(s,t)-diagram Een diagram waarin je op de verticale as de afstand (s

(s,t)-diagram
Een diagram waarin je op de verticale as de afstand (s) uitzet en op de horizontale as
de tijd (t).
actuator
Een automatische schakeling bestaat uit een sensor, een schakelaar en een actuator. De
actuator doet iets wat nuttig of prettig is voor de eigenaar van de schakeling.
Bijvoorbeeld een lamp die aangaat als je er langs loopt.
Afval, gft
Afval van groente, fruit en tuin. Bijvoorbeeld klokhuizen, bananenschillen,
bloemkoolstronkjes en uitgebloeide bloemen.
afvalstoffen
Stof die als afval ontstaat. Voorbeeld: bij het maken van blikjes ontstaan
koolstofdioxide en slakken. Sommige afvalstoffen kunnen verwerkt worden tot nuttige
producten. Van slakken wordt bijvoorbeeld beton gemaakt.
airbags
Een luchtkussen in het stuur of dashboard van een auto. De airbag wordt bij een
botsing heel snel opgeblazen. Hij vangt dan je hoofd en bovenlichaam op.
arbeid
Als je een voorwerp verplaatst, verricht je arbeid. De grootte van de arbeid (W) hangt
af van de kracht (F) die je moet uitoefenen en de afstand (s) waarover het voorwerp
verplaatst moet worden.
basis
Eén van de drie aansluitpunten in een transistor. De andere twee zijn de collector en de
emitter.
capaciteit
Een condensator heeft een bepaalde capaciteit die bepaalt hoeveel elektrische energie
er in de condensator opgeslagen kan worden. De eenheid van capaciteit is de farad (F).
collector
Onderdeel van een transistor.
composiet
Composieten zijn combinaties van materialen. Daardoor krijg je nieuwe materialen
met nieuwe eigenschappen.
composteren
Verwerken van organisch materiaal tot een meststof. Zo worden groente-, fruit- en
tuinafval en dierlijk materiaal afgebroken door wormen, schimmels en bacteriën. Het
restproduct is een meststof (compost) die gebruikt kan worden als tuinaarde.
condensator
In een condensator kun je elektrische energie opslaan om later weer te gebruiken. Ze
worden bijvoorbeeld gebruikt in oplaadbare batterijen.
eenparig beweging
Een eenparig (versnelde) beweging is een beweging waarbij de snelheid gelijkmatig
toeneemt. Die gelijkmatige toename heet de versnelling.
eenparig versnelde beweging
Een eenparig versnelde beweging is een beweging waarbij de snelheid gelijkmatig
toeneemt. Die gelijkmatige toename heet de versnelling.
emitter
Eén van de drie aansluitpunten in een transistor. De andere twee zijn de basis en de
collector.
gemiddelde snelheid
De gemiddelde snelheid v(gem) is de afgelegde afstand s gedeeld door de tijd t die
nodig was om die afstand af te leggen.
generator
Een grote dynamo in een elektriciteitscentrale. Elektromagneten en spoelen in de
generator wekken elektrische stroom op. Deze stroom gaat door hoogspanningskabels
naar huizen en fabrieken.
gft-afval
Afval van groente, fruit en tuin. Bijvoorbeeld klokhuizen, bananenschillen,
bloemkoolstronkjes en uitgebloeide bloemen.
grondstoffen
Grondstoffen zijn (natuurlijke) stoffen die je nodig hebt om materialen of andere
stoffen te maken. Bijvoorbeeld: om glas te maken heb je de grondstoffen zand, kalk en
soda nodig.
halffabricaat
Een halffabricaat is geen grondstof meer, maar ook nog geen eindproduct. Het moet in
een andere fabriek nog tot een eindproduct verwerkt worden. Een voorbeeld hiervan is
blikstaal. Uit de grondstoffen ijzer en tin wordt een plaat blikstaal gemaakt. Dit is een
halffabricaat. Van dit blikstaal worden vervolgens in een andere fabriek blikjes
gemaakt.
kca
Afkorting van Klein Chemisch Afval. Dit afval bestaat uit schadelijke en giftige
stoffen zoals verfresten, olie en batterijen. In veel gemeenten haalt een speciale wagen
(chemokar) het klein chemisch afval op bij particulieren.
klein chemisch afval (kca)
Afval dat bestaat uit schadelijke en giftige stoffen zoals verfresten, olie en batterijen.
In veel gemeenten haalt een speciale wagen (chemokar) het klein chemisch afval op
bij particulieren.
kleurcode
Op weerstandjes zitten gekleurde ringen. De verschillende kleuren van de ringen
geven aan hoe groot de weerstand is. Iedere kleur heeft een eigen waarde (getal).
kooiconstructie
Een kooiconstructie is een constructie die een auto steviger maakt. Een
kooiconstructie zorgt ervoor dat de auto bij een botsing niet te veel in elkaar wordt
gedrukt.
kringloop
Wanneer een materiaal steeds opnieuw gebruikt kan worden spreek je van een
kringloop. Voorbeeld: oud papier wordt vermalen tot pulp; van de pulp wordt nieuw
papier gemaakt. Het papier doorloopt zo een kringloop.
laadstroom
Stroom die gaat lopen als je een condensator aansluit op een gelijkspanning,
bijvoorbeeld van een batterij.
LDR
De LDR is een lichtgevoelige weerstand. De weerstand van een LDR is afhankelijk
van de hoeveelheid licht die erop valt.
luchtkussenbaan
Met een luchtkussenbaan kun je voorwerpen laten zweven op een dun laagje lucht. Als
je het voorwerp op de luchtkussenbaan een zetje geeft (in beweging brengt), beweegt
het vrijwel eenparig verder: het voorwerp wordt nauwelijks afgeremd.
luchtweerstand
Als je fietst, beweeg je door lucht. Die lucht voel je als een tegenwerkende kracht. Die
kracht noem je de luchtweerstand of luchtwrijving.
luchtwrijving
Als je fietst, beweeg je door lucht. Die lucht voel je als een tegenwerkende kracht. Die
kracht noem je de luchtweerstand of luchtwrijving.
materialen
Om dingen te maken heb je materialen nodig. Denk aan benodigdheden voor het
bouwen van huizen, het maken van kleding, het klaarmaken van een maaltijd.
Bakstenen, wol, katoen en roestvrij staal zijn voorbeelden van materialen.
materialen, natuurlijke
Materialen uit de natuur. Bijvoorbeeld hout, katoen, steen en leem.
NTC
Een temperatuurafhankelijke weerstand. De NTC-weerstand gaat beter geleiden als
zijn temperatuur stijgt. NTC-weerstanden kun je gebruiken om temperaturen te meten.
parallelschakeling
Bij een parallelschakeling hebben alle onderdelen hun eigen stroomkring. Thuis zijn
lampen en andere toestellen parallel geschakeld. Een parallelschakeling heeft een
groot voordeel. Als er één lamp kapot is, blijven de andere lampen of apparaten
branden. Zet je bijvoorbeeld je computer uit, dan blijft je wekkerradio het doen.
potentiometer
Ander woord voor regelbare weerstand
potmeter
Ander woord voor regelbare weerstand.
productieproces
Het proces om van grondstoffen (zoals ijzer) een definitief product te maken, dat klaar
is voor gebruik (zoals een blikje of een auto).
reactieafstand
De afstand die een auto tijdens de reactietijd aflegt.
reactietijd
De reactietijd is de tijd tussen zien en reageren. Bijvoorbeeld als een automobilist
opeens een kind voor zijn auto ziet, zal hij remmen. Tussen het moment van
waarnemen (kind zien) en het reageren (remmen) zit altijd een bepaalde korte tijd.
Deze tijd noem je de reactietijd.
recyclen
Engels woord voor hergebruiken. Afvalproducten worden opnieuw tot grondstof
verwerkt en zo weer in de kringloop gebracht. Door recyclen van afvalmaterialen
ontzie je het milieu en spaar je de grondstoffenvoorraad.
reedcontact
Een reedcontact is een automatische schakelaar die door middel van een magneet aan
en uit wordt gezet.
relais
Een relais is een elektrische schakelaar die door een elektromagneet geopend en
gesloten wordt. Met een relais kun je met een klein stroompje een grote stroom
inschakelen. Een relais gebruik je bijvoorbeeld in een lichtgevoelige schakeling van
een lamp. Met een klein stroompje afkomstig van een schakeling met een LDR,
schakel je een lamp aan die aangesloten is op 230 V.
resultante
Als er meer krachten werken, kun je uitrekenen wat de uitwerking van die krachten
samen is. Krachten die in dezelfde richting werken, kun je optellen. Als krachten
elkaar tegenwerken, moet je ze van elkaar aftrekken. Je rekent zo uit wat de nettokracht is. Deze netto-kracht heet de resultante.
rolweerstand
Als je fietst, vervormen je banden en de ondergrond waarop je rijdt. Die vervorming
leidt tot een tegenwerkende kracht die de rolweerstand wordt genoemd.
rolwrijving
Als je fietst, is er altijd rolwrijving. Rolwrijving is een tegenwerkende kracht. Je kunt
de rolwrijving goed voelen als je banden zacht zijn. Ook als je over een mul zandpad
fietst, voel je veel rolwrijving.
ruwijzer
Vloeibaar en 'onzuiver' ijzer dat als tussenproduct ontstaat bij het maken van ijzer in
een hoogoven. Ruwijzer is erg hard en bros doordat het ongeveer 5% koolstof bevat.
schakelaar
Het signaal van de sensor bepaalt of de schakelaar de actuator inschakelt.
schakelschema
Een stroomkring getekend met symbolen heet een schakelschema, of korter: een
schema.
sensor
Sensoren zijn de zintuigen van een automaat. Er zijn sensoren die licht, geluid, druk,
temperatuur, of schadelijke gassen kunnen waarnemen.
spanen
De stukjes materiaal die bij zagen, boren of slijpen verwijderd worden. Bijvoorbeeld:
als je schaaft, noem je de spanen krullen. Als je zaagt, noem je de spanen zaagsel.
stopafstand
De stopafstand is de totale afstand die een auto nodig heeft om te stoppen. Je berekent
de stopafstand met de formule: stopafstand = remweg + reactie-afstand.
tegenwerkende krachten
Tegenwerkende krachten zijn krachten die een beweging tegenwerken. Voorbeelden
daarvan zijn de luchtweerstand en de rolweerstand. Als je fietst veroorzaken je banden
rolweerstand en de wind zorgt voor luchtweerstand.
traagheid
Om de snelheid van een voorwerp te veranderen, is een kracht nodig. Dit kan zijn om
het voorwerp harder, zachter en/of een andere kant op te laten bewegen. Wanneer de
resulterende kracht op een voorwerp nul is:– blijft het bewegen (als het al bewoog);–
blijft het stilstaan (als het nog niet bewoog). Deze eigenschap van een voorwerp wordt
traagheid genoemd. Hoe groter de massa van een voorwerp, hoe groter zijn traagheid.
transistor
Een transistor is een schakelaar die in schakelingen stromen kan in- of uitschakelen.
Een transistor heeft drie aansluitpunten: de emitter (E), de collector (C) en de basis
(B). De transistor kun je open- en dichtdoen door een geschikte spanning tussen de
basis en de emitter aan te leggen. Die spanning heet de schakelspanning.
veiligheidsgordel
Een veiligheidsgordel beschermt je tijdens een botsing. De gordel voorkomt dat je
door de auto wordt geslingerd. De gordel rekt bij een botsing een beetje uit. Je remweg
wordt daardoor iets groter. En de kracht op je lichaam wordt kleiner.
veiligheidshelm
Een helm beschermt het hoofd van bijvoorbeeld motorrijders en scooterbestuurders.
Een goede veiligheidshelm heeft een: - harde buitenkant; - zachte laag die de schok
opvangt; - binnenvoering die op het hoofd aansluit.
veiligheidsmaatregelen
Dingen die gedaan worden om voor meer veiligheid te zorgen.
versnelde beweging
Een versnelde beweging is een beweging waarvan de snelheid steeds groter wordt.
Denk bijvoorbeeld aan een auto die wegrijdt nadat het verkeerslicht op groen
gesprongen is.
versnelling
De versnelling is de snelheidstoename per seconde. Het symbool voor versnelling is a.
De eenheid voor versnelling is m/s².
verspaanbaar
Een materiaal is goed verspaanbaar als je er makkelijk stukjes af kunt halen. Dit is een
belangrijke eigenschap voor een constructiemateriaal. Je kunt het materiaal dan
makkelijk de gewenste vorm geven.
verspanen
Stukjes materiaal verwijderen. Dat kan bijvoorbeeld door te zagen, te boren of te
slijpen. De stukjes materiaal die je verwijdert, heten spanen. Als je schaaft, noem je de
spanen krullen. Als je zaagt, noem je de spanen zaagsel.
vertraagde beweging
Een vertraagde beweging is een beweging waarvan de snelheid steeds kleiner wordt.
Denk bijvoorbeeld aan een auto die afremt als het verkeerslicht op rood springt.
voortstuwende krachten
Op aarde heb je altijd te maken met tegenwerkende krachten. Om te blijven bewegen,
heb je altijd een voortstuwende kracht nodig. Zonder voortstuwende kracht houdt de
beweging na verloop van tijd op."
vorm
Het uiterlijk van dingen. Door bewerking geef je vorm aan dingen. Bijvoorbeeld:
voorwerpen kunnen rond zijn, maar ook vierkant; mensen zijn rond of slank; je geeft
vorm aan een stuk hout door er aan te schaven.
waterweerstand
Afremmende kracht die water uitoefent op de romp van een varend schip.
weerstandje
Onderdeel van een schakeling, gemaakt van een glasstaafje met een dun laagje
koolstof. Hoe dunner het laagje koolstof is, des te groter de weerstand. Op een
weerstandje zitten gekleurde ringen. Aan de kleuren kun je zien hoe groot hun
weerstand is.
whiplash
Een whiplash is een beschadiging van je nekwervels. Je kunt een whiplash krijgen als
je bij een botsing van achteren wordt aangereden. Een hoofdsteun kan voorkomen dat
je een whiplash oploopt.

Download Report