Adaptief wegbeheer

DOSSIER - Wegenbouw & Verkeer
Adaptief wegbeheer gaat uit van daadwerkelijk gebruik van de weg
Besparen op beheer en
onderhoud wegen
Adaptief wegbeheer kan gemeenten kosten besparen: tot
wel 30 procent. Bij deze vorm
van wegbeheer wordt niet alleen naar de technische eisen
gekeken, die voorheen altijd
als uitgangspunt werden genomen. Adaptief wegbeheer
gaat uit van het daadwerkelijk
gebruik van de weg.
N. Ekelmans
Vanwege bezuinigingsmaatregelen nemen veel
gemeenten de kosten voor beheer en onderhoud van hun assets onder de loep. Zo kijkt de
gemeente Bernheze kritisch naar haar eigen beleid op het gebied van beheer en onderhoud
van wegen. Samen met advies- en ingenieursbureau Movares ontwikkelde zij een nieuwe methode om kosten te besparen: adaptief wegbeheer. Het resultaat is een helder onderbouwde
visie op de ontwikkeling van de wegenstructuur
en omgeving en een jaarlijkse kostenreductie
van tussen de 20 en 30 procent.
Structureel kosten reduceren
Met adaptief wegbeheer kiest de gemeente
Bernheze voor een andere aanpak. Harold Soffner, beleidsmedewerker bij de gemeente: “We
zochten naar een manier om structureel de kosten voor beheer en onderhoud te reduceren, op
een weldoordachte manier. Dus niet zomaar
maatregelen schrappen, maar op basis van een
goed onderbouwde visie keuzes maken. Traditioneel vormen de technische eisen het uitgangspunt. Inspecties en maatregelen op en aan wein 't kort - Adaptief wegbeheer
Bij adaptief wegbeheer wordt het daadwerkelijke gebruik van wegen in kaart gebracht
Wanneer het gewenste en daadwerkelijk gebruik niet overeenstemmen, is er een knelpunt
Die knelpunten kunnen via deze methode integraal worden aangepakt
Deze manier van werken biedt bestuurders de
mogelijkheid te kiezen in het wegbeheer
22
Land+Water nr. 3 - maart 2014
gen richten zich alleen op de technische staat
van de verharding die wordt gerelateerd aan
(Crow-)normen. De ‘echte’ werkelijkheid is echter
contextgevoelig. Adaptief wegbeheer gaat uit
van het daadwerkelijke gebruik van de weg en
de omgeving waarbinnen die weg is gelegen en
beschouwt de weg in zijn totale context. Dit leidt
tot een andere manier van assetmanagement
die in ons geval een aanzienlijke kostenreductie
oplevert.” Na een intensief traject hebben medewerkers van verschillende disciplines van de gemeente – onder meer openbare ruimte, verkeer,
beheer- en onderhoud – samen met Movares in
workshops een visie op adaptief wegbeheer ontwikkeld. Ze analyseerden en bekritiseerden functies van wegen, stelden prioriteiten en brachten
risico’s in beeld. Het resultaat is een rijkere vorm
van wegbeheer, gestoeld op een stevige onderbouwing, die voldoende ruimte biedt aan College en Raad om daadwerkelijk te kiezen welke
kwaliteit ze op welke plek willen toepassen.
Inzicht in risico’s
Want waarom worden rustige landwegen waar
alleen bestemmingsverkeer, tractoren en enkele
recreatieve fietsers gebruik van maken onderhouden op topkwaliteit, net als de hoofdverbindingen die zeer intensief worden gebruikt? Soffner: “Onze wegen liggen er prima bij, op sommige plekken zou het best wat minder kunnen.
Minder onderhoud plegen kan echter niet zonder inzicht in de risico’s die dit met zich meebrengt. Die risico’s hebben we in een vroeg stadium in kaart gebracht, waardoor we maatregelen om de kans op ongevallen en schade te
verkleinen eenvoudig kunnen integreren in de
beheerprofielen die we hebben geformuleerd.
Op die manier is snel inzichtelijk wat er moet gebeuren indien zich een ongewenste situatie
voordoet en kan er snel en adequaat worden gehandeld. Daardoor is de veiligheid van de weg
altijd gewaarborgd, ook bij minder intensief onderhoud.”
Een van de aanleidingen om veranderingen in
het wegbeheer aan te brengen, vormde de behoefte om meer inzicht te krijgen in de totstandkoming van beheermaatregelen en kosten. Soffner: “Voorheen werden de kosten voor wegbeheer vooraf ingeschat en gebudgetteerd op
basis van de ervaring en het ‘onderbuikgevoel’
van de wegbeheerder. Hierbij werd gebruikgemaakt van een beheerpakket dat op ondoorzichtige wijze maatregelen genereerde. Maatregelen
die vaak niet nodig zijn en bovendien erg hoge
kosten met zich meebrengen. Kortom, het systeem was niet transparant en bood geen moge-
De wegbeheerder kan ervoor kiezen om langs
een weg waarvan de bermen regelmatig kapot
worden gereden door (ongewenst) sluipverkeer
een waarschuwingsbord te plaatsen met ‘zachte
berm’. De weggebruiker zal hierop moeten
anticiperen, door bijvoorbeeld zijn snelheid aan
te passen. Het sluipverkeer kan hierdoor minder
hard doorrijden, waardoor de route minder
aantrekkelijk wordt.
lijkheid om keuzes te maken. Het was daardoor
moeilijk de soms hoge kosten voor beheer uit te
leggen aan onze bestuurders. Door nu nadrukkelijk de gegevens over de beeldkwaliteit, risico’s, kosten en maatregelen bij College en Raad
neer te leggen, stellen wij ons bestuur in staat
datgene te doen wat ze moet doen: kiezen!”
Veilig niveau
Bijkomend voordeel is dat de verantwoordelijkheid voor de wegenstructuur nu niet meer alleen bij de wegbeheerder ligt, maar ook bij de
gebruiker. Op het moment dat de beeldkwaliteit
van de weg afneemt, zal de wegbeheerder ervoor zorgen dat deze veilig blijft. De gemeente is
hiervoor immers verantwoordelijk.
Die verantwoordelijkheid betekent echter niet
dat altijd reparatie tot topkwaliteit nodig is. De
wegbeheerder zal de keuze maken, kijkend naar
Adaptief wegbeheer gaat uit van het daadwerkelijke gebruik van de weg en de omgeving
waarbinnen die weg is gelegen en beschouwt de
weg in zijn totale context.
het (gewenst) gebruik, welk kwaliteitsniveau nodig is. Soms kan met minder ingrijpende maatregelen de weg op een veilig niveau worden gebracht.
Tegelijkertijd zal het gedrag van de weggebruiker
op de situatie moeten worden afgestemd. Herstel
tot het niveau topkwaliteit is immers zinloos als
de weg kapot gaat door oneigenlijk gebruik zoals
te hard rijden.
Daar waar gebruik en vormgeving van de weg
niet bij elkaar passen, ontstaat vaker en grovere
schade. De wegbeheerder moet hier onevenredig
vaak terugkomen en maakt hogere kosten. Deze
wegen vormen knelpunten die vragen om een integrale en structurele oplossing. Linda van Tilborg, landschapsontwerper bij Movares: “In onze
integrale visie maken we keuzes in welk gebruik
wenselijk is op een weg. Door bestaand en gewenst gebruik naast elkaar te leggen, wordt duidelijk waar knelpunten zitten. Nu nog komt de
druk van deze knelpunten onterecht op de wegbeheerder en het beheer- en onderhoudsbudget
terecht. Dat is met de nieuwe methode niet meer
aan de orde. Structurele knelpunten worden integraal – dus door een integraal team waar de wegbeheerder onderdeel van uitmaakt – opgelost.”
Cyclisch proces
Adaptief wegbeheer streeft dus niet naar stan-
daardisatie, maar naar een doeltreffende vorm
van wegbeheer, die gebruikmaakt van de kennis
en kunde van zowel de wegbeheerder als de gebruiker, en die dit op een formele wijze structureert en verankert. Het is een cyclisch proces
waarbij het beleid en de maatregelen periodiek
worden bezien en herijkt. Er wordt gekeken naar
de totale levensduur van de wegen en de effecten van de gekozen maatregelen. Dit leidt tot
een doeltreffend maatregelenpakket, passend
bij het gewenste gebruik. Want meer dan alleen
de staat van de verharding vertellen klachten,
gebruik en misbruik, bepaalde gebeurtenissen
en beelden en ervaringen van bewoners hoe
een weg werkelijk wordt gebruikt. De wegbeheerder weet als geen ander wat er speelt in een
gemeente. Zijn vakmanschap, ondersteund door
informatie van bewoners en gebruikers, is het
vertrekpunt voor adaptief wegbeheer.
Tekenen bij het kruisje
“De theorie van adaptief wegbeheer is al langer
bekend”, zegt Van Tilborg. “Het is alleen nog niet
eerder op deze schaal toegepast. Samen met de
gemeente vormen we nu een tweespan om de
theorie om te zetten in praktijk en dit toe te passen op de gehele wegenstructuur van de gemeente. We zien dat door deze manier van werken de betrokkenheid van bestuurders en beleidsmakers vergroot. Bovendien zijn de te
maken keuzes nu beter te onderbouwen.” Soffner: “Voorheen mocht de politiek alleen tekenen
bij het kruisje. Nu hebben bestuurders wat te
kiezen. Zij kunnen aangeven welke kwaliteit zij
op welke plek willen. Dat geeft de politiek terug
waarvoor zij in het leven is geroepen: het maken
van keuzes.”
Bestuurders kunnen nu aangeven welke kwaliteit zij op welke plek willen hebben.
Nathalie Ekelmans is redacteur bij Movares.
Land+Water nr. 3 - maart 2014
23

Download Report