Jury rapport RABO scriptie prijs Voordat we de

Jury rapport RABO scriptie prijs
Voordat we de prijswinnaars van de NBN-RABO scriptieprijs bekendmaken willen we een viertal
opmerkingen maken.
1) De prijs betreft het werk dat bachelor en master studenten doen op het raakvlak van bedrijf en
ethiek. We hoeven niet te benadrukken hoe belangrijk het onderwerp is. Zeker ook de mensen
van de Rabo bank beseffen hoe fragiel het morele klimaat kan zijn, zelfs bij een bank die
integriteit hoog in het vaandel heeft staan. Wij van de jury zijn er hoe dan ook blij mee dat deze
prijs er is en we hopen dat het andere studenten en natuurlijk ook de wetenschappers die
bachelor- en master theses begeleiden, aanmoedigt op het raakvlak van bedrijf en ethiek
onderzoek te doen. Want veel en goed onderzoek voedt en schraagt het morele gehalte van het
dagelijkse handelen.
2) Het schrijven van een theses is voor iedere student een tour de force. Alles komt bij elkaar in 30
tot 100 pagina’s: ideeën, theorieën, veel literatuur, data, gesprekken, allerlei gedachten
gecondenseerd in een betoog dat ook nog leesbaar is. Iedereen die zich gewaagd heeft aan een
dergelijk project weet hoe groot de uitdaging is, en hoeveel je over je onderwerp te weten
komt, maar vooral ook over jezelf. Wat doe je als je vast zit, hoe blijf je door de bomen het bos
zien, hoe ga je om met je schaduwzijde—zoals het eindeloze uitstellen? En lukt het je om alles
wat je in je hoofd hebt, in je word file te krijgen? Zoals gezegd, voor iedere student is het
schrijven van een thesis een tour de force.
3) Dat is het beoordelen van een thesis ook. De waardering van wetenschappelijk werk is geen
exacte wetenschap. Een aantal van ons, de jury, hebben er hun werk van gemaakt, een aantal
van ons nemen deel omdat ze belang hechten aan het onderwerp. Gezamenlijk hebben we
indringend en ook geanimeerd gesproken over de theses die door de selectie waren gekomen.
Over de criteria waren we het snel eens, maar in eerste instantie liepen onze meningen nogal
uiteen. Dan blijkt hoe belangrijk het is om bij elkaar te kruipen, elkander in de ogen te kijken om
op basis van argumenten tot een afgewogen oordeel te komen. Aan het einde van onze
discussie waren we oprecht eensgezind in ons oordeel. We durven te zeggen dat we naar eer en
weten gehandeld hebben. Dat mag ook wel als we een prijs op het gebied van ethiek
toekennen.
4) De criteria waar we snel overeenkomst over bereikten zijn: a) wetenschappelijke kwaliteit (met
een duidelijk hogere standaard voor de mastertheses), b) een onderwerp op het raakvlak van
bedrijf en ethiek, c) praktische toepasbaarheid (herkenbare verbinding met de praktijk), d)
oorspronkelijkheid en innovativiteit en e) reflexiviteit, zoals dat tot uitdrukking komt in waarom
vragen.
Op grond van deze criteria wisten we na een goede discussie een eerste schifting te maken. Bij
de bachelor thesis was het al snel duidelijk wat de winnende thesis zou zijn. Bij de master thesis
kwamen twee theses boven drijven. Daarbij moet opgemerkt worden dat een paar andere
theses met verve naar voren werden geschoven door een deel met de jury, maar dat de andere
juryleden uiteindelijk niet net zo enthousiast wilden meebewegen. Wat opviel was dat theses
die de gangbare aanpak—onderzoeksvraag, sub vragen, theoretisch kader, empirisch
onderzoek, conclusies—wat wegzakten ten opzichte van theses die vooral conceptueel waren
en ook wel eigenzinnig een weg zochten in de literatuur en een weerbarstige werkelijkheid. Hier
liet het criterium van oorspronkelijkheid en innovativiteit zich duidelijk gelden.
Voor de bachelorthesis kwamen we unaniem uit op een thesis die we opmerkelijk vonden door
de durf twee moeilijke filosofen ter hand te nemen die niet direct bekend staan om hun
praktische toepasbaarheid, en het aantoonbaar vermogen om hun gedachtegang toe te passen
op een actueel probleem in de huidige samenleving. Het gaat om de thesis met de vraag Is
there a place for ethics in a world of consumers, door Elma Dujso.
We lichten ons oordeel kort toe. De thesis spiegelt het kritisch perspectief van Zygmunt Bauman
aan de existentialistische filosofie van Jean Paul Sartre. Bauman formuleert een grondige kritiek
op de “consumer” samenleving en beweert dat wij, als consumenten, gevangenen zijn van het
systeem waarin kleine maar vooral ook grote bedrijven opereren. Wij zouden onze subjectiviteit
verliezen. De beschuldigende vinger gaat dan naar het bedrijfsleven dat ons onze subjectiviteit
zou ontnemen. Daartegen brengt Elma, toch wel verrassend, de filosoof Sartre in stelling en dan
vooral zijn analyse van de begrippen verantwoordelijkheid en vrijheid. Als Bauman ons lijkt te
vrijwaren van de confronterende ethische vraag, Elma weet ons de vraag weer op te dringen
aan de hand van Sartre en brengt daarmee ons allen in verlegenheid. Want hoe stellen we ons
op in deze consument samenleving? Hoe medeplichtig zijn we? We hebben een keuze.
En daarom kozen wij van de jury Elma de prijs voor de beste bachelor thesis toe te kennen.
Zoals gezegd, voor de vaststelling van de prijs voor de beste master thesis hadden we meer
discussie nodig. Er waren meerdere theses die meedongen. We besloten tot twee eervolle
vermeldingen naast de prijs.
De eervolle vermelding gaat naar een thesis die ons overmeesterde met de grondigheid, het
goede econometrisch werk dat in een proefschrift niet zou hebben misstaan. Het onderwerp
betreft de corporate social responsibility en dat maakt de thesis actueel. De thesis stelt een
duidelijke vraag, wat is het effect van CSR op de financiële prestaties van een bedrijf, en hoe
voor de hand die vraag ook is, iedereen die wel eens empirisch onderzoek heeft gedaan, weet
hoe moeilijk dat is. Vind maar eens de goede data, en bedenk maar eens welke hypethesis hoe
te toetsen. Wij waren onder de indruk hoe Matthijs van de Meer dat in zijn thesis Profitable
Responsibility heeft gedaan. Zijn werk verdient onze eervolle vermelding. We tekenen daarbij
aan dat het ook met het goede werk dat Matthijs heeft gedaan, het moeilijk is om goede
conclusies te trekken. Zoals zo vaak met econometrisch werk zien we verbanden maar niet de
causaliteit. Dus of CSR tot betere prestaties leidt of betere prestaties CSR in de hand werken, dat
blijft moeilijk vast te stellen.
We willen nog een andere thesis eervol vermelden. Ook de eer telt voor een thesis die een
onderwerp aansnijdt dat een aantal van de juryleden bezighoudt en dat is de juridische vorm
voor een organisatie met een sociaal of maatschappelijk doel. We vonden het een
oorspronkelijke thesis, sterk in opbouw, en maatschappelijk relevant. Stijn van Zon, want hij is
de auteur van deze zeer goede thesis, verdient een eervolle vermelding voor zijn onderwerp
keuze, voor zijn grondig onderzoek, reikwijdte van zijn argumentatie en de toch wel verrassende
conclusie dat er geen juridische noodzaak is voor een andere rechtsvorm. We hadden ook
bedenkingen, bijvoorbeeld ten aanzien van het gebrek aan aandacht voor het eigenaarschap—
van wie is een sociaal bedrijf, en wie beoordeelt dat een bedrijf goede sociale en
maatschappelijke kwaliteiten genereert. En misten een duidelijke ethische vraag. Het blijft een
zeer goede thesis, een eervolle vermelding waardig.
We komen nu bij de winnende thesis. Net als bij de bachelor thesis van Elma gaat het om een
thesis waarin de gedachten van een klassieke, denker toegepast worden op een actueel thema.
De thesis is origineel doordat het een nieuwe taal ontwikkelt voor het relevante onderwerp van
fair trade. Want wie had nu gedacht dat de Thomas van Aquino iets daarover te melden zou
hebben? We waren onder de indruk van de kwaliteit van het betoog, de grondige en reflexieve
bespreking van de literatuur, en de verrassende interpretaties die ons leiden tot de vraag die we
al bij Aristoteles vinden: wat is een rechtvaardige prijs. De focus is op de koffiemarkt. We
denken niet dat deze thesis het antwoord formuleert maar we zien een zeer sterke aanzet voor
verder onderzoek. Het belangrijkste van alles, de thesis heeft ons aan het denken gezet.
Inderdaad, hoe bepalen we wat een rechtvaardige prijs is? Wat zou een rechtvaardige rente zijn
die banken in rekening brengen? Het is een vraag die ook de mensen van de Rabo bezig houdt.
Onze inschatting is dat de auteur van deze thesis, met de titel Just Price within Thomas Aquinas’
Theology, het talent heeft om succesrijk te zijn in de wetenschap. Het doet ons deugt dat zij-het is wederom een zij-- die ambitie ook blijkt te hebben, want, zo hebben we begrepen, ze is
inmiddels met haar promotie onderzoek begonnen. We hebben het over de winnaar van de
NBN-Rabo scriptieprijs van 2014, Eefje de Gelder!
Namens de jury
Arjo Klamer

Download Report