Verandering van tijdperk: Nederland kantelt

08 december 2014
VERSLAG LESSEN MAATSCHAPPIJ NATIONAAL
Verandering van tijdperk: Nederland kantelt
Janneke Rutgers
YP-redacteur
Gebiedsontwikkeling.nu
| KRIMP Onderzoek &
Advies | Radboud
Universiteit
Op 27 november presenteerde Jan Rotmans in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam zijn nieuwe
initiatief ‘Nederland Kantelt’ en zijn nieuwe boek ‘Verandering van tijdperk: Nederland
kantelt’.
Lessen uit “Verandering van tijdperk: Nederland kantelt”
Nederland bevindt zich op een kantelpunt. Vergelijkbaar met de transitie die aan
het einde van de negentiende eeuw plaatsvond.
De kanteling vindt op drie niveaus plaats: systemisch, organisatorisch en
persoonlijk.
Kennis delen is de nieuwe machtsfactor.
Het platform ‘Nederland Kantelt’ wil zichtbaar maken hoe breed en groot de vernieuwingsbeweging
in Nederland is. Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, wil
vernieuwers verbinden en van elkaar laten leren op negen verschillende terreinen: onderwijs, zorg,
energie, voedsel, bouw, ruimte, water, kunst/cultuur en financiën.
De avond draaide vooral om de vraag: hoe gaan we Nederland kantelen? Met het tonen van het
Pinguïn-filmpje [http://www.janrotmans.nl/videos/follow-the-penguins] introduceerde Rotmans de
koplopers, verbinders en kantelaars. Om een kanteling te kunnen bewerkstelligen heb je volgens
hem een combinatie van deze drie nodig. Dit zijn typen mensen die ieder een cruciale rol vervullen
binnen het kantelproces.
Doel van ‘Nederland Kantelt’ is om het aantal actief betrokken mensen bij de
vernieuwingsbeweging in vijf jaar te vertienvoudigen: van 250.000 mensen naar 2.5 miljoen. De
stelling is dat wanneer 20% (het kritische omslagpunt) van de mensen kantelt, de overige 80% ook
volgt.
Om de vernieuwingsbeweging zichtbaar te maken en verbindingen te leggen is er een digitaal
kantelplatform ontwikkeld: www.nederlandkantelt.nl [http://www.nederlandkantelt.nl] . Hier kunnen
mensen ondersteuning krijgen van een kantelteam met verbinders uit allerlei regio’s in Nederland.
Waarom?
Nederland bevindt zich volgens Rotmans in een kanteling, een grote transitie. Rotmans maakt in zijn
verhaal de vergelijking met de transitie in het tweede deel van de negentiende eeuw, waarin drie
fundamentele veranderingen plaatsvonden: (1) het tweede deel van de industriële revolutie; (2) een
machtswisseling door de opkomst van een nieuwe middenklasse; (3) de modernisering van de
samenleving. Destijds zijn de huidige sociale en economische systemen ontwikkeld.
Volgens Rotmans bevinden we ons momenteel in een meervoudige crisis: een economische crisis,
een ecologische crisis en een institutionele crisis. Hij ziet dit als een positief moment waarop de
kanteling plaatsvindt. “Crisis betekent in het Chinees immers ook kans.”
“We zijn de menselijke maat kwijt”, aldus Rotmans. “Systemen zijn alleen maar efficiënter
geworden. We zijn nu op zoek naar nieuwe waarden, vertrouwen.” Met deze woorden duidt hij de
morele crisis waarin de samenleving verkeert en schetst hij de beweging van onderop. We moeten
van systeemwaarden naar ‘menswaarden’. Van doelmatigheid naar aandacht en tijd, van efficiency
naar vertrouwen, van controle en beheersing naar ruimte, van regelzucht naar keuzevrijheid en van
kosten/baten naar kwaliteit.
Wat?
Rotmans definieert kantelen als radicaal anders denken, doen en organiseren. “Niet minder slecht,
maar goed. Niet minder vuil, maar schoon. Niet efficiënter, maar menselijk. Niet grootschalig, maar
kleinschalig. Hiervoor zal het ‘nieuwe’ omarmt moeten worden.”
De kanteling moet plaatsvinden op drie niveaus: systemisch, organisatorisch persoonlijk. Van de
oude orde gaan we naar de nieuwe orde, waarin het denken vanuit coöperaties gebruikelijk is. De
afgelopen 5 jaar heeft er al een explosie plaatsgevonden van oprichting van corporaties. Op
organisatorisch niveau zijn vloeibare structuren, plat & horizontaal, zelfsturend en organisch de
kernwoorden. Tevens vindt er op persoonlijk vlak een kanteling plaats. Dit gaat met name over het
overwinnen van angsten en reflectie.
Kantelaar, koploper en verbinder
Na de overhandiging van het eerste exemplaar van het boek aan Freek de Jonge werd gesproken
met Claire Boonstra (kantelaar), Ronald van den Hoff (koploper) en Jente de Vries (verbinder).
Vanuit hun dagelijkse werkzaamheden werd er ingezoomd op de rollen van kantelaar, koploper en
verbinder.
Claire Boonstra (Operation Education) wil het onderwijs bewust maken van het stellen van
fundamentele vragen: waartoe dient het onderwijs? Kantelaars houden zich volgens haar bezig met
het stellen van deze fundamentele vragen en iedereen kan een kantelaar zijn. Ronald van den Hoff
(Society 3.0) vertelde over de Society 3.0 waarin het sociale kapitaal onderdeel is van de gevestigde
orde. In deze samenleving wordt er gewerkt op basis van gelijkwaardigheid. Jente de Vries
(Kromkommer) bevestigt dat er een grote kracht zit in het delen van kennis. “Alleen wanneer je je
idee deelt, kom je echt verder.” Dit sluit aan bij het betoog dat Jan Rotmans eerder op de avond
hield. Kennis delen is de nieuwe machtsfactor, vertrouwen is hierin een belangrijk component.
Boek
In zijn boek ‘Verandering van tijdperk: Nederland kantelt’ schetst Rotmans de kantelperiode waarin
Nederland zich bevindt. Het boek is de opvolger van ‘In het oog van de orkaan’ en hij beschrijft
vooral de ontwikkelingen in de sectoren onderwijs, zorg, energie en financiën. Tevens stelt hij een
aantal koplopers, verbinders en kantelaars voor, die binnen deze ontwikkelingen een essentiële rol
spelen.
Websites
- Website platform Nederland kantet [www.nederlandkantelt.nl]
- Boek ‘Verandering van tijdperk: Nederland kantelt’ – Jan Rotmans
[http://www.aeneas.nl/veranderingvantijdperk]
Zie ook:
- Nieuwe transformatie vraagt om sturingsmix [http://www.gebiedsontwikkeling.nu/artikel/14345nieuwe-transformatie-vraagt-om-sturingsmix]
- Crisis creëert ruimte [http://www.gebiedsontwikkeling.nu/artikel/14097-crisis-creeert-ruimte]
Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus. [http://disqus.com/?
ref_noscript] comments powered by Disqus [http://disqus.com]

Download Report