downloads/Lesbrief Overleven in de dierentuin

Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Lesbrief bij
Bovenbouw vmbo
Bovenbouw havo/vwo
1
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
1 Inleiding
Voormalig Artis directeur Maarten Frankenhuis verzamelde meer dan twintig jaar lang
archiefmateriaal, verhalen, artikelen, foto’s en andere gegevens over hoe zijn dierentuin de oorlog
heeft doorstaan. Hoe hield het personeel de honderden dieren in leven in tijden van gebrek? Vooral
in de Hongerwinter was ook in Artis de schaarste nijpend. Zo moesten de leeuwen soms, met grote
tegenzin, hun hongergevoel bevredigen met stokvis. Behalve de dieren vonden ook tussen de tweeen driehonderd mensen in de tuin een veilig onderkomen: Joden, mannen die dwangarbeid in
Duitsland probeerden te ontlopen, en een enkele verzetsman. Deze verborgen geschiedenis van
onderduikers in Artis belicht Maarten Frankenhuis in zijn boek Overleven in de dierentuin.
In deze lesbrief maken leerlingen kennis met het verhaal van Maarten Frankenhuis aan de hand van
bronnen, opdrachten en open vragen. De lesbrief kan op twee niveaus worden ingezet:
-Voor bovenbouw vmbo;
-Voor bovenbouw havo en vwo.
De leerlingen zullen ongeveer 1 lesuur met de opdrachten uit deze lesbrief bezig zijn.
2 Instap
Waar gaat deze lesbrief precies over? Bekijk de uitzending van Een Vandaag over Overleven in de
Dierentuin (4 mei 2013, duur 7 minuten):
http://www.eenvandaag.nl/binnenland/45749/in_het_hol_van_de_leeuw
3 Bronnenmateriaal
3.1 Fases in de Bezetting
fase I mei 1940 – februari 1941
fase 2 februari 1941 – september 1944
fase 3 september 1944 – mei 1945
3.2 Onderschriften en bronnen
I
Onderschrift: Duitse soldaten bij apenrots in Artis
Bron: Nationaal Archief / Spaarnestad Photo/Wiel van der Randen
II
Onderschrift: Onderduikers op de hooizolder boven de roofdiergalerij
Bron: Overleven in de dierentuin, p.58
III
Onderschrift: Jaap Kaas werkend aan zijn 'Dreigende mantelbaviaan' in het apenhuis van Artis
Bron: RKD (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie)
IV
Onderschrift: Het personeel van Artis neemt de schade op na een bombardement op het
nabijgelegen rangeerterrein aan de Plantage Doklaan, juli 1941.
Bron: Archief Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra
2
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
V
Onderschrift: Armand Louis Jean Sunier (Rotterdam, 17 december 1886 – Baarn, 13 mei 1974) was
een Nederlands bioloog en de derde directeur van dierentuin Natura Artis Magistra.
Bron: Wikipedia
VI
Onderschrift: Op 15 september 1941 werd het Joden verboden om openbare plaatsen zoals
bibliotheken, parken, zwembaden en musea te betreden. Ook in Artis mocht de Joodse bevolking
niet meer komen. Door de ligging van Artis aan de oude Amsterdamse Jodenbuurt was het aantal
leden van Joodse afkomst groot. Artis besloot om hen hun lidmaatschapsgeld terug te geven.
Bron: http://www.artis.nl/ontdek-artis/verhalen-uit-artis/erfgoed/artis-de-oorlog/
VII
Onderschrift: Duitse soldaten bij apenrots in Artis.
Bron: Nationaal Archief / Spaarnestad Photo/Wiel van der Randen
VIII
Onderschrift: Vlees uitdelen met de handkar.
Bron: Archief Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra.
IX
Bijschrift: Herdenkingssteen naast de ingang van Studio Plantage. Dit is het gebouw van het
voormalige Bevolkingsregister van Amsterdam. Dat ligt naast Artis.
Bron: Verzetsmuseum
X
Onderschrift: De Duitse dierenvanger en –handelaar Christoph Schulz bij een diertransport tijdens de
oorlog.
Bron: Op dierenvangst in Afrika (Schulz, 1942)
XI
Onderschrift: Duitse soldaten bij het apenverblijf in Artis.
Bron: Nationaal Archief / Spaarnestad Photo/Wiel van der Randen
XII
Onderschrift: Duitse soldaten bij het Kerbertterras in Artis.
Bron: Nationaal Archief / Spaarnestad Photo/Wiel van der Randen
3
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
3.3 Foto’s uit de periode 1938 - 1945
Foto A
Foto B
4
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Foto C
Foto D
5
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Foto E
Foto F
6
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Foto G
Foto H
7
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Foto I
Foto J
8
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
Foto K
Foto L
9
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
4. Opdrachten bovenbouw vmbo
Opdracht 1
Hierboven vind je onderdeel 3.1: onderschriften en bronnen.
Hierboven vond je ook onderdeel 3.2: foto’s uit de periode 1938 - 1945
Zoek uit welk onderschrift bij welke foto hoort. Doe het zo: onderschrift I hoort bij foto B. Schrijf
alleen de nummers en de letters op je antwoordblad.
Opdracht 2
Zet de foto’s uit onderdeel 3.2: foto’s uit de periode 1938 – 1945 in chronologische volgorde. Begin
met de oudste foto. Schrijf alleen de letters op je antwoordblad.
Opdracht 3
Beantwoord de volgende vragen:
1. Noem twee problemen die zich in dierentuinen in oorlogstijd kunnen voordoen.
2. Waarom lieten Duitse soldaten zich in de zomer van 1940 in de dierentuin fotograferen (foto C)?
3. Waarom bombardeerden Engels bommenwerpers soms Nederlandse doelen (foto D)?
4. Waarom mochten Joden sinds september 1941 niet meer in openbare gelegenheden komen (foto
L)?
5. Mensen doken onder om verschillende redenen. Noem er drie.
6. Waarom was Artis een geschikte plaats om onder te duiken (foto E)?
10
Lesbrief bij Overleven in de dierentuin, Maarten TH. Frankenhuis, © 2010Uitgevers, april 2014
5. Opdrachten bovenbouw havo en vwo
Opdracht 1
Hierboven vind je onderdeel 3.1: onderschriften en bronnen.
Hierboven vond je ook onderdeel 3.2: foto’s uit de periode 1938 – 1945.
Zoek uit welk onderschrift bij welke foto hoort. Doe het zo: onderschrift I hoort bij foto B. Schrijf
alleen de nummers en de letters op je antwoordblad.
Opdracht 2
Koppel elke foto uit onderdeel V aan een fase van de Bezetting (zoals weergegeven in onderdeel III).
Leg steeds kort uit waarom de foto volgens jou bij een bepaalde fase in de bezetting past.
Opdracht 3
Beantwoord de volgende vragen:
1. Armand Sunier was in de Bezetting directeur van Artis. Door onderhandelen met de Duitsers
probeerde hij personeel vrij te stellen van dwangarbeid en deportatie. Joods personeel en Joodse
bestuursleden werden ontslagen. Vanaf september 1941 was Artis verboden terrein voor Joden.
Heeft Sunier volgens jou de juiste keuze gemaakt door aan te blijven en te onderhandelen? Licht je
antwoord toe.
2. Geeft foto E volgens jou een realistisch beeld van onderduikers in Artis? Licht je antwoord toe.
3. Waarom was het Amsterdamse Bevolkingsregister doelwit van een overval (Foto G)?
4. Van de Nederlandse dierentuinen is Ouwehands Dierenpark bij Rhenen het zwaarst getroffen.
Waarom?
5. Welke drie categorieën onderduikers zou je tijdens de Bezetting kunnen onderscheiden?
6. Tijdens de Bezetting nam het aantal bezoekers aan Artis toe. Kun je daar een verklaring voor
geven?
Meer weten?
http://www.2010uitgevers.nl/products-page/overige/overleven-in-de-dierentuin/
Antwoorden?
Stuur een mail met een verzoek om de antwoorden aan [email protected]
11

Download Report