NATIONAAL SNACK HANDBOEK ABC VOOR DE WARE SMULPAAP! UBEL ZUIDERVELD HOLDERS UZ MEDIA Colofon en verantwoording Tekst, redactie en concept: Ubel Zuiderveld Opmaak en drukbegeleiding: Holders Media, Winterswijk Fotografie: de foto’s bij de titelpagina’s in dit lexicon zijn reclameen PR-foto’s van fabrikanten en leveranciers en beelden die afkomstig zijn uit het archief van de auteur. Coverfoto: Shutterstock. Schrijfwijze: in dit lexicon zijn merknamen van snacks geschreven met een hoofdletter, terwijl algemeen geaccepteerde soortnamen, zoals de kroket en de frikandel, niet in kapitaal zijn vermeld. ISBN/EAN: 978-908-147-4245 NUGI-CODE: 530, naslagwerken algemeen De uitgave- en auteursrechten van dit werk berusten bij UZ Holders Media in Winterswijk. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enig andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming de rechthebbenden. Reclamaties betreffende de inhoud van dit lexicon kunnen worden gericht aan de uitgever. 2 INHOUD Welkom in het Nationaal Snack Handboek ......................... 4 Aardappel tot en met Aviko ................................................... 6 Babi Pangang Rol tot en met buurtkroket ............................ 12 Cafetaria tot en met curryworst ............................................ 24 Decraeye tot en met Eurosnack ............................................ 34 Falafel tot en met Fun Letters ................................................. 40 Garnalenkroket tot en met Grovie ........................................ 66 Halal snacks tot en met junkfood ........................................... 72 K3 Snack tot en met Kwekkeboom ....................................... 80 Laan tot en met Lucifer ........................................................... 92 Macaronibroodje tot en met muur ........................................ 96 Nasibal tot en met Oudshoorn .............................................. 106 Panada tot en met puntzak ..................................................... 112 QSR tot en met Russisch ei .................................................... 122 Sajoera tot en met Sweet Meat .............................................. 126 Taco Roll tot en met uierboord .............................................. 140 Van Dobben tot en met Vuurvreter ...................................... 144 Welpenklauw tot en met zuurvlees ...................................... 150 3 Welkom in het Nationaal Snack Handboek vol hapklare brokken! Welkom in het Nationaal Snack Handboek. Het lexicon vol hapklare brokken, waarin alle snacks en belangrijke snacktermen alfabetisch zijn gerangschikt. Een boek waarin de nadruk helemaal ligt op de vaderlandse frituurfolklore. Maar ook geven we bijzondere aandacht en respect aan de frituur van onze Nederlands sprekende zuiderburen. Alle frituurlekkernijen passeren de revue. Boerenbrok, Crypto, Playboy, Bekvechters, friet hot in de strot, Friket, Lange Lummel, Twinny, Hete Hap, Picaballo, friet open been, Dolle Mina, Krokadil, friet waterfiets, Kirocco, kapsalon, patat paniek, Bon Bami, maar ook de frikandel, de kroket, friet oorlog en het bamiblok. De gefrituurde lekkernijen uit ons koninkrijk in slagorde bijeen. Alle snacks van Oranje op een rijtje dus. Genietbare vethapjes van koninklijke bloede zogezegd. Koningin Máxima vinden we trouwens écht vet met z’n allen. Naar hare luchtigheid zijn liefst drie verschillende snacks genoemd. Er is trouwens ook een Willempie. Maar die bestond al toen onze koning nog in de luiers lag. De Willempie is dus niet vernoemd naar Willem-Alexander van Oranje Nassau. Maar deze omissie werd rond zijn kroning vet goed gemaakt, want inmiddels is onze koning wel gelauwerd met een eigen snack. Het moge duidelijk zijn. De Nederlandse frituurwereld barst uit zijn voegen van snacks en gerechten met bijzondere namen en smaken. Het zijn er vele, vele honderden. Zeg nou eens eerlijk. Het werd, meer dan een eeuw nadat in Nederland de eerste frietzaak opende, toch de hoogste tijd ze in kaart te brengen? In dit Nationaal Snack Handboek staan alle belangrijke snacks en snackgerechten uit onze rijke frituurcultuur op alfabet gerangschikt. Eindelijk is dus het ABC voor de ware smulpapen een feit. Dagelijks leggen 750 duizend van hen ergens in ons frietlustige landje een snackbezoekje af. De vette adresjes kun je bijna blindelings vinden. Nog altijd kun je immers terecht op bij wijze 4 van spreken de hoek van elke straat. Nederland telt een slordige 5000 cafetaria’s, snackbars, frituren en fritures, automatieken, lunchrooms met een snackassortiment, restaria’s, snackkiosken, snelbuffetten, snackcorners en snackcounters, snackkramen en snackwagens, mini-resto’s, snackshops, patatterieën, restopoints, snackcenters, restocorners, snack-o-theken, frietterieën, snackboetieken, snackhouses, snacktaria’s, frituursalons, fritessalons, snacksalons, fritescorners, snackpalaces, snackhallen, snackpoints en bikbarren. Viva de frituur! Onze snacktaria’s groeiden organisch door de jaren heen. Ze zijn een mengvorm tussen de Amsterdamse broodjes- en krokettenzaken en de Belgische frituur. Onze patates frites hebben we immers te danken aan onze zuiderburen. Die wisten er al vanaf het midden van de negentiende eeuw wel weg mee. Zuid-Nederland maakte voor de Tweede Wereldoorlog volop kennis met de frituur. In 1909 opende in Maastricht al een frietzaak. Velen volgden in Limburg en Noord-Brabant. In 1933 nam Heck’s in Leiden de eerste cafetaria in gebruik, maar pas na de Tweede Wereldoorlog frituriseerde Nederland in ijltempo. Zodat vakblad De Conservator in 1959 kon schrijven: “Opgetrokken vanuit België heeft de warme worstjes- en patatkraam Nederland volkomen in zijn ban gekregen en een opstand door de jeugd zou te vrezen zijn als deze tentjes plotseling van het toneel zouden moeten verdwijnen.” Waarom juist ik dit ABC voor de vaderlandse smulpaap samenstelde? Nou, hierom. Omdat ik een gefrituurd hapje op zijn tijd niet te versmaden vind. Maar ook omdat ik al meer dan twintig jaar beroepsmatig over deze materie van nationaal culinair-cultureel belang schrijf. Als journalist. In 1993 werd ik hoofdredacteur van Snackkoerier, het vakblad voor de frituristen die ons voeden. Ik schreef vier boeken over de frituur, de automatiek en fast food. Maar de alfabetische frituurbijbel, nee die was er nog niet. Ubel Zuiderveld 5 6 Nationaal Snack Handboek |A Aardappel – Zonder aardappelen zag ons frituurlandschap er zeker heel anders uit. Gebakken aardappelstangen, ofwel patates frites, voorkeurgespeld friet, vormen de basis van het succes van snackbars, cafetaria’s en frituren. Aan de gebakken aardappelstangen danken we de bonte Belgische frituurcultuur, maar ook de duizenden inpandige cafetaria’s in Nederland. Nederland zag bovendien kans in de tweede helft van de twintigste eeuw dankzij de aardappel een frietindustrie van internationale allure op te bouwen met merken als Aviko en Farm Frites. Het is dus goed even stil te staan bij de aardappel. Hij kent in de lage landen een geschiedenis van drie, vier eeuwen. Het knolgewas heeft een Zuid-Amerikaanse oorsprong. Het zuiden van Peru wordt beschouwd als de bakermat van de aardappel. Aardappel, geschiedenis – Hoogstwaarschijnlijk deed het Peruviaanse knolgewas de aardappel dankzij ontdekkingsreiziger Diego de Amalya in 1536 zijn intrede in Spanje. Daarna verspreidde hij zich langzaam maar zeker over heel het Europese continent. Eind zestiende eeuw werd in België voor het eerst met de kweek van aardappelen geëxperimenteerd. Nederland volgde enkele decennia later. Het duurde lang voordat de aardappel tot het gemene ofwel gewone volk doordrong. Dit gebeurde pas op grote schaal nadat de aardappel eerst een delicatesse werd in hogere kringen. Belangrijk is een publicatie van de Franse alchemist Antoine August Parmentier. Hij wees in 1773 op de kwaliteiten en de voedingswaarden van de aardappel. Hij zorgde ervoor dat de aardappel een vette hype werd in het Franse koningshuis. Ook onze eigen provincie Friesland was er vroeg bij. In 1727 was het de eerste provincies waar de aardappel als voedsel werd erkend. Aardappel, meer geschiedenis – In de tweede helft van de achttiende eeuw verschenen steeds meer publicaties over de aardappel als voedzaam gewas. In de eerste decennia van de negentiende eeuw verspreidde de aardappelcultuur zich snel over Europese landen. Wie als eerste een aardappel aan reepjes sneed en er patates frites van maakte, is onbekend. Wel komt pommes frites al voor in oude Franse kookboeken, terwijl Parijs wordt gezien als de bakermat van de frietcultuur. Het lijdt echter geen twijfel dat vooral België belangrijk bijdroeg aan de internationale verspreiding van patates frites. De consumptie van aardappelen en aardappelproducten is in Nederland al ongeveer tien jaar stabiel 7 op zo’n 86 kilo per hoofd per jaar. Verdeling: 53 kilo verse aardappelen en 33 kilo friet, rösti’s, aardappelkroketjes en andere bewerkte producten. Aardappelstaafjes, stangen en balkjes – Patates frites, friet, frites, patat. In den beginne noemden Nederlanders ze nog onwetend maar wel luid en duidelijk aardappelstaafjes, aardappelstokjes of aardappelstangen. Dit was zeker nog het geval in de jaren 1920 en 1930, toen de friet in Zuid-Nederland opdoemde. Culinair allesweter Johannes van Dam wist te melden dat in ons land het recept voor pommes de terre frites in de achttiende eeuw in enkele exclusieve kookboeken voor deftige dames voorkwam. Pas in de jaren 1930 sloop het recept ook de huishoudscholen binnen. Zodoende kwamen burgervrouwen van alle rangen en standen ermee in aanraking. Toch prees men ook na de Tweede Wereldoorlog friet onder de noemer aardappelbalkjes nog her en der aan als maaltijdcomponent bij duurdere vleesgerechten. A-bakken – Iedereen kent ze. Toch zal het begrip A-bakken de gemiddelde frituurconsument niets zeggen. Ondernemers en medewerkers van snackbars, cafetaria en frituren in Nederland weten wel precies wat A-bakken zijn. Het zijn namelijk de witte bakjes van polystyreen waarin men friet en snacks serveert en verpakt. De A9 is het meest gangbare bakje voor friet. Hij is 145 millimeter lang, 95 millimeter breed en 36 millimeter hoog. Totaal zijn er ruim vijftien zeer gangbare A-bakken. De A16-smal is het bekende frikandellenbakje. Terwijl de A20 hetzelfde is als een A14, met dat verschil dat de A20 is voorzien van een apart segment voor de saus. Tegenwoordig zijn A-bakken ook verkrijgbaar in andere kleuren dan steriel wit. Het materiaal is slecht afbreekbaar in de natuur. Aan de andere kant laten ze zich simpel produceren van recyclebare grondstoffen zoals autobanden. En trouwens, A-bakken worden op hun beurt wel weer hergebruikt als bijvoorbeeld bermpaaltjes langs de snelwegen. Ad van Geloven - Ad van Geloven is een Tilburgse snackfabrikant. Tegenwoordig hoort ook het bekende snackmerk Mora bij het concern. In 1960 startte Ad van Geloven als groothandel in vleeswaren. Daarna ging de ondernemer onder meer blikken soep produceren. Rond 1970 begon het maken van kroketten. Naamgever Ad van Geloven (geboren in 1933) verkocht zijn bedrijf in 1989 aan de Britse firma Hazlewood. In 2001 volgde een 8
© Copyright 2024 ExpyDoc
