Aanmeldingsformulier Good Practice Day ß

Studiedag Filosofie ‘Scepticisme’
vrijdag 14 november 2014
De sectie Nascholing van het ICLON organiseert op vrijdag 14 november 2014 een studiedag over Scepticisme: het voordeel van
de twijfel, het vwo examenthema voor de examenjaren 2016-2019.
Immanuel Kant noemde het een schandaal van de filosofie dat filosofen er nog steeds niet in zijn geslaagd om het bestaan van
een buitenwereld buiten het denken te bewijzen. Hij stelde daarmee een sceptische problematiek op scherp die al zo oud was
als het bestaan van de filosofie zelf. Bij het examenthema “Het voordeel van de twijfel” komen naast het thema van het bestaan
van een externe wereld ook andere sceptische thema’s aan bod. Zoals de mogelijkheid van feitenkennis of het bestaan van het
ik en andermans belevingswereld. De problematiek wordt voortdurend op zowel kennistheoretisch als metafysisch niveau aan
de orde gesteld. Door middel van gedachte-experimenten, paradoxen en het medium film wordt de sceptische houding voor de
leerlingen praktisch en theoretisch bespreekbaar, invoelbaar en toepasbaar gemaakt. Het thema mondt uit in het afwegen van
de consequenties van de sceptische houding ten opzichte van het hebben van een wereldbeeld.
Op de studiedag wordt het nieuwe examenboek van de hand van Tim de Mey gepresenteerd en aan de deelnemers uitgereikt.
Naast de kadertekst van De Mey, maken toegankelijke en representatieve teksten van filosofen deel uit van het “Het voordeel
van de twijfel”. Zoals teksten van Sextus Empiricus, Descartes, Bayle, Hume, Read, Moore en Austin. De openingslezing op de
studiedag wordt verzorgd door Tim de Mey. Daarnaast zijn is er een keuze uit lezingen van specialisten op de verschillende
deelgebieden van het thema. Wiep van Bunge sluit de studiedag af met een lezing over Bayle en tolerantie.
Programma
09.30 Ontvangst met koffie/thee en informatiemarkt
10.15
Opening door Dirk Oosthoek / Plenaire openingslezing over “Hoe iemand het voordeel van de twijfel geven? Enkele
filosofische aanwijzingen” door Dr. Tim de Mey, Erasmus Universiteit Rotterdam
Op het eerste gezicht maakt het scepticisme vooral negatieve claims. Volgens het filosofisch scepticisme is metafysica,
kennis en/of communicatie onmogelijk. En volgens het wetenschappelijk scepticisme, zijn mensen hopeloos lichtgelovig
en vallen ze voortdurend ten prooi aan onzin. Toch heeft de filosofische, sceptische twijfel ook een groot voordeel, waar
vooral wetenschappelijke sceptici nog veel van kunnen leren: het strekt tot bescheidenheid en het innemen van een
open en belangstellende houding tegenover de wereldbeelden van anderen.
11.15
Koffie/thee en informatiemarkt
11.30
Keuzelezingen ronde 1:
1.1
Lezing “Een kritische houding, een onkritisch leven?” door Dr. Jan Willem Wieland, Vrije Universiteit Amsterdam
Stel dat je je mening opschort over of dieren een morele status hebben. Of stel dat je je mening opschort over of
bepaalde producten in acceptabele werkomstandigheden zijn gemaakt. Welnu, hoe te handelen in het licht van
zo'n sceptische houding? Dit is een vraag die al speelt sinds de oudheid. Tegenstanders van de antieke sceptici
meenden dat als je al je meningen zou opschorten je niet meer dan een plant zou zijn (en zou sterven als je
vrienden je niet zouden onderhouden). Inderdaad: hoe kun je zelfs maar eten en drinken zonder er enige
opvattingen op na te houden? Als antwoord hierop meenden de sceptici dat ze wel degelijk konden overleven,
omdat ze zonder opvattingen nog steeds de dagdagelijkse dingen konden doen die iedereen doet. Als we kijken
naar de twee genoemde voorbeelden zouden de sceptici gewoon dieren eten en producten kopen. Maar dat is
vreemd: hoe is een kritische houding te rijmen met een onkritisch leven? In deze lezing gaan we in op deze vraag,
als ook op verdere verrassende aspecten van het antieke scepticisme.
1.2
Lezing “Descartes’ antwoord op het scepticisme” door Han van Ruler
Descartes’ filosofie kan gezien worden als een antwoord op de problematiek die door het wijsgerig scepticisme
aan de orde is gesteld. Het antwoord van Descartes wordt uitgewerkt aan de hand van de eerste twee
Meditaties en tevens in historische context geplaatst.
1.3
Lezing “Alleen echte twijfel telt: wetenschap en het Amerikaans pragmatisme” door Dr. Herman de Regt
In het werk van Charles Peirce en John Dewey speelt twijfel een belangrijke rol in het ontwikkelen van een
pragmatistische kijk op wetenschap. Die kijk op wetenschap bant twijfel juist niet uit, maar biedt wel uitsluitend
ruimte aan echte twijfel. In de lezing (met ruimte voor vragen) wordt een inleiding gegeven op de visie op
wetenschap van Peirce en Dewey met speciale aandacht voor hun idee over de rol van twijfel.
1.4
Lezing “Thomas Reid's common sense versus David Hume's scepticisme” door Prof. dr. Rene van Woudenberg,
Vrije Universiteit Amsterdam
De Schotse filosoof Thomas Reid, grondlegger van de common sense school, was een van de beste
contemporaine critici van David Hume. In deze lezing leg ik vrij precies uit hoe Reid reageert op sceptische
stellingen en argumentaties. Aandacht wordt daarbij o.a. besteed aan:
1. het feit dat geloof in bv. een externe wereld onwillekeurig is
2. eerste principes en de epistemische waarde daarvan
3. de epistemologische waarde van het 'innocent until proven guilty' principe.
12.30
Lunch en informatiemarkt
13.30
Keuzelezingen ronde 2:
2.1
Lezing “Hersenschimmen?” door Dr. Jan Sleutels, Universiteit Leiden
Volgens Descartes komt aan onze geest de grootst mogelijke zekerheid toe: zijn bestaan en zijn diverse
toestanden en activiteiten zijn immers zelf-evident en onbetwijfelbaar. In de hedendaagse philosophy of mind is
dat heel anders. Daar wordt niet alleen getwijfeld aan het bestaan van andere geesten, maar ook aan het eigen
bewustzijn en zijn diverse aspecten en inhouden, waaronder qualia. Draait onze 'volkspsychologie' ons een rad
voor ogen?
2.2
Lezing “Hume en het begrip identiteit ” door Prof. dr. Paul Cobben
Het denken van Hume over identiteit wordt in een historische context geplaatst om de sterke en zwakke kanten
ervan te articuleren.
2.3
Lezing “Het scepticisme en anti-scepticisme bij John Locke (1632-1704)” door Paul Schuurman
Waarom ziet Locke het scepticisme als een grote bedreiging die niet alleen tijdens maar zelfs nog na ons leven
van belang blijft? Welke soorten van scepticisme onderscheidt hij? Wat is zijn eigen antwoord op de gevaren van
het scepticisme en hoe kan zijn meesterwerk 'An Essay Concerning Human Understanding' (1689) als een
onderdeel van dat antwoord worden beschouwd?
2.4
Lezing “Scepticisme in context” door Dr. Martijn Blaauw, Technische Universiteit Delft
Een van de oplossingen voor het probleem van het radicaal scepticisme is het zogenaamde 'contextualisme'.
Kern van deze theorie is dat verschillende contexten verschillende standaarden met zich meebrengen die
bepalen of er wel of niet sprake is van kennis. Staat er bijvoorbeeld veel op het spel? Dan is het moeilijker om
kennis te hebben dan als er niet veel op het spel staat. In deze bijdrage ga ik dieper in op deze, in de recente
epistemologie populaire, theorie.
14.30
Koffie/thee en informatiemarkt
14.45
Slotlezing “Bayle in de geschiedenis van het scepticisme” door Prof. dr. Wiep van Bunge, Erasmus Universiteit
Rotterdam
Pierre Bayle geldt als een cruciale auteur in de geschiedenis van het scepticisme. Maar waaraan twijfelde hij precies?
15.45
Uitreiking certificaten en borrel

Download Report