Omgaan met kwetsbaarheid bij cursisten in het

Onderzoeksrapport
Omgaan met kwetsbaarheid
bij cursisten in het
volwassenenonderwijs
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 1
3/6/2014 3:28:34 PM
2
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 2
3/6/2014 3:28:37 PM
DANKWOORD
Bij aanvang van het schooljaar 2012-2013 vroeg het Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid (CVLZ) aan ons – docenten en ervaringsdeskundigen in het
volwassenenonderwijs – om een onderzoek te doen naar het aspect van “kwetsbaarheid” van cursisten in het volwassenenonderwijs.
De sector was voor ons bekend terrein en de problematiek zeker (h)erkenbaar.
Vanuit onze ervaring hebben wij tijdens het schooljaar 2012-2013 hard, maar
met veel plezier aan dit onderzoek gewerkt. Na afloop kunnen we stellen dat het
een uitdagend en leerzaam proces is geweest.
Het onderzoek heeft zijn weerslag gevonden in dit onderzoeksrapport en zou niet
mogelijk geweest zijn zonder de waardevolle ondersteuning van menig betrokkene. Een aantal willen we hier graag expliciet bedanken: de stuurgroep, de centra,
de ondervraagden.
Wij hopen dat het onderzoeksrapport voldoet aan de verwachting en een ondersteuning biedt in het proces van verbetering in het omgaan met “kwetsbare”
cursisten in het volwassenenonderwijs.
Karolien Colson
Tanya Daniels
3
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 3
3/6/2014 3:28:39 PM
INHOUDSOPGAVE
Dankwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Inhoudsopgave. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1Onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1
Onderzoeksvraag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2
Soort onderzoek en verantwoording. . . . . . . . . . . . . . . 10
1.2.1
Praktijkgericht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.2.2
Kwalitatief/Verdiepend. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2Onderzoeksproces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.1
Deskresearch - Literatuurstudie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.2
Fieldresearch - Enquête. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.2.1
Enquête directie, coördinatoren, zorg- en trajectbegeleiders
(face to face). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.2.2
Enquête leerkrachten (focusgroepen) . . . . . . . . . . . . . 14
2.2.3
Enquête cursisten (klasgroepen). . . . . . . . . . . . . . . . 15
3Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.1
Belemmerende factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.1.1
Cognitief/Vaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.1.2
Psychisch/Socio-emotioneel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3.1.3
Sociaal/Maatschappelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3.1.4
Structureel/Maatschappelijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3.1.5
Medisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.1.6
Financieel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.1.7
Educatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.1.8
Taal/Waarden en normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.2
Actiegebieden ter ondersteuning van de kwetsbare cursist . . 22
3.2.1
Privésituatie/Vertrouwenspersoon. . . . . . . . . . . . . . . 22
3.2.2
Lespraktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
4
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 4
3/6/2014 3:28:39 PM
3.2.3
Financieel aspect. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
3.2.4
Warme ontvangst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.2.5
Infrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.6
Vorming en uitwisseling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.7
Extra ondersteuning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.2.8
Samenwerking met instanties. . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.2.9
Oriëntering - screening - doorverwijzing. . . . . . . . . . . . 28
4Aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
4.1
Aanbevelingen tot vervolgonderzoek . . . . . . . . . . . . . . . 31
4.2
Aanbevelingen voor het beleidsniveau. . . . . . . . . . . . . . 31
4.3
Aanbevelingen op niveau van samenwerkende organisaties. . 32
4.4
Aanbevelingen op centrumniveau . . . . . . . . . . . . . . . . 32
4.4.1
Ontvangst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
4.4.2
Communicatie en informatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
4.4.3
Infrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
4.4.4
Sociale diensten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
4.4.5
Toegankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
5Slotwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Literatuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Verklarende woordenlijst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
6Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
6.1
BIJLAGE - Meewerkende partners . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
6.2
BIJLAGE - Enquête directie, coördinatoren, traject- en
zorgbegeleiders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
6.3
BIJLAGE - Enquête leerkrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
6.4
BIJLAGE - Enquête cursisten face to face. . . . . . . . . . . . . 55
6.5
BIJLAGE - Enquête cursisten e-mail. . . . . . . . . . . . . . . . 57
6.6
BIJLAGE - Uitnodiging Grundtvig workshop . . . . . . . . . . . 58
5
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 5
3/6/2014 3:28:39 PM
VOORWOORD
Vanuit het Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid (CVLZ) werd er bij
aanvang van het schooljaar 2012-2013 een kwalitatief onderzoek gestart naar
“kwetsbaarheid” in het volwassenenonderwijs. Het onderzoek vond inhoudelijk
zijn oorsprong in het werken rondom doorstroom - het doorstromen van cursisten naar vervolgopleidingen - en dan meer specifiek van het Centrum voor Basiseducatie (CBE) naar Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO). In het formuleren
van een regionaal beleid rond de bevordering en de stimulering van doorstroom,
manifesteerde zich telkens opnieuw de vraag naar welke factoren van betekenis
zijn, bij het al dan niet volhouden en succesvol afronden van een opleiding in het
volwassenenonderwijs.
Het gesprek resulteerde uiteindelijk in de volgende geformuleerde onderzoeksvraag:
“Zijn de kwetsbare cursisten in het huidige volwassenenonderwijs voldoende
ondersteund in de toeleiding, het volhouden en het succesvol afwerken van hun
leertraject?”.
Vier centra binnen CVLZ werden bereid gevonden om aan het onderzoek te participeren. Het betreft CVO STEP, CVO VSPW-Hasselt, CVO13 Zuid-Limburg en Basiseducatie Limburg-Zuid. Bij elk van deze partners werden zowel op stafniveau
als op leerkrachten- en cursistenniveau enquêtes afgenomen met als doel het
duiden van de indicatoren van kwetsbaarheid en het omgaan hiermee. Cursisten
formuleerden noden op vlak van ondersteuning in het leertraject alsook strategieën en middelen die hen de nodige steun gaven.
Leerkrachten en directies gaven inzage in hun good practices, maar ook in de verbeterpunten van hun beleid in en om de klaspraktijk. Tijdens de studiedag “Omgaan met kwetsbaarheid bij cursisten in het volwassenenonderwijs” op 29 mei
2013 werden de voorlopige resultaten van dit onderzoek toegelicht en besproken
door zowel leerkrachten, directies en cursisten uit het volwassenenonderwijs als
door vertegenwoordigers van aanverwante organisaties en relevante partners.
6
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 6
3/6/2014 3:28:39 PM
Het werd een verfrissende ervaringsuitwisseling vanuit ieders expertise, die
helpt met het verfijnen en bijsturen van onze kijk op kwetsbare cursisten en onze
aanpak in de dagelijkse onderwijspraktijk. De neerslag van zowel het onderzoek
alsook de toespraken, de verslagen van en de reacties op deze studiedag, zijn
verwerkt in dit rapport.
Meteen zal duidelijk worden dat er op provinciaal en Vlaams niveau zeker kansen
zijn om in te gaan op de in dit rapport geformuleerde uitdagingen ter ondersteuning van begeleiding in het voordeel van onze kwetsbare cursisten. Vermeldenswaard zijn de volgende elementen die zowel in het onderzoek als tijdens de
studiedag naar boven gekomen zijn. Een eerste element betreft de uitwisseling
van methodiek, materiaal, visie, ... kortom het verdiepen en voortzetten van wat
er nu reeds uit het onderzoek gekomen is. Een tweede punt van belang bleek
een netwerk van stakeholders bijeen brengen voor regelmatig overleg en dit
over netten en over regionale grenzen heen. Verder kwam de uitbouw van een
sterk Openleercentrum naar voren waarbij via een overkoepelend forum expertise, vakkennis, materiaal en didaktiek worden uitgewisseld. Ten slotte vormden
oriëntatie, keuzebegeleiding en doorverwijzing een beduidende factor in het onderzoek. Cursisten die wensen verder te studeren, zouden via deze instrumenten
gescreend, opgevolgd en doorverwezen kunnen worden naar de gepaste opleiding.
Dit project zal zijn voortgang vinden in de werkzaamheden van de Stuurgroep
Kwetsbare Doelgroepen CVLZ en krijgt een plaats binnen de Grundtvig workshop
“Geletterdheid”. Deze Grundtvig workshop zal plaatsvinden van 16 maart 2014
tot 23 maart 2014 in Hasselt. Als 6.6 BIJLAGE - Uitnodiging Grundtvig Workshop
vindt u een korte beschrijving van het project.
We hopen dat de schriftelijke neerslag van de bevindingen een bron van inspiratie betekent.
31 augustus 2013
Stuurgroep Kwetsbare Doelgroepen CVLZ
7
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 7
3/6/2014 3:28:39 PM
Hoofdstuk 1
8
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 8
3/6/2014 3:28:42 PM
1
Onderzoek
1.1 Onderzoeksvraag
De algemene onderzoeksvraag werd als volgt geformuleerd:
“Zijn de kwetsbare cursisten in het huidige volwassenenonderwijs voldoende ondersteund in de toeleiding, het volhouden en het succesvol
afwerken van hun leertraject?”
Vanuit de stuurgroep Kwetsbare doelgroepen CVLZ, de motor achter dit onderzoek, werd een aantal items naar voren gebracht die bijzondere aandacht verdienen: de toeleiding van cursisten naar het volwassenenonderwijs, het “vasthouden van cursisten” en het doorstromen van kwetsbare cursisten.
Allereerst werd in dit onderzoek de vraag gesteld vanuit welk perspectief de verschillende opleidingscentra kijken naar cursisten in het algemeen en kwetsbare
cursisten in het bijzonder.
De fase in het cursistentraject waarop gefocust wordt, is de fase van het moment
van instap tot uitval of uitstroom. Ook in die fase bevinden zich cursisten die de
moed al eens lieten zakken, misschien zelfs al eens gestopt en teruggekomen
zijn, die kwetsbaar zijn en dus een waardevolle bijdrage kunnen leveren via de
vraag wat cursisten belemmert en helpt gedurende hun traject.
Potentiële cursisten en ex-cursisten werden niet opgenomen in het onderzoek.
Om te weten waarom cursisten afhaken tijdens hun studies, zou het enorm interessant zijn om te onderzoeken wat de redenen van uitval zijn bij de afgehaakte
cursisten.
Maar aangezien het onderzoeken van die materie alleen zo tijdrovend is, zou dat
een onderzoek op zichzelf zijn. Vandaar dat de groep ex-cursisten niet betrokken
werd in dit onderzoek.
Ook het bevorderen van de instroom van kwetsbare cursisten is een onderdeel
waarop niet verder ingegaan is in dit onderzoek. Dit zou al snel kunnen geleid
hebben tot aspecten van het promoten van volwassenenonderwijs, wat buiten
de problematiek van dit onderzoek valt.
9
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 9
3/6/2014 3:28:42 PM
De onderzoeksgroep kan dus omschreven worden als de huidige cursist in het
volwassenenonderwijs. De voornaamste gehanteerde dataverzamelingsmethode
bestond uit een enquête in de vorm van kwalitatieve interviews.
Voor de analyse werd voornamelijk gebruikgemaakt van synthese en beschrijvende methoden. Bij de opleidingscentra werd gebruikgemaakt van een SWOTanalyse. Aan de hand van deze methodiek werden de sterktes (Strengths) en de
zwaktes (Weaknesses) in het werken met kwetsbare cursisten in kaart gebracht,
en worden de kansen (Opportunities) en de valkuilen (Threats) beschreven vanuit de praktijk in de vier betrokken centra.
1.2 Soort onderzoek en verantwoording
Het onderzoek zoals uitgevoerd door de projectleiders kan getypeerd worden als
kwalitatief, verdiepend en praktijkgericht. In onderstaande paragrafen worden
deze termen verduidelijkt.
1.2.1Praktijkgericht
Hoewel dit rapport de neerslag is van het hele onderzoeksproject en daarbij een
theoretisch kader schept, werd geopteerd om de nadruk te leggen op de praktijk.
De reden hiervoor is dat de noden en de behoeften van het werken met kwetsbare cursisten voornamelijk aangevoeld worden vanuit de praktijk. Er bleek namelijk een nood aan werkbare methodieken.
Vanuit die optiek ontstond voorts ook de studiedag waar praktische tips in het
omgaan met kwetsbare cursisten uitgewisseld werden.
1.2.2Kwalitatief/Verdiepend
Kwalitatief onderzoek kan gedefinieerd worden als een onderzoek waarbij het
begrijpen van de belevingswereld van de onderzochten in een bepaalde situatie
centraal staat. Omdat net het verdiepende aspect belangrijk is bij het ondervragen van cursisten, was een enquête die enkel via e-mail zou verlopen uitgesloten
omdat er dan geen kans tot doorvragen bestaat.
10
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 10
3/6/2014 3:28:42 PM
Er zijn reeds verscheidene respectabele kwantitatieve onderzoeken verricht met
de focus op kwetsbare groepen, zoals:
• “Factoren die de drop-out in het Tweedekansonderwijs in Vlaanderen beïnvloeden” (Boden, 2010)
• “Volwasseneneducatie in Limburg: behoefteonderzoek, een kwantitatief
onderzoek naar het profiel, de knelpunten en hefbomen en de opleidingsbehoeftes van cursisten” (Lembrechts, 2011)
• “Effecten op het gebied van sociale, professionele en educatieve redzaamheid na deelname aan het Tweedekansonderwijs in Vlaanderen” (Raes, 2008)
• “Tekorten en noden bij maatschappelijk kwetsbare cursisten in het studiegebied personenzorg en afstemming met mogelijke ondersteuningsvormen”
(Spillebeen, 2011).
Er werd verder verdiepend gewerkt door te focussen op enkel de medewerkers
van de 4 meewerkende centra en dat bij de drie subgroepen: directies, leerkrachten, cursisten. Door deze afbakening werd de uitvoerbaarheid van het onderzoek
in praktische zin realiseerbaar.
11
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 11
3/6/2014 3:28:42 PM
Hoofdstuk 2
12
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 12
3/6/2014 3:28:46 PM
2
Onderzoeksproces
2.1 Deskresearch - Literatuurstudie
Een eerste fase van het onderzoeksproces bestond voornamelijk uit deskresearch. Een overzicht van de hierbij geraadpleegde werken vindt u in de literatuurlijst op blz. 38.
De geraadpleegde bronnen leverden informatie ter oriëntering van de problematiek en om het eigenlijke onderzoek op een meer gedegen en geijkte wijze uit
te voeren. Vooral voor het opstellen van de gespreksitems en vragenlijsten bij
fieldresearch was de informatie uit de oriënteringsfase een belangrijke ondersteuning.
2.2 Fieldresearch - Enquête
2.2.1Enquête directie, coördinatoren, zorg- en trajectbegeleiders
(face to face)
Voor de enquête van directieleden, coördinatoren, zorg- en trajectbegeleiders
werd de methode van individuele face to face-interviews toegepast. Als 6.4 BIJLAGE - Enquête cursisten face to face vindt u de gebruikte vragenlijst. In totaal
werden 16 personen ondervraagd.
Vragen naar visie en ervaring met kwetsbaarheid vormden daarbij de basis. Daarnaast werd er gepeild naar de inschatting van het aantal kwetsbare cursisten in
het centrum, invulling van hun noden en vragen over doorverwijzing en zorg- en
trajectbegeleiding. Verder werd de communicatie tussen leerkrachten en trajecten zorgbegeleiders onder de loep genomen, de aanwezigheid en werking van een
Openleercentrum bekeken en de ervaringen met knelpunten in de in- en doorstroom vanuit andere centra onderzocht.
In eerste instantie werd “kwetsbaarheid” zeer ruim gehanteerd om te vermijden
dat deze enquête onvoldoende diepgang zou kennen en werden enkele items
niet opgenomen in het onderzoek.
13
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 13
3/6/2014 3:28:46 PM
Zo werd instroom niet verder onderzocht omdat ons dat leidde in de richting van
promotie. Verder hielden we doorstroom buiten beschouwing omdat enerzijds
het Huis van het Nederlands al bezig is met het uitwerken van een doorstroombeleid, hetzij enkel binnen het gebied van NT2 en anderzijds omdat er genoeg
stof was om er na het projectjaar een gespecialiseerde focusgroep in dat verband
voor in te zetten.
2.2.2Enquête leerkrachten (focusgroepen)
Voor de enquête van leerkrachten werd gekozen voor focusgroepen. De focusgroepen werden samengesteld per centrum en de selectie gebeurde op vrijwillige basis.
Het focusgroeponderzoek is een gerichte vorm van onderzoek waarbij wordt toegespitst op een specifiek onderwerp en waarbij de deelnemers met specifieke expertise reflecteren op de onderwerpen vanuit hun ervaring met het omgaan met
kwetsbare cursisten. De uitspraken/meningen van de leden van de focusgroep
worden geïnventariseerd en beschreven (6.3 BIJLAGE - Enquête leerkrachten). Er
werd gekozen voor focusgroepen van leerkrachten omdat de reacties van andere
deelnemers, respondenten kan herinneren aan bepaalde zaken die anders mogelijk niet aan de orde zouden komen.
Per centrum werd een focusgroep samengesteld. In totaal werden 29 leerkrachten ondervraagd. Het groepsgesprek werd gevoerd op basis van een onderwerpenlijst (zie 6.3 BIJLAGE - Enquête leerkrachten) - onder leiding van één van
beide onderzoeksters. De lijst met gespreksitems bestond uit een drietal vaste
onderwerpen:
• de definitie van kwetsbaarheid bij cursisten
• de sterktes en zwaktes binnen hun centrum op verschillende gebieden zoals ontvangst, lesvoorbereiding, lesactiviteit, zorgomkadering,
doorverwijzing
• het contact met andere instanties zoals VDAB, OCMW, Huis van het
Nederlands, RVA, kinderbijslagfonds, Onthaalbureau, enzovoort.
14
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 14
3/6/2014 3:28:46 PM
2.2.3Enquête cursisten (klasgroepen)
Bij de cursisten werd een persoonlijke enquête georganiseerd per klasgroep. De
gebruikte vragenlijst bevindt zich als 6.4 BIJLAGE - Enquête cursisten face to face
en 6.5 BIJLAGE - Enquête cursisten e-mail. In totaal werden 83 cursisten ondervraagd.
Het feit dat het onderwerp kwetsbaarheid erg gevoelig kan liggen is een reden
tot persoonlijke enquêtes zodat de onderzoeker eerst het vertrouwen kan winnen om de ondervraagden te laten zeggen wat voor hen dieper ligt dan het
oppervlakkige. Uit voorgaande onderzoeken, zoals “Kwantitatief onderzoek en
kwetsbare groepen: naar het representatief insluiten van verborgen of moeilijk
bereikbare groepen (Mariën en Courtois, 2011)”, blijkt dat de manier van ondervragen bij kwetsbare doelgroepen cruciaal is. In hun onderzoek stellen Mariën en
Courtois (2011) dat de meest ideale manier om kwetsbare groepen te bereiken
is door samen te werken met comprehensive gatekeepers. Dit zijn intermediaire
organisaties die evenwichtige en duurzame vertrouwensrelaties met kwetsbare
individuen hebben opgebouwd1. De vertrouwensband blijkt doorslaggevend voor
het bereiken van de kwetsbare groepen.
Bij de cursistenenquêtes werden aan de cursisten twee vragen gesteld. De vragen
werden gesteld rond dezelfde thema’s zoals in de enquêtes voor de focusgroepen
van de leerkrachten.
Er werd gewerkt met visuele technieken om de werkbaarheid en verstaanbaarheid bij cursisten in zeker mate te waarborgen. Zo werden groene tabellen gebruikt voor wat hen helpt en rode tabellen voor wat hen tegenhoudt of heeft
tegengehouden in hun traject.
Daar waar om praktische redenen de persoonlijke enquêtes niet mogelijk waren,
werd de enquête via het elektronisch leerplatform op internet afgenomen. Aan
de cursisten werd vervolgens gevraagd om een antwoord via e-mail te bezorgen
zonder dat leerkrachten hier toegang tot verleenden. Ongeveer tien procent van
de respondenten bezorgden op die manier een antwoord.
1 Voorbeelden van Comprehensive Gatekeepers zijn bijvoorbeeld organisaties die deel uitmaken van het
Vlaams Netwerk van Verenigingen waar Armen het Woord Nemen.
15
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 15
3/6/2014 3:28:46 PM
Hoofdstuk 3
16
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 16
3/6/2014 3:28:51 PM
3
Resultaten
3.1 Belemmerende factoren
Op basis van de enquêtes, uitgevoerd bij de cursisten van de vier betrokken opleidingscentra, konden we verschillende factoren die kwetsbaarheid mogelijk
beïnvloeden, blootleggen.
De factoren kunnen ingedeeld worden in acht grote domeinen: cognitief/vaardigheden, psychisch/socio-emotioneel, sociaal/maatschappelijk, structureel/maatschappelijk, medisch, financieel, educatief en taal/waarden en normen.
Uiteraard is het mogelijk dat cursisten beantwoorden aan één of meer indicatoren, waardoor we kunnen spreken van een meervoudige problematiek. Anderzijds is een cursist die beantwoordt aan één of meer indicatoren niet vanzelfsprekend kwetsbaar. Indien een cursist zich kwetsbaar voelt, zijn de verder vermelde
indicatoren wel doorgaans de aanleiding.
Uit de gesprekken blijkt dat de ene indicator de andere versterkt waardoor situaties vaak onhoudbaar worden om het volgen van een opleiding te combineren
met de realiteit van elke dag.
Vandaar dat we kwetsbare cursisten kunnen (h)erkennen als mensen waarvan de
draaglast vaak groter is dan de draagkracht.
De draaglast die kwetsbare cursisten kunnen ervaren, situeert zich op één of
meer van onderstaande terreinen.
3.1.1Cognitief/Vaardigheden
Deze indicator richt zich op alle mogelijke moeilijkheden die cursisten op het cognitief vlak en op het gebied van vaardigheden kunnen ervaren:
• bepaalde leerstoornissen (dyslexie, dyscalculie, NLD, …)
• concentratieproblemen
17
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 17
3/6/2014 3:28:51 PM
• lees- en schrijfproblemen of analfabetisme
• kennis en vaardigheden worden niet maatschappelijk erkend
• een beperkt(er) leervermogen
• een trager leerritme.
3.1.2Psychisch/Socio-emotioneel
Op psychisch/socio-emotioneel gebied kunnen we volgende mogelijke risicofactoren ontdekken:
• bepaalde gedrags- en of ontwikkelingsstoornissen (ADD, ADHD, ASS, …)
• psychische problematieken (krasgedrag, eetstoornis, depressie, …)
• persoonlijkheidsstoornissen (borderline, psychotisch, …)
• faalangst
• een (zwaar) gekwetste binnenkant
• een laag zelfbeeld
• een traumatisch verleden (of heden)
• geen of te weinig intrinsieke motivatie hebben (vb. onder dwang studeren
van instanties vb. VDAB, OCMW, … of van het thuisfront).
3.1.3Sociaal/Maatschappelijk
Onder deze groep van belemmerende factoren ressorteren volgende mogelijke
factoren die kwetsbaarheid in de hand kunnen werken:
• alleenstaande ouder
• (ex-) gedetineerden
• 45+’ers (op vlak van doorstroom naar arbeidsmarkt)
18
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 18
3/6/2014 3:28:52 PM
• 70+’ers (op vlak van tempo en geheugen)
• met pensioen
• te maken hebben met sociale uitsluiting
• partner of huisgenoten staan niet achter de opleiding
• uit kansarmoede en of generatiearmoede komen
• persoonlijke, huiselijke of familiale problemen hebben (gehad) (drugsverleden, scheiding, huiselijk geweld, ziekte van partner, thuisbegeleiding van
familielid, familielid met lichamelijke of mentale beperking, …)
• sociaal geïsoleerd zijn/met een beperkt of onbestaand netwerk (dus ook weinig tot geen ondersteuning vinden)
• belemmerd worden om scholing te volgen door de omgeving
• geen duidelijk kortetermijn- en/of langetermijndoel hebben.
3.1.4Structureel/Maatschappelijk
Er zijn ook structurele indicatoren die een invloed hebben op de kwetsbaarheid
van cursisten:
• personen waarvoor de maatschappelijk georganiseerde structuren niet of
onvoldoende toegankelijk zijn (en hierdoor problemen met instanties ondervinden vb. verblijfsvergunning, RVA, OCMW, …)
• personen die moeite hebben met administratie en organisatie
• personen die de organisatie van les, huishouden en eventueel een job moeilijk te combineren vinden.
19
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 19
3/6/2014 3:28:52 PM
3.1.5Medisch
Ook op gebied van gezondheid is er een aantal factoren te onderscheiden dat
een cursist kwetsbaar kan maken:
• een fysieke of mentale beperking
• een chronische ziekte
• een verslavingsproblematiek (verleden of nu).
3.1.6Financieel
Eén van de meest duidelijk waarneembare indicatoren van kwetsbaarheid bij
cursisten situeert zich op financieel niveau:
• een laag inkomen, een vervangingsinkomen of zonder inkomen
• op de rand van of onder de armoedegrens leven
• hierdoor beperkt zijn in mobiliteit.
3.1.7Educatief
Een factor die waargenomen kon worden in dit onderzoek bevindt zich op educatief niveau:
• laaggeschoolden
• geen of een gebrekkige leerattitude hebben
• een kloof ervaren tussen het willen en kunnen
• een te grote opstap in het opleidingsniveau ervaren om de studies aan te
kunnen
• personen waarvoor het lang geleden (of de eerste keer) is dat ze schoolse
vaardigheden hebben moeten inzetten
20
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 20
3/6/2014 3:28:52 PM
• ex-cursisten basiseducatie
• geen middelbaar diploma behaald hebben
• op een of andere manier een negatieve ervaring (op school) hebben gehad
• faalervaringen, zonder of met weinig succeservaring
• uitstelgedrag (niet goed kunnen plannen)
• personen met een beperkte ICT-kennis, of geen/beperkte toegang tot het
internet
• geen duidelijk educatief kortetermijn- of langetermijndoel hebben
• andere verwachtingen hebben van het gekozen lespakket
• mensen met een verwrongen zelfbeeld die zichzelf educatief gezien overschatten of net onderschatten.
3.1.8Taal/Waarden en normen
Op cultureel vlak zijn er een aantal factoren die een risico op kwetsbaarheid teweeg kunnen brengen:
• personen die tot etnische minderheden behoren
• personen die een andere taal dan het Nederlands als moedertaal hebben
(ook Vlaamse gebarentaal)
• personen die een taalachterstand hebben
• personen met taal- en/of cultuurbotsingen (zowel allochtonen als mensen uit
andere sociale klassen)
• personen met andere waarden en normen, dan die van waaruit het onderwijssysteem uitgaat.
21
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 21
3/6/2014 3:28:52 PM
3.2 Actiegebieden ter ondersteuning van de kwetsbare
cursist
De onderzoeksresultaten bleken vrij omvangrijk. Om het overzichtelijk te houden
wordt de verslaglegging ervan gedaan rondom de meest aangehaalde punten.
Dit zijn de grootste bezorgdheden, hoogste noden en de belangrijkste tips uit
good practices in verband met de omgang met kwetsbare cursisten.
Opvallend is dat de voornaamste onderwerpen vaak gaan over vanzelfsprekendheden, die door mensen uit het werkveld wel gekend zijn, maar waaraan niet
altijd aandacht wordt geschonken omdat ze vaak zo vanzelfsprekend lijken.
Toch wordt dit door de cursisten als erg belangrijk en noodzakelijk ervaren om
hun traject (met een goed en veilig gevoel) te kunnen volhouden en afronden.
Ondanks dat het financiële aspect het meest herkenbare is, is dit aspect niet het
meest vermelde in de enquêtes.
Eerder gaat het over de manier waarop er wordt omgegaan met deze cursisten,
het anders kijken naar bepaalde onderwerpen en flexibiliteit in regelingen zou
volgens de ondervraagde cursisten een verschil maken.
Opvallend is ook dat niet alle aanbevelingen en noden enkel te maken hebben
met het financiële aspect (betere infrastructuur, beter materiaal, meer personeel, ...), maar met een bepaalde visie, een mentaliteit binnen elk centrum.
De vaakst aangehaalde topics staan hierna in willekeurige volgorde opgesomd en
zijn ondergebracht onder de volgende thema’s: privésituatie/vertrouwenspersoon, lespraktijk, financieel aspect, warme ontvangst, infrastructuur, vorming en
uitwisseling, extra ondersteuning, samenwerking met instanties en oriëntering/
screening/doorverwijzing.
3.2.1Privésituatie/Vertrouwenspersoon
Uit het onderzoek blijkt dat er erg veel nood is aan een vertrouwenspersoon. Dit
omdat bij kwetsbare cursisten de balans tussen draagkracht en draaglast vaak
niet in evenwicht is. De vertrouwenspersoon is nodig om de privésituatie van
cursisten in combinatie met een opleiding haalbaar te maken. Anderzijds hebben
kwetsbare cursisten vaak een klein sociaal netwerk, wat betekent dat zij nood
hebben aan een vertrouwenspersoon binnen de opleiding.
22
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 22
3/6/2014 3:28:52 PM
De vertrouwenspersoon kan een verbindend contact zijn met een bepaalde
leerkracht, een mentor of een zorgbegeleider. Wanneer leerkrachten als vertrouwenspersoon fungeren, moet er echter duidelijkheid bestaan over bij wie de
cursist wanneer en waarvoor terechtkan. Een goede informatiebrochure is hierbij
een belangrijk hulpmiddel.
Binnen basiseducatie en de opleiding Ervaringsdeskundige in de Armoede en
Sociale uitsluiting (EDAS) is er steeds één persoon die zowel begeleider/lesgever
is als de zorgomkadering op zich neemt.
Zich gehoord en begrepen voelen, staat voor de cursisten erg hoog op de ranking, maar niet onbelangrijk, ook de leerkrachten, de zorgbegeleiding en de directieleden haalden dit punt aan als erg belangrijk.
Opmerkelijk is dat vooral bij langere opleidingen, zoals de tweejarige opleiding
in het tweedekansonderwijs, de driejarige opleiding orthopedagogie en de vierjarige EDAS-opleiding, deze nood duidelijk uitgesproken werd door de cursisten.
Terwijl in de kortere opleidingen of losstaande modules, bijvoorbeeld een module Italiaans, er minder nood aan is en er zelfs meestal helemaal geen zorgomkadering (buiten de dagelijkse zorgen van de leerkracht) bestaat.
3.2.2Lespraktijk
In het methodische luik kunnen we “differentiëren op maat” de sterkste troef
noemen, zo bleek uit de onderzoeksresultaten.
Het tempo van cursisten respecteren, tijd en ruimte krijgen om te mogen oefenen, falen, bijsturen en groeien vanuit succeservaringen zijn ondersteunende
actiepunten die regelmatig tijdens de interviews werden gesignaleerd. Krachtgericht werken is ook een troef: voorbeelden vanuit coöperatief leren, TGI (themagecentreerde interactie), verbindend werken, aandacht voor groepsdynamica, …
zijn good practices die vermeld werden in focusgroepen voor leerkrachten.
Een knelpunt voor zowel leerkrachten als cursisten blijken de grote groepen (20
of meer) en vanuit het modulair werken de steeds wisselende samenstelling van
de groepen. Want hoe kwetsbaarder de cursist, hoe groter de nood aan kleine,
veilige samengestelde groepen.
In diplomagerichte opleidingen was taakbelasting een vaak vermeld element.
Cursisten zijn vaak overbelast (combinatie thuissituatie en school) en hebben
niet direct weet van de verwachtingen van een opleiding.
23
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 23
3/6/2014 3:28:52 PM
In de focusgroep werden enkele tips naar voren geschoven. Ten eerste werd
gevraagd duiding te geven bij het geven van een taak en duidelijkheid van de
taak voor de cursist. Verder werd gevraagd naar een spreiding van de taken.
Daarnaast gaven cursisten aan dat het uitwerken van vakoverschrijdende geïntegreerde opdrachten, zodat verschillende doelen van verschillende modules verwerkt worden in één taak, een mogelijk hulpmiddel zou kunnen zijn. Tevens gaf
men aan dat afstandsleren, gebruik van ICT voor een opdracht, openleercentrum
zonder begeleiding niet evident zijn voor heel wat cursisten.
Toetsing of examens blijken vaak een grote stressfactor bij cursisten, vanuit een
belasting, maar ook vanuit negatieve ervaringen in hun schoolverleden.
Verschillende soorten van evalueren worden erg gewaardeerd: afwisseling tussen mondeling en schriftelijk ondervragen, permanent evalueren, zelfevaluatie,
peerevaluatie, …
Ook hier helpt het werken op maat uiteraard binnen de afspraken op school, bijvoorbeeld: er mag met de hand geschreven worden als het niet lukt met de pc.
Duidelijk aangeven wat en hoe er geëvalueerd wordt bij de start van een module
is ook een element dat uit de focusgroep kwam.
3.2.3Financieel aspect
Een grote troef voor de Centra voor Basiseducatie en de EDAS-opleiding is natuurlijk dat de opleiding gratis is. Ook in andere opleidingen met een tegemoetkoming van de VDAB, is dat een erg grote hulp. Zonder financiële steun is een
opleiding erg duur.
De mogelijkheid binnen het centrum om een spreidingsplan te verkrijgen voor
betaling van inschrijvingsgeld werd ook als erg belangrijk aangehaald vooral door
de cursisten, maar zeker ook door de leerkrachten, onthaalmedewerkers en directie. Ook het eisen van de betaling in het begin of de helft van de maand helpt
t.o.v. het vragen aan het eind van de maand, wanneer veel mensen erg krap bij
kas zitten.
Ook haalden de respondenten aan dat een stimulanspremie of een studiebeurs
voor lage inkomens een groot gemis is. Zo bestaat er bijvoorbeeld al het voorbeeldinitiatief van de Limburgse studielening voor opleidingen vanaf niveau 5.
Naar dit idee is er voor alle niveaus in heel het volwassenenonderwijs een financiële regeling erg wenselijk.
24
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 24
3/6/2014 3:28:52 PM
Verder is er ook voldoende bijscholing nodig voor onderwijspersoneel i.v.m. kansarmoede zodat men leert door die schil heen te kijken die mensen zich aanmeten
en hoe (kans)armoede zich manifesteert.
3.2.4Warme ontvangst
Er wordt vaak gezegd en gedacht: “Dit is hier een centrum voor volwassenenonderwijs, dus onze cursisten moeten dit toch weten, kunnen …”
Dit klopt niet in de dagelijkse praktijk, waar we allemaal met volwassen mensen
werken, die ook gelijkwaardig als volwassenen willen behandeld worden, maar
die door verschillende omstandigheden een aantal vaardigheden niet of onvoldoende bezitten om in de huidige onderwijscontext te kunnen functioneren op
het verwachte niveau.
Een basishouding van “vragen staat vrij” (en er zijn geen domme vragen) zou een
tweede natuur moeten worden!
Vanuit de ontvangst, vaak de eerste kennismaking met de latere school, is het
heel nodig om een open, respectvolle en communicatief duidelijke houding te
hebben.
Een van de grote kwesties uit de enquêtes was het personeelstekort in de secretariaten, waar onthaalfuncties uitgevoerd worden. De huidige personeelsploegen
zijn onderbezet en overvraagd, wat niet altijd leidt tot geduldig luisteren en beantwoorden van vragen.
Een tweede aandachtspunt is de achtergrond en vorming die medewerkers nodig hebben, om bepaalde knelpunten bij cursisten te kunnen zien, te kaderen
en mee op te volgen. Niet alleen hun secretariaats- en onthaalvaardigheden zijn
nodig, maar ook de mens achter de cursist kunnen zien, kan helpend zijn voor
onze doelgroep.
Duidelijk communiceren, meer bepaald aan het einde van de uitleg vragen of dit
duidelijk en uitvoerbaar was, werd ook veelvuldig naar voor geschoven.
Eenvormige communicatie over aan- en afwezigen, financiële verwachtingen en
mogelijkheden, het vrijstellingenbeleid, het medisch onderzoek, de ICT-kennis en
het gebruik, blijkt essentieel.
25
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 25
3/6/2014 3:28:53 PM
Ook de informatie over wie verantwoordelijk (en dus aanspreekbaar) is voor wat,
is belangrijk. Uit de enquête blijkt heel duidelijk dat een warm, zorgzaam beleid
op school voor alle cursisten wenselijk is, maar voor de meest kwetsbaren noodzakelijk!
3.2.5Infrastructuur
De setting en inrichting van een leslokaal is voor alle partijen van de drie ondervraagde niveaus een belangrijke factor. Enerzijds werd het verfraaien van oudere
schoolgebouwen aangehaald met het doel zich welkom en waardig te kunnen
voelen in hun schoolomgeving. Anderzijds is hygiëne een groot hekelpunt, wat
zeker niet hoeft te betekenen dat er grote luxe verwacht wordt. Enkel schone
toiletten en een hygiënische, schone eetzaal is hier relevant.
Bij de vordering van dit project bezochten wij als projectmedewerkers elkaars
opleidingscentra. Dit bevestigde wat de respondenten aanhaalden, namelijk dat
de bewegwijzering niet altijd duidelijk is. Vaak weet je bij het aankomen in een
centrum niet zeker of je juist bent, weet je niet waar de ingang is, waar het secretariaat is, waar de directie zich bevindt, de zorgcoördinatie of eetzaal is of de weg
naar de verschillende lokalen is niet duidelijk. Om cursisten letterlijk wegwijs te
maken en hen te laten durven binnenkomen is dit zeker relevant.
Ook duidelijkheid op het info- of uithangbord is nodig. Zie het niet als vanzelfsprekend dat cursisten begrijpen wat je bedoelt wanneer er info uitgehangen
wordt. Eenvoud is de boodschap.
Verder staan het creëren van een rustige ruimte voor individuele gesprekken
(met zorgcoördinator, leerkracht, mentor of trajectbegeleider) en ook het maken
van een gezellige pauzeruimte voor de cursisten centraal voor het zich goed voelen van de cursisten.
3.2.6Vorming en uitwisseling
Naast het feit dat vorming rond kwetsbaarheid voor onderwijspersoneel zeker
wenselijk is, haalden ook zowel leerkrachten als directie aan dat een uitwisseling
van methodiek en materiaal een groot verschil zou kunnen maken.
26
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 26
3/6/2014 3:28:53 PM
Intern is de uitwisseling van methodiek en materiaal mogelijk via vakgroepen,
maar ook zou er in een relevant samenwerkingsverband over de verschillende
opleidingen en centra heen kunnen uitgewisseld worden.
Een voorbeeld hiervan zou kunnen zijn dat een leerkracht wiskunde van een CVO
en een begeleider rekenen van basiseducatie samen zouden zitten. Of zo zouden
educatieve medewerkers van bepaalde zorgopleidingen samen cursussen kunnen
ontwikkelen of uitwisselen.
Ook voor het verbeteren van de eventuele doorstroom is het handig om leerplannen naast elkaar te leggen en cursussen op elkaar af te stemmen binnen de
mate van het mogelijke.
Het aanleggen van een gemeenschappelijke materialenbank zou een doorbraak
kunnen zijn om leerkrachten voldoende werkmateriaal te verschaffen voor deze
kwetsbare groep cursisten.
3.2.7Extra ondersteuning
Naast de aandacht in de groep, kan individueel ondersteunen, helpend zijn. Een
kort gesprek voor of na de les of in de pauze kan daarvoor soms volstaan.
Soms is er meer nodig en kan dat door doorverwijzing intern of extern.
Intern is er nood aan extra ICT-begeleiding, extra oefenmomenten op taal (spelling, verslagen maken, …) een “leren leren”-aanbod, een faalangsttraining,
studiebegeleiding, een assertiviteitstraining. Een deel van bovenvermelde ondersteuning zou georganiseerd kunnen worden in een OLC, maar dit werkt enkel
MET begeleiding.
Soms is externe doorverwijzing nodig. Een goede samenwerking met relevante
diensten (OCMW, CAW, CGG, …) is essentieel.
27
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 27
3/6/2014 3:28:53 PM
3.2.8Samenwerking met instanties
Onze cursisten hebben vaak te maken met (veel) verschillende diensten, waar ze
al in begeleiding zijn. Bv. VDAB, RVA, OCMW, schuldbemiddelaars, kinderbijslagfonds, …
Ook hier geldt weer de broodnodige duidelijke communicatie en transparantie:
wat zijn de regels, wat wordt er verwacht, wat kan en wat kan niet.
De tijdsgeest waar sanctioneren logischer lijkt, moet omgebogen worden naar
stimuleren. Het stimuleren tot het opvolgen van een opleiding en succesvol afwerken, het aanmoedigen van kansen te nemen en die om te zetten in stappen
vooruit.
Een goede samenwerking met deze diensten kan het leer- en groeiproces van de
cursisten enkel ten goede komen.
3.2.9Oriëntering - screening - doorverwijzing
Ook hier is het weer opvallend dat veel items voor sommige centra of opleidingen erg nuttig blijken en voor andere dan weer niet van toepassing zijn.
Er blijkt een grote nood aan studieoriëntering voor het kiezen van een opleiding
of bij het veranderen van opleiding. Dit is relevant binnen het centrum zelf eventueel via de zorgbegeleiding. Ook centrumoverstijgend, op bijvoorbeeld provinciaal niveau, zou het erg handig kunnen zijn om cursisten wegwijs te maken in
het doolhof van de opleidingsmogelijkheden en hun eigen mogelijkheden via
een leer- en oriëntatiecentrum, een soort CLB dat het volwassenenonderwijs erg
mist.
Bij de screening aan het begin van een opleiding is het belangrijk meer specifieke
instrumenten te kunnen hanteren tijdens de intake.
Wat de oriëntering betreft merken we dat (zeker bij langere opleidingen) het belangrijk is om bij de cursist altijd de juiste verwachtingen te kunnen overbrengen.
Als een cursist bij het beginnen van een opleiding weet waar hij voor staat, zouden er minder mensen afhaken gedurende het jaar.
28
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 28
3/6/2014 3:28:53 PM
Volgens het onderzoek naar TKO drop-outs van de Universiteit van Antwerpen2 is
het niet ingelost worden van bepaalde verwachtingen - doordat deze niet overeenkomen met de werkwijze en de organisatie - één van de belangrijkste redenen voor het drop-outeffect in het tweedekansonderwijs. De verwachtingen van
de cursist realistisch houden is dus onontbeerlijk.
2 Uit het onderzoek van Eveline Boden, Factoren die de drop-out in het Tweedekansonderwijs in Vlaanderen
beïnvloeden: een kwantitatief onderzoek, afstudeerscriptie, promotor: prof. dr. Mahieu, Paul, Universiteit Antwerpen, Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen, Academiejaar 2009-2010, mei 2010
29
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 29
3/6/2014 3:28:53 PM
Hoofdstuk 4
30
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 30
3/6/2014 3:29:00 PM
4
Aanbevelingen
Dit onderzoeksproject leverde heel wat werkbaar materiaal op. Daarom wordt
een aantal aanbevelingen tot vervolgonderzoek gedaan en worden daarnaast
aanbevelingen aan het werkveld gegeven. De aanbevelingen richten zich meer
bepaald tot het beleidsniveau, de samenwerkende organisaties en de centra voor
volwassenenonderwijs.
4.1 Aanbevelingen tot vervolgonderzoek
• Uitbreiding naar andere centra en andere regio’s
• Instroom
• Doorstroom
• Afhakers
• Zorgbeleid van verschillende centra vergelijken wat betreft het effect ervan
op slaagkansen en uitvalpercentages (zoals ook een aanbeveling was tot
vervolgonderzoek in het onderzoek “Tekorten en noden bij maatschappelijk
kwetsbare cursisten in het studiegebied personenzorg en afstemming met
mogelijke ondersteuningsvormen” van Lieselot Spillebeen, zie bibliografie)
• Individuele ondervraging met cursisten i.p.v. focusgroepen?
4.2 Aanbevelingen voor het beleidsniveau
• Premie of studiebeurs voor studerende volwassenen die het financieel moeilijk hebben (met laag inkomen en zonder tegemoetkoming van andere stelsels zoals VDAB, opleidingscheques, …).
• Mogelijkheid geven aan centra tot inzet verscheidene onthaalmedewerkers,
want de werklast is te hoog en leerkrachten worden ingeschakeld met ingeperkte lesuren als gevolg.
31
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 31
3/6/2014 3:29:00 PM
4.3 Aanbevelingen op niveau van samenwerkende
organisaties
De organisaties waarmee samengewerkt wordt zijn RVA en VDAB.
• Degressiviteit van de uitkering elimineren voor cursisten tijdens opleiding.
• Duidelijke communicatie rond “aanvraag om vrijstelling voor het volgen van
een opleiding, een stage of bepaalde studies”.
• Duidelijkheid rond aanvaardingsvoorwaarden.
• Gelijke behandeling door de verschillende RVA-kantoren.
• Duidelijkheid rond de werking van het ter beschikking stellen van een VDABtrajectbegeleider. Wie komt wel, wie komt niet in aanmerking?
• Toekenning van een stimulanspremie aan verschillende groepen (bv. financieel kwetsbaren, invaliden, gepensioneerden.). Het soepeler erkennen van
een opleiding als een opleiding die bij het volgen voor de betrokkene in het
kader van zijn/haar traject naar werk een voordeel geeft.
4.4 Aanbevelingen op centrumniveau
De aanbevelingen op centrumniveau kunnen geclusterd worden onder volgende
pijlers: ontvangst, communicatie en informatie, infrastructuur, sociale diensten,
toegankelijkheid.
4.4.1Ontvangst
• Nascholingen klantvriendelijkheid voor onthaalmedewerkers.
• Inzet van onthaalmedewerkers uit doelgroep cursisten, educatieven of medecursisten bij infosessie.
• Inzet verscheidene onthaalmedewerkers voor vermindering van de werklast.
32
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 32
3/6/2014 3:29:00 PM
• Bij het eerste contact met een cursist letten op: duidelijke communicatie
(geen vanzelfsprekendheden), veiligheid cursist (niet afhankelijk van humeur
onthaalmedewerker), goede inventaris leernoden en haalbaarheid praktische
elementen.
• Individuele behandeling bij de ontvangst is essentieel, zeker wat het financiële aspect betreft. Niet klassikaal aankaarten.
• Een plan voor gespreide betalingen opstellen met de cursist.
• Bij inschrijving duidelijke communicatie rond het voorschieten van en aanbetalingen voor medisch onderzoek en inschrijvingsgeld. Ga er niet vanuit dat
iemand meteen of op het einde van de maand een groot bedrag kan betalen.
Beste periode: bv. begin van de maand of wanneer iemand zijn leefloon ontvangt.
• Hoge, maar afbouwende administratieve ondersteuning.
• Ook informatie op briefje meegeven (naast de informatieve mail via Smartschool) helpt voor veel kwetsbare cursisten.
• Algemene info beter centraliseren, vereenvoudigen en updaten.
• Openingsuren secretariaat afstemmen op pauzemomenten cursisten.
• Info voor zorg- of trajectbegeleiding op tijd beschikbaar stellen, m.b.t. overzicht behaalde modules en vrijstellingen cursist.
4.4.2Communicatie en informatie
• Bij inschrijving duidelijke communicatie rond de verwachtingen van de opleiding: pc, internet, printer, computerkennis nodig voor studies? Dit mogen
geen vanzelfsprekendheden zijn.
• Vereenvoudiging in administratieve inschrijving: scannen identiteitskaart,
controle verblijfsvergunning, cursistenreglement, examenreglement, inschrijving zowel op papier als digitaal, dubbele uitprint, …
• Aanwezigheid van mailsysteem (invulformulier) op website waarbij informatie kan aangevraagd worden, rechtstreeks doorgeschakeld naar betreffende
directie of coördinator.
33
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 33
3/6/2014 3:29:00 PM
• Algemene informatie beter centraliseren (wat media en bevoegden betreft),
vereenvoudigen en updaten.
• Eventueel studentenforum starten (gecentraliseerd of per afdeling) zodat
cursisten elkaar kunnen helpen.
• Betere communicatie tussen secretariaat en leerkrachten nodig: informatie
m.b.t. startende opleidingen en vakken voor augustus en september in juni al
vastleggen met leerkrachtenteam.
• Betere communicatie met cursisten: brief (niet enkel mails) sturen eind augustus naar cursisten om laatste dag augustus te starten met nieuwelingen.
• Geüpdatete brochure aan alle cursisten geven aan het begin van het schooljaar.
• Voldoende info verlenen over financiële stelsels.
• Klantvriendelijke up-to-date website met één administrator als contactpersoon.
4.4.3Infrastructuur
• Gerust gevoel creëren door tafel en stoelen/zeteltjes aan ontvangst te plaatsen i.p.v. een balie.
• Donkere, enge middelbare schoolgevoel proberen weg te werken door opfleuren oud gebouw en door het creëren van openheid en toegankelijkheid.
• Duidelijke bewegwijzering naar secretariaat, directie, klassen, OLC, zorgcoördinator.
4.4.4Sociale diensten
• Sociaal assistent inschakelen, eventueel CVO’s uren laten samenleggen?
Doel: sociale problemen met VDAB, RVA, kindergeld, afbetalingsplan helpen
oplossen.
• Sociale kas gebruiken als studiebeursfonds?
34
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 34
3/6/2014 3:29:00 PM
4.4.5Toegankelijkheid
• Minimum 3x per jaar infomoment (4x bij modulair) om late inschrijvers ook
voldoende te informeren.
• Geüpdatete en duidelijke website met eenvoudige en complete informatie.
• Ondersteuning binnen centrum door laptops in bruikleen te geven, laten
telefoneren voor administratie en naar leerkrachten, goedkopere Extra-Murosactiviteiten, enz.
• Een goed en duidelijk EVC-EVK-beleid.
35
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 35
3/6/2014 3:29:00 PM
Hoofdstuk 5
36
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 36
3/6/2014 3:29:08 PM
5
Slotwoord
Uit de gesprekken met de cursisten bleek dat wat cursisten zeggen, tonen, uiten
- (buitenkant) als je ze niet lang of grondig kent - vaak sociaal wenselijk gedrag
is. Voor leerkrachten of administratief personeel wordt dit soms zelfs ervaren als
sociaal onaangepast gedrag.
Bovendien stroken deze boodschappen niet altijd met wat ze echt denken, voelen, willen zeggen (binnenkant).
Dit onderzoek maakt ons opnieuw duidelijk dat inleving door “luisteren” naar de
cursist en vanuit deze inleving handelen, een cruciale rol speelt. Het onderzoek
toont eens te meer dat dit niet alleen een zaak is van begeleiders, maar van alle
betrokkenen.
Wij hopen dat dit onderzoek bijdraagt tot sensibilisering van eenieder die een
(in)directe rol speelt bij de begeleiding en opleiding van de cursisten.
Een warme oproep dus aan alle betrokkenen om achter die façade, achter die
buitenkant te kijken door open en respectvol, zonder oordeel te begeleiden.
37
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 37
3/6/2014 3:29:08 PM
LITERATUUR
Boden, Eveline, Factoren die de drop-out in het Tweedekansonderwijs in Vlaanderen beïnvloeden: een kwantitatief onderzoek, afstudeerscriptie, promotor:
prof. dr. Mahieu, Paul , Universiteit Antwerpen, Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen, Academiejaar 2009-2010, mei 2010
De Grève, Rita, Cursus optievak: maatschappelijke kwetsbaarheid, Afdeling graduaat orthopedagogie, VSPW - Hasselt CVO, Campus De Lazarij. 2011-2012
De Link vzw: visie op armoede
Draaiboek cursistenbegeleiding basisopleidingen CVO VSPW-Kortrijk
Jacobs, Roger, van Doorslaer, Jef, Het pomphuis van de 21ste eeuw – Educatie in
de actieve welvaartstaat, EPO: Berchem (Antwerpen). 2000
Kuppens, Theo, Visietekst “Onthaalbeleid”, COB, GO, KOOGO, VCOV.
Lembrechts, Lieve, Volwasseneneducatie in Limburg: behoefteonderzoek, een
kwantitatief onderzoek naar het profiel, de knelpunten en hefbomen en de opleidingsbehoeftes van cursisten, promotor dr. Lenaers Steven, prof. dr. Zanoni Patrizia, Universiteit Hasselt voor vzw Provoli. Februari 2011.
dr. Lenaers, Steven, Volwasseneneducatie in Limburg: behoefteonderzoek. Literatuurstudie, promotor prof. dr. Zanoni, Patrizia, Universiteit Hasselt voor vzw
Provoli. Juni 2010.
38
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 38
3/6/2014 3:29:08 PM
Mariën, Ilse; Courtois, Cédric, Kwantitatief onderzoek en kwetsbare groepen:
Naar het representatief insluiten van verborgen of moeilijk bereikbare groepen,
IBBT – SMIT, IBBT-MICT, Etmaal van de Communicatiewetenschap 2012, 9 & 10
februari 2012.
Raes, Annelies, Effecten op het gebied van sociale, professionele en educatieve
redzaamheid na deelname aan het Tweedekansonderwijs in Vlaanderen: een
kwantitatief onderzoek. Scriptie, prof. dr. Van Damme, D.: Universiteit Gent.
2007-2008
Smolders, Gwenny, Open leren in gesloten context. Een onderzoek binnen verscheidene Vlaamse gevangenissen naar knelpunten rond het open leercentrum
en mogelijke oplossingen. KUL, Leuvens Instituut voor Criminologie, Faculteit
Rechtsgeleerdheid. 2011-2012
Spillebeen, Lieselot, Tekorten en noden bij maatschappelijk kwetsbare cursisten
in het studiegebied personenzorg en afstemming met mogelijke ondersteuningsvormen. In opdracht van het Consortium volwassenenonderwijs Antwerpen
VOL-ANT, TNA, september 2009 – januari 2011
Van Bunderen, Gert, Het secundair volwassenenonderwijs opstap naar meer?
Een longitudinale studie, promotor: prof. dr. Mahieu, Paul, Universiteit Antwerpen, Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen, Academiejaar 20112012, tweede zit.
39
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 39
3/6/2014 3:29:08 PM
VERKLARENDE WOORDENLIJST
CBE
Centrum voor Basiseducatie: in deze tak van het volwassenenonderwijs wil men helpen de geletterdheid bij
lagergeschoolden te verhogen via onderwijs en vorming.
Meer info op http://www.basiseducatie.be/
CVO
Centrum voor Volwassenenonderwijs: in de CVO’s kunnen mensen terecht voor secundair volwassenenonderwijs, hoger beroepsonderwijs of de specifieke lerarenopleiding. Meer info op http://www.ond.vlaanderen.be/
volwassenenonderwijs/cursisten/opleidingsaanbod_centra.htm
EDAS
Opleiding: Ervaringsdeskundige in de Armoede en Sociale Uitsluiting, i.s.m. De Link , Sint Katelijnestraat 16-18,
1000 Brussel
HvN
Huis van het Nederlands: helpt anderstaligen die Nederlandse taalles willen volgen op weg. Concreet betekent
dit dat een consulent van het Huis van het Nederlands
een gesprek voert met de kandidaat-cursist en eventueel
enkele testen afneemt. Samen met de anderstalige wordt
er dan gezocht naar de meest geschikte cursus. Meer info
op http://www.huizenvanhetnederlands.be/
OLC
Open Leercentrum: een plaats met specifieke leermiddelen, waar cursisten zelfstandig, op hun eigen tempo en op hun eigen niveau - en onder begeleiding
- kunnen werken en oefenen.
TKO
Tweedekansonderwijs, opleiding waarin volwassenen
hun middelbaar diploma kunnen behalen. Meer info op
http://www.tko.be/
TGI
Themagecentreerde Interactie, een methodiek om met
groepen te balanceren tussen de taak, de individuele
cursist en de groep: Ruth Cohn
40
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 40
3/6/2014 3:29:08 PM
41
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 41
3/6/2014 3:29:08 PM
Hoofdstuk 6
42
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 42
3/6/2014 3:29:17 PM
6
Bijlagen
6.1 BIJLAGE - Meewerkende partners
CVO-STEP
CVO-STEP wil doelgericht en bewust inspelen op
de diverse vormingsbehoeften van volwassenen
door het uitbouwen van een zeer ruim vormingsaanbod op sociaal, technisch, economisch en pedagogisch vlak. Dit vormingsaanbod omvat zowel
basis- en beroepsopleidingen als vormingscursussen gericht op het levensbreed en levenslang leren.
Het modulaire vormingsaanbod wordt gerealiseerd
in constante dialoog met het werkveld en de samenleving.3
Cursusaanbod
Secundair Volwassenenonderwijs: Nederlands tweede taal, informatica toepassingssoftware, meubelmakerij restauratietechnieken, buitenschrijnwerker, binnenschrijnwerker, kapper dames en heren, schoonheidsspecialiste salonbeheer,
kleding en accessoires, huishoudelijk koken, masseur, gespecialiseerd voetverzorger
Hoger Beroepsonderwijs: informatica, optie netwerkbeheer, bouw- en houtconstructie, elektromechanica, orthopedagogie, hotel, specifieke lerarenopleiding,
tweedekansonderwijs: AAV, webdesigner, computeroperator, netwerktechnicus,
humane wetenschappen.
Vestigingen: 3 vestigingen in Hasselt en 1 in Herk-de-Stad, Sint-Truiden en Zonhoven.
Aantal cursisten in referteperiode4 2012-2013: 2 342.
3 extract uit de visie van CVO-STEP
4 van 01.04 t/m 31.03
43
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 43
3/6/2014 3:29:17 PM
CVO13
Het volwassenenonderwijs moet een breed opleidingsaanbod uitbouwen, gericht op volwassenen die deze opleidingen willen volgen in het kader van de
tewerkstelling, verdere opleiding, persoonlijke ontwikkeling of bredere maatschappelijke doelstellingen. Het volwassenenonderwijs moet daarbij specifiek
aandacht hebben voor de individuele begeleiding van de cursisten, van bij de
inschrijving tot aan het moment dat het studiebewijs wordt uitgereikt.5
Cursusaanbod
Secundair Volwassenenonderwijs: fotografie, koken, kleding, schoonheidsverzorging: gelaatsverzorging en make-up, nagelverzorging, een twintigtal verschillende informaticacursussen, talen: Engels, Frans, Italiaans, Russisch, Spaans,
Nederlands tweede taal, creatief met kunst: keramiekatelier, creatieve vorming,
aquarel-tekenen-schilderen, kapper.
Vestigingen: vestigingen in zowel Sint-Truiden, Brustem, Lanaken, Bilzen als in
Tongeren en Borgloon.
Aantal cursisten: in referteperiode 2012-2013: 2 167.
5 extract uit de visie van CVO13
44
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 44
3/6/2014 3:29:20 PM
VSPW
Cursusaanbod en vestigingsplaatsen
De opleidingen kunnen gericht zijn op het uitoefenen van een beroep of op het
beoefenen en perfectioneren van een hobby. Het centrum bestaat uit 3 campussen met elk een eigen accent.
Campus Lazarij Hasselt: sociaal-pedagogische opleidingen
hoger Beroepsonderwijs: maatschappelijk werk, orthopedagogie
Secundair Volwassenenonderwijs: begeleider-animator bejaarden, intercultureel medewerker, jeugd- en gehandicaptenzorg, begeleider in de kinderopvang,
begeleider in de buitenschoolse kinderopvang, OnthaalOuderAcademie, Ervaringsdeskundige in de Armoede en Sociale Uitsluiting, kinderopvang- aangepaste
leerwegen, logistiek assistent/verzorgende/zorgkundige, Vlaamse gebarentaal en
aanvullende algemene vorming
Campus TIHH in Hasselt: technische, informatica- en taalopleidingen
Campus Sint-Martinus in Herk-de-Stad: horeca- en bakkeropleidingen
Aantal cursisten: referteperiode 2012- 2013: 2 141.
45
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 45
3/6/2014 3:29:20 PM
Centrum Basiseducatie Limburg Zuid (ook: Open School Limburg Zuid)
Cursusaanbod 2012-2013: beter leren lezen en schrijven, Nederlands opfrissen,
algemene vorming (budgetteren, opkomen voor jezelf, theoretisch rijbewijs B
halen, kunst en cultuur, actualiteit en geschiedenis, gezondheid, …), beter leren
rekenen, kennismaken met computer en internet, Nederlands voor anderstaligen, Frans en Engels voor beginners
Vestigingsplaatsen: Hasselt, Sint-Truiden, Tongeren en Bilzen
Aantal cursisten: schooljaar 2012-2013: 1 555.
46
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 46
3/6/2014 3:29:20 PM
6.2 BIJLAGE - Enquête directie, coördinatoren, trajecten zorgbegeleiders
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête coördinatoren
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Hoe is de ontvangst gefaseerd in dit centrum?
Wie behoort er volgens jou tot de kwetsbare groepen?
Wat is de verhouding percentagegewijs aan cursisten behorende tot
die kwetsbare groep in jouw centrum per afdeling?
Wat wordt er voor deze groep gedaan door de directie?
Waarmee heeft deze cursist typisch problemen?
Hoe kun je als directie/coördinator je beleid nog aanpassen voor
deze doelgroep?
Hoe kun je als directie/coördinator je leerkrachten en begeleiders
die doelgroep beter laten helpen?
Wat vind jij als directie/coördinator vanzelfsprekend, maar anderen
misschien niet?
Hoe probeer je onzekere, schijnbaar onvoorbereide cursisten of cursisten met financiële problemen te helpen bij inschrijving?
Worden de cursisten gerustgesteld bij inschrijving? Is er een warme
ontvangst?
Wat kan er volgens jou meer gedaan worden bij inschrijving om die
mensen gerust te stellen?
Hoe begeleidt jouw centrum de cursisten die starten?
Wat kan er meer gedaan worden voor startende cursisten met problemen?
Hoe kun je als directie/coördinator de instroom in CBE of CVO vergroten?
47
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 47
3/6/2014 3:29:20 PM
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête coördinatoren
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Welke zijn de instanties/personen waarnaar leerlingen kunnen
doorverwezen worden bij problemen?
Wat doe je als je ziet dat een van de cursisten zich in een moeilijke
familiale of persoonlijke situatie bevindt?
Wat wordt er gedaan bij financiële problemen? Een cursist kan niet
betalen, mag hij de opleiding starten?
Hoe kun jij als directie/coördinator de doorstroom van CBE naar
CVO vergroten?
Zijn er trajectbegeleiders en zorgcoördinatoren in je centrum? (per
afdeling)
Hoe kan de communicatie tussen directie/coördinator en trajectbegeleiders/zorgcoördinatoren nog verbeteren?
Hoe kan jullie directieteam bijdragen tot betere begeleiding van die
doelgroep?
Waaraan hebben de cursisten meer nood?
Waarvoor is er soms niet genoeg tijd?
Waarvoor is er soms niet genoeg begeleiding?
Waarvoor is er soms niet genoeg geld?
Hoe kan de overheid bijdragen tot betere begeleiding?
Welke zijn de overige knelpunten in de doorstroom van die doelgroep in dit centrum?
Welke zijn de overige knelpunten in de begeleiding van die doelgroep in dit centrum?
Hoe kun je als directie/coördinator de cursisten behouden en in hun
noden voorzien zodat uitval vermeden kan worden?
48
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 48
3/6/2014 3:29:20 PM
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête coördinatoren
30
31
32
Is er een Open Leercentrum aanwezig in de school? Hoe, wanneer,
doel, doelgroep, middelen, personeel, gebruikte opties, onbenutte
kansen, …
Wat kan er op vlak van OLC verbeteren?
Is er meer contact nodig met de andere centra?
49
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 49
3/6/2014 3:29:21 PM
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête zorgcoördinatie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Hoe is de ontvangst gefaseerd in dit centrum?
Wie behoort er volgens jou tot de kwetsbare groepen?
Wat is de verhouding/het percentage kwetsbare groep - zorg?
Hoe is de zorgbegeleiding gefaseerd in dit centrum?
Welke van deze zorgbegeleidingsonderdelen moet nog verbeterd
worden?
Is er nood aan doorstroming van CBE naar CVO?
Hoe kan het zorgbeleid de instroom in CBE of CVO vergroten?
Hoe kan het zorgbeleid de doorstroom van CBE naar CVO vergroten?
Hoe kun je via zorgbeleid de cursisten behouden en in hun noden
voorzien zodat uitval vermeden kan worden?
Hoe is de samenwerking met de leerkrachten en de trajectbegeleiders?
Hoe zou de samenwerking met leerkrachten en de zorgbegeleiders
nog kunnen verbeteren in het voordeel van de doelgroep?
Hoe is het contact met doorverwijscentra?
Is er een optie tot doorverwijzing naar bv. CGG, CLB, CAD, …?
Wat is de succesformule?
Waar zijn de cursisten vaak goed mee geholpen?
Wat is aan te raden?
Welke zijn de overige knelpunten in het zorgbeleid in dit centrum?
Is er een Open Leercentrum aanwezig in de school? Hoe, wanneer,
doel, doelgroep, middelen, personeel, gebruikte opties, onbenutte
kansen, …
Hoe kan de directie/overheid bijdragen tot een beter zorgbeleid?
50
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 50
3/6/2014 3:29:21 PM
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête zorgcoördinatie
20
21
22
23
24
25
Waaraan hebben de cursisten meer nood?
Waarvoor is er soms niet genoeg tijd?
Waarvoor is er soms niet genoeg begeleiding?
Waarvoor is er soms niet genoeg geld?
Weet je hoe het zorgbeleid in andere centra in zijn werk gaat?
Kunnen we daar goede tips uithalen of valkuilen die we moeten
vermijden?
51
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 51
3/6/2014 3:29:21 PM
6.3 BIJLAGE - Enquête leerkrachten
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid
Samen ontplooien
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid vzw
(CVLZ vzw)
Universiteitslaan 3
3500 Hasselt
Netwerk Project “Kwetsbaarheid bij cursisten in het
volwassenenonderwijs”
Enquête leerkrachten: kwetsbaarheid bij cursisten in CBE en
CVO
1 Herken je vanuit jouw lespraktijk de indicatoren van kwetsbaarheid? Welke ontbreken?
2 Wat zijn volgens jou voor de kwetsbare cursisten de 3 belangrijkste redenen om af te haken?
3 Wat is jouw top 3 van elementen die zorgen dat kwetsbare cursisten zich ondersteund weten?
4 Vul in onderstaande tabel in hoe de omkadering voor deze
kwetsbare cursisten vorm krijgt in jouw centrum.
52
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 52
3/6/2014 3:29:21 PM
In jouw centrum op vlak van:
Welke good practices zijn er? Welke elementen
kunnen verbeterd
worden en wat is
hiervoor nodig?
• Onthaalbeleid:
- structuur
- infosessie
- inschrijving
- administratieve ondersteuning
- financieel begrip
- emotioneel begrip
-…
• Eigen lesactiviteiten
• Algemene organisatie
• Zorgomkadering (door jezelf of
andere(n))
• Doorverwijzing
53
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 53
3/6/2014 3:29:21 PM
In jouw centrum op vlak van:
Welke good practices zijn er? Welke elementen
kunnen verbeterd
worden en wat is
hiervoor nodig?
• Contact met VDAB, OCMW,
RVA, HvN, Onthaalbureau, …
• Extra ondersteuning
• ...
Hartelijk bedankt voor je input!
Karolien Colson en Tanya Daniëls
54
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 54
3/6/2014 3:29:21 PM
6.4 BIJLAGE - Enquête cursisten face to face
Dit hielp mij
Dit hield mij tegen
ik en mijn privé
steun omgeving
persoonlijke zaken
gezondheid
geen/weinig steun omgeving
alleenstaand
cultuur/geloof
persoonlijke zaken
administratie
ondersteuning papierwerk
duidelijke uitleg
regeling VDAB-OCMW-kindergeld is
duidelijk
geen ondersteuning papierwerk
niet weten waarheen voor wat
onduidelijk VDAB-OCMW-kindergeld
ontvangst/opvang
tijd en tempo
duidelijke afspraken
vriendelijke ontvangst
onvriendelijk
onduidelijk waar wat
communicatie niet duidelijk
financiën
VDAB-contract
kosten opleiding
kindergeld
gespreid betalen
carpool
geen budget voor pc en internet
kosten materiaal voor opleiding
vervoerskosten
infrastructuur
gebruik laptops
parkeergelegenheid
goede ligging
geen eigen klas
eetzaal
ligging
groep/klas
herkenning/erkenning
steun van klasgenoten
inhoudelijke hulp
onveilig gevoel
geen herkenning
te grote groep
55
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 55
3/6/2014 3:29:21 PM
Dit hielp mij
Dit hield mij tegen
leerkracht/begeleiding
tijd en ruimte
les op maat
ondersteuning/extra
goede communicatie
onbegrip
te weinig tijd/ geduld/ aandacht
verwachtingen te hoog
communicatie niet goed
afronden
ondersteuning in verdere stappen
loslaten wordt begeleid
voelt afgerond
nazorg
het onbekende
hoe solliciteren
geen afscheid
zorg
aandacht
contact met begeleiding
begrip voor moeilijkheden
communicatie via Smartschool
geen of te veel zorg
onbekend lokaal
onbekende/is geen leerkracht
communicatie via Smartschool
leerstof/taken
extra uitleg
functionele lessen
leerstof is goed van niveau
taakbelasting
faalangst
te moeilijke leerstof
andere
/
/
3 belangrijke positieve factoren
1
2
3
3 belangrijke negatieve factoren
1
2
3
56
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 56
3/6/2014 3:29:22 PM
6.5 BIJLAGE - Enquête cursisten e-mail
VIA SMARTSCHOOL:
Beste cursist
We zijn aan het onderzoeken waarom cursisten afhaken en welke ondersteuning hen doet volhouden.
Zou je met een antwoord op beide vragen ons willen helpen ons onderzoek te vervolledigen?
Vraag 1: Welke factoren helpen je/hebben je geholpen om de opleiding vol
te houden?
Vraag 2: Welke hindernissen ervaar je/heb je ervaren bij het volgen van de
opleiding?
Bedankt voor je feedback!
Karolien Colson en Tanya Daniels
Project CVLZ
57
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 57
3/6/2014 3:29:22 PM
6.6 BIJLAGE - Uitnodiging Grundtvig workshop
58
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 58
3/6/2014 3:29:22 PM
59
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 59
3/6/2014 3:29:22 PM
LUISTEREN
Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij begint mij adviezen te geven
dan doe je niet wat ik je vraag.
Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij begint mij te vertellen waarom
ik iets niet zo moet voelen als ik het voel,
dan neem je mijn gevoelens niet serieus.
Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij denkt dat je iets moet doen om
mijn problemen op te lossen,
dan laat je mij in de steek,
hoe vreemd dat ook mag lijken.
Dus, alsjeblieft, luister alleen maar naar
me en probeer me te begrijpen.
En als je wilt praten, wacht dan even en
ik beloof je dat ik op mijn beurt naar jou
zal luisteren.
- Leo Buscaglia -
Een uitgave van de stuurgroep Kwetsbare groepen
V.U. CVLZ vzw, Christiane Vanvinckenroye, Universiteitslaan 3 (H5.27), 3500 Hasselt
[email protected] - www.cvlz.be
Kwetsbare groepen NL A5boekje test14 6maart2014.indd 60
3/6/2014 3:29:24 PM

Download Report