g e 2 ) .
U i t d i t onderzoek is gebleken d a t de e e r s t e 4 2 5 m van h e t p l e i s t o c e n e
zand z e e r v e r o n t r e i n i g d i s met k l e i i g e d e e l t j e s , hetgeen d i t pakket
a l s opspuitzand niinder g e s c h i k t maakt e n a l s zand voor h e t d i j k l i c h a a m
van de s p o o r l i j n 'bngeschikt (volgens v o o r s c h r i f t e n van de N.S.)
Dit
zand i s e c h t e r we1 t e gebruiken voor grondverbeteringen c.a. met name
ook voor d i e van de s p o o r l i j n . Men d i e n t e r dan e c h t e r we1 zorg voor
t e dragen d a t b i j h e t v e r s p u i t e n van d i t ( w i l e ) zand h e t s l i b z i c h
n i e t i n lagen g a a t ophopen.
Het zand dat z i c h onder deze l a a g v e r v u i l d zand b e v i n d t i s g e s c h i k t
a l s opspuitzand met nameook voor de s p o o r d i j k .
Op b i j l a g e 2 z i j n de r e s u l t a t e n van de z e e f a n a l y s e s weergegeven. , .
De v e r s c h i l l e n d e g r e n z e n ' d i e aangegeven z i j n , z i j n grenzen bepaald
door e i s e n d i e N . S . , s t e l t aan h e t zand voor hun spoordijken.
De i n h e t Almere gebied benodigde hoeveelheden zand z i j n t e vinden
i n (19).
.
0,.
6. SAMENVATTING EN CONCLUSIES
J
I n h e t voorliggende r a p p o r t i s een p r e c i s e r i n g e n een u i t b r e i d i n g gegev e n van de reeds b e s t a a n d e r a p p o r t e n o v e r d i t gebied (1, 2 ) .
I n d i t r a p p o r t komen voornamelijk p r a k t i s c h e grondmechanische problemen
aan de orde. G e t r a c h t i s e n i g i n z i c h t t e v e r s c h a f f e n i n h e t voorkgmen
van grondmechanische problemen v o o r a l waar h e t g a a t om s t a b i l i t e i t , z e t t i n g e n , h e t leggen van k a b e l s en l e i d i n g e n , funderingsmogelijkheden e . d .
Aangegeven i s welke s o o r t e n onderzoek gedaan z i j n en wat d a a r v a n de r e s u l t a t e n z i j n . De r e s u l t a t e n z i j n op twee rnanieren verwerkt en we1 op
k a a r t e n (hoofdstuk 4) en i n v e r h a l e n i n de v e r s c h i l l e n d e andere hoofds tukken.
R e l a t i e f v e e l aandacht i s b e s t e e d aan de ( g l o b a l e ) t h e o r e t i s c h e a c h t e r gronden van de v e r s c h i l l e n d e v e r s c h i j n s e l e n d i e z i c h op grondmechanisch
gebied voor kunnen doen, b i j h e t plegen van b o u w a c t i v i t e i t e n . I n hoofds t u k 5 i s z e e r sumier nog i e t s gezegd o v e r de mogelijkheden van zandwinnen i n h e t onderhavige gebied.
Conclusies/Aanbevelingen
I n h e t navolgende z u l l e n conclusies/aanbevelingen gegeven worden d i e
e n i g s z i n s g e n e r a l i s e r e n d voor h e t g e h e l e gebied gelden, w a a r b i j e c h t e r
ggt_"~"'t de k a r a k t e r i s t i e k e eigenschappen van h e t t e r r e i n e n i g s z i n s
overtrokken n a a r voren worden g e b r a c h t , w a a r b i j aangetekend d i e n t t e
worden d a t deze u i t s p r a k e n soms n i e t gelden voor h e t geulengebied
o o s t e l i j k van de Lage V a a r t . Voor d i t gebied z u l l e n voor v e l e zaken
nog a a n w l l e n d e onderzoekingen gedaan moeten worden. Voor gegevens
o v e r d i t s p e c i f i e k e gebied wordt met name verwezen naar de b i j d i t
r a p p o r t gevoegde k a a r t b i j l a g e n .
K w a l i t e i t holoceen
------------------
Het holoceen b e s t a a t u i t s l a p p e , o n d r a a g k r a c h t i g e , w a t e r r i j k e l a g e n
veen en k l e i . Het g e h e e l h e e f t de k w a l i t e i t van "dikke yoghurt" en i s
zonder meer n i e t g e s c h i k t om b o u w a c t i v i t e i t e n op u i t t e v o e r e n , z e l f s
b e r i j d e n en belopen kan r e e d s problemen geven.
Funderen-or?-staal
Behalve ondiep aangelegde k a b e l s en l e i d i n g e n , k a n n i e t s i n d i t gebied
op s t a a l gefundeerd worden.
StabiLirsit-ing~avingen-s~9~-o~hoging_e!!
Zonder s p e c i a l e maatregelen z i j n ingravingen s t e i l e r dan 1 : 4 2 1 : 5
n i e t s t a b i e l . I n d i e n opbressen van de putbodem d r e i g t , d a n z a l h e t
t a l u d nog f l a u w e r moeten z i j n .
Y ~ i ophogingen
j
z i j n t a l u d s van I : 2, b i j een g e f a s e e r d e uitvoer,ing
we1 s t a b i e l t e k r i j g e n e r moet dan ech-ter z e e r v e e l grondmechan~sche
begeleiding plaatsvinden.
Onafhankelijk van de s t e i l t e van h e t t a l u d z i j n ophogingen d i e s n e l
opgehoogd worden t o t meer dan 2 m n o o i t s t a b i e l .
Het v e r d i e n t aanbeveling om b i j r e l a t i e f hoge ophogingen gebruik t e
maken van e l e c t r i s c h e waterspanningsmeters om h e t v e r l o o p van de waterspanningen (en daarmee de f a s e r i n g van de ophoging) t e volgen i n de
tijd.
Ze t t ingeg
-----'
A l s gevolg van h e t aanbrengen van b e l a s t i n g e n , z u l l e n i n h e t g e h e l e
gebied r e l a t i e f g r o t e z e t t i n g e n optreden. Vooral op d i e p l a a t s e n
waar n i e t onderheide- c o n s t r u c t i e s ( k a b e l s , l e i d i n g e n , b e s t r a t i n g e n
e.d.) a a n s l u i t e n op onderheide c o n s t r u c t i e s z u l l e n zich problemen
voordoen d i e r e l a t i e f v e e l onderhoud z u l l e n vergen.
De n e g a t i e v e k l e e f i s een z e e r n a d e l i g e f f e c t van de z e t t i n g e n .
eF!b__r52s_en
I n h e t g e h e l e g e b i e d z u l l e n bodems van ontgravingen b i j r e l a t i e f ondiepe ontgravingen ( 1 2 2 m - oude maaiveld) opbressen. D i t h e e f t a l s
gevolg v e r g r o t i n g van de kwel e n w a t e r o v e r l a s t i n bouwputten.
Kw_aiir_ei_t-F!hisros~e!!
Ret p l e i s t o c e e n b e s t a a t u i t zand d a t i n meer of mindere mate met k l e i i g e d e e l t j e s v e r o n t r e i n i g d i s . Vooral de bovenste meters z u l l e n vaak
n i e t g e s c h i k t z i j n om a l s f u n d e r i n g s g r o n d s l a g d i e n s t t e doen.
Fundering op s t a a l i s i n verband met de d i e p e l i g g i n g van h e t p l e i s t o ceen nergens mogelijk. B i j funderen op p a l e n kan h e t p l e i s t o c e e n o v e r a l
d i e n s t doen.
p t i i g h--o o g t eDe s t i j g h o o g t e van h e t p l e i s t o c e e n i s ove'ral l a g e r dan of g e l i j k aan
h e t (oude) maaiveld. Het p l e i s t o c e n e w a t e r kan h i e r e n d a a r zout z i j n .
Zandwinning
--------
-
-
I n h e t g e h e l e g e b i e d kan zand gewonnen worden, w a a r b i j i n v e l e g e v a l l e n
de bovenste meters van h e t p l e i s t o c e e n o v e r h e t algemeen minder ges c h i k t z i j n om t e gebruiken voor b.v. o p s p u i t e n van s t e d e l i j k e gebieden.
AANBEVELI N G
Het z a l voor a l l e b o u w a c t i v i t e i t e n i n d i t gebied nodig z i j n om grondmechanische adviezen i n t e winnen t e n e i n d e "verrassingen" t i j d e n s de
bouw (en dus schades) zo v e e l mogelijk t e beperken.
LITE RATUUROPGAVE
I . Nieuwburg, ing. Th.H. en ir. B.S. v.d. Weide
I,
Bouwkundige en c i v i e l t e c h n i s c h e a s p e c t e n van de bodemgesteldheid van
Almere" ( d e e l 1)
I n t e r n Rapport R.1J.P. 'nr. 252, 1971.
2. Weide, i r . B.S. van d e r
I,
Bouwkundige en c i v i e l t e c h n i s c h e a s p e c t e n van de bodemgesteldheid van
Almere" ( d e e l 2)
I n t e r n Rapport R.I.J.P. n r . 33, 1974.
3. Weide, i r . B.S. van d e r
I,
Grondmechanisch onderzoek l e woonkern Almere"
1972.
I n t e r n e n o t i t i e R.1J.P.;
4. Bouwman, i n g . J.E.G.
"Zettingsonderzoek o p r i t t e n v i a d u c t 23 en 24 t e L e l y s t a d "
Werkdocument R.IJ.P.,
1975-398 Bdo.
5. Huizinga, ir. T.K.
"Grondmechanica"
Agon E l s e v i e r Amsterdam/Bmssel, 1969.
6. Grondmechanica
College d i c t a t e n T.H.-Delft.
A f d e l i n g Weg- en Waterbouwkunde.
0.a. p r o f . i r . N. Nanninga en i r . Langejan.
7. Veen, i r . C. van d e r
"Grondmechanica"
Kosmos, Amsterdam/Antwerpen.
8. Zee, i r . R.J.
"Resultaten van een proef met h e t graven van r i o o l s l e u v e n en h e t leggen
van r i o o l b u i z e n i n h e t gebied van Almere-Haven"'
I n t e r n Rapport R.IJ.P., no. 386, 1975.
9. Studiegroep Water Almere-Stad
" V o o r s t e l w a t e r p e i l Almere-Stad"
R.1J.P. r a p p o r t 1 9 7 6 - 2 8 ~ f / ~ b w / B d ,September 1976.
10. Wethmar, ing. H.K., ing. J. Kuik en i r . H.J. Laumanns
I,
De i n f r a s t m c t u u r i n Almere-Haven - o n d e r l i n g e samenhangen"
I n t e r n Rapport no. 348, R.IJ.P., L e l y s t a d , 1974.
11. H e i j n i s , i r . J . D . , ing. J. de Man, H. de Roo en i r . E. S c h u l t z
I,
Ontwatering en a f w a t e r i n g van s t e d e l i j k e gebieden normen en kostenaspecten"
R.I.J.P. r a p p o r t 1977-1 Bcd/Bbw.
x
12. Beers, ,. W.F.J.
...
van
"Some nomographs f o r t h e c a l c u l a t i o n of d r a i n spacings"
I.R.R.T.
b u l l e t i n 8 , 1965.
.. ,
.:. ." .
.
-
. .
. .
.
.
.E
13. Ente, dr. P. J. e n R. Koopstra
"De geologische opbouw van h e t gebied van Almere"
I n t e r n Rapport R.1J.P. n r . 295, 1972.
14. S t i c h t i n g Bouwresearch
"Fundering o p palen" no. 50, d e e l I11
Samson U i t g e v e r i j , Alphen aan de R i j n f B r u s s e l 1977.
15. Laboratorium voor Grondmechanica
IIP r o e f b e l a s t i n g e n t e Almere-Haven"
Opdracht R.1J.P.
augustus 19 76.
p r o e f n u m e r C0-230440/50,
CO 23210018
16. Zee, ir. R . J .
"Enige operkingen met b e t r e k k i n g t o t h e t berekenen van h e t draagvermogen van h e i p a l e n en h e t t o e z i c h t op heiwerk"
R.1J.P. r a p p o r t , 1976-31 Bdo.
17. Mierlo, ir. W.C. van e n ir. A.W. Koppejan
11
Lengte en draagvermogen van h e i p a l e n "
Bouw 19-1-1952; n r . 3.
18. Wetenschappelijke Afdeling van de R.1J.P.
I,
Geschiktheid zandwinning; Z u i d e l i j k Flevoland"
Kaart dd. 20-6-1975 n r . B3 111467. S c h a a l 1 : 100.000.
19. Harmsen; ir. E.J. en i r . R . J . Zee
"Grondverzet t.b.v. s p o o r l i j n Almere-Lelystad"
Werkdocument 1977-1 79 Adc-Ado.
OVERZICHT KAARTBIJLAGEN
I . Overzicht onderzoekspunten
11. Maaiveldhoogte kaart
111. Dikte samendrukbare lagen kaart
IV. Pleistoceendiepte kaart
V. Ontgravingsdiepte kaart
V a. Ontgravingsdiepte kaart geulengebied
VI. Isohypsen kaart
VII. Zettingsprognose kaart
VIII. Funderingsdiepte kaart l i c h t t o t 2 MN/m
IX. Funderingsdiepte kaart zwaar t o t 3 MN/m
2
2

prognosezettingen-almere-stedelijk

Bekijk het artikel "Gemerts dialect"

Terre de Boulogne technische fiche

Technical Datasheet Powerscreed RC {PDF, 0,07

notitie-betreffende-de-oeverbescherming-en-het-onderhoud-van-de

7-De WTI ondergrondschematisatie Wat doe en

KBU0314 - Kadijk beach

samenwerkingsovereenkomst

TI Capatect-Perimeterdämmplatten 115

ESHAGUM 460 3 mm plain