Download

Dienst voor Toerisme
Jalhay Spa Stavelot Theux Trois-Ponts
Ontdek
Het Land van de Bronnen
Toeristisch circuit
Huis van Toerisme van het
Land van de Bronnen
Het Land van de Bronnen bestaat uit de mooiste steden en dorpen van de Ardennen en
het is onweerlegbaar de grote toeristische «bron» van de streek.
Zowel het uitzonderlijke hotelaanbod, gaande van het luxehotel tot het familiepension, de gastenkamer
of de landelijke gîte, als het geïndividualiseerde en warme onthaal, zorgen voor een aangename
verrassing.
Het LAND VAN DE BRONNEN heeft een opmerkelijk erfgoed en een uitzonderlijke natuur. Iedereen
vindt er zijn gading.
Voor liefhebbers van cultuur zijn er onze grote festivals, musea en expositiezalen, die even rijk als
gevarieerd zijn.
Sportliefhebbers beleven heerlijke momenten in het LAND VAN DE BRONNEN en kunnen zich uitleven
in hun favoriete sport: autosport, mountainbiken, lopen, paardrijden, skiën…
Liefhebbers van folklore dansen en bewegen op het ritme van onze folkloristische evenementen,
carnavals, historische evocaties, populaire verhalen…
Gastronomen of mensen die gewoon graag lekker eten, kunnen proeven van onze streekproducten
die bereid worden door grote chefs in de talloze restaurants van het LAND VAN DE BRONNEN.
En ten slotte zullen liefhebbers van water, in zijn natuurlijke verschijning, als thermale behandeling
of om te drinken, alles vinden wat hun hartje lust in het LAND VAN DE BRONNEN.
Een uitzonderlijke natuur - Het Land van de Bronnen bevindt zich aan de voet van de Hoge Venen,
het mooiste natuurreservaat van België. Het biedt talloze wandelmogelijkheden: in de venen, op het
platteland, in de bossen, zowel te voet, met de fiets als te paard. Onderweg ontvouwen zich schitterende landschappen en uitzonderlijk natuurschoon.
Tradities en folklore - Het Land van de Bronnen is zeer gehecht aan zijn geschiedenis en het behoud
van zijn tradities. Tal van evenementen zetten de tradities voort van onze streek: de oude beroepen
van Sart brengen het landelijke leven uit het begin van de 20e eeuw weer tot leven, de ‘Franche foire’
evoqueert het leven in de middeleeuwen in de burcht van Franchimont, de ‘Laetare’ van Stavelot brengt
met de Blancs-Moussis de mooiste carnavalstoet van de streek en het lampionbal is een feest zoals in
de goede oude tijd...
Streekeigenheid en gastronomie - Het Land van de Bronnen nodigt zijn gasten uit in de beste
restaurants! Tal van producten uit ambachtelijke ateliers worden bereid door de grootste chefs van de
streek.
Cultuur - Het Land van de Bronnen pakt ook uit met een groot aantal musea, die de geschiedenis
van de streek presenteren, in de breedste zin van het woord.
Het Land van de Bronnen is vóór alles bekend voor zijn WATER!
Spa is op dit punt zo beroemd dat zijn naam doorgedrongen is in verschillende talen.
De geschiedenis van het kuurwezen gaat terug tot de oudheid. Sommige ijzerhoudende
bronnen werden erkend voor hun geneeskrachtige eigenschappen. Men baadde er in en
dronk het water, en soms beide tegelijk.
Vandaag is Spa synoniem voor uw welzijn.
3
Inhoudsopgave
Spa, authentieke kuurstad
Ontdekkingscircuit
0 km
6
Het dorp Winamplanche
2,5 km
7
La Reid en Haut-Regard
12 km
8
Theux - Middeleeuws bourg
19 km
9 - 10
21,5 km
11
Het dorp Tiège
29 km
11
Het dorp Sart
30 km
12
Het dorp Solwaster
32 km
13
Het dorp Jalhay
36 km
13
De Hoge Venen
40,5 km
14
Francorchamps
63 km
15
70,5 km
16
76 km
17
81,5 km
18 - 19
116,5 km
20 - 21
Het dorp Polleur
Stavelot en de Abdij
Het dorp Wanne
Trois-Ponts
Spa, Land van de Bronnen
Kaart van toeristisch circuit
22 - 23
Ter informatie is de afstand weergegeven van site naar site. Het totale traject bedraagt
127 km. U geniet optimaal van dit circuit van juni tot september, maar de tocht kan in om
het even welk seizoen.
Het vertrek ligt bij het Huis voor Toerisme van het Land van de Bronnen, dat gevestigd is in
de emblematische Peter de Grote-bron.
Dit uitzonderlijk gebouw uit 1880 herbergt een van de meest overvloedige en koolzuurhoudende bronnen van de stad. Hij levert gemiddeld 21.000 liter per dag. Het water is rijk
aan ijzer, verkwikkend en bevat veel minerale zouten.
In de wintertuin van de Peter de Grote-bron worden
tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd tijdens de
zomer-periode en op het einde van het jaar.
De bron zelf is een toeristische attractie die
u laat kennismaken met Spa, zijn geschiedenis,
zijn prestigieus verleden en zijn natuurlijk
milieu.
Spa, authentieke kuurstad
Verlaat de Dienst voor Toerisme van Spa en neem de
rue Royale in de richting van Theux (N62). Ga langs
het Casino aan uw linkerkant. Het Casino van Spa,
gebouwd tussen 1904 en 1908, werd vernield door
een brand in 1917 en herbouwd in 1920. Aan de buitenzijde is de stijl neoclassicistisch. Binnen ontdekt
men een reeks grote zalen in verschillende stijlen
(Lodewijk XVI, Empire, Napoleon III).
Nog steeds aan uw linkerzijde ziet u het oude thermale etablissement, dat gebouwd werd tussen
1862 en 1868. Het plafond van de hal werd versierd
door schilder Carpey.
Iets verder, rechts, ontdekt u de ingang van het
Parc de Sept Heures. Het werd aangelegd in 1758
als publieke wandelplaats. Het gebouw aan de ingang
van het park is de Galerij Leopold II, een indrukwekkend architecturaal geheel met twee paviljoenen die
verbonden zijn met een overdekte wandelgang. Dit is
het werk van Architect Hansen (19e eeuw). Het geheel
lijkt op de monumentale metalen constructies die opgang maakten rond het einde van de 19e eeuw. Het
Parc de Sept Heures dankt zijn naam aan het uur dat
de kuurgasten er gingen wandelen.
Nog verder ziet u het benedenstation van de kabellift
die naar de Thermen van Spa leidt.
De Thermen van Spa zijn speelser geworden en volgen
de hedendaags trends. Ze bieden u een nieuwe manier
om u over te geven aan de weldaden van een bijna
magisch water. Ze helpen u op een plezierige en aangename wijze om u te her…bronnen.
Iets verder, avenue Reine Astrid, aan uw rechterzijde
ziet u de Villa Royale, waar Koningin Marie-Henriette
woonde van 1895 tot aan haar dood in 1902. Het
gebouw herbergt de verzamelingen van het Museum
van de Badstad.
Een bezoek waard.
Het dorp
Winamplanche
2,5 km
U passeert onder de
spoorwegbrug en draait
linksaf naar Winamplanche (N606), een klein
dorpje dat op 10 september 1944 de naziterreur
onderging.
Links ziet u de Sint-Andrieskerk van Winamplanche. Ze werd in 1859 gebouwd door de provinciearchitect Delsaux. Ze herbergt
onder meer een Kruisafname (18e eeuw), een kopie
naar Pieter-Paul Rubens. Zet uw weg verder tot in
Desnié. Dit dorp heeft een site die in 1989 beschermd
werd als natuurmonument: een boeket opmerkelijke
bomen rond een groot kruis.
Neem “rue du Ry Sauvage” naar de kapel Onze-LieveVrouw van Banneux. Op de begraafplaats bevindt zich
een getrouwe kopie van het paviljoen van Koningin
Jeanne de France, een parel van de Renaissance. Een
parochiaan, Gustave Trasenster, die tuk was op culturele reizen in Frankrijk, had in les Baux de Provence
het schitterende paviljoen van de Koningin ontdekt.
Toen hij vernam dat de beroemde dichter Frédéric Mistral een kopie had laten maken voor zijn graf in Maillane, besloot hij dat voorbeeld te volgen en liet hij
eveneens een kopie maken voor zijn familie, op de begraafplaats van zijn dorp.
U komt aan het kruispunt van la croix Papet. Vóór
1848 stond hier een kruis dat de grens van de parochie Desnié aangaf. Later stond op deze plaats een hut
waarin een zeer arme man leefde, die men Papet
noemde. Hij fungeerde als koerier tussen de aangrenzende dorpen. Hij werd in zijn hut dood aangetroffen
door mensen aan wie hij een dienst had bewezen en
uit dankbaarheid lieten ze een herdenkingskruis optrekken.
Draai naar links, nog steeds in de richting van het dierenpark, en dan onmiddellijk opnieuw naar links in de
richting van la Charmille. Aan het gehucht Verbuisson draait u rechts naar la Charmille (of ga ongeveer
50 meter verder en u komt aan de beroemde wandeling van de Ninglinspo). La Charmille (de haagbeuklaan) werd in 1885 geplant door de rentenier Michel
Nys. Hij had vooraf het kasteel gekocht en het bijhorende park aangelegd. Met een lengte van 573 meter
is deze prachtige groene gang de langste van Europa.
Voor de aanleg werden 4.500 haagbeuken aangeplant
en in vorm gesnoeid. La Charmille is sinds 1979 beschermd. In 1985 werd de laan gerestaureerd door de
professoren en leerlingen van de provinciale landbouwschool van La Reid. Het is moeilijk om niet te vallen voor dit groene juweel met vele gezichten: een
typisch renaissanceproduct in de lente, een tunnel van
koelte in de zomer, een symfonie van bonte kleuren in
de herfst en een boog van kristal onder de winterse
rijp. Nadat u la Charmille hebt bezocht, keert u terug
naar de hoofdweg die naar het dierenpark voert. Op
het einde van de rue Huta draait u direct naar links.
Keer nadien op uw stappen terug tot aan het kruispunt
en neem links de richting van het dierenpark (Parc Animalier) en la Charmille.
6
7
Negeer de afdaling naar Becco aan uw rechterzijde.
(Etymologisch is Becco verwant met Bocho, dat afhangt van de gemeente Goé. De oorsprong zou in het
woord ‘Bôk-Holt’ of beukenbos liggen.)
U arriveert nu bij Forestia. Het dierenpark strekt zich
uit over 20 hectare en u vindt er verschillende vertegenwoordigers van de Europese fauna (herten, moeflons, everzwijnen, bizons, wolven enz…).
Een bezoek waard.
La Reid en Haut-Regard - 12 km
In Haut-Regard duikt een kasteel op. Het werd al in
geschriften vermeld in 1575, toen het nog toebehoorde aan Hermès de Presseux. In 1622 werd het
vergroot door zijn nakomelingen. Het was de zetel van
een heerlijkheid, die ontstaan was door een verlening
van Erard de la Marck ten voordele van Englebert de
Presseux, die van 1506 tot 1516 gouverneur was van
het Markgraafschap van Franchimont. Deze familie is uitgestorven in de 18e eeuw. Iets verder, aan
het kruispunt, ziet u een mooie boerderij. Ze bood
vroeger onderdak aan het tolkantoor van La Reid. De
mensen van Remouchamps (die in het Hertogdom
Luxemburg woonden) moesten een heffing betalen
aan een ambtenaar van de Prinsbisschop, wanneer ze
de grens overstaken tussen de twee ‘staten’ om naar
het land van Luik te gaan.
Daal af naar Theux via Jevoumont.
Aan de ingang van het dorp ziet u rechts het kasteel
Nagelmackers, in 1857 gebouwd volgens plannen van
architect Auguste Vivroux. In 1892 werd het verbouwd
en vergroot, en kreeg het zijn neonormandische uitzicht.
De Ferme de la Dîme bevindt zich iets verderop, aan
uw linkerzijde. Het is een indrukwekkende vierkantshoeve uit de 17e eeuw, met gebouwen die zich rond
een binnenhof scharen. Men ontdekt er nog de grote
tiendenschuren. Daar werden de oogsten en landbouwproducten opgeslagen, die de boeren als belasting moesten afdragen aan de Prinsbisschop (de
zogenaamde tienden). Het gebouw heeft nog steeds
zijn torens en schietgaten.
Steek de baan over en volg verder de richting van het
dierenpark van La Reid.
Het stadhuis
Ga de straat een vijftigtal meter in en u bevindt zich
rechtover het stadhuis. Het werd in 1770 gebouwd
door Barthélemy Digneffe in Louis XVI stijl. Het herbergt schilderijen uit het einde van de 18e eeuw, die
de Rechtvaardigheid en de Welvaart voorstellen. Het
stadhuis is van maandag tot zaterdag in de voormiddag toegankelijk.
Theux – Middeleeuws bourg
19 km
Aan de voet van de heuvel bereikt u Theux. Draai naar
links en dan onmiddellijk rechts, naar het dorpscentrum. De oorsprong van Theux wortelt in de Middeleeuwen. Het zou de geboorteplaats van Karel Martel
zijn. De Sint Hermes en Sint Alexanderskerk (respectievelijk een Romeinse prefect en een paus) ligt
recht voor u. Ze werd opgetrokken in regionale steen
met een geelachtige kleur. Ze heeft het grondplan van
een basiliek met een driedelig schip van gelijke hoogte
(uniek tussen Rijn en Loire) dat onder één dak steekt.
Het plafond van het centrale schip toont 127 schitterende schilderingen op hout uit de 17e eeuw. Wil men
ze ten volle bewonderen, dan kan men een speciale
verlichting aansteken via een muntautomaat. Het plafond van het koor symboliseert gedeeltelijk de Mysteries van de Rozenkrans, de plafonds van de kapellen
het Laatste Oordeel en de Verrijzenis van Christus. De
houten beelden uit de periode 15e-18e eeuw werden
gerestaureerd. De doopvont heeft een kuip uit de 12e
eeuw.
Bezienswaardig.
Draai linksaf naar de place du Perron. U staat voor
het Perron, symbool van de gemeentelijke vrijheden.
De basis bestaat uit vier achthoekige treden met eigenaardige nissen (ze waren voorzien voor het plaatsen van leeuwtjes, het embleem van Franchimont),
waarop een kolom verrijst die bekroond is met een
dennenappel. Het kruis stelt de religieuze autoriteiten
voor; de kolom is de steen der rechtvaardigheid en
symboliseert de burgerlijke overheid en de dennenappel evoqueert de vruchtbaarheid en de welvaart. Het
Perron is het symbool van de vrijheden die de inwoners
van Theux in 1457 bekwamen van Luik. Het huidige
Perron is al het derde. Het werd opgericht in 1768 en
gerestaureerd in 1998. Het eerste werd in 1468 vernield door Karel de Stoute, het tweede bezweek onder
de weersomstandigheden.
Ga verder tot de rotonde en neem net ervoor het
nauwe straatje rechts dat afdaalt langs de brug over
de Hoëgne.
Wanneer u het dorp verlaat, merkt u rechts het moderne Château de l’Ourlaine en nog een versterkte
hoeve uit de 17e eeuw die vandaag een experimentele
boerderij is van de Provincie Luik.
8
9
rechterzijde. Ze ligt op de oude weg die Tongeren met
Trier verbond en werd gebouwd in de 12e eeuw. Vandaag vormt ze het decor van het tweejarige feest van
“le Coucou”, dat het laatste weekend van juli plaats
vindt, telkens op even jaren.
Links kunt u de kerk van Polleur bewonderen, de
meest aantrekkelijke getuige van het verleden van het
dorp. Gewijd aan Sint-Jacobs en Onze-Lieve-Vrouw
van Polleur werd de kerk al in 1391 in geschriften vermeld. Ze onderging verbouwingen in 1450, 1591,
1902 en in 1983 werd de torengevel gerestaureerd.
De spiraalvormige torenspits zal zeker uw aandacht
trekken. De kerk werd overigens op de monumentenlijst geplaatst.
De Hoëgne
De burcht van Franchimont
De Hoëgne vormt een hydrografisch bassin van ongeveer 200 km2. Ze ontspringt bij de Baraque Michel
(674 m hoogte). Het is een van de meest bekende riviertjes van de Hoge Venen. Het grillige waterloopje
wordt gevormd door de Ru (beekje) de Polleur en de
Ru de la Baraque, afkomstig van het veengebied van
Herbôfaye en van de Baraque Michel. De belangrijkste
bijrivier is de Wayai, die het meer van Warfaaz vormt
en de stad Spa ondergronds doorkruist. Ze krijgt ook
water van de Statte en de Sawe en is zelf een bijrivier
van de Vesder (rivier uit het Maasbekken). In Pepinster
mondt ze er in uit. Wanneer u de bibliotheek verlaat,
neemt u rechts en gaat u verder rechtdoor langs de
kades van de Hoëgne, tot aan de brug van la Bouxherie.
Volg de hoofdweg over 100 meter en draai linksaf
richting Sassor en de burcht van Franchimont, via
de brug over de Hoëgne (de brug van Marché, schilderachtig dorpje dat aan de voet van de burcht ligt en
wiens geschiedenis er nauw mee verbonden is). Het is
vrij waarschijnlijk dat de eerste huisjes van Marché uit
de grond rezen tijdens de bouw van de burcht in de
11e eeuw. De bewoners voelden zich beschermd door
de indrukwekkende versterking en ze konden er werken of handel drijven.
Bezienswaardig.
La Bouxherie (mogelijke betekenis: plaats bedekt met
struiken – ‘bouhon’ of de slagbeweging van een smid
– ‘bouhi’) is een meester- werkje van Maaslandse
kunst, dat in 1667 werd gebouwd door de familie Boniver. Deze voorname familie uit Theux bezat 400 jaar
lang verschillende hoogovens. Ze leverde ook 11 burgemeesters aan Theux.
Aan de ingang van Sassor ziet u rechts een klein
baantje dat naar de burcht leidt.
De burcht van Franchimont werd gebouwd rond de
11e eeuw. Hij telt drie vleugels met schietgaten rond
een rechthoekig binnenplein. U ziet er een mooie gewelfde zaal en een massieve donjon die in de 13e en
14e eeuw op de hoeken werd versterkt.
Bezienswaardig.
Aan het kruispunt van le “Val de Hoëgne” gaat u
rechtsaf richting Tiège.
Het dorp
Polleur - 21,5 km
Op de top van de heuvel draait u rechtsaf in de richting
van het dorpje Sasserotte.
Volg de hoofdweg om zo links weer af te dalen naar
de Hoëgne.
Voorbij de brug gaat u naar links in de richting van
Polleur.
U passeert voorbij het viswater (rechts) en de camping
(links) van Polleur en nadert nu het dorpscentrum, nog
steeds via de hoofdweg. Het dorp werd al vernoemd
in 898 en is ongetwijfeld het oudste uit de vallei van
de Hoëgne. Het werd in 1468 vernield door Karel de
Stoute. In 1789 was het de zetel van het ‘Congrès de
Polleur’.
Het dorp Tiège - 29 km
U komt het dorp Tiège binnen, waar u talrijke waterputten, drinkbakken en fonteinen zult vinden die
dik in de bloemen staan. De kerk uit 1954, is opgetrokken in zandsteenblokken in een preromaanse, karolingische stijl. Ze bezit één van de mooiste orgels uit
de streek. Doorkruis het dorp, dat als een lint rond de
hoofdstraat (N640) ligt, in de richting van Sart, een
van de oudste dorpen van “l’Ardenne Herbagère”. Het
behield zijn typisch karakter en zijn boerderijen uit de
18e en 19e eeuw. Aan het rondpunt verder in de richting van Sart.
‘Le Vieux-Pont’
van Polleur bevindt zich aan uw
Aan het einde van de straat draait u linksaf, richting
Spa. Aan de volgende viersprong gaat u opnieuw naar
links, nog steeds in de richting van Spa.
10
11
Het dorp Sart - 30 km
U komt aan in Sart. Aan het kruispunt draait u linksaf
om langs de Grand-rue af te dalen naar de “place du
Marché”. Daar zult u verbaasd staan over de pracht
van de architectuur die typisch is voor het land van
Spa:
• Het “Maison Lespire” “As hauts Egrés” met beschermde gevel uit 1616.
Her dorp Solwaster - 32 km
• Het Perron, symbool uit 1458 van de gemeentelijke
vrijheden.
• Het “Maison Bronfort”, links, is een indrukwekkend ‘bourgeois’ pand uit de 18e eeuw.
• Het “Maison Vicariale”, momenteel “Office du
Tourisme”, is een discreet en elegant huis uit de 19e
eeuw waar vroeger de vicaris van de parochie woonde.
• De Saint-Lambertkerk uit 1705, met een beschermde versterkte toren uit de 12e eeuw.
• Rechts van de kerk ziet u de “Vieux Chêne”, een
eik die meer dan 500 jaar oud is. De overlevering wil
dat Karel de Grote hier recht sprak.
Solwaster is een schilderachtig en traditioneel dorp
dat u vergast op aantrekkelijke uitzichtpunten. Langs
de Statte, de Sawe en de Hoëgne wandelt u tussen de
legenden. Langs de veenriviertjes ontdekt u tal van curiositeiten zoals de “Cascade des Nutons”, de “Rocher
de Bilisse”, de Dolmen, de “Cascade Léopold”, de
“Pont du Centenaire”, de vreemde steenbergen…
Op de plek die men Gospinal noemt, langs de baan
tussen Solwaster en Jalhay, moet u een kijkje nemen
bij de lokale blikvanger: de ‘zeven broers’. Het zijn
zeven eiken die al meer dan 100 jaar in elkaar verstrengeld zitten.
Het dorp Jalhay - 36 km
Begeef u verder naar het dorp Jalhay, waar u heel wat
restaurants aantreft. In het centrum verheft zich de
vreemde scheve toren van de Sint-Michielskerk. Jalhay
koestert zich aan de voet van de Hoge Venen en ligt
aan de rand van het Hertogenwald. Het hoogste punt
haalt 672 m en de helft van het grondgebied maakt
deel uit van het Natuurpark Hoge Venen – Eifel. Het
was in 1012 dat Jalhay zijn lot verbond aan het Markgraafschap van Franchimont (met Sart, Spa, Theux en
Verviers). Dat duurde tot 1794, het jaar van hun annexatie bij Frankrijk.
Aan het kruispunt neemt u de richting naar de Barrage
(stuwdam) de La Gileppe (N629).
• Net achter de Oude Eik moet u beslist een blik werpen op het “Maison du Maquis”. In deze mooie
hoeve in natuursteen uit het begin van de 19e eeuw,
verbleef in 1944 Prins Karel, de broer van Koning Leopold III. Ga verder naar de hoofdweg en aan het kruispunt draait u af naar links. Steek de brug over de
autosnelweg over en kies links de richting Solwaster
(opgelet, neem niet de oprit van de autosnelweg).
12
13
vestigt zich in Herbiester bij Jalhay. Hij doolt vaak rond
op de Venen en op een mistige dag verdwaalt hij er.
Slechts bij het vallen van de nacht vond hij de weg
terug. Na een dankgebed aan de Maagd plantte hij
zijn wandelstok in de grond, beloofde er een ‘barak’
op te trekken en de rest van zijn dagen te wijden aan
het redden van verdwaalde reizigers. Hij deed dat van
1808 tot aan zijn dood, in 1819.
De Hoge
Venen - 40,5 km
De stuwdam van
La Gileppe bevindt zich aan
uw rechterzijde. Het meer heeft een oppervlakte van
130 ha en bevat 26 miljoen kubieke meter drinkbaar
water voor de streek! Aan de voet van de muur bedraagt de diepte 68 m en de dam heeft een maximum
evacuatiecapaciteit van 185m3/sec. Neem de lift van
de panoramische toren (77 meter) en u krijgt een onvergetelijk uitzicht op de stuwdam, het meer en de
bossen van het Hertogenwald. Op de stuwdam waakt
de beroemde leeuw van La Gileppe. De kolos heeft een
hoogte van 13,5 meter. Hij werd gerealiseerd door
Félix Bourré, die er een jaar over deed om de 183 blokken zandsteen te bewerken die nodig waren voor het
reusachtige beeld.
14
Midden in het dorp, neemt u de eerste weg links naar
Francorchamps, tot aan het volgende kruispunt.
Links naar Malmedy/Stavelot. Volg de weg over ongeveer 2 km tot aan het volgende kruispunt.
Aan Mont Rigi rijdt u rechtdoor in de richting van
Malmedy.
Wanneer u de site verlaat, gaat u rechts in de richting
van Eupen.
Op het einde van de afdaling draait u rechtsaf (N629).
Onmiddelijk erna kiest u nogmaals rechts voor de
kleine bosweg die u rechtstreeks naar de N68 voert,
de weg die Eupen met Malmedy verbindt.
U passeert de viersprong van Belle Croix en komt aan
bij de Baraque Michel, vlakbij het hoogste punt van
België (672 m). Hier vertrekken tal van wandelingen
door het Natuurreservaat van de Hoge Venen.
De Baraque Michel bevindt zich aan uw rechterzijde. Voor de oorsprong moeten we terugkeren naar
de 18e eeuw. Michel Schmitz uit Sinzig in het Rijnland
U doorkruist het Veen van Poleur, de neûre lowé en
de Setay, tot aan het kruispunt van Hockai. Draai daar
rechtsaf naar het dorp Hockai, bekend voor zijn langlaufpistes en zijn ‘Pont du Centenaire’. De brug
werd in 1930 gebouwd om de 100e verjaardag te vieren van de Belgische onafhankelijkheid. Ze ligt over
het beekje Poleur, dat hier het veengebied verlaat en
het bos van Hoëgne in trekt, waaraan het zijn nieuwe
naam ontleent. De brug bevindt zich op de as van een
heel oude weg met de naam ‘Vecquée’, die aan de ene
kant naar de Baraque Michel en aan de andere kant
naar Malchamps en Bérinzenne leidt. Deze oude weg
is zeer bekend sinds de spoorlijn er kwam. Hij volgde
helemaal de zuidergrens van het bisdom Luik. Daar
haalde hij ook zijn naam vandaan. In het Waalse
dialect betekent ‘Vèke’ bisschop (évêque).
Francorchamps - 63 km
Draai linksaf naar Francorchamps, het kleine dorpje
dat bekend werd voor zijn racecircuit, het mooiste
van de wereld.
Trek door het dorp en ga richting Stavelot langs de
N622, aan uw rechterzijde.
15
Stavelot en
de Abdij - 70,5 km
Aan de verkeerslichten gaat u rechtsaf,
400 m verder neemt u de 4e straat links, “rue Neuve”.
Deze geplaveide straat toont een aantal gevels die bedekt zijn met leien. Aan de linkerzijde ziet u achtereenvolgens de fontaine Ferdinand Nicolay (1840), een
openbare wasplaats (19e eeuw) en het ‘Resto Ô Mal
Aimé’, het oude Pension Constant, waar de Franse
dichter Guillaume Apollinaire logeerde tijdens zijn verblijf in de Ardennen in 1899. Neem vervolgens de
vierde straat links naar naar “place du Vinâve”. Recht
voor u verrijst de parochiekerk (1751) die een meesterwerk van Maaslandse kunst herbergt: het reliekschrijn (la châsse) van
Sint-Remaclus (13e eeuw).
Lets verder, rechts, is de grote
“place Saint-Remacle” afgezoomd met beschermde gevels
van woningen uit de 17e en 18e
eeuw. Temidden van de pla-
16
veien verheft zich de perronfontein uit 1769 met
een opmerkelijk opschrift. Verlaat het plein langs de
lage kant en ga over het kruispunt.
Links merkt u de Abdij van Stavelot op (resten uit
de 11e, 16e en 18e eeuw).
Ze is opgenomen bij het ‘Uitzonderlijk Erfgoed van
Wallonië’. Vandaag geeft ze onderdak aan drie
boeiende musea: het Museum van het Vorstendom Stavelot-Malmedy (geschiedenis van het
Prinsdom), het Museum van het Circuit van
Spa-Francorchamps en het Museum van
Guillaume Apollinaire. In de oostvleugel is de galerij voor hedendaagse kunst Triangle Bleu gevestigd.
Bezienswaardig.
Voorbij de abdij neemt u de brug over de Amblève. Het
grote vakwerkpand links was vroeger een leerlooierij.
Rechts herinneren enkele militaire overblijfselen er aan
dat in Stavelot hevige gevechten plaats vonden in
december 1944, tijdens de Slag van de Ardennen. Ga
rechtsaf. De weg leidt naar Wanne. Hier kunt u desgewenst op verschillende plaatsen afslaan naar de vallei
van de Amblève, een der mooiste van de Haute
Ardenne.
Het dorp Wanne - 76 km
In het midden van het dorp Wanne bevindt zich een
indrukwekkende kerk, waarvan de toren uit de 12e
eeuw dateert, en een kasteel met dezelfde naam als
het dorp, waarvan de oorsprong in de Middeleeuwen
ligt.
Ga voorbij het Museum van Wanne en draai rechtsaf richting Trois-Ponts.
Rechts ziet u de langste skipiste van België: ‘Val de
Wanne’, en ook de “Puzzle Planet” , een mooi labyrint
in hout dat uitsteekt boven een uitzonderlijke vallei.
Bezienswaardig.
U daalt af naar Trois-Ponts. De gemeente is bekend
vanwege haar ezeltochten. U kunt naar de Lerouxtoren via een klein paadje aan uw linkerkant. Het is
een belvedère met 47 treden. Boven geniet u van een
panorama op de valleien van de Salm en de Amblève.
17
De weg kronkelt door de vallei vooraleer hij de Mont
Saint-Jacques opklimt, via Mont de Fosse en Bergeval.
Trois-Ponts - 81,5 km
Voorbij het station van Trois-Ponts, neemt u links de
richting Basse-Bodeux en Manhay. Trois-Ponts dankt
zijn ontwikkeling aan de spoorweg die er in 1867
werd aangelegd. Een eerste lijn kwam van Spa, via
Francorchamps! In het westen moest de spoorlijn vanuit Remouchamps uit de vallei van de Amblève
klimmen. Dat was een heus titanenwerk dat pas in
1885 werd beëindigd. Vandaag is het landschap nog
steeds bezaaid met verschillende tunnels en viaducten.
Saint-Jacques was een doorgangsplaats voor bedevaarders op weg naar Santiago de Compostela. Het
fraaie kerkje werd zwaar beschadigd in december
1944 en uiteindelijk afgebroken in 1961. Op het platteland zijn de weiden bezaaid met tal van hagen. Het
is een buitenkans voor het behoud van de biodiversiteit en de landschapsesthetiek. Langs deze hagen van
meidoorn en egelantier merkt u heel wat vruchten, die
blozen onder de zon. Zij zijn er niet als versiering. Vogels zoals de putter, de groenling en de goudvink profiteren van deze miraculeuze vruchten. De natuurlijke
kleuren voeren ons naar een hoogvlakte. Aan het
kruispunt neemt u de richting Hamoir en u gaat verder
langs de “Panoramaroute”.
In Basse Bodeux wacht u een ontmoeting met natuursteen en leisteen. Het dorpscentrum werd fraai heraangelegd. Aan de rotonde neemt u de afrit langs
L’Auberge du Père Boigelot’ en gaat u verder op de
hoofdweg. De baan slingert zich over een heuvel en
bereikt dan het ‘merengebied’. Even na het verlaten
van het dorp rechtsaf slaan en de aanwijzing ‘Centrale
de Coo’ volgen.
De hydro-elektrische centrale
102,5 km
In het plaatsje Brume ziet u nog de oude meander van
de Amblève in Coo. In de 20e eeuw profiteerde de
mens van de opgedroogde meander om een kunstmatig meer aan te leggen, geprangd tussen twee stuwdammen. Het werd een kunstwerk dat een der
elementen vormt van de elektrische centrale van
Coo, die 900 megawatt levert. De centrale kwam er
in 1971.
De waterval van Coo -
104,5 km
De waterval van Coo bevindt zich aan uw linkerzijde. Hij werd kunstmatig aangelegd door monniken
in de 17e eeuw. Op deze plek kunt u een goed gevuld
weekend doorbrengen.
Er is een attractiepark waar u zich kunt overgeven aan
karting, sensatiecircuits, een wildpark, een zetellift,
verschillende restaurants en wandelcircuits.
Een bezoek waard.
Ze werkt met een systeem van turbines en pompen.
De twee hoogst gelegen meren (500m hoogte) vangen
een grote hoeveelheid water op, die ’s nachts wordt
doorgepompt. Wanneer de vraag naar elektriciteit
hoog is, lopen de twee meren leeg en het water wordt
naar de vallei en het lager gelegen meer gestuwd, via
turbines die wisselstroomgeneratoren aandrijven. Keer
terug naar Trois-Ponts en aan het kruispunt draait u
linksaf naar Coo.
Aarzel niet om hier even te stoppen. Ga onder de zetellift door naar la Gleize. Daar bevindt zich het
Museum ‘December 44’.
Een bezoek waard.
Aan de viersprong gaat u naar rechts, richting Spa.
18
19
koolzuur, de zwavelgeur liegt er niet om. De bron
wordt beschermd door een spits dak, dat gedragen
wordt door 4 zuilen van rood marmer. Het is ongetwijfeld een der mooiste van Spa.
Spa, Land van de Bronnen
116,5 km
U doorkruist Borgoumont en het gehucht Cour en arriveert bij het Domein van Bérinzenne dat aan uw
rechterkant ligt. Het domein ligt aan de voet van het
Veen van Malchamps, midden de bossen van Spa.
De omgeving is er gewoon prachtig en de uitgebreide
infrastructuur beantwoordt aan de verwachtingen van
het publiek. Daar is het Museum van de Bos en Water
"Pierre Noé".
Bezienswaardig.
De panoramatoren ligt op een hoogte van 570 m en
voegt daar nog eens 24 m aan toe. Er zijn twee kijkplatforms, het ene op 10 m en het andere op 22 m, of
zeg maar 86 treden hoog.
Bezienswaardig.
Zet uw weg verder naar de bron van la Géronstère.
De bron van la Géronstère kende men al in de 16e
eeuw. Men noemde hem vroeger ‘l'Enragée’ (de dolle
bron). Als men er van dronk, dan werd men – naar verluidt – bedwelmd en soms kreeg men zelfs hallucinaties! Ook al bevat het bronwater weinig ijzer en
Draai rechtsaf in de richting van de bron van la Sauvenière. Even voor het kruispunt op uw rechterzijde,
ziet u “la Reine bron”. Het water haalt zijn eigenschappen en kracht uit het Veen van Malchamps. Het
bevat weinig zout en is onder meer befaamd voor zijn
urineafdrijvende werking en de eliminatie van giftige
stoffen in het lichaam. Dit water wordt gebotteld en
is algemeen bekend als Spa Reine.
De bron werd enkel bezocht in de eerste jaren van de
17e eeuw. De naam is te danken aan het tonnetje
waarmee men het water naar boven haalde.
Ga verder langs de hoofdweg tot het volgende kruispunt, waar u opnieuw links neemt, in de richting van
Spa en het meer van Warfaaz.
Keer 400 m terug en draai links-af. Ga verder tot het
volgende kruispunt en neem links de richting Spa.
Links merkt u Sint-Theresiakerk van Nivezé, gebouwd
in moderne neogotische stijl. Ze werd ingewijd in
1935.
Het Meer van Warfaaz, dat zich uitstrekt aan uw rechterzijde, werd aangelegd in 1892. Het heeft een oppervlakte van 6 hectare en een charmant wandelpad
voert u helemaal rond het water. Op het meer wordt
gevist en u kunt er ook waterfietsen huren.
Recht voor u bevindt zich de bron van la
Sauvenière. Deze bron werd ontdekt door
Sint-Remaclus. Het is de oudste en in vroegere tijden
meest bezochte bron van Spa. Al in de jaren 1300 was
hij een bedevaartsoord voor jonggehuwden, omdat
het water de vruchtbaar-heid zou bevorderen.
Steek de baan over en neem rechts de richting Nivezé.
U gaat verder langs de beek van la Sauvenière, die
men ook wel de beek van Orléans noemt. Toen de hertogin van Orléans hier in 1787 een kuur volgde, legden
haar kinderen – onder het toeziende oog van hun gouvernante, Madame de Genlis – een wandelpad aan
langs de beek.
Ter herinnering aan de weldaden van de kuur en het
initiatief van haar kinderen, liet de hertogin nadien een
gedenkteken in wit marmer optrekken. Het werd vernield in 1792, maar herbouwd in 1841 door koning
Louis Philippe, de oudste zoon van de hertogin van Orléans.
Ga verder en u komt aan de bron van Tonnelet.
Als u verder rijdt, komt u in het centrum van Spa.
Aan de rand van de stad vindt u opnieuw uw vertrekpunt, de “Pouhon Pierre le Grand” of de Peter
de Grote bron, nieuw adres van de Dienst voor
Toerisme.
Huis van Toerisme van
het Land van de Bronnen
Rue du Marché, 1a 4900 SPA
Tel. 087 79 53 53
[email protected]
www.pays-des-sources.be
20
21
22
23
N 633
N 633
Spa Monopole
Spa
M
M
N 66
Lacs
supérieurs
L’Amblève
La Gleize
Trois-Ponts
Brume
C
Cascade
ascade
M
T
ou
o
Tour
our
Sart-Station
Ster
Aisomont
M
Hénumont
Somagne
M
.
L’Amblève
Beaumont
RAVeL
RAVeL
M
Wandeling
Wandeling
Trage
Trage weg
weg
Natuurcentrum
Natuurcentrum
Golf
Golf
Toren
T
o
oren
Opmerkelijk
Opmerk
elijk dorp
FFietsverhuur
ietsverhuur
Kasteel
K
asteel
Museum
Abbaye
Abbaye TToeristische
o
oeristische plaats
plaats
N 62
Hockai
Piste de ski
Wavreumont
Cir
Circuit
cuit
N 62
RAVeL
RAVeL
Ster
Cockaifagne
10
N 640
N 640
La Hoëgne
La Statte
Les
Les Fagnes
Fagnes
N 672
Jalhay
er To
T
ors
Clocher
Tors
T
o
our
Tour
Gileppe
Solwaster
Charneux
Vau-Richard
N 62
A
Abbaye
bbaye
RAVeL
R
AVeL
AV
VeL
RAVeL
R
N 622
N 622
Wanne
N 68
9
Francorchamps
Neuville
Stavelot
Exbomont
Chevrouhé
Surister
Aérodrome
Fagne de Malchamps
N 62
Puzzle
Puzzle Planet
N 68
T
our
o LLeroux
Tour
eroux
N 633
Groesbeek
SSource
ource du Gr
oesbeek
Sart
N 629
N 629
Source
Source de la Sauvenière
Sauvenière
B
Berinzenne
erinzenne
Plopsa C
Coo
oo
Barrage hydraulique
N 633
Nivezé
8
TTo
onnelet
Source
Source du Tonnelet
Andrimont
N 62
Pouhon
Pouhon
N 629
Tiège
Lac de W
Warfaaz
arfaaz
Arbespine
N 640
Vieux pon
Vieux
pontt
E-42
Moulin du Ruy
Cour
Piste de ski
N 640
er T
To
ors
Tors
Clocher
Polleur
Source
Source de Barisart
Barisart
C
asino
Casino
Thermes
Thermes
La Hoëg
Hoëgne
ne
7
Creppe
Géronstère
SSource
ource de la Géronstère
N 62
Bronromme
Desnié
N 697
Le Maquisard
Hestroumont
M
Franchimont
Franchimont
remarquable
e
Eglise remarquable
Eglise
Sassor
N 657
orique
C
Centre
entre hist
historique
Theux
N 62
Winamplanche
La Reid
Vert-Buisson
La Charmille
Haut-Regard
Becco
Jevoumont
N 690
Pepinster
Toeristisch circuit
N 697
Forestia
Forestia
Hodbomont
N 62
Rondehé
La Vesdre
La Vesdre
Verviers
Lac de la
Gileppe
Inlichtingen:
Huis van Toerisme
van het Land van de Bronnen
Rue du Marché, 1a 4900 SPA
Tel 087 79 53 53
[email protected]
www.pays-des-sources.be
Dienst voor Toerisme van Jalhay-Sart
Place du Marché, 242 4845 JALHAY-SART
Tel. 087 47 47 37 - Fax 087 77 65 26
[email protected]
www.tourismejalhaysart.be
Dienst voor Toerisme van Spa
Dienst voor Toerisme van Stavelot
Onthaal: Glazen vleugel van de Abdij van Stavelot
Postadres: Place Saint-Remacle, 32 4970 STAVELOT
Tel. 080 86 27 06 - Fax 080 68 56 09
[email protected]
www.stavelot.be/tourisme
VVV van Coo
Petit Coo 4970 STAVELOT
Tel. + Fax 080 68 46 39 (in saisoen)
[email protected] - www.stavelot.be/tourisme
Koninklijke VVV van Francorchamps
Rue E. Goedert, 1 4970 FRANCORCHAMPS
Tel. + Fax 087 27 04 74
[email protected] - www.francorchamps.org
Koninklijke VVV van Theux
Rue du Pont, 3 4910 THEUX
Tél. + Fax 087 53 14 18
[email protected] - www.sitheux.be
VVV van La Reid
Place du Marais, 1 4910 LA REID
Tel. 087 26 66 86
[email protected] - www.lareid.be
Koninklijke VVV van Trois-Ponts
Place Communale, 1 4980 TROIS-PONTS
Tel. 080 68 40 45 - Fax 080 68 52 68
[email protected] - www.troisponts-tourisme.be
Grafisch concept en foto’s: IMAGE CONCEPT - CLAUDE ENGLEBERT 0495 63 89 07 © - Cartographie CERNIX ©
Rue du Marché, 1a 4900 SPA
Tel. 087 79 53 53
[email protected] - www.spatourisme.be