1. Liesbet Boone De rol van multidimensionaal perfectionisme in

De rol van multidimensionaal perfectionisme in
eetstoornissymptomen
“The cruelest thing a man can do to a woman is to
portray her as perfection”
(D. H. Lawrence, Britse dichter)
Wetenschapsdag 6 februari 2014
Dr. Liesbet Boone
Wat is perfectionisme?
Een persoonlijkheidskarakteristiek gekenmerkt door:
• Het stellen van hoge standaarden
• voor zichzelf
• voor anderen
• Het gevoel hebben dat anderen hoge verwachtingen hebben
(Hewitt & Flett, 1991)
• Een zeer kritische zelf-evaluatieve houding, zorgen en twijfels over
prestaties
(Frost et al., 1990)
• Een zelfwaardegevoel afhankelijk van prestaties
(Burns, 1980; Shafran et al., 2002)
Twee dimensies van perfectionisme
PERFECTIONISME
Prestatiegericht
perfectionisme
Onduidelijk:
Stellen
van hoge
standaarden
- Positief
voor welzijn
&
Hoge
verwachtingen
zelfbeeld
Lat
- hoog
Geen leggen
associatie met
psychopathologie
- - Verband met eetstoornissen
-- “Success
Ik ben erg
in het
vanhard
mijn
is goed
the result
of richten
perfection,
inspanningen
op het
bereiken
vanand
een
work,
learning from
failure,
loyalty,
doel
(Colin Powell)
persistence”
- “You
accept voor
that you
might
fail;
Het ismust
belangrijk
mezelf
dat
ik
then,
if
you
do
your
best
and
still
don’t
heel erg competent ben in alles wat ik
win,
doe at least you can be satisfied that
(Rosalynn
Carter)
you’ve
- Ik steltried”
mezelf
extreem
hoge doelen
Zelfkritisch
perfectionisme
Absolute perfectie
Consistent:
Nooit voldoening ervaren
- Negatief voor welzijn
Fouten zijn onaanvaardbaar
- Geassocieerd met
Twijfel over prestaties
psychopathologie, zoals
Zelfwaardegevoel ~ prestatie
eetstoornissen
In de media te lezen over de instorting van Peter Goossens:
- Alsheeft
ik faal
school
of op
het werk,
benInikalles
een wat hij
“Hij
deop
jongste
jaren
keihard
gewerkt.
mislukkeling
doet,
is hij een grenzeloze perfectionist, tot in het kleinste
- Andere
mensen
zullencontrolefreak
me waarschijnlijk
detail.
Peter
is een echte
en eenminder
publiek figuur
die
onder enorme
drukfout
leeft.bega
Dat heeft hem uitgeput. Fysiek én
waarderen
als ik een
mentaal”
- Ik zou moeten overstuur zijn als ik een fout bega
Perfectionisme bij niet-klinische adolescenten
o Studie 1: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar voor de
ontwikkeling van eetstoornissymptomen?
De gecombineerde rol van PG en ZK Perfectionisme
o Studie 2: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar voor de
ontwikkeling van eetstoornissymptomen?
De bijkomende (interactieve) rol van lichaamsontevredenheid
Studie 1
Onderzoek bij niet-klinische adolescenten
o Onderzoeksvraag:
Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar om eetstoornissymptomen te
ontwikkelen?
o De Rol van:
- Prestatiegericht (PG) perfectionisme
- Zelfkritisch (ZK) perfectionisme
- Combinatie van PG en ZK perfectionisme
o Onderzocht bij: 656 adolescente jongens & meisjes (gemiddeld 14 jaar)
o Onderzoek via: cluster-analyse
Studie 1
Perfectionisme clusters
2
Prestatiegericht
Perfectionisme
1,5
Zelfkritisch
Perfectionisme
1
0,5
0
-0,5
-1
-1,5
Gecombineerd
N = 103
16%
ZK-alleen
N = 155
23%
PS-alleen
N = 137
21%
Niet-Perfectionistisch
N = 261
40%
2
Associatie perfectionisme clusters en eetstoornissymptomen
1,8
1,6
1,4
1,2
Gecombineerd
ZK-alleen
1
PS-alleen
0,8
Niet-Perfectionistisch
0,6
0,4
0,2
0
EDEQ-lijnen
EDEQ-eten
EDEQ-gewicht
EDEQ-lichaamsvorm
EDEQ = eating disorder examination questionnaire (subschalen : lijnen, zorgen over eten, zorgen over gewicht, zorgen over lichaamsvormen)
Studie 2
Longitudinale studie met 2 meetmomenten
o Onderzoeksvraag:
Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar om eetstoornissymptomen te
ontwikkelen?
o De Rol van:
- Perfectionisme (PG & ZK perfectionisme)
- Lichaamsontevredenheid
- Combinatie perfectionisme & Lichaamsontevredenheid
o Onderzocht bij: 449 adolescente meisjes (gemiddeld 13 jaar)
o Onderzoek via: 2 meetmomenten veranderingen over tijd heen
PG Perfectionisme
RESULTATEN (1)
PG Perfectionisme
**
PG Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
*
Drang naar Slankheid
*
Lichaamsontevredenheid
9
PG Perfectionisme
RESULTATEN (2)
PG Perfectionisme
PG Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
Boulimische
symptomen
Lichaamsontevredenheid
10
PG Perfectionisme
RESULTATEN (3)
PG Perfectionisme
PG Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
**
Over-evaluatie van
lichaam & gewicht
**
Lichaamsontevredenheid
11
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (4)
ZK Perfectionisme
ZK Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
Drang naar Slankheid
*
Lichaamsontevredenheid
12
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (5)
ZK Perfectionisme
**
ZK Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
Boulimische
symptomen
Lichaamsontevredenheid
13
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (6)
ZK Perfectionisme
**
ZK Perfectionisme X
Lichaamsontevredenheid
**
Over-evaluatie van
lichaam & gewicht
**
Lichaamsontevredenheid
14
RESULTS (3): Figures
2
1,5
Low
LichOnt1
High
LichOnt1
1
0,5
2,5
0
Low PG1
High PG1
Over-evaluatie G & Lv
Over-evaluatie G & Lv
2,5
2
Low
LichOnt1
High
LichOnt1
1,5
Drang naar slankheid
3
1
0,5
2,8
Low
LichOnt1
High
LichOnt1
2,6
2,4
2,2
2
Low PG1
High PG1
0
Low ZK1
High ZK1
Perfectionisme bij klinische eetstoornispatiënten
o Studie 3: De evolutie van perfectionisme doorheen de
behandeling + effect op eetstoornissymptomen
o Studie 4: De belemmerende rol van zelfkritisch perfectionisme op
de therapeutische relatie en eetstoornissymptomen tijdens en na
de behandeling
Studie 3
Longitudinale studie bij eetstoornispatiënten: Evolutie en
invloed van perfectionisme doorheen behandeling
o Onderzoeksvragen:
1.
2.
3.
Hoe evolueert perfectionisme doorheen de behandeling?
Hoe evolueren eetstoornissymptomen doorheen de behandeling?
Heeft perfectionisme invloed op eetstoornissymptomen doorheen de
behandeling?
o Onderzocht bij: 97 vrouwelijke eetstoornispatiënten in opname (Broeders
Alexianen, Tienen) (gemiddeld 22 jaar)
o Onderzoek via: 4 meetmomenten veranderingen doorheen behandeling
en bij follow-up
Design en meetinstrumenten
Longitudinale opvolging op 4 tijdsmomenten
TIJDSLIJN – respondenten onderzoek Ter Berken
Week 1:
Standaard
T1: week 2
Boone
Aanvang
N = 97
T2: week 12
Tussenmeting
N = 53
- SCL-90
- UCL
- ADP-IV
- EDI-2
- EDES
- LAV
- Young Schema Q
- Belastende
levenservaringen
- Zelfverwondingsvragenlijst
- Padua-R
- BISBAS
- Effortful control
- VTCI
- MPS-F (29)
- PSPS
- NSQ-therapie
- MC-13
- Motivatie
therapie
- EDI-2
- EDES
- SCL-90
- LAV
---------------------- MPS-F
- PSPS
- NSQ-therapie
- WAV-12
T3: week 24
T4: week 48
Postmeting
Follow-up
N = 31
- EDI-2
- EDES
- SCL-90
- LAV
-------------------- MPS-F
- PSPS
- General NSQ
N = 37
- EDI-2
- EDES
- SCL-90
- LAV
--------------------- MPS-F
- PSPS
- General NSQ
40% AN-R; 14% AN-purg; 23% BN; 23 EDNOS
Studie 3
1) Hoe evolueert perfectionisme doorheen
behandeling?
3,8
3,6
*
3,4
3,2
*
3
PG perfectionisme
*
ZK perfectionisme
2,8
2,6
2,4
T1
Aanvang
behandeling
T2
Na 12 weken
behandeling
T3
Δ PG: T1 -> T4 ns
Δ ZK: T1 -> T4 sign
T4
Na 24 weken
behandeling
Follow-up: na
48 weken beh
N = 97
Studie 1
2) Hoe evolueren eetstoornissymptomen
doorheen behandeling?
5,1
4,9
4,7
*
4,5
*
4,3
4,1
*
Drang slankheid
Lichaamsontevredenheid
*
3,9
3,7
*
3,5
Ineffectiviteit
*
*
*
3,3
Interpers wantrouwen
*
Introceptief bewustzijn
Angst volwassenheid
*
3,1
*
2,9
*
2,7
T1
Aanvang
behandeling
T2
Na 12 weken
behandeling
T3
Na 24 weken
behandeling
T4
Follow-up: na
48 weken beh
Figuur 2. Simple Contrasten:
∆ Introc bew: T1 -> T4 ns;
∆ Angst volwh: T1 -> T4 ns
Studie 4
Longitudinale studie bij eetstoornispatiënten: invloed van ZK
perfectionisme op therapeutische relatie en vooruitgang
o Onderzoeksvragen:
1.
2.
Heeft ZK perfectionisme invloed op kwaliteit van therapeutische relatie?
Kan therapeutische relatie het negatieve effect van ZK perfectionisme op
therapeutische vooruitgang verklaren?
o Onderzocht bij: 53 vrouwelijke eetstoornispatiënten in opname (Broeders
Alexianen, Tienen) (gemiddeld 21 jaar)
o Onderzoek via: 3 meetmomenten bij aanvang, tijdens, en na behandeling
Studie 4
Waarom van belang om te onderzoeken?
 Zelfkritisch perfectionisme belemmert het aangaan van een kwalitatieve en warme
therapeutische relatie
Kritische, vijandige opstelling; imperfecties/fouten niet durven toegeven; moeilijk
complimenten aanvaarden; therapeut evalueren; zelfkritiek projecteren
Zelfkritisch perfectionisme is geassocieerd met eetstoornissymptomen
Belang van de therapeutische relatie voor therapeutische vooruitgang
Hebben zelfkritische patiënten een minder kwalitatieve therapeutische relatie en
minder goed prognose tijdens behandeling?
De belemmerende rol van zelfkritisch perfectionisme op de
therapeutische relatie en eetstoornissymptomen tijdens en na de
behandeling
Studie 4
.16 (.07)
SC perfectionism T1
Δ Body dissatisfaction T4
-.34*
Therapeutic alliance T2
-.31*
Patiënten die zelfkritisch zijn ervaren de therapeutische relatie als minder kwaliteitsvol,
hetgeen ervoor zorgt dat ze mindere daling in lichaamsontevredenheid hebben 1 jaar
na de start van de behandeling
Conclusie
Perfectionisme is geassocieerd met eetstoornissymptomen bij niet-klinische
adolescenten en eetstoornispatiënten:
Niet-klinische adolescenten:
o Combinatie van PG en ZK perfectionisme is gevaarlijke cocktail
o Combinatie van PG (en ZK) perfectionisme en lichaamsontevredenheid maakt adolescenten
kwetsbaarder
Preventie/vroeg-detectie: focus op adolescenten met hoge standaarden en zelfkritiek en
lichaamsontevredenheid
Patiënten met eetstoornis:
o Daling in perfectionisme en eetstoornissymptomen doorheen behandeling (± follow-up)
o ZK perfectionisme: - Voorspelt therapeutische vooruitgang (-)
- Nefast voor therapeutische relatie
Behandeling: focussen op perfectionisme (en diens invloed op de therapeutische relatie)
Behandeling perfectionisme en zelfkritiek
o Cognitieve gedragstherapie voor perfectionisme
Focus op: perfectionisme als instandhoudend mechanisme
Dmv: inventarisatie probleemdomeinen, zelf-registratie (ggg-schema’s),
gedragsexperimenten (gedrag en cognities), cognitief herstructureren, regels (‘moet’) vs
‘aanbeveling’ (kan), verbreden van zelf-evaluatie
o Self-compassion focused therapy en Compassionate mind training (ER & hechting)
Focus op: zelf-compassie, proces ipv resultaat, minder kritisch zijn & schaamte ervaren
Dmv: Inventarisatie ZK & zelfcompassie, Compassionate imagery, feeling (ther rel), &
sensation, 2 stoelen techniek
o ACT: experiëntiële vermijding (vermijden van emoties):
Accepteren van zelf-kritische gedachten; observeren & defusie
o PG perfectionisme: flexibiliteit in streven, ‘moeten’ presteren versus interesse nastreven
Dmv: investeren in wat men graag doet, proces ipv resultaat, aanbeveling,
noodbevrediging
Shafran, Egan, & Wade, 2011; Kannan & Levitt, 2013; Gilbert, 2009
Bedankt voor uw aandacht!

Download Report