“Ik verloor drIe vrIenden In twee jaar”

Gast
Te
Neem
mee!
Hét blad van het
10
vragen aan
tandarts
Jan Guijs
Vers eten
uit de regio
Gratis:
beterschapskaarten
Faraaz Ramdjanbeg vertelt:
“Ik verloor
drie vrienden
in twee jaar”
Welkom
hart
voor de
zorg
Sommigen spreken van een roeping. Anderen noemen het een voorrecht.
Hoe dan ook: de zorg is werk dat je niet alleen met je handen en je hoofd doet.
“De gevangenen
bevrijden”
Maarten Raasveld is internist/nefroloog en
sinds 2001 werkzaam in het Westfriesgasthuis.
‘Per toeval’ kwam hij terecht in dit vakgebied.
“Ik wilde eigenlijk tropenarts worden, het avontuur tegemoet. Om geld te
verdienen voor een co-schap in de tropen kwam ik bij toeval terecht op het
nier-transplantatielaboratorium van het AMC. Na enkele maanden werd mij
gevraagd om te starten met een promotieonderzoek. Het loslaten van de tropendroom en uitstellen van de co-schappen was het moeilijkste besluit wat ik in
mijn carierre heb genomen. Toch heb ik er geen spijt van.”
“Wat ik bijzonder vind in de nefrologie is de langdurige verbinding die je met de
patiënt aangaat. Op het moment dat je iemand een hand geeft, ben je betrokken
bij de rest van hun leven. Investeren in de eerste ontmoeting is cruciaal.”
“Ik ben trots op hoe wij de zorg hebben ingericht. Zorg waarin de patiënt
centraal staat. Ons eerste doel is voorkomen dat de patiënt moet dialyseren.
Lukt dit niet, dan is transplantatie de beste vorm van behandeling. Wij helpen de
patiënten om een donor te vinden en als dat niet lukt komen ze zo snel mogelijk
op de wachtlijst. In Nederland is de gemiddelde wachttijd vier jaar. Door onze
aanpak is de wachttijd in Hoorn twee en een half jaar.”
“Na een transplantatie ben ik nieuwsgierig naar het verhaal van de patiënt. De
meeste getransplanteerden voelen zich als herboren. De transplantatiedatum is
een tweede geboortedatum voor hen. Mensen in twee dagen bevrijden uit hun
‘gevangenschap’ is dankbaar werk en een enorme motivatie!”
2 | Te Gast | editie 03 2014
inhoud
16
04
28
OP DE COVER:
Mariëtte van Hinte uit Hoorn
is al langere tĳd patiënt bĳ
de afdeling Dermatologie.
Eens in het half jaar laat zĳ
haar huid even nakĳken
nadat er in het verleden
een kwaadaardig plekje is
gevonden. “Ik vind het een
geruststellende gedachte
dat een deskundige me
regelmatig controleert.”
41
02
04
07
08
10
12
14
15
16
20
22
24
28
32
33
34
35
36
38
40
41
42
43
Hart voor de zorg Maarten Raasveld
Nieuws
Kunst
Medisch Handtherapeuten
Tien vragen aan Jan Guĳs
Wie bent u?
Uit de praktĳk
Op de kiek
Lean-filosofie in het Westfriesgasthuis
Culinair Koken met Cees
(H)eerlĳk eten van hier
Mĳn trots Gavin ten Tusscher
Mĳn verhaal Faraaz Ramdjanbeg
Feiten & cĳfers van... Transport
Column Lebby
Puzzel
Hoe gaat zuks? Ebola-infectie
Wat is dit?
Samen Trombosedienst
De vrĳwilliger Susan Boes
De assistent Anne Schellekens
Tweets Het Westfriesgasthuis & Twitter
Column Annemieke Mols
editie 03 2014 | Te Gast | 3
003_Inhoud.indd 3
21-11-14 16:43
NIEUWS
BLĲF OP DE HOOGTE VAN ALLE ONTWIKKELINGEN
NIAZ-accreditatie
weer gehaald
H
et Westfriesgasthuis heeft opnieuw voor vier jaar de goedkeuring van het Nederlands
Instituut voor Accreditatie in de Zorg
(NIAZ) voor de borging en kwaliteit
van de processen. Het NIAZ ontwikkelt
kwaliteitsnormen en toetst zorginstellingen hierop.
Bestuursvoorzitter Arno Timmermans:
”Het laat zien dat ons ziekenhuis
coninu bezig is om te werken aan een
veilig ziekenhuis en kwalitatief goede
zorg waar de processen om (bĳna-)
fouten te voorkomen goed op orde zĳn.
We hebben hier hard met elkaar aan
gewerkt en zĳn trots op het resultaat.”
Wat zegt zo’n accreditatie concreet?
Margriet Witteveen, manager Kwaliteit
en Veiligheid: “Stel, een patiënt komt
hier voor een operatie aan zĳn ogen.
Het NIAZ-keurmerk garandeert dat
alle processen rondom die operatie
goed zĳn geregeld. De ingreep verloopt
volgens een vast protocol, alle handelingen op de operatiekamer zĳn nauwkeurig georganiseerd en vastgelegd. En
het klinkt wat onvriendelĳk, maar het
NIAZ let ook op hoe je werkprocessen
zĳn ingericht om ook bĳna-fouten te
voorkomen. In het geval van een oogoperatie betekent dat dus: hoe weet je
absoluut zeker dat het juiste oog wordt
geopereerd?”.
We hebben
een doorbraak!
O
nze nieuwbouw is
verbonden met de eerste
etage van het ziekenhuis. In 2015 vind je hier de
poliklinieken van Reumatologie,
Interne Geneeskunde en Neurologie. Reumatoloog Ramon
Voorneman, reumaconsulente
Lea Immen en doktersassistente
Anita Ootes mochten van uitvoerder Niek Mirck alvast naar
hun nieuwe werkplek gluren...
De accreditatie wordt alleen gegeven
na een zeer strenge controle. Zo’n
audit is een systematisch en onafhankelĳk onderzoek om te bepalen of
de werkwĳzen en processen van het
ziekenhuis voldoen aan de normen
die het NIAZ heeft opgesteld. De door
het NIAZ afgevaardigde onafhankelĳke zorgprofessionals namen in juni
2014 het ziekenhuis onder de loep.
Zĳ hebben diverse afdelingen bezocht
en spraken met een dwarsdoorsnede
van de medewerkers: van de schoonmaker tot de chirurg. En bovendien
ook huisartsen en de cliëntenraad als
vertegenwoordigers van de ‘klanten
van de organisatie’.
De accreditatie is geldig tot 2018. “Het
betekent dat we het continu verbeteren
alleen maar verder gaan uitbouwen;
dit is een goede stimulans,” meldt Margriet Witteveen.
Volg de ontwikkelingen
van de nieuwbouw op
facebook.com/WFGbouwt.
4 | Te Gast | editie 03 2014
004_006_Nieuws.indd 4
20-11-14 17:28
Roze lint wappert
voor Westfriesgasthuis
D
e borstkankerzorg van het
Westfriesgasthuis heeft het
roze lintje van de Borstkankervereniging Nederland (BVN) ontvangen. Om dat te vieren wapperde dinsdag 9 september een groot roze lint van
10 meter vanaf de bouwkraan bĳ het
Westfriesgasthuis. Onder het toeziend
oog van de kraanmachinist mochten
mammacareverpleegkundige Marlène
Kok en oncologisch chirurg Marc Govaert het lint de lucht in sturen.
Arno Timmermans, voorzitter van de
raad van bestuur, greep de gelegenheid
aan medewerkers die betrokken zĳn
bĳ de behandeling van borstkanker
in het zonnetje te zetten. “Jaarlĳks
worden 200 patiënten met borstkanker
behandeld in het Westfriesgasthuis.
We stellen als ziekenhuis hoge eisen
aan de kwaliteit van onze zorg. De
strenge criteria van BVN helpen ons de
lat hoog te houden. Maar uiteindelĳk
is de toewĳding en expertise van het
borstkankerzorgteam allesbepalend
voor patiënten in een moeilĳke en
intensieve periode van hun leven. Dat
team bestaat uit verpleegkundigen,
chirurgen, radiologen, internisten en
radiotherapeuten die nauw met elkaar
samenwerken.” Het behalen van het
roze lintje werd ook gevierd met de
patiënten van de afdeling Oncologie.
Zĳ kregen een taartje aangeboden.
Over het roze lintje
Het roze lintje is onderdeel van de
Monitor Borstkankerzorg: een online
keuzehulp met informatie over het
zorgaanbod van ziekenhuizen en
patiëntervaringen. De monitor en de
criteria voor het roze lintje zĳn in te
zien via borstkanker.nl/monitor_borstkankerzorg. Dit jaar weegt de stem van
de patiënt zwaarder dan voorheen in
de criteria voor het roze lintje. Deze
stem wordt gehoord via een online vragenlĳst. Patiënten delen aan de hand
van de vragen hun ervaringen met de
zorg in het ziekenhuis.
wfg.nl/borstkanker
Spreekbeurtkoffer voor basisschoolleerlingen
E
chte laboratoriumbuisjes, een operatiejasje,
een stethoscoop, ECG-stickers... Een spreekbeurt over het ziekenhuis wordt nog veel
levendiger als je ook echte ziekenhuisspullen kunt
laten zien aan je klasgenoten. Basisschoolleerlingen
kunnen een spreekbeurtkoffer lenen bĳ het Westfriesleerhuis. Paulien Oranje, opleidingscoördinator
van het Westfriesleerhuis: “Er wordt ons regelmatig
om spreekbeurtinformatie gevraagd. Om het de
leerlingen wat makkelĳker te maken hebben we
de informatie gebundeld in een spreekbeurtkoffer.
Andere ziekenhuizen werken hier al wat langer
naar tevredenheid mee en de basisschoolleerlingen
lenen de koffer met plezier. Daarom wilden we deze
mogelĳkheid ook aan de basisschoolleerlingen in
onze eigen regio bieden.”
De koffer is aan te vragen bĳ het Westfriesleerhuis,
via telefoonnummer 0229-208630 of via
[email protected].
editie 03 2014 | Te Gast | 5
004_006_Nieuws.indd 5
20-11-14 17:28
NIEUWS
BLĲ F OP DE HOOGTE VAN ALLE ONTWIKKELINGEN
Geknipt voor het
Westfriesgasthuis
M
anon Alders, eigenares van kapsalon Hairfun aan de Dubbele
Buurt in Hoorn, heeft een tweede
vestiging geopend in het Westfriesgasthuis.
Toen Manon via een klant in de salon te
horen kreeg dat ze in het ziekenhuis graag
een kapsalon wilden hebben, was de keuze
snel gemaakt. “Dit is een kans die we niet
voorbĳ willlen laten gaan. We zien het als een
geweldige uitdaging.”
Knippen, föhnen en meer
De nieuwe kapsalon bevindt zich in de
centrale hal van het ziekenhuis, naast
restaurant ‘t Boetje. De bescheiden ruimte is
omgetoverd tot een moderne kapsalon die
van alle gemakken is voorzien. Het complete
programma van haarbehandelingen wordt
aangeboden. Knippen, föhnen, verven en
stylen, het kan allemaal. En iedereen is welkom: patiënten, medewerkers, bezoekers en
trouwe klanten van Hairfun.
Haarwerken
Als extra service hebben vier hairstylisten
van Hairfun zich gespecialiseerd tot
‘Gecertificeerd Haarwerker’. Dankzĳ deze
opleiding kunnen zĳ mensen die tĳdelĳk of
permanent door ziekte hun haar verliezen,
optimaal begeleiden en adviseren. Tĳdens
zo’n adviesgesprek worden alle mogelĳkheden omtrent de haarstukken met de cliënt
besproken. Zo kan de cliënt tussen synthetisch en echt haar kiezen en worden er ook
modieuze caps, tulbanden en hoofddoeken
aangeboden. Daarvoor is in de kapsalon
een aparte ruimte ingericht. Hairfun heeft
zorgcontracten afgesloten met de meeste
zorgverzekeraars, zodat ook veel van deze
behandelingen (deels) worden vergoed .
Hairfun WFG is geopend op dinsdag, donderdag en vrĳdag van 9.00 tot 17.30 uur. Je kan
even binnen stappen of bellen voor het maken van een afspraak via tel. 0229-230170.
6 | Te Gast | editie 03 2014
004_006_Nieuws.indd 6
20-11-14 17:28
kunst
Titel Wak Techniek Acryl op doek, 100x 100 cm Kunstenaar Ryanne Wiener
Info ryannewiener.nl , kunstenaarsvereniging De Boterhal
editie 03 2014 | Te Gast | 7
007_Kunst.indd 7
20-11-14 17:29
MEDISCH
Handtherapie:
‘Het is tenslotte
je belangrĳkste
instrument.’
Je hand is niet zo simpel als het lĳkt. Soms
hoor je mensen zeggen: “Ach het is maar
een pink,” maar zelfs een pink kan grote
consequenties hebben voor je werk, de
dagelĳkse dingen of het uitvoeren van je
hobby’s. Ergotherapeut Tanja Bakker en
fysiotherapeut Guusje Besteman vertellen
meer over hun specialisatie handtherapie.
O
p de afdeling Revalidatie van
het Westfriesgasthuis werken
vier handtherapeuten. Dit zĳn
fysiotherapeuten en ergotherapeuten die zich gespecialiseerd hebben in
het behandelen van complexe handletsels
of handaandoeningen. Handtherapie is een
specialisatie op zich. Guusje: “Binnen het
Westfriesgasthuis bestaat deze specialisatie al
geruime tĳd, we hebben een goede reputatie
en zien patiënten vanuit de hele provincie.”
De meest voorkomende handletsels zĳn
breuken van pols of vingers. “We zien ook
vaak patiënten die ongelukken hebben
gehad tĳdens het klussen. Soms is een buigof strekpees geraakt. Bĳvoorbeeld door de
cirkelzaag of klussen met glas. Sommige
8 | Te Gast | editie 03 2014
008_009_Medisch_Hoofdartikel.indd 8
20-11-14 17:30
Tanja Bakker:
“Je hand is veel meer dan botjes,
spieren, zenuwen en pezen.”
Guusje Besteman:
“Handtherapie is heel
praktisch en je kunt vaak
snel verbeteringen zien.”
patiënten zĳn meerdere of alle vingers
tĳdens zo’n ongeluk kwĳtgeraakt. Of hebben
operatief hun vingers teruggekregen. Met
goede handtherapie kunnen ook zulke
vingers weer heel redelĳk functioneren.”
“Je hand is zo’n fascinerend onderdeel van
je lĳf en is veel meer dan botjes, spieren,
zenuwen en pezen. Het is je belangrĳkste
instrument,” vertelt Tanja. “Dus als er ook
maar iets mankeert in je hand is het snel
invaliderend. Goed nabehandelen, en revalideren na een operatie aan de hand kan veel
opleveren.
“Handtherapie is heel praktisch en je kunt
vaak snel verbeteringen zien,” vertelt Guusje
enthousiast. De meeste patiënten worden
na een operatie naar ons doorwezen. Bĳ
ernstige letsels of hersteloperaties is het een
uitdaging om te zien hoe ver je kunt komen.
Maar je hebt als handtherapeut ook te maken
met bĳvoorbeeld overbelastingsklachten.
JE HAND IS ZO’N
FASCINEREND
ONDERDEEL
VAN JE LĲF
Dan is het belangrĳk de patiënten bewust te
maken van de dingen die ze doen, zodat ze
die kunnen veranderen.”
Omdat de handtherapeuten in het Westfriesgasthuis op de afdeling Revalidatie werken
is er meer mogelĳk. Tanja: “De patiënt wordt
gezien vanuit alle invalshoeken; er wordt
gekeken naar de mens als totaal. Als er
bĳvoorbeeld sprake is van een groot handtrauma met een grote impact op werk en
gezin, dan kan ook maatschappelĳk werk
een rol spelen. Zo is er sprake van een
multidisciplinaire aanpak.”
Tanja en Guusje zĳn ook actief als vrĳwilligers voor de stichting Hands Across
Borders. Voor die stichting reizen zĳ binnenkort af naar Nepal om daar voorlichting
en les te geven aan lokale therapeuten. Zĳ
zullen daar samen met een plastisch chirurg
en nog drie collega handtherapeuten
verschillende centra te bezoeken,
waaronder centra voor lepra.
editie 03 2014 | Te Gast | 9
008_009_Medisch_Hoofdartikel.indd 9
20-11-14 17:30
10 vragen aan…
jan guijs
“J uist door
empathie geniet
je het volle
vertrouwen”
1
Waarom heb je voor
dit vak gekozen?
“Dat het iets met mijn handen
moest worden waar ik ook bij na
moest denken, stond voor mij als
een paal boven water. Mijn vader
was ook al een handige jongen. Hij
was verkeersvlieger, maar draaide
er bijvoorbeeld zijn hand niet voor
om om zelf een caravan te bouwen.
En mijn moeder, gek op alles waar
een stekker aan zat, regelde tot haar
tachtigste nog al haar bankzaken
vanachter de computer.
Als kind wilde ik graag timmerman
of loodgieter worden, maar later leek
instrumentmaker mij heel leuk. Op
de middelbare school besefte ik een
voorliefde te hebben voor het werken
met mensen. Toen was de keuze snel
gemaakt.”
Wie was je meest
invloedrijke leermeester en waarom?
2
“Mijn leraar natuurkunde op de HBS
heeft me gestimuleerd tandheelkunde te gaan studeren. Prachtige
opleiding, maar uiteindelijk blijft de
praktijk de beste leermeester.”
Als je dit beroep
niet had gekozen,
wat was je dan geworden?
3
“Architect. Het lijkt me namelijk geweldig om samen met de opdracht-
gever iets te ontwikkelen wat voor
hem of haar voelt als een warme
jas. Als je dan ook nog binnen het
beschikbare budget blijft, kan het helemaal niet meer stuk. Die uitdaging
lijkt me geweldig!”
4
Wat was je eerste
betaalde (bij-)baan?
“Ik ben opgegroeid in Muiderberg.
Heel jong, ik denk op 11- of 12-jarige
leeftijd, was ik al druk bezig met het
maken van horren. Ons dorp lag aan
het IJsselmeer en dat had tot gevolg
dat we ’s zomers veel last hadden van
muggen. In die tijd bestonden er nog
niet van die handige rolhorren. Dus
besloot ik het gat in de markt op te
vullen. Ik ging bij de mensen thuis
opmeten en maakte bij ons in de
schuur een frame van hout. Tientallen heb ik er gemaakt. Het was een
geweldige handel.”
5
Wat maakt jouw
dag goed?
“Dat kan al vrij snel op de dag zijn,
namelijk als het zonnetje schijnt.”
ontdekking
6 Welke
zou je leven het
meest verbeteren?
“Het zou mooi zijn als er een app zou
komen met de krant van volgende
week. Wat zou er dan een hoop ellende in de wereld kunnen worden
voorkomen.”
Stel: je bent zelf
patiënt, wat vind je
dan belangrijk?
7
“Aandacht en interesse van de behandelend arts en de medewerkers. Alle
moderne artsen zijn eigenlijk wel
vakbekwaam, maar juist door empathie geniet je het volle vertrouwen.”
8
Wat vind je van het
Westfriesgasthuis?
“Een bijzonder open en vriendelijk
ogend ziekenhuis. Gelukkig heb
ik als patiënt tot dusverre weinig
ervaring, maar in collegiaal opzicht
niets dan lof!”
9
Met wie werk je
graag samen?
“Met mijn eigen vijf medewerkers:
Margret, Daisy, Ada, Sabina en Rachella. Een team dat graag met elkaar
samenwerkt. Dat werkt plezierig en
het gevolg is dat automatisch de efficiency en de kwaliteit stijgen.”
woon je in
10 Waarom
West-Friesland?
“Opgegroeid in Muiderberg, wilde ik
perse aan het IJsselmeer blijven wonen en werken. Tijdens mijn studie
ben ik vanuit Amsterdam langs het
IJsselmeer gaan fietsen en heb alle
plaatsen bekeken. Hoorn leek veruit
het meest geschikt. Daar heb ik nooit
spijt van gehad. Sterker nog, ik had
geen betere keuze kunnen maken.”
10 | Te Gast | editie 03 2014
010_011_Tien_vragen_aan.indd 10
20-11-14 17:30
Jan Guijs is geboren in 1951
en sinds 1976 tandarts in
het Hoornse Risdam. Met
een jonge collega tandarts,
een mondhygiëniste en drie
assistentes runnen zij een
praktijk aan De Huesmolen.
Hij is getrouwd en heeft twee
dochters. Zijn opleiding heeft
hij gedaan in Amsterdam.
editie 03 2014 | Te Gast | 11
010_011_Tien_vragen_aan.indd 11
20-11-14 17:30
wie bent u?
Henk Hilligen…
… komt voor een gehoortest. Hij
heeft last van een piep in z’n oor. “Een
paar maanden geleden is m’n gehoor
ook al getest. Nu gaan ze kijken of
er wat veranderd is. Jarenlang heb
ik op de bouw gewerkt met lawaai
om mij heen. Altijd was ik ontzettend
voorzichtig met het beschermen van
m’n gehoor. Nu ging ik in m’n eigen
tuin boren in beton. Heel eventjes
maar, dat kan geen kwaad dacht
ik. Nou, wel dus. Zo’n piep hoor je
de hele tijd. Je kan er stapelgek van
worden, maar de truc is om er zo min
mogelijk aandacht aan te besteden.”
Hij is trouwens geen onbekende hier.
“Ik had hartklachten. Toen ben ik gedotterd en heb ik een stent gekregen.
Dat maakte een hoop verschil. Laatst
kreeg ik toch weer een onrustig
gevoel. Alsof m’n hartritme niet helemaal op orde is. Dat ga ik wel even
melden bij de cardioloog.” Maar dat
weerhoudt hem er niet van om nog
elke week karate te beoefenen. “Een
prachtige sport, waarbij het draait om
etiquette en discipline. Ik ben geen
vechtersbaas.”
12 | Te Gast | editie 03 2014
012_013_Wie_bent_u.indd 12
20-11-14 17:31
Mary Dam…
… drinkt met haar man Jan een kop
koffie. Hij heeft zo een afspraak bij de
orthopedisch chirurg. Zijn knie is het
probleem. “Na een fietstochtje deed
ie zeer. Hij dacht dat het met een
beetje rust wel over zou gaan, maar
dat viel tegen.” Toch maar naar de
huisarts dus. Die wilde het ook nog
even aankijken. “Uiteindelijk bleef
die knie maar zeer doen. Daarom
hebben we een foto laten maken in
het ziekenhuis. Waarschijnlijk is het
artrose en moet er een nieuwe knie
in.” Maar voordat die vervangen kan
worden, moet eerst de streptokokkenbacterie helemaal uit zijn lijf zijn.
“Ja, hij werd steeds zieker en knapte
maar niet op. Toen hebben ze bloed
geprikt. Daaruit bleek dat hij een
streptokokkeninfectie heeft. En zo
ben je dus maanden uit de running.”
Niet erg handig want ze hebben
een eigen slagerij in Benningbroek.
“Al bijna 40 jaar. We maken alles
zelf: soep, worst, barbecuevlees,
noem maar op. Nu hebben we hulp
ingeroepen van ZZP’ers en bevriende
slagers, want de zaak moet toch
draaien. Zij doen het zware werk,
maar hij zit er wel met z’n neus
bovenop. Van de week heeft ie er
nog eentje geleerd hoe je bloedworst
moet maken.”
editie 03 2014 | Te Gast | 13
012_013_Wie_bent_u.indd 13
20-11-14 17:31
UIT DE PRAKTĲK
ANDRÉ RIEU
Ze heeft een verstandelĳke beperking en heeft een beroerte
gehad. Al dagen ligt ze met haar ogen dicht. Af en toe praat ze wel, maar
we kunnen haar niet verstaan. We verzorgen haar en praten tegen haar, maar
we krĳgen niet goed contact. Totdat de familie haar eigen muziek meeneemt.
Die ochtend ga ik haar verzorgen. Ik vind een muziekje ook wel gezellig dus ik
kies uit haar collectie een CD van André Rieu en zet hem aan. Wat er dan gebeurt, is
bĳna niet op papier te zetten. Haar ogen gaan open en haar gezonde arm gaat
de lucht in. Ze dirigeert op de maat van de muziek en ze zingt mee.
Ik ben natuurlĳk razend enthousiast en dans en zing ook mee. Ze wordt steeds
vrolĳker. Ze lacht en doet mee. Haar arm gaat constant ritmisch heen en weer.
Zelfs wanneer we haar op haar zĳ draaien, blĳft het doorgaan. We maken
afspraakjes, en voor zover ik haar kan volgen vindt ze André een mooie
man en zullen we met elkaar dansen als ze weer beter is. Ze wil een
mooie Sissi-jurk aan. Het is zo ontroerend. Uiteindelĳk is ze erg
moe van alle inspanning. Ik kĳk uit het raam. Het sneeuwt. Op de
achtergrond hoor ik André Rieu en ik denk bĳ mezelf:
Wat hebben we toch een prachtig vak!
14 | Te Gast | editie 03 2014
014_Uit_de_praktijk.indd 14
20-11-14 17:31
OP DE KIEK
FOTO’S UIT DE REGIO
LEA IMMEN - WESTFRIEZENDAG IN SCHAGEN
NIEUWLAND HOORN - CAROLIEN LAAN
NIEUWSTEEG HOORN - CAROLIEN LAAN
BOLLEN PLANTEN - WIL VAN PELT
BOOM IN DE ZON - MARGREET VINK
Heeft u foto’s van de regio? En wilt u ze met ons delen? Stuur ze dan op
naar [email protected] onder vermelding van
‘Op de kiek’. Wie weet ziet u ze dan terug in de volgende ‘Te Gast’.
KLOMPENMAECKERSPAD BOBELDĲK - COWI DE BOER
editie 03 2014 | Te Gast | 15
015_Op_de_kiek.indd 15
20-11-14 17:32
INTERVIEW
ILSE DE VRIES
LEAN-FILOSOFIE IN HET WESTFRIESGASTHUIS:
OPRECHTE
INTERESSE VOOR
PATIËNT EN
MEDEWERKER
Het Westfriesgasthuis heeft patiëntveiligheid en
kwaliteit van zorg hoog in het vaandel staan. En
dat moet ook zo blĳven. Juist in deze tĳd van
kostenbeheersing in de gezondheidszorg en een
sterk veranderend zorglandschap is het van belang
dat daar aandacht voor blĳft. Maar hoe kun je als
ziekenhuis de patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg
hoog houden, zelfs verbeteren, en toch efficiënter
werken? Het Westfriesgasthuis heeft ingezet op een
beproefde managementfilosofie: Lean. Ilse de Vries is
programmamanager Lean in het ziekenhuis en vertelt
wat Lean in de praktĳk kan betekenen.
16 | Te Gast | editie 03 2014
016_019_Corporate_Artikel.indd 16
20-11-14 17:32
editie 03 2014 | Te Gast | 17
016_019_Corporate_Artikel.indd 17
20-11-14 17:32
18 | Te Gast | editie 03 2014
016_019_Corporate_Artikel.indd 18
20-11-14 17:32
INTERVIEW
ILSE DE VRIES
Waar komt
Lean vandaan?
I
bedrĳven
n Nederland werken al veel
basis
De
e.
fi
loso
n-fi
volgens de Lea
rĳf Toyota.
bed
e
ans
Jap
het
bĳ
hiervan ligt
bedacht dat
Een medewerker van Toyota
raan de
waa
n
alleen de bedrĳfsprocesse
eid is voor
ber
hĳ
r
waa
klant waarde hecht of
activiteirige
ove
Alle
n.
te betalen nuttig zĳ
rbodig. Met
ten zĳn verspilling en dus ove
voor het
dit denkbeeld legde hĳ de kiem
dat vervolgens
‘Toyota Production System’,
filosofie Lean.
ent
uitgroeide tot de managem
r het eerst
voo
n
Lea
In ziekenhuizen werd
.
ten
Sta
gde
eni
toegepast in de Ver
“D
e letterlĳke betekenis
van het woord ‘Lean’
is ‘slank’,” begint Ilse.
“De Lean-filosofie
draait dan ook om het ‘slank maken’ van
bedrĳfsprocessen. Een Lean-organisatie
is een organisatie waarin alle medewerkers elke dag bezig zĳn met de vraag
hoe de klant voorop gesteld kan
worden: met welke zorg
wordt de klant het
best bediend? In
managementtaal: niet
zozeer organisatiegericht werken,
maar juist
klantgericht.
Dat kan al in
kleine verbeteringen zitten. Zo wordt
bĳ het maken van een
afspraak in het ziekenhuis niet alleen
rekening gehouden met de beschikbaarheid van de arts of verpleegkundige,
maar ook met de beschikbaarheid van
de patiënt. Rekening houden met schooltĳden bĳvoorbeeld is voor veel patiënten
heel prettig.”
“ZO
KUNNEN WE
WACHTTIJDEN
VERMINDEREN
OF ZELFS
WEGNEMEN”
Overtuigd van de grote waarde voor het
ziekenhuis, besloot het bestuur van het
Westfriesgasthuis de Lean-filosofie over
te nemen. In 2010 werden al de eerste
stappen gezet en ruim een jaar geleden
werd Ilse aangesteld als programmaleider Lean. De ziekenhuisorganisatie
maakt nu kennis met de Lean-filosofie.
“Het lĳkt niet zo moeilĳk om klantgericht te werken, maar als je goed naar de
bedrĳfsprocessen in de organisatie kĳkt
zie je dat er ten behoeve van de patiënt
toch veel verbeterd kan worden. De
Lean-methodiek kan ons daar goed bĳ
helpen.” Ilse vertelt trots dat het ziekenhuis inmiddels 16 Lean-geschoolde
trainers heeft, die hun kennis en ervaring via interne scholing overdragen op
collega’s. “Inmiddels zĳn op deze manier
vele medewerkers geschoold en waar
nodig ondersteun ik hen,” aldus Ilse.
Wachttĳden
Uit intern marktonderzoek kwam onlangs naar voren dat patiënten van het
Westfriesgasthuis lange wachttĳden de
grootste ergernis vinden. Ilse vertelt dat
men op diverse afdelingen met behulp
van de Lean-methodiek hiermee aan de
slag is gegaan. Door processen te analyseren en waar nodig te verbeteren, kunnen
wachttĳden verminderd of zelfs weggenomen worden. “Een mooi voorbeeld
hiervan zien we bĳ onze polikliniek
Oncologie. Door enkele aanpassingen is
het proces van een bepaalde behandeling efficiënter ingericht. De wachttĳd
kon hierdoor worden teruggebracht tot
maximaal 20 minuten. Dat is dus een
prachtige verbetering voor onze patiënten. En óók voor de medewerkers, want
zĳ werken efficiënter en dat verhoogt het
werkplezier,” aldus Ilse.
“Goed voorbeeld
doet goed volgen”
Belangrĳk bĳ Lean is dat de goede resultaten gedeeld worden in de ziekenhuisorganisatie. Dit stimuleert andere
afdelingen om ook kritisch naar eigen
werkprocessen te kĳken. Ilse noemt
graag nog een voorbeeld van een succesvol Lean-project. “De afdeling Dialyse zal
volgend jaar verhuizen naar het nieuwe
gebouw van het Westfriesgasthuis. De
medewerkers van de afdeling zĳn, met
behulp van Lean, volop bezig met de
voorbereidingen hiervoor. Door de nieuwe ruimte van de afdeling na te bouwen
en te oefenen met de nieuwe werkwĳze,
kwamen de medewerkers erachter wat
wel en wat niet goed werkt in de nieuwe
situatie. Daar betrokken ze ook de
patiënten bĳ. Samen werken aan een
patiëntgerichte afdeling: de patiënt
voorop en verspilling voorkomen.
Dit Lean-project levert voor de patiënt
een belangrĳke verbetering van de zorg
op. Ilse: “Dat is toch mooi? Dit is waarom
we werken in de zorg!”
editie 03 2014 | Te Gast | 19
016_019_Corporate_Artikel.indd 19
20-11-14 17:33
CULINAIR
Cees Neefjes is in 1981 als leerlingkok in het Westfriesgasthuis begonnen en nooit meer
weggegaan. Hĳ geeft regelmatig kookworkshops aan mensen met een bĳzonder dieet.
Koken met
CEES
In de omgeving van Hoorn werden in
de vĳftiende eeuw al ‘pinksternakelen’,
oftewel pastinaken verbouwd en door
‘wortelwĳven’ op de markt verkocht.
Tegenwoordig wordt deze witte wortel tot
de vergeten groenten gerekend. Tot enkele
jaren geleden werd hĳ bĳna niet meer
geteeld. Gelukkig is de pastinaak weer
helemaal terug en vind je hem soms zelfs
in de supermarkt. Pastinaak is lekker en
gezond en zit vol mineralen.
20 | Te Gast | editie 03 2014
020_021_Kookt_u_mee.indd 20
20-11-14 17:33
Tip!
Voor een vegetarische
variant kun je de
rookworst vervangen
door reepjes
zongedroogde tomaat
of blokjes (oude) kaas.
Stamppot van pinksternakelen
Bereidingstĳd
60 minuten
Ingrediënten
• 400 g kruimige aardappels,
geschild en in stukken
• 400 g pastinaak, geschild en
in stukken boter, om in te bakken
• 100 g sjalotten, grof gesnipperd
• 100 ml Hertog Jan Karakter (bier)
• 1 eetl appel- of perenstroop,
of meer naar smaak
• 50 ml halfvolle melk
• 2 eetl fĳngehakte verse peterselie
Extra nodig
pureestamper
Bereiding
Kook in een pan kokend water de
aardappels en de pastinaak samen
in ca. 20 minuten gaar. Bak intussen
voor de saus de sjalotten goudbruin in
een klontje boter. Blus af met het bier.
Roer de stroop door de saus en breng
hem op smaak met een snufje zout.
Verwarm de melk in een pannetje of in de
magnetron. Stamp met de pureestamper
de aardappel, de pastinaak en de hete
melk door elkaar. Breng op smaak met
peper en zout. Serveer de stamppot in
een voorverwarmde schaal en zet de
sjalottensaus er apart bĳ. Garneer het
gerecht met de fĳngehakte peterselie.
Lekker met rookworst.
editie 03 2014 | Te Gast | 21
020_021_Kookt_u_mee.indd 21
20-11-14 17:33
Patiënten Westfriesgasthuis
Mevrouw de Haas:
“Ik ben bĳ mĳ n
man op bezoek.
Heel fĳ n dat ik
een bordje kan
mee-eten.”
22 | Te Gast | editie 03 2014
022_023_Heerlijk_eten_van_hier.indd 22
20-11-14 17:34
(H)EERLĲK ETEN VAN HIER
eten lekker vers uit de regio
P
atiënten van het Westfriesgasthuis verse,
gezonde en ook nog
duurzame maaltĳden uit de eigen streek serveren. Met dat voor
ogen hebben het Westfriesgasthuis, GreenPort Noord-Holland
Noord, Handelshuis Atlantis en
Diverzio de afgelopen maanden
hun kennis en kunde gebundeld.
Ruud Mars, al meer dan dertig
jaar kok in het Westfriesgasthuis, vertelt: “Samen met topkok
Ron Blaauw hebben wĳ nieuwe
menu’s ontwikkeld. Opgebouwd
uit ingrediënten die grotendeels
uit de regio komen. Spinazie uit
Lutjebroek, rundvlees van Texel
en duurzaam gevangen vis uit
de Noordzee. Het komt allemaal
hartstikke vers op de borden van
onze patiënten.”
Eten met smaak
Dagelĳks bereidt het Westfriesgasthuis meer dan 200 maaltĳden voor zĳn patiënten. Nils van
Mourik, facilitair manager van
het Westfriesgasthuis: ”Wĳ zien
onze patiënten als gasten en we
proberen zoveel mogelĳk in te
spelen op hun wensen en behoeften. De maaltĳd is voor veel patiënten een van de belangrĳkste
momenten op de dag. Bovendien
draagt goede voeding bĳ aan een
voorspoedig herstel. Daarom
vinden we het belangrĳk dat
onze maaltĳden lekker, vers en
voedzaam zĳn. Daarnaast is het
natuurlĳk mooi meegenomen
dat we de lokale economie hiermee ook een handje helpen.”
Witlof uit Nibbixwoud
Ruud is blĳ dat hĳ aan de slag
kan met mooie producten die
maar een paar kilometer verderop geteeld worden. “Ik krĳg
bĳvoorbeeld prachtige witlof
binnen van kwekerĳ Spruit uit
Nibbixwoud. Daar kan ik dan
iets heel lekkers van maken in
combinatie met Beemsterkaas en
Texelse ham. Vervolgens krĳgt
de patiënt het knap geserveerd
uit handen van onze servicemedewerkers. En als ze willen, kunnen ze op de iPads de filmpjes
kĳken over waar hun eten nou
precies vandaan komt. Zien ze
Dirk Spruit vertellen hoe die z’n
witlof kweekt. Leuk toch?”
editie 03 2014 | Te Gast | 23
022_023_Heerlijk_eten_van_hier.indd 23
20-11-14 17:34
mijn trots
Het zijn vaak kleine dingen.
Soms grote. Maar iedereen
heeft wel iets om trots op te
zijn in het Westfriesgasthuis.
Dit keer vertelt kinderarts
Gavin ten Tusscher waar
hij trots op is.
NO DEHP
In 2002 is dokter Ten Tusscher gepromoveerd
op een onderzoek naar de effecten van
dioxines. Dat zijn toxische stoffen die
ontstaan bij verbranding van afval van pvc.
“Daaruit bleek het schadelijke effect op
kinderen groot. Gelukkig kon ik er iets mee
doen.” Met een glimlach trekt Ten Tusscher
vervolgens de lades open op de afdeling
Neonatologie (couveuseafdeling). Alle
infuuszakken en medische hulpmiddelen
op deze afdeling bevatten geen weekmakers.
Op het etiket van een maagsondeslang voor
baby’s wijst hij aan: ‘NO DEHP’. “DEHP
is een weekmaker die verwerkt is in PVC
om onder andere het plastic buigzaam
te maken, maar bij aanraking met vocht
weg kan lekken naar de patiëntjes. In
wetenschappelijk onderzoek is aangetoond
dat weekmakers geboorteafwijkingen,
kanker en voortplantingsstoornissen
kunnen veroorzaken. Nagenoeg al het
materiaal op de couveuseafdeling is
daarom vervangen. Zo wordt de kans op
schadelijke gezondheidseffecten later in het
leven van de pasgeborene zoveel mogelijk
beperkt. Ook wordt bij de begeleiding
van zwangerschappen aandacht besteed
aan de effecten van weekmakers. “Het
Westfriesgasthuis is helaas het enige
ziekenhuis in Nederland met dit beleid.
Internationaal is er wel meer aandacht voor.
Bepaalde ziekenhuizen in de Verenigde
Staten, Oostenrijk en Denemarken hebben
ook PVC-vrije alternatieven geïntroduceerd
voor medische hulpmiddelen,” weet Gavin.
In Nederland is er een warenwetregeling
waarin wordt bepaald dat gevaarlijke
weekmakers niet meer mogen voorkomen in
speelgoed en kinderwaren. Vooral speelgoed
waar op gesabbeld wordt, wordt goed
beschermd.
wfg.nl/pvcvrij
(bron www.veiligheid.nl)
24 | Te Gast | editie 03 2014
024_025_Mijn_trots.indd 24
20-11-14 17:37
editie 03 2014 | Te Gast | 25
024_025_Mijn_trots.indd 25
20-11-14 17:37
PĲZAL
JE
LER HET MAAR HEBBEN...
Brand
wonden
E
en ongeluk zit in een klein hoekje. De vlam in
de pan, een kop hete thee die over je heen valt,
of de barbecue verkeerd aansteken. Voordat je
het weet heb je een brandwond. En dat is niet
alleen pĳnlĳk, maar kan ook levensbedreigend zĳn.
“Op de Spoedeisende Hulp zien we helaas regelmatig
mensen met brandwonden, ” vertelt Marco Bĳvoet,
Spoedeisende-Hulparts. “In theorie weten mensen wel
wat ze moeten doen in geval van brand, maar in de praktĳk gaat het toch nog vaak mis. Door de schrik vergeten
ze dan hoe ze moeten handelen. Dat is natuurlĳk ernstig,
want elke seconde telt. Gelukkig zĳn de hulpdiensten vaak
snel ter plaatse. Zĳ weten precies welke actie nodig is.”
Wat kun je doen bĳ een brandwond?
•
•
•
•
•
•
•
•
Koel de wond ±10 minuten.
(Bĳ voorkeur lauw zacht stromend leidingwater).
Voorkom onderkoeling… Koel alleen de wond!
Verwĳder alleen de kleding die niet aan de wond
kleeft.
Waarschuw de hulpdienst bĳ blaren, een aangetaste
huid of elektrische en chemische verbrandingen.
Smeer niets op een brandwond.
Bedek de wond met steriel verband of een schone
doek.
Geef het slachtoﬀer geen eten of drinken.
Vervoer het slachtoﬀer, indien mogelĳk, zittend
De behandeling op de Spoedeisende Hulp
“Wanneer een patiënt bĳ ons op de Spoedeisende Hulp
komt, beoordelen we altĳd eerst hoe de patiënt er aan
toe is,” legt Bĳvoet uit. “Is er onmiddellĳk levensreddend
handelen nodig, zoals beademing of hartmassage? Daarna bepalen we de ernst van de verwonding. We berekenen het totale lichaamsoppervlak dat verbrand is. Vooral
derdegraads brandwonden zĳn erg verraderlĳk omdat ze
minder pĳnlĳk zĳn dan men verwacht. Dit komt doordat
de zenuwen in de huid (die de pĳnsignalen doorgeven)
zĳn aangetast.”
Bĳvoet: “Vervolgens bepalen we de behandeling. Vaak
betekent dit dat we met een infuus vocht toedienen en
pĳnstilling geven. Daarnaast beschermen we de wonden
voor infectie door ze te bedekken met steriele doeken. Als
de verbranding heel ernstig is, verplaatsen we de patiënt
zo snel mogelĳk naar het brandwondencentrum in
Beverwĳk. In minder ernstige gevallen wordt de patiënt
opgenomen op onze eigen Intensive Care.”
1
e
GRAADS
VERBRANDING
• Geen wond, dus de huid
is niet stuk
• Soms wat opgezwollen
• Rood en/of roze
• Droog
• Prikkend tot pĳnlĳk
26 | Te Gast | editie 03 2014
026_027_Je_zal_het_maar_hebben_B.indd 26
21-11-14 10:44
WIST
JE DAT?
Er vielen in 2013 in totaal 53 doden en 600 gewonden
als gevolg van een woningbrand.
Er waren ruim 6000 woningbranden.
Er zĳn bĳna geen slachtoffers in huizen met
een goedwerkende rookmelder.
Er hangen in het westfriesgasthuis 232 brandblussers
en 163 brandhaspels.
Er worden jaarlĳks bĳna 200 trainingen gegeven
op het gebied van brand en ontruiming
Deze training is verplicht voor alle medewerkers
van het Westfriesgasthuis.
2
e
GRAADS
VERBRANDING
• Glanzend rood/roze
• Diepere wond
• Nat
• Blaren
• Pĳnlĳk
3
e
GRAADS
VERBRANDING
• Minder pĳn dan verwacht
• Huid volledig beschadigd
• Wit/beige/donkerbruin
• Droog/leerachtig
• Stug
• Voelt soepel
editie 03 2014 | Te Gast | 27
026_027_Je_zal_het_maar_hebben_B.indd 27
21-11-14 10:44
MĲN VERHAAL
PRATEN
ALS JE IETS
DWARSZIT
Op de middelbare school verloor Faraaz
Ramdjanbeg (20) in twee jaar tĳd drie
vrienden. Twee van hen door zelfdoding.
“Het was steeds een hele klap. Na de laatste
keer zeiden we: dit kan zo niet langer!”
Met de organisatie Tweestrĳd moedigt hĳ
jongeren aan te praten als hen iets dwarszit.
28 | Te Gast | editie 03 2014
028_031_Mijn_verhaal.indd 28
20-11-14 17:38
editie 03 2014 | Te Gast | 29
028_031_Mijn_verhaal.indd 29
20-11-14 17:38
MĲN VERHAAL
“O
p 11 februari
2011 kwam mĳn
klasgenoot Rob bĳ
een auto-ongeluk
om het leven. Zoiets
komt natuurlĳk totaal
uit het niets, dus het was een
grote schok. In die tĳd maakte ik
samen met vier andere jongens al muziek.
We schreven een rap voor Rob waarin we vertelden dat
we hem misten. Zĳn ouders vonden het heel mooi en het
was voor ons een manier om onze gevoelens van ons af
te schrĳven. Niet veel later hoorden we dat een meisje uit
mĳn jaar zich had opgehangen. Ze lag nog een half jaar
in coma voor ze overleed. Nog eens zes maanden later
sprong een andere vriendin voor de trein. Ze had het jaar
daarvoor bĳ mĳ in hetzelfde jaar gezeten en we kenden
haar ook goed van feestjes en uitgaan. Ze was een gezellige meid. Zo volgde de ene klap op de andere, we hadden nauwelĳks tĳd om het te verwerken. Na de laatste
keer zeiden we tegen elkaar: dit kan zo niet langer!
We schreven opnieuw onze gevoelens van ons af, maar
deze keer bevatte het nummer ook een boodschap: praat
als je iets dwarszit. Onze rap ging rond op school en al
snel kregen we allerlei reacties via brieven en facebookberichten. Wel twintig of dertig leeftĳdsgenoten vertelden hun verhaal over dingen als pesten, huiselĳk geweld
en eenzaamheid. Sommigen schreven dat ze geen zin
meer hadden om te leven. We gingen het gesprek met
hen aan en maakten regelmatig mee dat ze in huilen uitbarstten. In de gesprekken probeerden we iets voor hen
te betekenen, wat advies te geven en van het negatieve
iets positiefs te maken. Het was echt een jongeren-voorjongerenconcept.
Op een gegeven moment kwam ik met een ander aspect
in aanraking: ik maakte kennis met iemand die kanker
had en hoorde zĳn verhaal. Daar was iemand die juist
vocht voor zĳn leven! Dat had grote impact op mĳ en ik
dacht: wat zou er gebeuren als je dit verhaal ook aan andere jongeren zou kunnen vertellen? Ik begon personen
bĳ elkaar te brengen: steeds een kankerpatiënt en een
depressieve jongere. Dat heb ik zeven keer gedaan, steeds
met een positief resultaat. Het was wel heel intensief
en kostte veel tĳd. Eerst had ik een intake met beide
personen apart, dan volgde de confrontatie en ten slotte
kwamen er dan nog een paar nagesprekken. Via mĳn
moeder, die in het Westfriesgasthuis werkt, kende ik twee
artsen aan wie ik mĳn verhaal zelf ook weer kwĳt kon en
naar wie ik steeds kon terugkoppelen hoe het was gegaan.
Inmiddels had ik langzamerhand een team van jongeren
verzameld die zich voor het hetzelfde doel wilden inzetten. Dit leidde tot het ontstaan van Tweestrĳd. We besloten de twee perspectieven via hiphop in beeld te brengen.
We maakten een rap en een clip die het verhaal vertellen
van iemand met kanker die vecht voor zĳn leven en een
meisje dat een eind aan haar leven wil maken. Op 7 mei
was de première in het Westfriesgasthuis. Er waren veel
mensen gekomen, onder wie een paar wethouders. Ze
waren enthousiast over ons initiatief.
Met Tweestrĳd richten we ons nu vooral op het geven van
gastlessen op middelbare scholen in de regio. West-Friesland staat bekend om het relatief hoge aantal zelfdo-
30 | Te Gast | editie 03 2014
028_031_Mijn_verhaal.indd 30
20-11-14 17:39
dingen onder jongeren. Wĳ denken dat jongeren te
weinig praten over wat er in hen omgaat. We hebben
nu zo’n vĳftig of zestig klassen bezocht en dan komen er heel wat verhalen en emoties los. Vaak is er
eerst een lollige sfeer. We beginnen met het vertellen
van ons eigen verhaal en laten de clip zien. Voor mĳ
was het natuurlĳk in het begin ook lastig om me zo
kwetsbaar op te stellen. Het voelt gek als mensen van
alles van je weten. Maar op de een of andere manier
hebben ze er toch respect voor. In de klassen merk je
dat het de sfeer verandert. De drempel om hun eigen
verhaal te vertellen wordt lager.
“DE DREMPEL
OM HUN EIGEN
VERHAAL TE
VERTELLEN
WORDT LAGER.”
Wat we willen bereiken is dat de jongeren meer over
elkaar te weten komen en van daaruit met meer
respect met elkaar om leren gaan. Uit eigen ervaring
weten we dat je een hechte band krĳgt als je zulke
dingen met elkaar deelt. Het is niet onze bedoeling
om gevoelens op te roepen en dan weg te lopen. We
hopen dat op de scholen groepjes ontstaan die hetzelfde zĳn als wĳ, die emoties met elkaar bespreken
of van zich af schrĳven. Bĳ een inloophuis hebben
we de verhalen die we hadden gehoord samen met
de jongeren vertaald in hun eigen rap en clip. Dat
willen we ook op de scholen gaan doen. Het zou
mooi zĳn als ze onze boodschap niet na een paar
dagen weer vergeten, maar er door hun eigen clip
steeds aan herinnerd worden dat ze moeten praten
als ze ergens mee zitten.”
Meer informatie is te vinden op 2strĳd.nl en de
clip is te zien op Youtube onder de naam ‘Tweestrĳd’.
editie 03 2014 | Te Gast | 31
028_031_Mijn_verhaal.indd 31
20-11-14 17:39
FEITEN & CĲFERS OVER…
TRANSPORT
Onze chauffeurs rĳden
Ondanks de digitalisering
elke dag op en
zĳn er jaarlĳks toch nog
zo’n zo’n
Een transportmedewerker
loopt ongeveer
5
1.000 bakken
neer tussen de diverse
ziekenhuizen en buitenpoli’s
met vertrouwelĳk papier die
in Heerhugowaard, Alkmaar,
moeten worden afgevoerd.
Enkhuizen en Zaandam
kilometer per dag. Dat
zĳn rond de
7.000
Er zĳn
voetstappen.
gemiddeld
WIST
U DAT?
Er worden per jaar gemiddeld
4800 vaten met medisch
afval afgevoerd. Dat komt neer
op gemiddeld
400 vaten per
1.100 aanvragen
per jaar voor intern
goederentransport.
Jaarlĳks worden zo’n
3.800 transporten
maand, gevuld met onder andere
gebruikte injectienaalden, plastic
uitgevoerd voor medische
handschoenen, pleisters en
artikelen uit het magazĳn.
verbanden.
Wĳ brengen jaarlĳks
zo’n
13.000 containers met vuile
was weg en komen met gemiddeld
11.000 containers met schoon
wasgoed weer terug. Het verschil
van
2.000 containers zit ‘m
in het vuile wasgoed. Dat is soms
Per dag
worden gemiddeld
60 volle bakken met afval
afgevoerd. Dat zĳn zo’n
22.000 vuilnisbakken
per jaar.
te vies om nog gewassen te worden,
dus dat wordt afgevoerd. Ook wordt
er weleens linnengoed mee
naar huis genomen.
32 | Te Gast | editie 03 2014
032_Feiten_en_cijfers.indd 32
20-11-14 17:39
column
Relativi-tijd
“M
ijn hemel, wat duurt het hier lang!
Eerst wachten op de verpleegkundige,
dan wachten op de dokter, daarna
wachten op het lab, vervolgens wachten op de foto,
dan weer wachten op de uitslagen, en tenslotte
wachten op de dokter die er iets van moet vinden.
Het lijkt wel wachten op Godot.”
“En u heeft haast?”
“Hoe bedoelt u?”
“U moet nog ergens heen?”
“Ja, in mijn toestand kan ik natuurlijk nergens heen.
Maar ik wil graag weten waar ik aan toe ben: Moet ik
blijven? Moet ik geopereerd worden? Is het ernstig?
En ik heb gewoon een hekel aan wachten. Het voelt
als verspilde tijd.”
“Wat vindt u erger: de onzekerheid of het gevoel dat
u tijd wordt afgenomen?”
“Allebei! Ik barst van de zenuwen en ik voel me door
dat wachten niet serieus genomen. En als je even
pech hebt, komt er weer zo’n ‘spoedgeval’ tussendoor
waardoor het allemaal nog langer duurt.”
“Dus het zou niet helpen als er hier bijvoorbeeld
meer afleiding zou zijn? TV, internet, tijdschriften?”
“Nee, voor mij niet. Ik heb daar nu toch de rust niet
voor. Ik wil maar één ding: afhandeling en naar huis.
Ik ben hier nu al drie uur mee zoet. Ik heb nog wel
wat anders te doen. Mijn baan bijvoorbeeld.”
“Mag ik vragen wat voor werk u doet?”
“Ik werk bij de rechtbank.”
“Oh, maar daar duurt de afhandeling van een casus
toch al gauw minstens drie maanden?”
“Dat is heel wat anders. Niet te vergelijken! Voor een
zaak bij ons moeten we wachten op de mening van
specialisten, er moeten uitslagen van laboratoria
zijn, dat moet allemaal beoordeeld worden en dat
alles met de grootste zorgvuldigheid. Echt heel iets
anders…”
“Ik barst
van de
zenuwen en
ik voel me
door dat
wachten
niet serieus
genomen.”
Lebby
editie 03 2014 | Te Gast | 33
033_Column_Lebby.indd 33
20-11-14 17:39
Wegstreeppuzzel
Streep alle woorden weg in de puzzel. De letters die overblijven vormen nog een woord.
L
E
V
E
R
P
U
N
C
T
I
E
G
K
O
O
R
T
S
S
T
E
R
K
K
L
E
A
A
V
R
P
M
E
L
K
DONORNIER
GRIEP
HARTOPERATIE
HECHTING
KANS
KENNIS
KLEM
KLIEREN
E
I
T
A
R
E
P
O
T
R
A
H
N
E
K
E
O
Z
R
E
D
N
O
P
N
R
F
L
A
Z
M
D
S
IJ
E
E
I
E
D
O
N
O
R
N
I
E
R
I
KOORTS
LEVERPUNCTIE
NOOD
ONDERZOEK
ONTSTEKEN
OREN
PRATEN
PREVENTIE
S
N
E
M
M
O
K
S
A
W
I
R
V
O
O
R
L
I
C
H
T
I
N
G
A
H
E
C
H
T
I
N
G
H
E
D
S
H
T
E
I
T
N
E
V
E
R
P
T
N
E
K
E
T
S
T
N
O
O
D
SPOED
STERK
TAAK
THERMOMETER
VOET
VOORLICHTING
WASKOMMEN
ZALF
Stuur de oplossing vóór 1 februari 2015 naar [email protected] onder vermelding van
‘Puzzel’. Onder de goede inzendingen verloten we twee toegangsbewijzen voor Cinema Oostereiland.
De oplossing van de vorige keer: onder narcose
De prijswinnaar is Marleen den Boer uit Andijk.
34 | Te Gast | editie 03 2013
034_Puzzel.indd 34
20-11-14 17:40
HOE GAAT ZUKS?
Over Ebola
D
e Ebola-uitbraak in West-Afrika houdt de
gemoederen bezig. De kans dat Ebola in
Nederland uitbreekt, wordt klein geacht. Artsmicrobioloog Ben Ridwan: “Er is geen direct
vliegverkeer tussen Nederland en de landen
waar het virus rondwaart. Reizigers uit deze
landen krĳgen bĳ aankomst in Europa foldermateriaal en instructie over wat te doen bĳ
koorts of andere ziekteverschĳnselen. Bovendien is de weerstand bĳ mensen uit westerse
landen groter dan bĳ mensen uit niet-westerse
landen.” De kans dat een patiënt zich meldt bĳ
de Spoedeisende Hulp van het Westfriesgasthuis
is daarom zéér gering. En toch is het ziekenhuis
voorbereid.
Het Rĳksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu (RIVM) heeft voor hulpverleners richtlĳnen ontwikkeld. Geadviseerd wordt de eerste
beoordeling telefonisch te doen: als de huisarts
wordt gebeld met het verzoek voor een afspraak,
wordt gevraagd wat precies het probleem is. De
huisarts zal aan de hand van de informatie van
de patiënt vaststellen of er sprake kan zĳn van
Ebola. Vervolgens wordt de patiënt verwezen
naar een academisch ziekenhuis.
Ridwan: “Vervoer kan, als dat nodig is, per
ambulance. De ambulancemedewerkers zĳn
opgeleid en weten hoe zĳ besmettelĳke patiënten moeten verzorgen en vervoeren. Dezelfde
pakken die in Afrika worden gebruikt bĳ de
verpleging van besmette patiënten, liggen in
Nederland klaar. Ook bĳ de Spoedeisende Hulp
in het Westfriesgasthuis liggen deze pakken
klaar. Maar nogmaals, zo’n vaart zal het hier
niet lopen. Dat neemt niet weg dat we goed
zĳn voorbereid: de protocollen liggen klaar, de
medewerkers zĳn geïnstrueerd en de materialen
zĳn aanwezig.”
editie 03 2014 | Te Gast | 35
035_hoe_gaat_zuks.indd 35
20-11-14 17:40
wat is dit?
Weet u
wat dit is?
Stuur de oplossing vóór 1 februari 2015 naar
[email protected] onder vermelding
van ‘Wat is dit?’. Onder de goede inzendingen verloten
we twee toegangsbewijzen voor Cinema Oostereiland.
De oplossing van de vorige keer: een injectiespuit.
De prijswinnaar is George Oetelmans uit Hoorn.
36 | Te Gast | editie 03 2014
036_037_Wat_is_dit.indd 36
20-11-14 17:41
editie 03 2014 | Te Gast | 37
036_037_Wat_is_dit.indd 37
20-11-14 17:41
SAMEN
Zorg voor
mensen bĳ
het bloed
prikken
Als een patiënt antistollingsmedicatie moet
gaan gebruiken, komt de
trombosedienst in beeld
voor de controle van het
bloed en het vaststellen
van de dosering.
COOS OVER IND
RA: “In elke instelli
ng in de buurt heeft
trombosedienst ee
onze
n aantal verzorge
nden zoals Indra op
geleid
om bĳ bewoners di
e antistollingsmed
ica
tie
ge
bruiken de
bloedstollingswaa
rde te meten en aa
n de trombosedien
st door
te geven. Ik merk ho
e enthousiast Indr
a was om dat te ler
en en
hoe ze het voordeel
voor de patiënt ziet
.”
38 | Te Gast | editie 03 2014
038_039_Samen.indd 38
20-11-14 17:41
S
inds 2011 werken de trombosedienst en de
verpleeg- en verzorgingshuizen in de regio
West-Friesland samen om patiënten te leren
hoe ze zichzelf kunnen prikken. Coos Molenaar van de trombosedienst en verzorgende Indra
Dekker van Lindendael vertellen over die samenwerking. Coos: “Inmiddels heeft de trombosedienst van het
Westfriesgasthuis zo’n 750 patiënten opgeleid om deze
meting zelf thuis uit te voeren en de uitslag via een
online applicatie aan de trombosedienst door te geven.
Daarnaast worden in alle verpleeg- en verzorgingshuizen ongeveer 500 bewoners die onder controle staan
van de trombosedienst op dezelfde manier geprikt door
de opgeleide verzorgenden. De dosering kan de patiënt
of de verzorgende dan aan het einde van de dag via
diezelfde applicatie inzien. Een groot voordeel voor
mensen is dat de regelmatige gang naar een prikpunt
of poli 1 dan niet meer nodig is. Het levert hen zoveel
tĳdwinst op. Ook tĳdens bĳvoorbeeld een vakantie is
de tĳdrovende klus om de controle ergens anders te
laten uitvoeren niet meer aan de orde.”
Indra is ook blĳ met de samenwerking: “Onze bewoners
ervaren deze samenwerkingsvorm met de trombosedienst als zeer positief. De vingerprik is uiteraard minder belastend dan de naald! Daarbĳ zĳn we in staat de
prikmomenten beter af te stemmen op onze bewoners.
We prikken wanneer het hun uitkomt. Een bĳkomend
voordeel is dat het de zorg minder tĳd kost, want zĳ
weten precies wanneer de bewoner beschikbaar is. Zĳ
hoeven bĳvoorbeeld niet te gaan zoeken. Het gebruik
bevalt ook zeer goed, de waarden zĳn eenvoudig door
te geven en we krĳgen sneller dan eerst de nieuwe doseerschema’s. Als een bewoner ‘doorschiet’ kunnen we
nu sneller actie ondernemen. We hoeven immers niet te
wachten tot de trombosedienst komt. Onze artsen kunnen daardoor ook sneller handelen. Dit is uiteraard in
het belang van de gezondheid van onze bewoners.”
et Coos en
enwerking m
m
sa
e
“D
:
S
R COO
stisch. We
INDRA OVE
ienst is fanta
ed
os
b
om
tr
e
van d
orbeeld
zĳn collega’s
stemmen bĳvo
en
en
d
n
vi
te
goed
nnen we
weten elkaar
Bĳ vragen ku
f.
a
r
a
ka
el
d op
werktĳden goe
a’s terecht!”
en zĳn colleg
altĳd bĳ hem
editie 03 2014 | Te Gast | 39
038_039_Samen.indd 39
20-11-14 17:41
DE VRĲWILLIGER
Susan Boes werkt alweer ruim een jaar als
vrĳwilliger in het Westfriesgasthuis.
“O
p de maandagmiddag werk ik als
gastvrouw. Aan de hand van de opnamelĳst begeleid ik patiënten die worden
opgenomen in de kliniek. Ik vang hen op
in de centrale hal en breng hen naar de
afdeling. Als gastvrouwen/heren zĳn we
vaak de eerste mensen die deze patiënten
in het ziekenhuis ontmoeten. We proberen
hen op hun gemak te stellen, vaak zĳn ze
toch wat gespannen.”
“Naast begeleiding van de patiënten die
worden opgenomen, treffen we ook mensen in de centrale hal met diverse vragen.
De contacten kunnen soms best emotioneel zĳn. Dat zorgt er wel voor dat geen
enkele maandagmiddag hetzelfde is.”
“Ik ben, zoals ze dat zeggen, een echt
mensen-mens. Jarenlange ervaring bĳ de
KLM als gastvrouw komt mĳ hier nu goed
van pas. Na een persoonlĳke ervaring met
het ziekenhuis in de familie heb ik gezien
hoe belangrĳk het is dat je als patiënt
welkom geheten wordt. Gewoon dat men
weet dat je komt en dat iemand je gerust
stelt. Soms hebben we ook allochtone
gasten, dan is het handig dat ik veel talen
spreek. Het is al met al dankbaar werk. Ik
voel me ook gewoon onderdeel van het
ziekenhuis.”
40 | Te Gast | editie 03 2014
040_De_vrijwilliger.indd 40
20-11-14 17:43
DE ARTS-ASSISTENT
ANNE SCHELLEKENS
Anesthesioloog
in opleiding
In het Westfriesgasthuis worden jaarlijks bijna 50 medisch
specialisten opgeleid. Grote kans dus dat u als patiënt één
van hen ontmoet of bij één van hen onder behandeling bent.
De 32-jarige Anne Schellekens uit Budel (Brabant) zit in
haar tweede opleidingsjaar voor anesthesie.
D
e opleiding tot anesthesioloog duurt
vijf jaar. Gedurende één jaar van die
opleiding werken de anesthesiologen in een niet academisch ziekenhuis. Anne
koos voor het Westfriesgasthuis.
“In eerste instantie denk je dat het in de
academische ziekenhuizen allemaal gebeurt.
Maar dat is zeker niet waar. Ook hier worden
veel complexe operaties uitgevoerd.”
Vind je die complexe operaties
dan het boeiendst aan dokter
zijn?
“Ach nee, zeker niet. Maar als je in opleiding
bent, wil je alles wel een keer gezien hebben. Ik
ga uiteindelijk voor het korte maar krachtige
moment dat je contact hebt met mensen op
een spannend moment uit hun leven.”
Vertel.
“Als anesthesioloog zorg je ervoor dat een patiënt zo goed mogelijk door een ingreep heen
komt. Je brengt ze in slaap of geeft hen een
ruggenprik. Allemaal handelingen waarbij patiënten zich aan je moeten toevertrouwen. Dat
vind ik bijzonder. Het zijn intense contacten.”
Vinden patiënten het dan niet
eng dat jij nog niet uitgeleerd
bent?
“Dat maak ik zelden mee. Patiënten vertouwen
er blijkbaar op dat het veilig is.”
En dat is zo?
“Zeker. Het is zo dat de opleidingslat heel hoog
ligt maar dat het uiteindelijk altijd om de
patiënt draait. Ik krijg in het Westfriesgasthuis
veel ruimte om te leren in mijn opleiding Zo
staat het ook bekend. Ik krijg veel verantwoordelijkheid, want daar leer je van. Maar mijn
opleiders zorgen ervoor dat de patiëntveiligheid voorop staat. Dat is hier het hoofddoel.
Dat merk je aan alles.”
Leg uit.
“Dat merk ik niet alleen aan hoe de medisch
specialisten die mij opleiden zich gedragen,
ook aan de manier waarop op de operatiekamers echt wordt samengewerkt als team.
Chirurg, OK-assistent en anesthesioloog. Als
de één druk is dan helpt de ander, ongeacht de
ranking. Heel bijzonder. En de patiënten staan
echt voorop. Als een operatie fors uitloopt
wordt altijd gevraagd wie langer kan blijven
om wel alle geplande operaties uit te voeren.
Patiënten naar huis sturen doen ze hier echt
alleen bij uitzondering. Dat vind ik mooi.”
Klinkt goed.
“En wat ik hier ook bijzonder vind ten opzichte
van bijvoorbeeld een academisch ziekenhuis:
iedereen doet z’n best jou te leren kennen.
Ik liep laatst een marathon en kreeg zoveel
reacties, kaartjes en berichtjes van collega’s,
niet alleen van mijn eigen vakgroep of mijn
jaargenoten.”
editie 03 2014 | Te Gast | 41
tweets
wfg &
twitter
@WFGasthuis
Door WFG
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis - 4:33 PM - 9 Oct 2014
Wat staat er in een bevallingsplan? En wat is het nut van zo’n plan? Onze gynaecoloog Durk Berks
geeft antwoord op http://t.co/RVE0QUzZE7
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis – 2:12 PM - 7 Oct 2014
Wist Je Dat? Onze behandeling voor een nieuwe #heup was op tv @Wistjedattv. Gemist? http://
youtu.be/DK81cbCsQ9M?a #orthopedie
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis - 3:58 PM - 8 Oct 2014
Was je er zondag bij en voel je nu nog overal #spierpijn? De #uitslagen en foto’s van onze #Loop(t)
staan online!
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis - 2:00 PM - 22 Oct 2014
Ons twitterspreekuur is begonnen! Stel nu je vraag aan onze orthopedisch chirurg Jeroen Steens.
Gebruik bij je vraag #vraaghetWFG
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis - 4:07 PM - 23 Oct 2014
Spinazie uit #Lutjebroek. Wortels uit Sint Maarten. (H)eerlijk eten voor patiënten bij @WFGasthuis
#dagvers #duurzaam
Westfriesgasthuis - @WFgasthuis - 12:26 PM - 30 Oct 2014
Gisteren leverde taxibedrijf Kaijer boekjes van ’Mees Kees’ bij de kinderafdeling af. Dank! http://
tinyurl.com/meeskeesboekjes
over het WFG
Kees van Delft - @KeesvDelft - 9:19 AM - 24 Oct 2014
Leuke repo Hart van Nederland over nieuw maaltijdconcept @WFGasthuis ism @ronblaauw
http://bit.ly/1tpeaKB @HvHvn
Marco van Soerland – @MvanSoerland - 7:15 PM - 4 Oct 2014
Deze trotse #vader is begonnen aan zijn 4 dag in deze functie (2e thuis). Dank aan de dames van het
@WFGasthuis voor de goede zorg!
Jan van Dale - @jvvandale5 - 5:54 AM - 30 Sep 2014
@WFGasthuis Vorige week dinsdag uitstekend geholpen door een medewerker bij het
Zorginformatiepunt, ben zijn naam even kwijt. Dank man!
dJGA Architecten - @dJGAarchitecten - 11:59 AM - 19 Sep 2014
Westfriesgasthuis toekomstproof. Interview met professor Hugo Keuzenkamp over de uitbreiding
van @WFGasthuis #Hoorn http://t.co/U8j92Ki57c
Colofon
Art direction
100% Ontwerpen &
Edson Goes
Coördinatie & eindredactie
Afdeling Communicatie
Redactie
Fred Beemsterboer,
Emmie Bobeldijk, Judith van
Druten, Chantal Hofenk,
Irene Hoogstraten,
Marieke van der Horst,
Lea Immen, Edy Klaassen,
Marcel Klaver, Esther Muusse,
René Nieuwenhuijse,
Marloes Smit, Arthur Verhulst,
Karssen Communicatie
Fotografie
Dewi Koomen-Bakker,
Hans Makkink, John Oud, Mike
Venekamp
Adres
Westfriesgasthuis,
Communicatie, Postbus 600,
1620 AR Hoorn
Mail
communicatie@
westfriesgasthuis.nl
Te Gast is een uitgave van het
Westfriesgasthuis en wordt verstuurd
naar zorgverleners in de regio. Alle
geportretteerden (in woord en beeld)
hebben hun toestemming gegeven
voor publicatie. Niets uit deze uitgave
mag worden gereproduceerd zonder
voorafgaande toestemming van de
uitgever.
42 | Te Gast | editie 03 2014
042_Tweets_Informatie.indd 42
20-11-14 17:43
column
Waar roOK is…
B
Annemieke Mols
Voor veel mensen heeft
de operatiekamer iets
mysterieus: je hoopt er
nooit terecht te komen,
maar we kijken er allemaal
naar op TV. Voor Annemieke
Mols is het operatiecomplex
al meer dan 25 jaar haar
dagelijkse werkterrein;
eerst als OK-assistent
en de laatste 15 jaar als
leidinggevende. In haar
openhartige column deelt
ze haar belevenissen.
rand. Doodeng als je het mij vraagt. En
ik moet er al helemaal niet aan denken
dat het zou gebeuren bij ons op de
operatiekamers. Toch moet ik er juist véél over
nadenken, zodat we goed voorbereid zijn als het
ooit eens echt mocht gebeuren. Ook al is dit nog
nooit het geval geweest. Want op de OK hebben
we te maken met patiënten die onder narcose zijn,
veel medewerkers die dicht op elkaar staan en
brandbare gassen.
Daarom organiseerde ik afgelopen oktober
een grote brandoefening voor alle
OK-medewerkers. Want áls er ooit
brand uitbreekt, moet iedereen
precies weten wat ’ie wel en
niet moet doen en wat er
van hem verwacht wordt.
En vooral rustig blijven
en niet in paniek raken.
Die brandoefening was
natuurlijk zo realistisch
mogelijk. Met behulp
van een aantal trucjes en
apparaten creëren we een
eng-natuurlijke nepbrand,
in een echte operatiekamer
midden op het operatiecomplex.
Er waren ook acteurs die
gespecialiseerd zijn in het nabootsen van
ernstig gewonden. Dat deden ze akelig echt, haast
een beetje té. En ik heb in die jaren op de OK toch
heel wat gezien
Daar staan we dan met z’n allen in een speciaal
geprepareerde operatiekamer, alsof we een
gewone operatie uitvoeren, maar wachtend op wat
komen gaat. Sommige collega’s hebben van mij
een geheime instructie gekregen: zij spelen een
bepaalde rol, maar hun collega’s weten dat niet.
Plotseling ontstaat er brand op de operatietafel:
vuur, rook, het licht valt uit, alles wordt uit de
kast getrokken om het zo echt mogelijk te laten
lijken. Ik zie dat sommige collega’s nu al wat
zenuwachtig uit hun ogen kijken. Dan komen
mijn acterende collega’s in actie: één raakt
zogenaamd in paniek, en de ander ‘valt flauw’.
Ook de acteur-slachtoffers doen mee: gillend van
de pijn en paniek maken zij de chaos compleet.
Hoewel ik natuurlijk precies weet wat we aan
‘rampen’ hebben voorbereid, ben ik behoorlijk
onder de indruk. Ik voel de verantwoordelijkheid
voor de patiënt en mijn collega’s, maar heb toch
ook de neiging om mijn eigen hachje te redden.
Ahum. Dat had ik eigenlijk niet verwacht. Het
was voor mij bepaald niet de eerste keer dat
ik dit oefende. Bovendien ben ik in
het verleden (toen nog in een
ziekenhuis in Amsterdam)
betrokken geweest bij de
opvang na de Bijlmerramp
en na de brand in
café Het Hemeltje in
Volendam. Dus ik weet
uit eigen ervaring hoe
ingrijpend een ramp
kan zijn en hoe je kalm
moet blijven… Die
wijsheid heb ik nu weer
opgefrist.
Toch is zo’n brandoefening
behalve nuttig (en oké,
confronterend) ook best leuk. Je
weg vinden door rookwolken, soms met een
blinddoek voor, kruipend over de grond… laat
ik het zo zeggen: je leert je collega’s eens op een
andere manier kennen. En ja, soms krijgt iemand
gewoon de slappe lach. Ik moet bekennen dat
mij dat wel wat irriteerde: ik had de indruk dat
zo iemand het kennelijk allemaal niet serieus
nam. Totdat een brandweerman mij uitlegde:
sommigen mensen krijgen nu eenmaal een
lachstuip als ze onder druk staan. En, zoals hij dat
zei: “als ze er nu ook wat om kunnen lachen, zijn
ze des te rustiger als het ooit eens echt nodig is”.
Dus volgend jaar oefenen we weer.
“Je leert
je collega’s
eens op
een andere
manier
kennen”
wfg.nl/operatiekamer
editie 03 2014 | Te Gast | 43
Ons West-Friesland
Boom in Wadway
(Foto Dewi Koomen-Bakker)

Download Report