IV Woordenlijst Opmerkingen • Op de site (http://forum.deboeck.com) bevindt zich een uitgebreide alfabetische woordenlijst (met paspoort en vertaling). • De woorden 874-896 en 969-991 vormen geen noodzakelijke leerstof. Het gaat om herhalingswoorden uit Forum 1 en 2 die niet voorkomen in de teksten van Forum 3. V V T OELICHTINGEN Je vindt het leerplan als bewerkbaar Word-document via http://forum.deboeck.com. BIJ STATIO 1 III Jaarplan Toelichtingen bij statio 1 Opbouw van statio 1 Onderdeel I-IV V-XII Lectuur • Oost west, Rome best • Barre oorden en tegenvoeters • Ook het internet heeft zijn heilige • Welkom in Afrika! • Over graansnuiven en behaarde vrouwen • Rumble in the jungle • Schipper, mag ik overvaren? (Nederlands) • Italus, Italus • • • Taal Cultuur Aardrijkskunde: orbis • Herhaling van de terrarum voornaamwoorden • Algemene opdrachten Opfrissing van de naamvallen Opfrissing van de functies en uitzonderingen bij de verbuigingen Voegwoorden (Nederlands) • • • De provincia Africa De militaire suprematie van Rome Het belang van Africa als leverancier van voedsel en wilde dieren Verantwoording We hebben ervoor gekozen in dit eerste statio de nadruk te leggen op enerzijds begrijpend lezen en anderzijds op doorgedreven grammaticale analyse. Dit heeft ervoor gezorgd dat er betrekkelijk weinig vertaalopdrachten zijn. Dit kadert in de algemene filosofie van Forum, die de nadruk legt op het ontwikkelen van vaardigheden om om te gaan met authentieke teksten in een natuurlijk Latijn. Alle grammatica wordt immers herhaald via tekst. In dit statio zijn uitzonderlijk geen basisoefeningen opgenomen. De keuze voor begrijpend lezen komt voort uit de ervaring dat leerlingen vlug het Latijn verlaten en hun informatie opzoeken in de vertaalde tekst. Bovendien is vertalen intensief en vergt het veel procedures die niets te maken hebben met begrip van het Latijn zelf. 7 Uiteraard kan de leerkracht ervoor kiezen alle teksten te laten vertalen: alle teksten zijn zo toegelicht dat ze vertaalbaar zijn. Toch raden wij aan om enkele teksten begrijpend te lezen. De leerlingen moeten immers ook technieken leren om uit complexere gehelen de gevraagde informatie te halen. De opdrachten zijn zo opgevat dat de leerlingen hun antwoorden kunnen controleren, door het onderdeel waar ze de informatie hebben gevonden te vertalen. Op de voorgestelde manier is het mogelijk te differentiëren: leerlingen die iets trager werken, kunnen aan de hand van signaalwoorden en een doelgerichte leesmethode de vragen beantwoorden, terwijl leerlingen met nood aan een grotere uitdaging ook de moeilijkere stukken tekst kunnen proberen te vertalen. Voor leerlingen met een anderstalige achtergrond kan dit ook een voordeel zijn, omdat zij bij vertalingen vaak meer worstelen met het Nederlands dan met het Latijn. Leerlingen moeten leren dat niet alles op dezelfde manier gekend moet zijn. Sommige teksten moeten ze in detail kennen en kunnen vertalen, van andere teksten moeten ze enkel de grote lijnen kennen, andere teksten dienen dan weer louter als oefening. Door niet alle teksten te vertalen in de klas is het mogelijk grote hoeveelheden Latijn te lezen zonder dat het leergenot van de leerlingen eronder gaat lijden. Al is vertalen niet de enige techniek die leerlingen onder de knie moeten krijgen in de lessen Latijn, het blijft uiteraard een heel belangrijke vaardigheid. In statio 2, waar het werkwoord centraal staat, zijn de teksten zo geselecteerd dat de leerlingen grondig kunnen oefenen op vertaaltechnieken. Trajectverkorting V T OELICHTINGEN BIJ STATIO 1 8 De leerkracht bepaalt in welke mate de teksten gelezen en de opdrachten gemaakt worden. Het is wenselijk om niet iedere tekst te behandelen, aangezien het doel van dit statio de herhaling van de naamwoorden is. De leerkracht kan het aantal gekozen opdrachten derhalve laten afhangen van het niveau van de parate kennis van de leerlingen. De leerkracht die ervoor kiest de eerste twee hoofdstukken (behalve de Intro) te behandelen (II en III), hoeft niet per se hoofdstuk IV te behandelen, aangezien de inhoud van de tekst vrij sterk aanleunt bij die van de vorige twee hoofdstukken. Wel biedt hoofdstuk IV de ideale gelegenheid om de leerlingen een relatief eenvoudige tekst zelfstandig te laten vertalen (thuis of in de klas). Ook kunnen ze aan de hand van deze tekst hun kennis van verwijs- en signaalwoorden opfrissen. Wat de cultuur betreft, is hoofdstuk VIII het meest essentiële onderdeel waar bij voorkeur niet aan wordt voorbijgegaan. Hier komt immers de eerste rode draad van Forum 3 aan bod: het doeltreffende pragmatisme van de Romeinen, in dit statio toegepast op het militaire aspect. Hoofdstukken VI en XII zijn vooral kaderend: welke rol heeft Africa gespeeld voor Rome? I Intro Opwarmertje: vraag aan de leerlingen in groepjes op een blinde kaart het Romeinse rijk op zijn grootst aan te duiden. Vraag eveneens volgende provincies te situeren: Africa, Hispania, Achaea (Graecia), Gallia, Iudaea en Aegyptus. Je kan wijzen op de etymologie van het woord ‘oriëntatie’: oriri. II Oost west, Rome best Vertaling van de tekst van Pomponius Mela 1 BIJ STATIO Je kan hun vragen of ze de geïdealiseerde vorm van de kaart (een cirkel) opmerken en polsen naar de redenen daarvoor. Zijn ze al op de hoogte van ontdekkingsreizigers als Magelhaes, Columbus of Marco Polo? Zij liepen in de voetsporen van iemand als Pomponius Mela of andere schrijvers waarvan we fragmenten zullen lezen. V T OELICHTINGEN Je kan de orbis terrarum zoals afgebeeld op blz. 12 vergelijken met de actuele Europese kaart die in episode 7 (seizoen 2) van de serie Rome (ca. min. 12) wordt getoond (in plaats van de kaart van Agrippa). Je kan de leerlingen dit fragment tonen met de vraag: ‘zoek de fout’. De wereld verschilt door haar delen. Het deel vanwaar de zon opkomt, wordt oriens of ortus genoemd, waar hij ondergedompeld wordt occidens of occasus, langswaar hij naar beneden loopt meridies, en aan de andere kant septentrio. Etymologie van het woord ‘septentrio’ Septentrio is het enkelvoud van septentriones, oorspronkelijk septem triones: ‘de zeven dorsossen’, het gesternte van de Grote Beer. III Barre oorden en tegenvoeters Vertaling van de tekst van Pomponius Mela De aarde wordt van overal omringd door de zee, en door dezelfde (zee) is ze in twee delen verdeeld, die hemisferen worden genoemd, verdeeld van oost naar west. Ze (de aarde) wordt gescheiden in vijf zones. Hitte teistert de middelste zone, koude de uiterste zones. De overige bewoonbare zones hebben dezelfde tijden van het jaar (seizoenen), maar niet tegelijk. De tegenvoeters bewonen het ene deel (hemisfeer), wij het andere. De ligging van dat deel is onbekend wegens de hitte van het gebied dat ertussen ligt. Ik zal het over dit deel (het deel dat wij bewonen) hebben. Tip ter bevordering van het tekstbegrip • Als leerkracht kan je de tekst visueel voorstellen door op het bord te tekenen wat Pomponius beschrijft. • Je kan een duidelijkere versie van de kaart tonen via: http://en.wikipedia.org/wiki/Pomponius_Mela • Je kan de leerlingen ook vragen deze kaart met die van blz. 12 te vergelijken. Dit is een latere interpretatie uit een tijd dat het al de gewoonte geworden was het noorden bovenaan te leggen op kaarten. Dit was pas na de introductie van het kompas, waarschijnlijk vanuit China, in de 12de eeuw. 9 IV Ook het internet heeft zijn heilige Op internet, bijvoorbeeld op Wikipedia, kan je hele lijsten van patroonheiligen vinden. Thomas van Aquino is waarschijnlijk de bekendste patroonheilige van leerkrachten en studenten, maar niet de enige. Je kan leerlingen vragen de patroonheilige van het beroep van hun moeder en/of vader op te zoeken of zelfs van de gemeente of stad waar ze geboren zijn. Opmerkingen over de tekst Tekst, r. 7: inde kan plaatsbepalend (verwijswoord) of redengevend (signaalwoord) zijn. V Welkom in Afrika! Opmerkingen over de tekst • Tekst, r. 1: nostrum kan ook gen. mv. zijn van nos. De leerlingen weten dit niet. Aangezien nostrum als genitief echter altijd partitief is (wat in deze context niet het geval is), is de determinering hier volledig. • Tekst, r. 2: quod is een voegwoord. Hier kan op gewezen worden aan de hand van de vertaling. • Tekst, r. 6: proximis is ofwel een datief van bezitter (lett. ‘aan de buren zijn ...’), ofwel een ablatief van plaats (‘in de naaste omgeving’). In de vertaling hebben we gekozen voor de eerste optie. • Tekst, r. 8: carens is een participium en laten we in deze oefening buiten beschouwing, aangezien de herhaling van de participia aan bod komt in statio 2. VI Cultuur: provincia Africa We hebben ervoor gekozen hier enkel het westelijke gedeelte van Noord-Afrika aan bod te laten komen. Ten oosten ervan liggen twee grote regio’s met een veel oudere en totaal andere geschiedenis: de Griekse kolonie Cyrenaica, die later ook een provincie werd, en Aegyptus, provincie vanaf 30 v.C. Die laatste provincie wordt uitgebreid belicht in statio 6. Tip voor opdracht 1 Als oplossing kan de leraar de coördinaten ingeven in Google Maps. Dat kan gewoon via het zoekvenster. De twee coördinaten moeten dan wel gescheiden worden door een komma: 36° 53’ 12’’, 10° 18’ 53’’. V T OELICHTINGEN BIJ STATIO 1 10 VII Over graansnuiven en behaarde vrouwen Vertaling van de tekst van Pomponius Mela Voorbij die gebieden die wij zojuist wildernis hebben genoemd, zijn er echter stomme volkeren die het hoofd bewegen in plaats van te spreken. Sommigen kunnen geen geluid maken met hun tong, anderen hebben geen tong, nog anderen hebben zelfs samengekleefde lippen, behalve dat er onder hun neus een buisje is waar ze door kunnen drinken met rietjes. Wanneer het verlangen om te eten hen overvalt, kunnen ze ieder graankorreltje afzonderlijk, dat daar overal groeit, opsnuiven. Voor anderen was het vuur voor de komst van Eudoxus onbekend. Het beviel hen zodanig dat ze de vlammen wilden omarmen en het vuur in hun borst wilden verbergen, totdat het hen schaadde. Opmerking over de tekst Tekst, r. 14-15 (sua sponte fecundas): de mannetjes waren hoog in de bomen gekropen, waardoor Hanno enkel wijfjes van dichtbij te zien kreeg. Aangezien hij geen enkel mannetje zag, ging hij uit van spontane voortplanting. 1 BIJ STATIO V T OELICHTINGEN Boven hen sluit een grote kromming van de kust een groot eiland in, waar ze vertellen dat er alleen maar vrouwen leven, die over hun hele lichaam behaard zijn en uit zichzelf vruchtbaar zonder geslachtsgemeenschap met mannetjes. Ze hebben zulke ruwe en verwilderde zeden, dat sommigen nauwelijks door boeien kunnen beteugeld worden om geen weerstand te bieden. Dit heeft Hanno gerapporteerd, en omdat hij de afgestroopte huiden van gedode vrouwen had meegenomen, werd er geloof aan gehecht. Extra weetjes • Filmpje over fluitende volkeren: http://vimeo.com/6783515. • Er bestaat zowaar een hedendaags lied over Hanno: Hanno the Navigator van de Schotse zanger Al Stewart (2008). http://www.youtube.com/watch?v=hZ7RD7ebZUA&list=PL487BB649F5A87DAE&featu re=mh_lolz • Hanno is ook de naam van een personage in de videogame Civilization IV (2005). VIII Cultuur: de suprematie van Rome Vertaling citaat van Horatius (blz. 25) Het is aangenaam en eervol voor het vaderland te sterven. Extra uitleg • Je kan kort ingaan op een veel gehoorde misvatting over de discipline en de structuur van het Romeinse leger. Het werd pas een professioneel leger onder de hervormingen van Marius (106-100 v.C.). • blz. 27: civis Romanus sum. Het volledige burgerrecht werd pas in stapjes toegekend en pas in 212 n.C. verleende Caracalla het aan alle burgers van het Romeinse Rijk. De uitspraak civis Romanus sum heeft, onder meer doordat Paulus ze gebruikt zou hebben bij zijn arrestatie en gevangenschap, mythische proporties aangenomen. Ze kwam bijvoorbeeld ook voor in de toespraak van John F. Kennedy in Berlijn (26 juni 1963), waarin Ich bin ein Berliner de kreet civis Romanus sum voortaan mocht vervangen: “Two thousand years ago the proudest boast was ‘civis Romanus sum’. Today, in the world of freedom, the proudest boast is ‘Ich bin ein Berliner’.” • opdracht 2 (blz. 28): De exacte formulering bij Cicero is ut biberent, quoniam esse nollent. Hij voegt er ook aan toe: Qui risus classe devicta multas ipsi lacrimas, magnam populo Romano cladem attulit (Dit grapje gaf hemzelf, nadat zijn vloot verwoest was, vele tranen en het Romeinse volk een grote nederlaag). Het gaat om de slag bij Drepanum in 249: Claudius werd, nog volgens Cicero, door het volk veroordeeld. 11 • blz. 29: opgraving Carthago. De zichtbare resten van Carthago zijn allemaal Romeins, maar archeologen speuren ook naar Carthaagse resten. Interessant is dat onder meer de Universiteit Gent er de laatste jaren veldwerk verrichtte. • blz. 30: De benaming ‘Leptis Magna’ is zo hard ingeburgerd dat ze nu als juist beschouwd wordt, maar is eigenlijk een fout, gebaseerd op een handschrift van Sallustius’ Bellum Iugurthinum. De antieke benaming is ‘Lepcis Magna’. Vertaling van het citaat van Statius (blz. 31) Jij bezit noch de Fenicische taal, noch de Fenicische houding, jouw geest is niet buitenlands: Italiër, Italiër. IX Rumble in the jungle De titel van dit hoofdstuk verwijst naar het legendarische gevecht tussen Ali en Foreman in Zaïre in 1974. Vertaling van de tekst van Plinius Maior De zeer listige vaardigheid van sommige dieren is wonderbaarlijk, zoals blijkt uit sommige verhalen (verteld) over gevechten tussen slangen en olifanten. Voor de slang is het een moeilijkheid om tot de hoogte van de olifant te klimmen. Daarom klimt de slang in een boom en werpt zich vanuit het hoge deel op de olifant. Omdat hij weet dat het gevecht tegen de verstrengeling van de slang voor hem niet gelijk is, gaat hij naar een boom of een rots en probeert zo de slang te verpletteren. De slang past hiervoor op en bindt de poten van de olifant eerst vast met zijn staart. De olifant maakt de knopen los met zijn slurf, maar de slang begraaft ondertussen zijn hoofd in de neusgaten zelf van de olifant en sluit tegelijk de ademhaling van de olifant af en rijt de weekste delen uiteen. Wanneer een slang onverwachts op een olifant stoot, richt hij zich op, zoekt hij en valt hij vooral de ogen van de olifant aan. Zo gebeurt het dat olifanten vaak blind en zwaar getroffen door honger worden aangetroffen. Welke andere reden voor zo’n groot gevecht bestaat er, behalve dat de natuur gelijke tegenstanders samenbrengt als spektakel voor zichzelf? V T OELICHTINGEN BIJ STATIO 1 12 Er is nog een ander verhaal van zo’n gevecht. Het bloed van olifanten is immers zeer koud. Hierdoor worden ze, vooral terwijl de hitte brandt (vooral wanneer het zeer warm is), door slangen opgezocht. Daarom loeren de slangen, ondergedompeld in rivieren, op de drinkende olifanten: ze binden hun slurf vast met hun staart en hechten zich vast aan hun oor, omdat alleen die plaats niet door de slurf kan verdedigd worden. De slangen zijn zo groot dat ze al het koude bloed opnemen. Zo worden de olifanten door hen leeggedronken en vallen ze uitgedroogd neer. Maar de dronken slangen worden verpletterd en sterven samen met de olifant. Tips bij de taalopdrachten • Opdracht 1 kan eventueel opgevat worden als differentiatieopdracht voor de sterkste leerlingen. Een andere mogelijkheid is om de vormen zelf te geven. Het belangrijkste doel van deze opdracht is het onder ogen brengen van deze uitzonderingen, niet het actief kunnen weergeven ervan. • In opdracht 2 is er voor de BVG enkel een kolom voorzien bij de niet-noodzakelijke zinsdelen, omdat de BVG als noodzakelijk zinsdeel niet voorkomt in de tekst. Ook is er geen plaats voorzien voor het NDgez, omdat dat geen zinsdeel is: het vormt samen met het koppelwerkwoord het NWG. Lees- en luistertip blz. 36 Michaël De Cock schreef Hannibal, een roman waarin hij op zoek gaat naar de kiemen van het karakter van de Carthager in zijn jeugdjaren. Het boek, met illustraties van Gerda Dendooven, kreeg goede kritieken en is geschreven voor jongeren vanaf 15 jaar. Voor het Radio 1-programma In het spoor van Hannibal maakte de auteur de reis opnieuw. De vier afleveringen, waarin actualiteit en oudheid door elkaar lopen, zijn te beluisteren via de site van Radio 1: http://www.radio1.be/programmas/het-spoor-van-hannibal. Latijnse tekst: Livius, AUC, XXI, 28 Elephantorum traiciendorum uaria consilia fuisse credo; certe uariata memoria actae rei. Quidam congregatis ad ripam elephantis tradunt ferocissimum ex iis inritatum ab rectore suo, cum refugientem in aquam nantem sequeretur, traxisse gregem, ut quemque timentem altitudinem destitueret uadum, impetu ipso fluminis in alteram ripam rapiente. Ceterum magis constat ratibus traiectos; id ut tutius consilium ante rem foret, ita acta re ad fidem pronius est. Ratem unam ducentos longam pedes, quinquaginta latam a terra in amnem porrexerunt, quam, ne secunda aqua deferretur, pluribus ualidis retinaculis parte superiore ripae religatam pontis in modum humo iniecta constrauerunt ut beluae audacter uelut per solum ingrederentur. Altera ratis aeque lata, longa pedes centum, ad traiciendum flumen apta, huic copulata est; tres tum elephanti per stabilem ratem tamquam uiam praegredientibus feminis acti ubi in minorem adplicatam transgressi sunt, extemplo resolutis quibus leuiter adnexa erat uinculis, ab actuariis aliquot nauibus ad alteram ripam pertrahitur; ita primis expositis, alii deinde repetiti ac traiecti sunt. Nihil sane trepidabant, donec continenti uelut ponte agerentur; primus erat pauor cum soluta ab ceteris rate in altum raperentur. Ibi urgentes inter se, cedentibus extremis ab aqua, trepidationis aliquantum edebant donec quietem ipse timor circumspectantibus aquam fecisset. Excidere etiam saeuientes quidam in flumen; sed pondere ipso stabiles, deiectis rectoribus, quaerendis pedetemptim uadis in terram euasere. 1 BIJ STATIO Schipper mag ik overvaren? V T OELICHTINGEN X Tip bij de opdrachten Aanvullend bij opdracht 6 kan eventueel een tweede uitbreidingsopdracht uitgevoerd worden: onderstreep alle bijwoorden (of voorzetsels, of voornaamwoorden …) in de tekst. XI Italus, Italus Tip bij voorbereidingsopdracht 2 Eventueel kan de leerlingen gevraagd worden de lengte van enkele mijlen op te zoeken. Ze zullen merken dat er heel wat verschillende afstanden aan deze term voldoen en zo het voordeel inzien van ons metrisch systeem. Vertaling van de tekst van Eutropius Vervolgens nam Septimius Severus het bestuur over het Romeinse Rijk aan. Hij was afkomstig uit Africa, uit de provincie Tripolitana, uit de stad Leptis (Magna). Hij was de enige keizer, in alle herinnering (tijd) voordien en erna, (afkomstig) uit Africa. Eerst werd hij raadsman van de keizerlijke schatkist, later krijgstribuun, en vervolgens kwam hij, via vele en verschillende diensten en ereambten tot het bestuur van de hele republiek. Hij wou dat hij Pertinax genoemd werd, ter ere van die Pertinax, die gedood was door Iulianus. Hij was buitengewoon gierig, en wreed van nature. Hij voerde succesvol vele oorlogen. Hij doodde 13 Pescennius Niger, die in Egypte en Syrië tot opstand was gekomen, bij Cyzicus. Hij overwon de Parthen, en de meer naar binnen gelegen Arabieren, en de inwoners van Adiabena. Hij overwon de Arabieren in die mate dat hij daar zelfs een provincie maakte. Daarom werd hij de Parth, de Arabier en de Adiabeen genoemd. Hij herwon vele dingen in de hele Romeinse wereld. Tijdens zijn heerschappij (onder hem) maakte Clodius Albinus, die een bondgenoot was geweest van Iulianus bij de moord op Pertinax, zichzelf ook keizer in Gallië, en werd overwonnen bij Lyon, en gedood. Toch was Severus, behalve wat betreft oorlogsroem, ook beroemd door zijn burgerstudies en onderwezen in de literatuur, en verwierf hij geheel de wetenschap van de filosofie. De laatste oorlog hield hij in Britannia, en om de veroverde provincies in alle veiligheid te versterken, trok hij een verdedigingswal door van 133 000 passen (199,5 km) van (de ene) zee tot (de andere) zee. Hij overleed als een heel oude man, in Eboracum, in het zestiende jaar en derde maand van zijn regering. Hij werd een God genoemd. Hij liet twee zonen achter als opvolgers, Bassianus et Geta, maar wou dat door de senaat de naam van Antonius gegeven werd aan Basianus. Daarom werd hij Marcus Aurelius Antoninus Bassianus genoemd, en volgde hij zijn vader op. Want Geta werd onmiddellijk aangeduid als een staatsvijand en kwam om. Opmerkingen bij de tekst • De Kelten moeten wel heel raar hebben opgekeken toen ze plots oog in oog kwamen te staan met zwarte soldaten: http://www.bbc.co.uk/learningzone/clips/septimius-severus-and-black-soldiers/3641.html • In werkelijkheid heeft Septimius 18 jaar geregeerd, meer dan de 16 jaar en 3 maand waarvan sprake in de tekst. Dit valt te verklaren vanuit de manier waarop de Romeinen telden (inclusief). • Bassanius, de zoon van Septimius, is beter bekend onder de naam Caracalla. • Geta werd in 211 omgebracht door toedoen van zijn broer Caracalla (Bassianus). Tips bij taalopdracht 1 Grammaticale oefening: de rol van de BWB in voorzetselgroepen is meestal moeilijk te bepalen en absoluut niet nuttig voor de leerlingen. Uiteraard moeten ze weten dat in + abl. een plaats uitdrukt, ex + abl. een scheiding, en a(b) + abl. bij een passief werkwoord een handelende persoon, maar daar hoeft niet altijd naar gevraagd te worden. Wel hebben we in vraag 2 expliciet naar de rol van a senatu gevraagd, om de handelende persoon nog eens op te frissen. XII V T OELICHTINGEN BIJ STATIO 1 14 Cultuur: achter de schermen van een wereldrijk Tips bij de cultuurtekst De term bestiarii (bovenaan blz. 41) werd ook gebruikt voor gladiatoren die vrijwillig tegen wilde dieren vochten. Opmerking bij opdracht 1b (blz. 42) De vrouwenfiguur is een zinnebeeld van Africa. 1 Vertaling van de tekst (Florus) (De veldslag) was (af)gehandeld, indien de olifanten niet naar voren waren gestormd, nadat de oorlog omgewend was tot een schouwspel. De paarden, nu eens bang gemaakt door hun grootte, dan weer door hun lelijkheid en nieuwe geur, evenals door hun gekrijs (getrompetter), toen ze de onbekende beesten hoger inschatten dan ze waren, joegen (iedereen) op de vlucht en richtten een massale slachting aan. 2 Vertaling van de tekst (Einhard) Isaac kwam met een olifant en overige geschenken die door de koning van de Perzen gezonden werden, en in Aken bood hij alles aan aan de keizer. De naam van de olifant was Abul Abaz. 1 BIJ STATIO Differentiatie V T OELICHTINGEN XIV 3 Vertaling van de tekst (Solinus) De Serbotae zijn ongeveer 12 voet lang. De Azachaei verslinden olifanten die tijdens jachtpartijen gevangengenomen zijn. De Psambari hebben geen enkele langorige viervoeter, zelfs geen olifanten. 4 Vertaling van de tekst (Curtius Rufus) Toen wierp Perdicca bijna driehonderd soldaten voor de olifanten in het zicht van het hele leger, nadat ze van de overige soldaten waren afgezonderd. Allen werden ze verpletterd onder de voeten van de beesten. Tips bij de lectuur • De keizersnede (sectio caesarea) is op zijn beurt naar Caesar genoemd, ook al is het vrijwel uitgesloten dat Caesar zelf via een keizersnede is gekomen (zijn moeder overleefde de bevalling). • De derde hypothese (magnis crinibus) heeft op het eerste gezicht niets te maken met de naam Caesar, maar Isidorus van Sevilla geeft de volgende versie: vel quia cum caesarie natus sit (caesaries, ei, v.: de haardos, de dikke lokken) (Isidoris, Origines, IX, 3, 12). 15
© Copyright 2024 ExpyDoc
