Ouderen en cultuur Convenant Ministetie van OCW, Ministede van VWS, Stichting RCOAK, Fonds Sluyterman van Loo, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateutkunst (LKCA), Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP), VSBfonds, Vereniging Nederlandse Organisaties Vtiiwilligerswerk Dil (MÐ conaenant korut uoort uil cultuurparticiþatie bl'draagt aan perso o n /l' ke de ouertaiging uan de ondertekeruaars dat: de o n de leaenslust en leuenskønsl aan ouderen ge4ondheid, het we/7gn, het welþeuinden en de rwi k ke ling uan o u de re n loonl dat de uergri{ng ; oo,ë positieue kanlen kent; de dee/name aan be| cahurele leaen een aniuerseel recht is! cøhøarbarticibalie een az/y// aan naatscltabbeliike oarticioatie is die biidraasl aøn acti Ambitie voor de pedode 2013 - 2017 De ondertekenaars van dit convenant willen gezamenlijk de cultuurp arttcipatte2 door ouderen bevorderen. De afspraken in dit convenant moeten ertoe bijdragen dat: er een bteder, meer gevarieerd en uitdagender aanbod komt aan (educatieve) programma's voot ouderen door culturele instellingen, zodat ouderen zich kunnen blijven ontwikkelen, ook op artistiek gebied; er een beter overzicht komt v^îwa;t er binnen de relevante opleidingen in het hoger onderwijs reeds gebeurt op het gebied van cultuurparticipatie en ouderen; kunstenaars en culturele instellingen het werken met en voot oudeten als meet vanz el fspre kend gaan zien; samenwerking en interactie tussen ouderen en jongeren doot middel van kunsçrojecten vaker wotdt ingezet; 1 Inlenalionaal Verdragin¡ake ennoniscl¡e,.totiule en ullnnle ntltten, Ncw York, 16-12-1966, artikcl 15, 1 lid a). Culruurparticipatic: kunst- ofcrfgocdactivitcitcn dic door ccn amatcur ofvriiwilligcr in dc vrijc tijd rvordcn uitgcvocrd cn/ofhct bczock aan consumcrcn van cultuuruitingcn. 2 of de betekenis van de cultuurparticipatie door ouderen voor de gezondheid en de maâtschâppelijke participatie van ouderen en voor het culturele leven in ons land meer herkend en etkend wotdt; de werelden v^n zoÍg, welzijn en cultuur elkaat beter gaan vinden. Het bereiken vân bovenstaande ambitie is niet één op één te koppelen aan de uit dit convenant voortvloeiende acties. Van ieder van onderstaande afspraken mag echter een bijdrage aan de te realiseren ambitie worden verwacht. Afspraken o De ministeries van OC\ü en VWS o dragen het belang van cultuurparticipatie doot ouderen actief uit (ambassadeurschap); o zullen de kwantitatieve en kwalitatieve ontwikkelingen ten aanzten van de cultuurparticipatie door ouderen laten monitoren; o verbreden en vetdiepen de kennis over de cultuurparticipatie doot ouderen binnen hun departementen, onder andere door internationale uitwisseling; o inventadseten wat et binnen de televante opleidingen in het hoger onderwijs reeds gebeurt op het gebied van cultuurparttcrpaae en oudeten (actie OC!?); o nemen cultuurparticipatie door oudeten mee in het transitieptogta.mm^ WMO (actie VrX/S); o besteden bij de onrwikkeling van nieuw beleid - w^ ï relevant - aandacht aan oudeten; o zetteî zich tn om in Europees verband cultuutpatticþatie door oudeten (steviger) op de agenda te zettefl, bijvoorbeeld gedurende het vootzitterschap van de Europese Unen20"16; o vragen de Raad voor Cultuur en de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling3 advies over de wljze waarop culturele en welzijnsinstellingen en zotga nbieders optimaal kunnen inspelen op de cultuurparticipatie doot oudeten. 3 ()f ,1" .ri"r*" raad waarin lìMO cn lLVZ zullcn rvordcn samcngcvocgd. 2 Stichting RCOAK, Fonds Sluyterman van Loo, VSBfonds, gezarneritjkhetvrerlangprogta;mmz (201,3-201,6) luos leue LKCÂ en FCP voeren kunst uit; binnen dit progta;mm^ wordt: o via donatieregelingen en (subsidie)progrâmma's de ontwikkeling van een breed kunst- en cultuuraanbod dat rekening houdt met specifieke wensen van ouderen (bijv. programmedng overdag, toegankelijkheid, vervoer, ruimte voor ontmoeting) gestimuleerd; o een opiniërend boek geptoduceetd dat enanbijdraagt dat de cultuurparttcipaae door ouderen op de agenda komt van overheden, culturele instellingen, kunstvakopleidingen en andere relevante HBO opleidingen, de welzijnssector en zotgaanbieders; o tn 2074, in Nededand, een Europees congres over cultuurparticipatie doot oudeten geotganiseerd; o n 2015 het eerste landelijke, lokaal georganiseetde festival l-^angL,eue Kanst gehouden; o een netwerk/kenniskring - op landelijk, regionaal en lokaal niveau - van betrokken instellingen uit de verschillende sectoren tot stand gebracht. Veteniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligetswerk organiseett sâmen met het LKCA en andere televante pârtners enkele werkconferenties (landelijk en regionaal): o waarmee de vorming van regionale en lokale netwetken tussen culturele ins tellingen, amateurv erenigingen en zorg f w elzij ns organis atie s wotdt gestimuleerd; o waardoor ouderen duidelijker op de agenda van de culturele instellingen en amateurverenigingen komen; o waardoor de lokale vdjwilligersotganisaties en wijwilligetscenffales zich ook richten op cultuurpatttcrpatte in relatie tot gezondheid en welzijn van oudeten; o zodat lokale wijwilligersorganisaties zich (nog meer) gzan'tnzetten om ouderen te werven voor de hulp aan hun meer kwetsbate generatiegenoten; o w^arop goede vootbeelden van activiteiten en ptojecten wotden uitgewisseld. Alle ondertekenaars zullen ztch ervoor inspannen dat zoveel mogelijk relevante organisaties op het terrein van cultuur, zorg en welzijn zich tn de komende ./rer jaar bij dit convenant aansluiten. 3 Aanleiding Op 21 jun2011 werd tussen het I(abinet en de sector filantropie, verenigd in Stichting SBF, het convenant Ruimte voor geven getekend. Met het sluiten van dit convenant erkent het l(abinet het maatschappelijk belang van de filantropische instellingen en verklaa¡thet I(abinet zich bereid eefl gezamenlijke inzet ten behoeve vân een betere samenleving te bevorderen. Door beter samen te werken streven het l(abinet en de sector filantropie rt^ r meer rendement voor het publieke belang. Het convenantbevat afspraken over afstemming en consultatie. Een van de instrumenten om de beoogde doelstellingen te beteiken, is het afsluiten van deelconven^îten,waarin afspraken worden gemaakt over de verhouding tussen een of meer departementen en de relevante sector. Dit deelconvenant richt zich op het versterken vân de raakvlakken tussen de sectoren cultuut, maatschappelijke participatie, welzij n en zorg. De basis voor dit convenant is gelegd in de beleidsperiode 2009-2072,waain Stichting RCOAK, Fonds Sluytetman van Loo en l(unstfactor, sectorinstituut amateurkunst (een van de rechtsvoorgangers van het LKCA) gezamenhjk het initiatief namen om ondetzoek te doen n¿at ouderen en kunstbeoefening en een stimulerings- en facilitedngsprogramma te ontwikkelen. Dit door het Fonds Sþterman van Loo, LKCA, Stichting RCO,\K, V!7S, de Rabobank Foundation en de Pius Stichting gefinancierde onderzoek is uitgevoerd door het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie (I-ESD. De bijlage bij dit convenant bevat voorbeelden van van ptojecten die in de afgelopen ßvee jaar al door Fonds Sluyterman van Loo, VSBfonds, FCP en Stichting RCOAK werden gefinancierd. Achtergrondinformatie Cultuurparticipatie speelt een belangrijke rol in het op latete leeftijd gezond blijven. Of het nu het beoefenen van beeldende kunst, theatet, dans,zang, ofeen andere kunstvorm betteft ofhet bezoeken van culturele activiteiten - voor ouderen (65+) zíin dit bronnen van expressie en zingeving die een positieve impact hebben. Ouderen ontlenen et lichamelijke energie en mentale kracht aan. Culturele activiteit kan gevoelens van eenzaamheid verminderen en btengt structuul zanin de week. Bovendien bevordert cultuurparticipatie de maatschappelijke deelname van ouderen. Ook los van deze positieve effecten geven ouderen aan dat zij de zmbitie hebben om zich artistiek en cultureel te blijven ontwikkelen. 4 Nededand vergrijst in rap tempo en dit gegeven is vaak aanleiding tot negatieve beeldvorming over oudeten. Maar de ouderen van nu en de nabije toekomst, denken vaak anders ovet deze fase in hun leven. Na hun pensionedng wacht hen veelal nog een gtoot ^ Írta'l gezonde, actieve en betekenisvolle jaren. Gezonde ouderen die actief zrjn op het terrein van cultuur zettefl een andet en positievet beeld neer van het ouder worden. Ondanks de geconstateerde gunstige effecten neemt de cultuurparttcipatte op latete leeftijd af. Cultutele instellingen, welzijnsotganisaties eÍL zorgceîtra hebben niet als vanzelfsprekend aanbod voor oudeten. Bij het stimuleren hiervan spelen naast cultutele en kunstzinnige, ook andete aspecten een rol. Bijvoorbeeld de soms beperkte mobiliteit, devraagnaarmiddaeÞtogrammedng of de gevoelde aatzehng bij sommige ouderen om zich aan te melden. Samenwetking en netwetkvotming tussen de verschillende sectoren (cultuur, welzljn en zorg) is voot de tealisatie van aanbod voot deze groeiende doelgroep van belang. In Nededand is het besef nog pril - zeker in vergelijking tot ons omringende landen en de V.S. dat de cultuurparticipatie door ouderen van groot maatschappelijk belang is en bijvootbeeld bljdnagt aan acttef butgetschap. Met name de Angelsaksische landen kunnen in dit opzicht een inspiratiebton zijn, maat ook in Duitsland is bij musea en andete culturele instellingen veel aandachtvoor oudeten. mevr. J,E.M. Berman, directeut Vereniging Nededandse Organisaties Vtijwilligerswerk dt. Jet Bussemaket, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap drs. JJ.Ii I(nol, ditecteur van het Fonds voot Cultuurparticipatie rr.JJJ. vân Lânschot, clitecteur VSBfonds .i l\{\q Tr J GJ Janssen, voorzitter College vân Regenten Stichting RCOAK Volksgezondheid, !Øelzijn en Spott drs. M.L. Rosenboom, lid raad van bestuur Landelijk I(ennisinstituut Cultuureducatie en A.mateurkunst mr.Ii!Ø. Sluytetman secretaris-directeur Fonds Sþterman van Loo Vootbeeldptojecten ouderen en cultuut, bijlage convenant 18 juni 2013 Enkele voorbeeldprojecten rond ouderen en cultuur die in 2071 en 2072 Frnancieel ziin ondersteund doo¡ minimaal twee vân de vier fondsen, die participeren in het programma Lang leve kunst. Deze en andete inspirerende projecten staan op de website rvl'rv.langlcvekunsr nl. Dit overzicht is een bijlage van het convenânt ()uderen en cultuur, ondertekend op 18 iuni 2013. '/ Musicadansi geleide muziekimptovisaties met percussle-írstrumenten '/ Danspaleis; Danspaleis, disco voor ouderen in zorgcentta ./ Vier het Leven; theaterbezoek voor in mobiliteit beperkte ouderen ,/ Diva Dichtbii; optredens diva's en divo aan het bed '/ Hoedje van Papier; Mediaprojecten voor actief burgerschap ,/ Muziek in Huis; jaatlijks circa 650 kametconcerten'tn zotgþstellingen ./ Parels voor de Zwiinen; De niet meer zo Piepshow, interactieve vootstellingen met wisselende en in de huiskamets van dementerenden thema's plus De dames van de Beethovenstraat ,/ Stichting Ffumanitas; Kunstatelier, wâar be\r/oners van zotgcentra en oudete buurtbewoners gefaciliteetd u/orden bij het maken van kunst ,/ Care&Culture; Cate meets Culture w.o. een intergenerationeel kotenproject in I zorgcenftl- i.s.m. 8 basisscholen, kameropera's in huiskamets van zorgcentra met als thema een levensvethaal van een bewonet / Stedeliik museum i.s.m. het Van Abbemuseum; Pro Memorie, intetactieve, professioneel begeleide tondleiding doot beide musea voor,{Jzheimerpatiënten en hun mantelzotgets '/ Getoud; fotoproject '\Wat ik later wilde worden' ,/ Theater Vedeq Poëziefestival vootstellingen in divetse zotgcentr^, gekoppeld aan scholing verzotgenden op het gebied van bejegening ,/ Euro* Songfestival; talentontwikkeling voor ouderen op het gebied v^n zangen toneel, breed en intetgenetationeel opgezet Voorbeeldprojecten Ouderen en cultuur 2011 eñ2OI2, bijlage convenant Ouderen en cultuur, 18 juni 2013