Salcedo - ElCiudadano.gob.ec

2015 wata I marzo killa
I No. 66 I 5.000 shinami maykunaman chayan
de todos
La Patria ya es
Kichwa•Kawsay•Kaypi•Kanchik
Sábado
puchamanta
2p
MAPAWAN
LLANKANA
3p
Salvaguardia
allichu?
6p
Ñankuna:
GuarandaAmbato;
LatacunagaSalcedo
4,5,8p
MANDURIACU: YAKUWAN MICHA
6P
IMA TIYASHKA
/
Llakta Pushakpa
Willashka
SHIKAN
LLAKTAMANTAMI
IMA RURASHKAKUNATA SEMANAN
SEMANAN
RIKSICHIN
418 / 2015 / ABRIL / 4 / SANTA LUCÍA / GUAYAS
IESSpa mushuk hanpi wasi
R
417 / 2015 / MARZO / 28 /
afael Llakta Pushakmi mushuk hanpi
wasitami
kurka.
Kayka Comité del Pueblopimi kan. Kayka IESSpami
kan. 400.000 muyuntipi
kawsakpami alli kanka. Hanpi wasika
Quito uma-
pimi kan. Comité del Pueblopi mushuk hanpi wasipi
ima tiyashkatami rikurka.
Kaypimi 133 unkushkata
rikuk uku tiyan. Punchantami 2.850
unkushkata
QUITO [RÍO COCA] / PICHINCHA
PlayasDataPosorja
ñantami
kurka
Llakta Pu➲
s h a k k a
marzo killa, jue-
lakta Pushakmi
➲
General VillamiPlayas kitipi mushuk
Playas-Data-Posorja
ñanta kurka. Kay ñantaka
maypika allichirkami, maypika mushuktami rurarka, 20 kilómetro sunimi kan,shuk wata shinapimi rurashka.
Kullkimanta rimashpaka, 14 hunu dólartami minishtirka. Muyuntipi kawsakkunapami utiyalla rinkapak shamunkapak
alli kanka.
Mana ñantallachu rurashka, Datapika
shuk chakatami rurashka, kayka 90
metro sunimi kan. Kay allichishka
ñanka, mana Playaspallachu alli kan,
Posorjapapashmi alli kan.
Kaypimi challwakunawan llankachik wasikunaka tiyan. Paykunapapashmi alli kanka. Rantina-katunapapashmi alli kanka.Correaka, ñanta kushka kipami, chaypi kawsakkunawan chawpi puncha mikunata
mikurka.
PRODUCCIÓN: SECRETARÍA NACIONAL DE COMUNICACIÓN SECOM.
02
Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
rikunka. Kay hanpi wasita
rurankapakka 23,2 hunu
dólartami minishtirka. Correaka Kamay 12.000 hunu
dólarta hanpinapi churashkatami yuyarichirka. Ñalla
Calderónpi mushuk hanpi
wasita kukrikushkata, shinallatak El Calzadopipash
mushuk hanpi wasita kay
wata wasichi kallarinatami
willarka.
416
/ 2015 / MARZO / 21 /
RIOBAMBA / CHIMBORAZO
Manduriacu
yakuwan
michata
rurana
ves 19 punchami, yakuwan michata ruranata
kurka. Michataka Guayllabamba hatun yakupa
yakuwanmi ruran. 227 hunu
dólarwanmi rurashka.
2011
wata, diciembre
killami ruray kallarirka.
Correaka
“kaypimi allpa ukumanta
surkuchishka kullkika, chay
kullkiwanmi rurashkanchik” nirka. Kashnakunawan
ruranata shikayachinatami
riksichirka. Shamuk watakunaka Ecuadorpi michaka
90% shinami yakuwan rurashka kanka. Kashna michaka allpa wayrata mana
mapayachinchu.
Ecuadorka kanchis Manduriacu shinatami ruranka,
chayshukkunaka Coca Codo Sinclair, Minas San
Francisco, Delsitanisagua,
Mazar Dudas, Toachi-Pilatón, Quijos, Sopladorapashmi kan.
EDITOR: JOSÉ MALDONADO “USHKU CHUKURI”. EDICIÓN GRÁFICA: MARIO GALLARDO NEIRA FOTOGRAFÍA: SANTIAGO ARMAS,
EDUARDO SANTILLÁN, MIGUEL ROMERO Y MAURICIO MUÑOZ WEBMASTER: DARÍO JARRÍN DISTRIBUCIÓN: MARÍA JOSÉ TROYA
2015 wata, marzo killa No 66
MAPAWAN IMATA RURAK KASHKA
tiyashka
I ma
LLAKTA PUSHAKKA TANTANAKUYPI RIMAKKUNATA UYASHPAKA, ASIRKAMI, MAKITA WAKTARKAPASHMI
Mapakunamanta
ima alli tiyashkata
hapikkunapa puncha
LLAKTA PUSHAKKA MAPAMANTA IMA ALLI TIYASHKATA HAPIKKUNAWANMI
KARKA. PAYKUNAKA KAMAY YANAPASHKAMANTA PAGUI NIRKAMI.
C
hiri punchami karka. Tamiyakurkami. Puyupashmi
Guápulo samana
panpapika tiyarka. Kayka
Quito llaktapa alli makipimi
kan. Chashna kakpipash,
marzo killa, 18 punchaka,
ashtaka ankas kushmayuk,
ankas muchikuyukkunami
mapakunamanta alli kashkata hapikpa puncha kashkamanta kushilla kaparikurka.
1.000 mapakunamanta
alli kashkata hapikmi Quitopi karka. Paykunaka mamakucha manñamanta, Antis-
CORREAKA MAPAWAN LLANKAKKUNATAMI KUSHILLA UKLLARKA
No 66
CORREAKA
KASHNA
LLANKAKKUNAWANMI MAY
KUSHILLA
KARKA
manta, Amazoníamantapashmi karka.
María Lanchimbaka Chola Cuencana takita uyashpami, kushilla tushukurka.
Payka 74 watayukmi kan.
Paya kashpapash, payka
mapakunamanta hapishkatami shikanyachin, chashnami raku pankapura, pankapura, botellapura, shuk
imakunatapash paypura
churan. Tawka watakunatami chashna llankashka,
kashna ruranawan paypa
aylluta yanapashkatami karilla uyachin.
Ña chawpi puncha tukukukpimi, “Llakta” shutiyuk
takika uyarirka. Rafael Correa Llakta Pushakmi chay
tantanakuyman chayarka,
makita waktashpami chaskirkakuna. Maykankunaka
Llakta Pusahakman makita
kushpaka wakarkami.
Ángel Manzaba tantanakuypi kakka “ñukanchik tiyashkataka pipash mana
riksirkachu. Mapakunawan
llankakushkamanta mana
rikunayachik kashkatami
yuyarkanchik” nirka.
Laura Guanoluisaka Renarec nishkapa pushakmi
kan, kayka mapakunamanta alli kashkata hapik tantanakuypa shuk hatun tantanakuymi kan. Guanoluisaka
paypa rimashkawanka tukuy chaypi kakkunatami wiki muyuchirka. Paypa kawsay ima tukushkatami risichirka. 2008 wata pusak
tantanakuywan kallarishkata, kunan 33 tantanakuy
kashkatami willarka. Imakunata rurashkata, shinapash rurana tiyashktarakmi
riksichirka.
Llakta Pushakka tantanakuypi kakkunapa llankanata
mancharishpa, mana amirishpa rikuk kashkatami
uyachirka.
Correatapash, Lorena Tapia Allpata Wayrata Rikuk
Wasi pushkaktapashmi mapakunamanta alli kashkata
hapikpa tantanakuypi kimichirka. Correaka chashna
kimichishkatapash, ankas
kushmatapash may kushilla
chaskirka.
2015 wata, marzo killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
03
UTIYALLA YALLINKAPAK ÑAN
LatacungaSalcedo
Muyuk Ñan
ECUADORKA KASHNA MUYUK ÑANWANMI SHIKAN
TUKUKUN. MUSHUK ÑANKUNAKA KAYPI CHAYPIMI KAN.
181
hunu
dólarwanmi
rurashka
27 km
sunimi, Muyuk
ñanka, kan
5
hunupami
alli kanka
04
L
lakta Pushakka Latacunga – Salcedo muyuk ñantami kurka. Kay ñanka
27 km sunimi kan. Kayta
rurankapakka 181 hunu dólartami minishtirka.
Kay Muyuk Ñanka Pichincha,
Cotopaxi, Tungurahua markakunapi kawsakkunapami alli
kanka. Shinaka chaykunapi 5
hunu kawsakpami alli kanka.
Correaka, paypa rimanapika,
“2007 wataka ñankunaka mana
imapa valikmi karka, América
Latinata rikushpaka, ashtawan
mana alli ñankunatami charir-
Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
kanchik, kunanka Ecuadorpika
América Latinata rikushpaka,
ashtawan alli alli ñankunami tiyan” nirka.
Muyuk Ñantaka sukta antawami yalli usan. Tutaka michawanmi kanka. Kay ñanwanka,
Latacunga umamanta SalcedoYambokamanaka utiyallami
chayarinka. Antawakunaka kay
ñanwanka Latacunga, Salcedo
llaktakunamanka mana yaykunkachu. Shinapash pikunami
chay llaktakunaman yaykunkapak muna, paykunaka sarun
shinami rinallami kan.
2015 wata, marzo killa No 66
MUSHUK ÑANKA ALLIPACHAMI
RIKURIN, PURINAYAYPASHMI KAN.
GuarandaAmbato ñan
ASHTAKA
ANTAWAKUNAMI
GUARANDAAMBATO
ÑANTAKA YALLIN
AMA LLAKI
APACHUNMI
ÑANPI IMA
TIYASHKATA
RIKUCHIKUN
Rafael Correa Llakta Pushakmi kay allichishka ñanta kunkapak Guarandapi karka. Kay
ñan tiyachunka 40 wata shinatami shuyarka. Sarunka
kay Bolívar marka, shitashka
shina kashkata, kunan kay
ñanwan katunata, rantinata
ashtawan tiyanata, shinallatak riksinkapak shamukkunapash tiyanatami uyachirka.
Kamayka 91 hunu dólarwanmi ñantapash, shuk chakatapash rurarka. Mushukyachishka ñanka 500.000
muyuntipi kawsakpami alli
kanka.
Tamiyakpi, tamiya yaku
hapinakunapashmi tiyan,
kaykunaka maypimi ñanka
llaktakuna yallin, chaykunapimi tiyan.
Chay ñanta purikkunaka
manarak allichishka kakpi,
chayta purinkapak mana hawalla kashkatami yuyarin.
No 66
91
hunu dólarwanmi,
Kamayka, ñanta allichirka
91 km
sunimi,
allichishka ñanka, kan
500.000
ñan muyuntipi
kawsakpami alli kanka
Hatun utukukuna tiyashkamanta, ashtaka unayak kashkatapash, shinallatak antawakuna llaki apak kashkatapashmi yuyarin.
Kunanka Guarandamanta
Ambatoman rinkapakka mana yapatachu unayarin, utiyallami chayarin. Shinallatak
ama yapata kallpachunmi,
yapa utiyalla rikkunata rikunapash tiyan.
2015 wata, marzo killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
05
UTIYALLA YALLINKAPAK ÑAN
Manduriacupimi chashna
163
ruranaka kallarirka
hunu dólar wanmi rurarka
60
megavatio
michatami kunka
Salvaguardia,
imapa
kashka
alli
LLAKTAPI IMATAPASH RURAKKUNAPAMI ALLI KAN. ECUADORPI RURASHKATAMI
ASHTAWAN RANTINKA. SHINAMI KULLKIKA KAYPILLATAK SAKIRINKA.
Papelesapa
imata
katun
Kay llankachik wasika killkankapak kamukunatami ruran, alli kashkamantami shuk
mama llaktakunaman katun.
Shinaka Ecuadorpi yachakunkapak rurashkakuna ma06
na ashtawan valinkachu. María Gracia Jaramillomi Papelesapa pushak kan. Kay llankachik wasi yachakunkapak
shuk minishtishkakunatapashmi ruran.
Jaramilloka Kamay shuk
mama llaktamanta rantishkakunapa Suyuman kuna
kullkita churashkata, mishu
shimipika Salvaguardia nishpami kayan, allipa kashkatami uyachin. Ecuadorpi
imakunata rurakkunapami
Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
2015 wata, marzo killa
alli kanka.
Papelesaka llaktapi minish-tishkata paktachinkapak, shinallatak shuk llaktakunamanpash katunkapak
paktachishkatami riksichin.
Kunanka Colombia, Venezuela, Costa Rica, Honduras,
Panamámanpashmi katun.
Estilo shutiyuk killkana kamukunatami ashtawan katun. Mana chayllatachu ruran shuk imakunatapash ruran.
No 66
PAPELESAKA KASHNAKUNATAMI RURAN, KATUN
Y
akuwan michata
ruranaka ñami tiyan. Manduriacupimi chashna ruranaka kallarirka. Kayka Pichincha (Pacto, García Moreno kitikunapi), Imbabura
(Cotacachi kitipi) markakunapimi kan.
Rafael Correa Llakta Pushakka chayta kunkapakmi
Maduriacuman chayarka.
Guayllabamba hatun yakupa yakuECUADORKA
wanmi michata
KASHNAWANKA
ruranka, kaymanWATAN WATANMI,
taka 60 megava80 HUNU DÓLAR
tio michami llukWAKAYCHINKA
shinka.
Kaytaka 2011 watami ruray kallarirka.
163 hunu dólartami rurankapakka minishtirka. Correaka kashnapi llaktapi
kawsakkunapa kullki kashkatami uyachirka. Ecuadorpika 8 yakuwan michata ruranatami ña ruray kallarishka, Maduriacumi shuk karka, kaytaka ñami tukuchishka. Kashnawanmi ruranataka shikanyachikrin.
ECUADORPI RURASHKA USHUTAKA ALLIMI KAN
KASHNA RURASHKATAKA SHUK MAMA LLAKTAKUNAPIMI KATUN
Ushutata
rurak
wasikunapa
Graiman:
llaktaka
wiñankami
Sherinas Factoryka Cuencamanta llankachik wasimi kan.
Kaypmi warmikunapa ushutata ruran. 15 watata chashna ruran. Agustín Cárdenasmi kay
llankachik wasiyuk kan. Ka-
maypa chay Salvaguardia nishka paypa ushutata ruranapa
alli kahskata, paypa ushutakunata ashtawan katunata rikun.
2004 wata, Chinamanta ushutakuna yaykushkamanta,
hatun llaki tiyashkatami yuyarin. Pay shina 200 ushutata
rurak may llaki apashkatami
yuyarin. Kunanka paypa ushutakunawanka Brasil, Colombia, Argentinamanmi katunkapak rishka.
Kay llankahcik wasika cerámica nishkatami ruran,
paykunaka llakta ukupipash, shuk mama llaktakunapipashmi katun. Shinami
Limapi, estados Unidospa,
No 66
Panamápa, Colombiapa katuna ukukupi paykuna rurashkata rikunalla kan.
Peña aylluka kay llanakchik wasiyuk kan. Paykunaka 1994 watami kashna
ruranata kallarirka. Kunanka 40.000 metro ceramic
nish-katami watan watan
ruran.
Paykunami Quitopi Metro nishkapi paykunapa rurashkata churakrin.
2015 wata, marzo killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
07
MUSHUK KAWSAYMAN YAYKUNA
Ñankunaka
ñukanchik
kawsaypi
imata ruran?
ÑANKUNAKA, CHAKUNAKA KICHWAKUNAPAPASHMI ALLI KAN. MAYKUNAMAN
RINKAPAKPASH, SHINALLATAK ÑUKANCHIK LLAKTAMAN SHAMUCHUNPASHMI ALLI KAN.
Ushku Chukuri
K
unanka Ecuador
llaktapika kaypi
chaypimi mushuk
ñankuna
tiyan.
Chakunapashmi
kaypi
chaypi, maykankuna suni,
maykankuna uchillapash
kan. Kunanka maymanpash utiyallami ritinlla.
Mana chayllachu kan, antawakunapash mana yapata
mawkayanchu, mana yapata wakllinchu. Ñankunaka
llanpullami kan. Antawakunaka chashna ñankunataka upalla upallami rin.
Antawapi rikkunaka mana
kawirinchikchu, kasi kasi-
08
mi rinchik. Maykan kutinka antawa ashata purishka kipaka,
chaypi rikushpaka, puñunayan-
Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik
MUSHUK
ÑANKUNAKA
AYLLUKUNAPA
KAWSAYTAMI
SHIKANYACHIKUN
2015 wata, marzo killa No 66
llami, puñunchikllami.
Kashna
ñankunaka ñukanchik Quichua
runakunapaka
allichu kan? Ari,
allipachami kan. Ñukanchikka, maykankunaka tarpuk runakunami kanchik,
shukkunaka awakkunami
kanchik, shukkunaka katukkunami kanchik, shukkunaka yachakushkamanta shikan llankachik wasikunapi, Suyupa wasikunapimi llankanchik. Shinaka
kunanka ñukanchik pukuchishkataka
utiyallami
maymanpash katunkapak
apay ushanchik, antawakunapash ñukanchik ayllu
llakta kuchutami yallin. Sarunka hatun ñanmi mana
alli karka, chaymantami
antawakunaka mana ayllu
llaktakunamanka shamunayachirka. Awashakunata
katukkunapa, shuk imatapash katukkunapapashmi
alli kan. Ñukanchik llakta
ukupimi ashtawan shuk
llaktakunaman katunkapak llukshi ushanchik.
Maykunamanka tutamanta
rishpa, chishika wasiman
tikray ushanchikmi.
Chashnami
mushuk
ñankunaka
ñukanchik
kawsayta shikanyachikun.
Maymanpash ri ushanchikmi, shinallatak maymantapashmi ñukanchik
llaktaman
shamukun.
Kaymanta rimashpaka,
shuk llaktakunamantami
Ecuadorta
riksinkapak
shamukun, chashna riksinapika ñukanchiktami riksinkapak shamun, chaypashmi ñukanchikpaka
allipacha kan. Shinaka
ñankunawanka shuk kawsaymi rikurikun!

Download Report