(Oude dijk) en PH 139 (Boswinkel)

OPDRACHT
“Beschilderen fietstunnels RW35: Oude Dijk en Boswinkel”
NIEUWE UITVRAAG
De opdracht voor het beschilderen van vier fietstunnels in Enschede Zuid is eind vorig jaar uitgezet
door TETEM productie in opdracht van de gemeente Enschede. De ontwerpen voor de tunnels
Zuiderval en Knalhutteweg zitten momenteel in de beoordelingsfase. Voor het beschilderen van de
tunnels Oude Dijk en Boswinkel is wegens te weinig aanmeldingen gekozen om de opdracht te
herzien, een nieuwe uitvraag uit te schrijven en deze uitvraag toe te lichten middels een speciale
informatiebijeenkomst voor de kunstenaars, jongerengroepen en juryleden uit de klankbordgroep.
Kunstenaars die eerder een ontwerp hebben ingediend voor deze twee tunnels, zijn welkom opnieuw
mee te doen; let er wel op dat de nieuwe inzending en ontwerp voldoen aan de nieuwe opdracht.
INFORMATIEBIJEENKOMST
Voor het beschilderen van de fietstunnels Oude Dijk en Boswinkel wordt een speciale bijeenkomst
georganiseerd. Kunstenaars, jongerengroepen en juryleden worden uitgenodigd om kennis te maken
met de processen die komen kijken bij het uitvoeren van zo’n kunstopdracht. Wat is de structuur van
de opdracht, wat moet je doen om aan de opdracht te voldoen, hoe kunnen kunstenaars en jongeren
samenwerken en hoe worden de schetsontwerpen beoordeeld?
De informatiebijeenkomst is op maandag 17 februari van 19.30-21.00 (inloop vanaf 19.00) in
TETEM kunstruimte, Stroinksbleekweg 16, Enschede. Deelname is gratis. Kunstenaars die aanwezig
willen zijn kunnen zich voor 16 februari aanmelden via [email protected].
Aanwezigheid tijdens de bijeenkomst wordt geadviseerd, maar is niet verplicht voor het aanmelden
voor de opdracht.
TUNNELS
In Enschede-Zuid liggen diverse tunnels die veelvuldig door het langzaam verkeer gebruikt worden.
Deze tunnels worden als sociaal onveilig en onprettig ervaren door de gebruikers. Dit blijkt ook uit een
uitgevoerde enquête-onderzoek in 2011 in het kader van de Fietsvisie 2012-2020. Hieruit blijkt dat
met name de fietstunnels naar de zuidwijken als sociaal onveilig en onprettig worden ervaren. Deze
fietstunnels onder de RW35, te weten de Oude Dijk en Boswinkel verbinden de zuidwijken met het
centrum (zie kaart bijlage 1). Daarom heeft de gemeente Enschede de wens om de belevingswaarde
van deze tunnels te verbeteren. Het betreft de volgende fietstunnels:
1. PH 138: RW35: fietstunnel Oude Dijk- Helmerzijdeweg.
2. PH 139: RW35: fietstunnel Boswinkel (verbinding Broekheurnerrondweg- ZuidHollandlaan/Belgiëlaan)
De huidige tunnels worden vaak als landschap ontsierend ervaren. Met het verfraaien van de tunnels
met een duurzame beschildering wordt aan de tunnels een andere belevingswaarde meegegeven.
De gemeenteraad heeft op 5 mei 2013 besloten om een budget beschikbaar te stellen om de sociale
veiligheid van deze tunnels te verbeteren, onder andere door de tunnels te voorzien van een
figuratieve beschildering en aanpassing van de openbare verlichting gedurende de donkere
wintermaanden. Deze opdracht heeft betrekking op het verfraaien van de bovengenoemde twee
fietstunnels van de zuidwijken naar het centrum (zie bijlage 2).
1
OPDRACHT
Ontwerp (en indien geselecteerd) vervaardig een figuratieve beschildering voor één of meerdere
fietstunnels. De figuratieve beschildering moet passen in de omgeving of juist voor een vervreemdend
effect zorgen. De locatie en omgeving van de tunnel(s), evenals de kwaliteit van de figuratieve
schildering, zijn van belang. In de beoordeling speelt de ervaring van de fietsers mee. Het gebruik van
lichte kleuren en een vrolijk ontwerp worden in de beoordeling door de betrokken partijen
meegenomen.
Voor deze opdracht worden kunstenaars uitgenodigd om een schetsontwerp inclusief onderbouwing
in te dienen. Het inzenden van meerdere schetsontwerpen is mogelijk, met een maximum van 2
schetsontwerpen per tunnel.
TOELICHTING OP DE BEGRIPPEN ‘SCHETSONTWERP INCLUSIEF
ONDERBOUWING’
Binnen deze opdracht wordt onder schetsontwerp inclusief onderbouwing alle stukken, die de jury, de
ambtelijke en bestuurlijke opdrachtgever en de klankbordgroep nodig hebben om tot een afgewogen
oordeel te komen, verstaan. Te weten:
 Kunstenaar/ontwerper-info (zwart-wit): 1 A4 met contactgegeven en korte CV met als bijlage
referentieprojecten (max. 3 A4 pagina’s).
 Een ontwerp (1 bijlage in kleur op A3 formaat) van de figuratieve beschildering op basis van
situatietekening(en) (ge-photoshopte foto, of schets op foto, of schets). Geef op 1 A3 formaat
in kleur inzicht in het eindbeeld van alle (inclusief beide ingangen) te beschilderen
tunnelwanden (en of plafond). Het ontwerp wordt als het ware in de omgeving geplaatst. De
omgevingssituatie heeft hier betrekking op:
o a. de tunnelwanden
o b. de twee ingangen van de tunnel
o c. de omgeving van de tunnel
o d. facultatief het plafond van de tunnel
NB: het wegdek van de tunnel mag niet beschilderd worden.
De situatietekening(en) hoeft niet op een specifieke schaal te zijn, maar moet wel voorzien
zijn van maatvoering (maten moeten dus wel worden ingetekend) en de ontwerpen moeten
een duidelijk beeld in perspectief geven van de tunnel vanuit beide naderingsrichtingen
(ingangen plus beeld in de tunnel).
 Een materiaalstaat (zwart-wit) waaruit blijkt met welke primer/verf/spuitbussen etc. gewerkt
wordt (merknamen noemen in verband met de beoordeling van de kwaliteit van gebruikte
materialen).
 Een uitvoeringsbegroting (zwart-wit) welke inzichtelijk maakt wat de kosten voor honorarium,
materiaal en hulpmiddelen zijn.
 Een werkplan (zwart-wit) waaruit blijkt wanneer gestart kan worden met de uitvoer van de
opdracht en welke partijen bij de uitvoer betrokken worden (zorg dat de planning aansluit op
de data zoals genoemd onder het proces).
ALGEMENE VOORWAARDEN VAN TETEM PRODUCTIE
OPDRACHTEN




De oproep geldt voor afgestudeerde Nederlandse en buitenlandse kunstenaars die de
Nederlandse of Engelse taal beheersen.
De beschildering mag niet provoceren en geen politieke of aanstotelijke inhoud bevatten.
De kunstenaar dient in het bezit te zijn van een Kamer van Koophandel nummer of een
Verklaring arbeidsrelatie (VAR).
De kunstenaar is in staat een mondelinge als schriftelijke toelichting te geven op zijn of haar
werk.
2



Alleen volledig ingevulde en aangeleverde inzendingen (alle stukken zoals genoemd onder
“Toelichting op de begrippen schetsontwerp, inclusief onderbouwing” worden in behandeling
genomen).
De kunstenaar/ontwerper dient binnen 4 weken na oplevering de financiële afronding van de
opdracht te hebben aangeleverd. Indien de financiële afronding niet tijdig wordt aangeleverd
doet de kunstenaar hiermee afstand van zijn/haar honorarium en vervalt het recht op
materiaalkostenvergoeding.
Contact over deze opdracht is alleen mogelijk per e-mail. Telefonisch contact is niet mogelijk.
Zijn er vragen, controleer dan eerst goed of de antwoorden niet in de opdracht staan, zo niet
formuleer deze zorgvuldig per mail.
SPECIFIEKE EISEN DEZE KUNSTOPDRACHT














Het gaat om het beschilderen van alle wanden (inclusief beide ingangen) van de tunnel met
kwast of spuitbus, behalve het plafond (is facultatief). De kunstenaar mag zelf bezien of hij/zij
het plafond ook wil opnemen in het ontwerp. Dit moet dan wel duidelijk blijken uit het
ingeleverde ontwerp. In de tunnel Boswinkel bestaat de zijwand uit gewassen grindtegels en
gebakken wandtegels. Ook het beschilderen van deze wanden is optioneel.
Hoge kwaliteit in materiaalkeuze: duurzaam en weersbestendig (regen, sneeuw, UV, e.d.).
Voorafgaand aan het schilderwerk dienen de wanden schoongemaakt te worden. Dit is ook
onderdeel van de opdracht en de materiaalkosten en tijdinvestering dienen opgenomen te
worden in de onderbouwing van het schetsontwerp. Onder schoonmaken wordt verstaan het
zodanig reinigen en gereed maken van de ondergrond en de bodem dat deze beschilderd
kan worden. Bij het reinigen dient rekening te worden gehouden met de aanwezige openbare
verlichtingsarmaturen, deuren, sloten, e.d. Beschadiging hiervan is voor risico van de
kunstenaar.
Het ontwerp moet passen in de omgeving of juist voor een vervreemdend effect zorgen.
Het ontwerp moet iets concreets voorstellen (figuratief).
Het ontwerp mag prikkelen, maar geen aanstoot geven.
Het ontwerp mag niet uitnodigen om beklad te worden.
Indien dieren en/of planten in het ontwerp worden opgenomen, sterkt het tot aanbeveling om
gebruik te maken van de lijst van bedreigde dier- en plantensoorten die nog in Enschede
voorkomen (zie bijlage 3).
De kleurstelling van het materiaal moet overwegend in lichte kleurtinten zijn, zodat de tunnel
als prettig wordt ervaren. De kleurtinten van het ontwerp dienen dan ook overeen te komen
met de kleurtinten die daadwerkelijk bij de uitvoering gebruikt worden.
De tunnel moet tijdens de uitvoering van het ontwerp ten alle tijden toegankelijk blijven voor
het verkeer. Een gedeeltelijke afzetting tijdens de werkzaamheden is in overleg mogelijk. De
kunstenaar dient 4 weken voorafgaand aan de uitvoering dit tijdig te regelen in samenspraak
met TETEM kunstruimte. Dit kan door een mail te sturen met een duidelijke beschrijving op
welke plek van de tunnel, wanneer en hoe breed de afzetting nodig is. TETEM zal dit
vervolgens afstemmen met de politie en Stadsdeelbeheer zuid van de gemeente Enschede.
Zij beoordelen of en in welke mate de afzetting mogelijk is en zullen de afzetting kunnen
regelen. De kosten hiervan zijn voor rekening van de gemeente Enschede.
De kunstenaar is zelf verantwoordelijk voor de dagelijkse opslag/vervoer van zijn/haar
materiaal.
Eventueel in de tunnel aanwezige deuren, luiken of anderszins afgesloten ruimten dienen –
na de eventuele uitvoering van het ontwerp – toegankelijk te blijven voor de betreffende
gebruiker van de kast. Dit betekent dat sleutelgaten en/of handvaten e.d. herkenbaar en
bruikbaar moeten blijven.
De aanwezige verlichtingsarmaturen in/nabij de tunnel mogen niet beschilderd worden en
dienen ook vrij en schoon te blijven tijdens en na de voorbereiding (reiniging) en uitvoering
van de werkzaamheden.
De aanwezige openbare verlichting in de tunnel zal niet worden vervangen door LEDarmaturen of anderszins. Wel laat de gemeente vanaf 1 februari 2014 de openbare verlichting
3






in de donkere wintermaanden thans continue branden. De kunstenaar dient hiermee rekening
te houden met het ontwerp.
De beschildering moet tenminste 5 jaar bestendig zijn tegen weersinvloeden van buitenaf.
De beschildering moet door de kunstenaar direct na de oplevering van het ontwerp worden
voorzien van een anti-graffiti coating. De kunstenaar dient daarvoor in het plan van aanpak
reeds een offerte aan te leveren aan TETEM met de kosten voor de anti-graffiti coating en op
welke manier/door wie de coating wordt aangebracht. Na akkoord op de offerte door de
opdrachtgever en direct na de oplevering van het ontwerp dient de kunstenaar de anti-graffiti
coating aan te (laten) brengen. De formele eindoplevering gebeurt pas nadat de anti-graffiti
coating is aangebracht op de volledige beschildering en is de beschildering voor de formele
eindoplevering het risico van de kunstenaar.
De eigenaar van de tunnel (gemeente of Rijkswaterstaat) hebben het recht om ten alle tijden
de beschildering weer teniet te doen en behoeven deze niet te onderhouden of schoon te
maken (bijvoorbeeld doordat deze beklad of beschadigd is). De kunstenaar kan derhalve
geen rechten ontlenen.
De beschildering krijgt niet de formele status “kunst” mee en wordt derhalve niet opgenomen
in de gemeentelijke kunstcollectie.
De eigenaar van de tunnel heeft het recht om afbeeldingen van het beschilderde resultaat te
gebruiken voor eigen doeleinden.
De kunstenaar kan de samenwerking zoeken met jongerengroepen uit bijvoorbeeld de
buurt/wijk die willen meehelpen met de realisatie van één of meerdere kunstopdrachten. De
kunstenaar heeft zelf daarbij de rol van (gedelegeerd) opdrachtgever/supervisor. Omdat de
gemeente Enschede ook wil stimuleren dat buurtjongeren actief worden betrokken bij dit
soort projecten, kan dit aspect extra punten opleveren bij de beoordeling van het ontwerp en
de voorgestelde aanpak. Kunstenaars die geen vergelijkbare ervaring hebben met het
samenwerken met jongeren krijgen daarin begeleiding door TETEM kunstruimte.
PROCES
1. Deadline voor inzending is 14 maart 2014 vóór 9.00 uur. Een uur later inzenden betekent
dus dat je inzending niet wordt meegenomen. De inzending dient digitaal aangeleverd te
worden (zie ‘Aanmelden’).
2. TETEM beoordeelt samen met de gemeente Enschede de inzendingen op volledigheid en of
ze voldoen aan de opgegeven randvoorwaarden. Daarna worden de inzendingen voorgelegd
aan de ambtelijke en bestuurlijke opdrachtgever ter selectie. Het kan zijn dat op basis van de
inzendingen en het totaal beschikbare budget voor deze opdrachten door de ambtelijke en/of
bestuurlijke opdrachtgever alsnog keuzes zullen worden gemaakt welke tunnels uiteindelijk
wel/niet aangepakt zullen worden of dat aanvullende vragen worden gesteld aan de
kunstenaar m.b.t. het ontwerp en/of het plan van aanpak.
3. Nadat de vakjury een definitieve keuze heeft gemaakt op basis van prijs, kwaliteit ontwerp en
kwaliteit werkplan, worden de kunstenaars en ontwerpers die een schetsontwerp inclusief
onderbouwing hebben ingediend op de hoogte gebracht van deze keuze. Dit gebeurt op of
voor 14 april 2014.
4. De geselecteerde ontwerpen worden daarna voorgelegd aan een klankbordjury en de
uitkomst wordt bekendgemaakt voor of op 02 mei 2014. In deze jury zitten zowel ambtelijke
vertegenwoordigers uit de betreffende stadsdelen als ook vertegenwoordigers van diverse
belangenorganisaties, zoals de betreffende wijkraden. Zij zullen per tunnel hun stem - door
middel van puntentoekenning- uitbrengen op de geselecteerde ontwerpen. Tezamen met de
punten van de vakjury zal op basis van het eindpuntentotaal zal per tunnel het uiteindelijke
winnend ontwerp worden bepaald.
5. De kunstenaar dient daarna per mail de opdracht te aanvaarden voor 16 mei 2014.
6. TETEM kunstruimte verstuurt namens de gemeente de opdrachtmail en de kunstenaar dient
deze te bevestigen, waarna (de voorbereiding van) de uitvoering gestart kan worden. NB: Bij
e
het niet aanvaarden van de opdracht gaat deze mogelijk naar de 2 kandidaat.
7. Het uitvoeren van de beschildering is voorlopig gepland vanaf 2 juni 2014 en dient -vermits
werkbaar weer- uiterlijk 5 juli 2014 gereed te zijn. De definitieve planning zal in nauw
overleg tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer bepaald worden.
4
8. De kunstenaar dient binnen 4 weken na oplevering de financiële afronding van de opdracht te
hebben aangeleverd bij TETEM. Indien de financiële afronding niet tijdig wordt aangeleverd
doet de kunstenaar hiermee afstand van zijn/haar honorarium en vervalt het recht op
materiaalkostenvergoeding.
BUDGET
Het maximale budget voor honorarium en materiaal voor het totale ontwerp (inclusief de
schoonmaak en de uitvoering) is afhankelijk van factoren zoals het oppervlakte dat beschilderd wordt
en materiaalkeuze.
Per tunnel is het maximumbudget als volgt vastgesteld:
1.PH 138
RW35: fietstunnel Oude Dijk- Helmerzijdeweg. € 12.000,- excl. BTW
2.PH 139
RW35: fietstunnel Boswinkel: € 8.000,- excl. BTW
De kunstenaar dient zelf in redelijkheid een begroting op te stellen die rekening houdt met facturen
zoals schoonmaakkosten, kosten voor het te beschilderen oppervlakte en materiaalkeuze. Hij/zij kan
daarbij zelf een opdeling maken in de kosten voor honorarium, materiaal, kosten en inhuur derden,
en dergelijke. Het budget is inclusief honorarium, inclusief materiaal, inclusief reis- en
verblijfskosten en exclusief BTW
Voor het aanbrengen van de anti-graffiti coating door de kunstenaar, inclusief de materialen en
uitvoering, is een apart budget beschikbaar die middels een aparte offerte wordt gefactureerd, zie
‘Wijze van facturering’.
In de bijlage 2 heeft de gemeente de ruwe inschatting van de maten opgenomen van de verschillende
tunnels. Hieraan kunnen echter geen rechten ontleend worden en de gemeente Enschede stelt ook
geen bouwtekeningen van de tunnels beschikbaar. De kunstenaar dient zelf door middel van een
locatieonderzoek ter plaatse een inschatting te maken van de oppervlaktes en de textuur van de
tunnel.
WIJZE VAN FACTURERING
Bij goedkeuring van het ontwerp mag 50% van het honorarium en 50% van de materiaalkosten
worden gedeclareerd. Het resterende deel van het honorarium en de materiaalkosten worden -op
voorwaarde dat er tijdig een factuur is aangeleverd en het werk is uitgevoerd- conform opdracht
binnen 3 weken na afronding van de opdracht uitgekeerd. Facturatie dient binnen 2 weken na de
uitvoer van de opdracht plaats te vinden. De kunstenaar dient rekening te houden met een
betalingstermijn van 21 dagen. Betaling van het honorarium vindt plaats op basis van een factuur
voorzien van BTW en/of KvK nummer dan wel een factuur met een VAR verklaring.
Voor het aanbrengen van de anti-graffiti coating dient de kunstenaar in het plan van aanpak reeds
een offerte aan te leveren aan TETEM met de kosten voor de anti-graffiti coating en op welke
manier/door wie de coating wordt aangebracht. Na akkoord op de offerte door de opdrachtgever en
direct na de oplevering van het ontwerp dient de kunstenaar de anti-graffiti coating aan te (laten)
brengen. De formele eindoplevering gebeurt pas nadat de anti-graffiti coating is aangebracht op de
volledige beschildering en is de beschildering voor de formele eindoplevering het risico van de
kunstenaar. De factuur voor de anti-graffiti coating is gericht rechtstreeks naar de opdrachtgever, het
factuuradres is op te vragen via TETEM.
AANMELDEN
Aanmeldingen dienen digitaal gestuurd te worden naar [email protected].
Let op: het verzendadres van deze mail is niet het aanmeldadres!
MEER INFORMATIE
Voor meer informatie over de fietsvisie: zie www.fiets.enschede.nl
Voor meer informatie over TETEM kunstruimte: zie www.tetem.nl
5
BIJLAGE 1: Kaart ligging fietstunnels
2.1
RW35: fietstunnel Oude Dijk- Helmerzijdeweg
2.2
RW35: fietstunnel Boswinkel (verbinding Broekheurnerrondweg- Zuid-Hollandlaan/Belgiëlaan)
6
BIJLAGE 2: Overzicht huidige situatie tunnels
2.1 Beschrijving fietstunnel RW35 - Oude Dijk – Helmerzijdeweg
Ligging: Deze fietstunnel maakt onderdeel uit van de fietsroute Helmerhoek naar de scholen in
Stadsdeel-west (Stadsveld) en naar de binnenstad. Het is een druk bereden fietsroute, die onderdeel
uitmaakt van het hoofdfietsnetwerk (ontvlochten routes). Rijkswaterstaat is formeel eigenaar van deze
tunnel.
Foto’s Fietstunnel Oude Dijk- Helmerzijdeweg
Maatvoering: De tunnel is 53 m lang, 5 m breed en 2,5 m (bij ingangen) resp. 3m (halverwege)
hoog. Aan weerszijden van de ingangen van deze tunnel zijn keerwanden (beton en stalen
damwandprofiel) aanwezig van 8 m lang, aflopend van 2,5 naar 0 m hoog (diep). Boven de
toegangen zit nog een betonnen gedeelte van ca 23 m breed en ca 1,5 meter hoog. Totaal
oppervlakte wanden incl. ingangen = ca 370 m²; totaal plafond = 265 m².
Openbare verlichting: De verlichting in deze tunnel brandt continu. Derhalve behoeven de
werkingsuren geen wijziging.
Begroeiing/taluds: Bij de ingangen aan weerszijden van de tunnel is geen uitzichtbelemmerende of
sociaal onveilige beplanting aanwezig.
7
2.2. Beschrijving fietstunnel RW35 – Boswinkel –Broekheurnerrondweg
Ligging: Deze fietstunnel maakt onderdeel uit van de fietsroute Wesselerbrink- Boswinkel -EnschedeCentrum. Het is een druk bereden fietsroute, die onderdeel uitmaakt van het hoofdfietsnetwerk
(ontvlochten routes). Ook liggen diverse scholen aan weerswijze van deze tunnel. Rijkswaterstaat is
formeel eigenaar van deze tunnel.
8
Foto’s Fietstunnel Boswinkel- Broekheurnerrondweg
Maatvoering: Deze tunnel is 35 m lang, 8,5 m breed en 2,45 m (bij ingangen) resp. 2,90 m
(halverwege) hoog. De zijwanden bestaan deels uit schuin oplopende taluds met gewassen
grindtegels en daarboven verticale geglazuurde tegelwanden van 1,50 m (bij ingangen) tot 1,80 m (in
middengedeelte) hoog. Bij de scheiding van de bovenliggende rijbanen A35 is de verticale wand over
een lengte van 1,50 m 2,90 m hoog. Aan weerszijden van de ingangen van deze tunnel zijn
keerwanden (geprofileerd beton) aanwezig van ca 1,50 m lang, aflopend van 1,5 naar 0 m hoog
(diep). Boven de toegangen zit nog een geprofileerd betonnen gedeelte van ca 20 m breed en ca 1
meter hoog. Totaal oppervlakte wanden incl. ingangen = ca 255 m²; totaal plafond = 300 m².
Openbare verlichting: De verlichting in deze tunnel brandt alleen tijdens de uren dat de overige
openbare straatverlichting brandt. Derhalve is in de wintermaanden overdag het verlichtingsniveau in
de tunnel beperkt. Verbeteringen worden onderzocht om gedurende de wintermaanden (instelbaar)
de verlichting continue te laten branden.
Begroeiing/taluds: Bij de ingangen aan weerszijden van de tunnel is geen uitzichtbelemmerende of
sociaal onveilige beplanting aanwezig. Wel zijn er klachten van bewoners dat de taluds te steil zijn,
waardoor personen bovenaan niet/onvoldoende zichtbaar zijn, maar uit inspectie door Stadsdeel Zuid
is gebleken dat het fietspad min of meer recht afdaalt naar de tunnel en vervolgens aan de kant van
Boswinkel weer omhoog gaat. Het afvlakken van de taluds heeft derhalve weinig meerwaarde ten
opzichte van de kosten die met zich meebrengt. Fietsers hebben met betrekking tot de
verkeersveiligheid voldoende zicht. Ze kijken halverwege de helling van/naar de tunnel alweer over
het talud heen. Daarnaast zijn er een aantal technische aspecten die een belemmering vormen, zoals
de aansluiting van het geluidsscherm van de A35 op het talud en de aanwezigheid van bomen op het
talud aan de andere zijde.
9
BIJLAGE 3: Lijst bedreigde dier- en plantensoorten in
Enschede
Enschedese natuur, de rijkdom om en in de stad is groot, hieronder een lijst van soorten die bijzonder
zijn, dan wel veel voorkomen ter inspiratie: (geel gemarkeerd; bijzonder voorkomend in Enschede)
Dieren:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Boomkikker, poelkikker, heikikker
Kamsalamander
Levendbarende hagedis
Das
Ree
Vleermuizen, o.a. Dwerg-, Grootoor-, Bosvleermuis, Laatvlieger,
Zwaluwen, huis- ,boeren- en in de stad gierzwaluwen
Vlinders: o.a. grote weerschijnvlinder, kleine ijsvogelvlinder, gentiaanblauwtje
Libellen
Gevlekte witsnuitlibel
Vogels: Veldleeuwerik, Spechten, waaronder groene specht, bonte spechten
Uilen
Planten:
A. Diverse orchideeën
B. Dotterbloemen
C. Sleutelbloem
D. Gagel
E. Heide
F. Gentianen
G. Zonnedauw, kleine en ronde
10

Download Report