12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen WO I: voorspel en gevolgen Een serie lezingen voor Europe Direct Bibliotheek Rotterdam door: Feico Houweling www.hoorgeschiedenis.nl Titeldia serie www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 12 september De Eerste Wereldoorlog: voorspel en hoofdlijnen 10 oktober Frankrijk: rancune en radeloosheid 14 november Duitsland: het verleden als model voor de toekomst 12 december Engeland: een afbrokkelend imperium 2015 9 januari Rusland: een reus op lemen voeten 13 februari Oostenrijk en de Balkan, een politieke prairiebrand 13 maart De Vrede van Versailles, op weg naar een nieuwe oorlog www.hoorgeschiedenis.nl Website sheets Europe Direct 2014 WO I –voorspel en gevolgen Mail: [email protected] 3 1 12-11-2014 Europa rond 1900 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Wilhelm II, keizer van Duitsland Poincaré, president van Frankrijk (Napoleon III, keizer van Frankrijk) Koning George III, keizer van India Frans-Josef, keizer van Oostenrijk Nicolaas II, tsaar (= keizer) van Rusland Mehmet V, sultan (hier: keizer) van Turkije Leopold II, koning der Belgen, 'keizer v.d. Congo' 4 Overzicht keizerrijken www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Romeins Keizerrijk 14-476 Byzantium 395-1453 (Heilig) Roomse Rijk 800-1806 Ottomaans Rijk 1302-1922 Rusland v.d. tsaren 1547-1917 Napoleon I Keizerrijk Duitsland 1871-1918 Napoleon III Oostenrijkse keizer 1804-1918 5 www.hoorgeschiedenis.nl Duitsland 1914 WO I –voorspel en gevolgen 1871-1918 Het Duitse Rijk aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog 6 2 12-11-2014 Deutschlandlied www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Deutschlandlied 1841 August Heinrich Hoffmann von Fallersleben Musik 1797 Joseph Haydn Kaiserhymne Deutschland, Deutschland über alles, Über alles in der Welt, Wenn es stets zu Schutz und Trutze Brüderlich zusammenhält, Von der Maas bis an die Memel, Von der Etsch bis an den Belt 7 Bismarck en oorlogen www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1862 Otto von Bismarck premier (tot 1890) 1866 Vorming Noord-Duitse Bond Deense oorlog 1866 Oorlog met Oostenrijk 1870/1 Oorlog met Frankrijk 1871 Duitse Keizerrijk (Versailles, Wilhelm I) Otto von Bismarck 1815-1898 8 Hindenburg en Von Schlieffen www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen • • • • • aristocratisch conservatief monarchistisch nationalistisch (Pruisen) wars van cultuur »Verteidigung ist weiblich, der Angriff männlich«, Alfred von Schlieffen 1833-1913 Paul von Hindenburg 1847-1934 Foto Bundesarchiv Bildarchiv Preußischer Kulturbesitz 9 3 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl Keizerlijk Duitsland met Pruisen WO I –voorspel en gevolgen 1871-1918 Pruisen domineert keizerlijk Duitsland www.hoorgeschiedenis.nl 10 Titeldia HRR tot keizerlijk Duitsland WO I –voorspel en gevolgen Van het Heilig Roomse Rijk tot Keizerlijk Duitsland onder Pruisen 11 www.hoorgeschiedenis.nl Frankisch rijk onder Karel de Grote WO I –voorspel en gevolgen Het Rijk der Franken onder Karel de Grote 12 4 12-11-2014 880 Verdrag Ribemont www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 880 Lodewijk III de Jonge 835-882 Verdrag van Ribemont Lodewijk III van Frankrijk 863-882 Karloman van Frankrijk 867-884 13 www.hoorgeschiedenis.nl Nederlandse geschiedenis 2 WO I –voorspel en -gevolgen 936-973 Otto 1 (de Grote ) Het Heilig Roomse Rijk in 973 14 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Maarten Luther 1483-1546 De aflaat "Met volmacht van de meest Heilige en in erbarmen voor jou, spreek ik je vrij van alle zonden en misdrijven en verlaag al je straffen naar tien dagen. Johannes Tietzel 5 12-11-2014 Godsdienstvrede Augsburg www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Duitse Reformatie Vorsten trekken de macht over hun gebied naar zich toe 1556 Godsdienstvrede van Augsburg cuius regio, eius religio 16 Luther en Frederik III bijbelomslag www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Nieuwe balans Paus - keizer wordt vorst - theologen 17 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen So mög, o Fürst, der Winkel deines Landes Ein Vorbild deiner Tage sein! Du kennest lang die Pflichten deines Standes Und schränkest nach und nach die freie Seele ein. Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) Ilmenau 6 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Den guten Wirt beruft man zum Berater Ein jeder sei zu Hause Vater, So wird der Fürst auch Landesvater sein Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) 1817 www.hoorgeschiedenis.nl Titeldia Moderne Duitsland WO I –voorspel en gevolgen Pruisen –de ‘ gemaakte’staat 20 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Protestante modelstaat Aanwezig: kerk universiteit Benodigd: Land Vorst Leger Volk 21 7 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl Noord-Duitsland na 1648 WO I –voorspel en gevolgen het Noorden van Duitsland na de Dertigjarige Oorlog (1648) Ontvolking Versplintering Geen tradities 22 www.hoorgeschiedenis.nl Pruisen tot 1200 WO I –voorspel en gevolgen Pruisen tot aan 1200: Het gebied van de Baltische volksstam 1237 - 1525 Duitse Orde 23 www.hoorgeschiedenis.nl Oost-Pruisen WO I –voorspel en gevolgen Oost-Pruisen 1535 Secularisering: Hertogdom Pruisen (luthers) - na de Duitse Orde 1618 - 1701 Personele unie Brandenburg-Pruisen 24 8 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl Groei Pruisen 1618 WO I –voorspel en gevolgen 1618 Pruisen (oost) Brandenburg (west) 25 www.hoorgeschiedenis.nl Groei Pruisen 1763 WO I –voorspel en gevolgen 1763 Pruisen en Brandenburg na de Zevenjarige Oorlog 26 www.hoorgeschiedenis.nl Groei Pruisen 1866 WO I –voorspel en gevolgen 9 12-11-2014 Pruisen koningen Friedrich Wilhelm www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1640 –1688 Friedrich Wilhelm von Brandenburg, der Große Kurfürst 1688 1713 1740 1786 1797 1840 Kurfürst Friedrich III = König Friedrich I von Preußen Friedrich Wilhelm I, der Soldatenkönig Friedrich II der Große Friedrich Wilhelm II Friedrich Wilhelm III Friedrich Wilhelm IV –1713 –1740 –1786 –1797 –1840 –1861 Haalt protestanten naar Pruisen-Brandenburg • staand leger • opbouw van de marine • kolonieën (Ghana) slavenhandel • economische hervorming • absolutistisch bestuur 28 www.hoorgeschiedenis.nl Pruisen koningen Friedrich III / I WO I –voorspel en gevolgen 1640 –1688 Friedrich Wilhelm von Brandenburg, der Große Kurfürst 1688 –1713 Kurfürst Friedrich III = König Friedrich I von Preußen 1713 1740 1786 1797 1840 Friedrich Friedrich Friedrich Friedrich Friedrich –1740 –1786 –1797 –1840 –1861 Wilhelm I, der Soldatenkönig II der Große Wilhelm II Wilhelm III Wilhelm IV ‘ Der krumme Fritz‘ 1701 Pruisen wordt een monarchie 29 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1640 –1688 1688 –1713 Friedrich Wilhelm von Brandenburg, der Große Kurfürst Kurfürst Friedrich III = König Friedrich I von Preußen 1713 –1740 Friedrich Wilhelm I, der Soldatenkönig 1740 1786 1797 1840 –1786 –1797 –1840 –1861 Friedrich Friedrich Friedrich Friedrich II der Große Wilhelm II Wilhelm III Wilhelm IV 1710 Königliche Haupt- und Residenzstadt Berlin 1709 1755 inwoners 55.000 100.000 militairen 5.000 26.000 10 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1732 Friedrich Wilhelm I empfängt 14.000 Protestanten aus Salzburg 31 Pruisen koningen Frederik de Grote www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1640 –1688 1688 –1713 Friedrich Wilhelm von Brandenburg, der Große Kurfürst Kurfürst Friedrich III = König Friedrich I von Preußen 1713 –1740 Friedrich Wilhelm I, der Soldatenkönig 1740 –1786 Frederik II de Grote 1786 –1797 1797 –1840 1840 –1861 Friedrich Wilhelm II Friedrich Wilhelm III Friedrich Wilhelm IV 32 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Und so war ich denn auch preußisch oder, um richtiger zu reden, fritzisch gesinnt: denn was ging uns Preußen an. Es war die Persönlichkeit des großen Königs, die auf alle Gemüter wirkte. Ich Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) freute mich mit dem Vater unserer Siege. Dichtung und Wahrheit 11 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1740 –1786 Friedrich der Große Der 'Alte Fritz' www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Kartoffelanbau 1740 –1786 Friedrich der Große Der 'Alte Fritz' www.hoorgeschiedenis.nl einde HRR, kaart Austerlitz WO I –voorspel en gevolgen Het einde van het Heilig Roomse Rijk 1803 Napoleon reorganiseert Heilig Roomse Rijk 1804 Napoleon kroont zichzelf tot keizer Stichting Keizerrijk Oostenrijk (Frans I) 1805 Napoleon verslaat Oostenrijk en Rusland bij Austerlitz 1806 Opheffing Heilig Roomse Rijk Stichting Rijnbond, 36 12 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl 1803 Reichsdeputationshauptschluss WO I –voorspel en gevolgen 1803 Napoleon dwingt het Duitse rijk tot een reorganisatie Reichsdeputations hauptschluss aantal soevereine staten: 1.800 -> 60 dass (...) die Ueberlassung der Lande der linken Rheinseite nicht nur gewilliget, sondern auch wegen des dadurch auf solcher Rheinseite entstehenden Verlustes die Grundlage der Entschädigung durch Säcularisationen angenommen... 37 www.hoorgeschiedenis.nl Keizer Frans I Oostenrijk WO I –voorspel en gevolgen Keizer Frans I van Oostenrijk (1797-1835) 1804: Verheffing aartshertogdom Oostenrijk tot keizerrijk 1806: Afstand van keizerstitel van het Heilige Roomse Rijk ‚ Omdat ik ervan ben overtuigd dat het volkomen onmogelijk is om de plichten van het keizerlijk ambt nog langer te vervullen, ben ik het aan mijn principes en waardigheid verschuldigd af te zien van een kroon.‘ 38 www.hoorgeschiedenis.nl Duitsland 1800 kaart WO I –voorspel en gevolgen 1815-1866 Duitse Bond 1866-1871 Noord-Duitse bond Kaart: Wikimedia Commons, bewerking F. Houweling 39 13 12-11-2014 www.hoorgeschiedenis.nl General-Feldmarschall WO I –voorspel en gevolgen 1864 Denemarken (Sleeswijk-Holstein Duits) 1866 Oostenrijk (Hegemonie Pruisen) 1870 Frankrijk (keizerrijk) General-Feldmarschall Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke (1800-1891) 40 www.hoorgeschiedenis.nl Versailles 1870 WO I –voorspel en gevolgen De proclamatie van Wilhelm I tot Duits keizer te Versailles (Spiegelzaal) op 18 januari 1871 Anton von Werner (1843-1915), Wikimedia Commons www.hoorgeschiedenis.nl 41 Duitsland 1914 WO I –voorspel en gevolgen 1871-1918 Het keizerrijk ‘ hersteld’aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog 42 14 12-11-2014 1878 Congres van Berlijn www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1878 Congres van Berlijn Deelnemers: Duitsland Engeland Frankrijk Rusland Oostenrijk-Hongarije Turkije Reichskanzlerpalais Oplossing ‘ Oosterse kwestie’ : • Bulgarije ingekrompen • Roemelië terug naar Osmanen • Oostenrijk-Hongarije bezet BosniëHerzegowina (gevechten) 43 Duitse koloniën www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Duitse koloniën in Afrika: Duits-Oost-Afrika Duits-Zuidwest-Afrika Duits-Witu Duits-Kameroen Togoland / Togo 1885 1884 1885 1884 1884 Duitse koloniën in Azië Duits Pachtgebied Kiautschou Duitse concessie in Tianjin 1897 1899 Duitse koloniën in Oceanië: Duits-Nieuw-Guinea Duits-Samoa 1884 / 1889 1900 44 HRR hersteld www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen 1900 Duitsland is weer een machtig, maar ‘ nationaal’keizerrijk 45 15 12-11-2014 Frischer, fröhlicher Krieg www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen Zomer 1914 “Ein frischer, fröhlicher Krieg!” Foto: n/b 46 www.hoorgeschiedenis.nl WO I –voorspel en gevolgen WO I: voorspel en gevolgen 12 december Engeland: een afbrokkelend imperium Een serie lezingen voor Europe Direct Bibliotheek Rotterdam door: Feico Houweling www.hoorgeschiedenis.nl 16
© Copyright 2024 ExpyDoc
