Hariho ubwoko bwinshi bw’Imisaraba Umusaraba w’Abalatini : Croix latine ou croix de la passion (dite christique) Umusaraba w’Abagereki : Croix grecque appelée crux quadrata Umusaraba wa Mutagatifu Petero : Croix de saint Pierre (qui fut crucifié la tête en bas) Umusaraba w’Abanyegiputa : L'ânkh, également appelée croix égyptienne ou croix ansée (crux ansata), d'origine pharaonique Umusaraba wa Mutagatifu Andreya : Crux decussata ou croix de saint André Umusaraba w’Izuba (wariho na mbere y’Abakrisito) : Croix solaire, croix à roue avec quatre rayons ; symbole ancien (préchrétien) de lumière et de soleil (peuples asiatiques et germains) Umusara wizingiweho n’izuba : Le swastika dérive de la roue solaire avec interruption du cercle Umusaraba w’abanazi : Forme carrée de la précédente, croix gammée L'autre croix en forme de svastika Umusaraba ushojwe n’intoki (bawita : Intoki z’Imana) : Mains de Dieu Umusaraba w’Abalatini ugizwe n’imitambiko ibiri iteganye : Double croix : croix latine comportant deux branches horizontales Umusaraba w’Ibikomangoma ; Umusabaraba w’Arkiobishopu ; Icyimenyetso cy’Umwami René ; nyuma waje kuba Umusaraba w’Anjou, n’uwa Lorraine : Branches horizontales de longueurs différentes : la croix archi-épiscopale, ou croix patriarcale ; c'est le symbole du roi René, elle devient alors croix d'Anjou puis croix de Lorraine Umusaraba w’imitambiko itatu ; Umusaraba w’Abapapa ; Ukoreshwa no muyindi miryango nka Rose-Croix n’umuryango wa Stanislas w’i Guaita : Croix triple dénommée croix papale, également croix hiérophante. Emploi : fraternité des Rose-Croix français et partisans de Stanislas de Guaita Umusaraba w’Abarusiya ; Umusaraba w’Abalatini ugizwe n’imitambiko ibiri ariko umwe uhengamye : Croix russe, croix latine avec une 2e branche dans le bas de l'axe vertical, inclinée Umusaraba w’Abagatolika bab’Orthodoxe ; Umusaraba w’ibikomangoma byo mu idini ya Orthodoxe : Croix orthodoxe, croix patriarcale avec une 3e branche dans le bas de l'axe vertical, inclinée Umusaraba w’Archange : Croix relevée ou croix d'archange (variante) Umusaraba w’Archange : Croix relevée ou croix d'archange (variante) Umusaraba w’Archange : Croix relevée ou croix d'archange (variante) Umusaraba w’Abaromani (ukozwe n’imisaraba itatu isobekeranye : ukoreshwa mu kwimika) : Croix romane de consécration (gammas entrelacées) Umusaraba w’Abadage (nawo ukoreshwa mu kwimika) : Croix de consécration nommée croix de répétition ou croix allemande Umusaraba w’i Yerusalemu : Croix de Jérusalem, insigne des chevaliers du Saint-Sépulcre de Jérusalem et des Franciscains de la Custode et du Patriarchat Latin de Jérusalem (les cinq croix figurent les cinq blessures du Christ, les cinq premiers livres de la Bible : Pentateuque ou Torah, ainsi que les cinq premières Églises Chrétiennes) Umusaraba ukozwe n’imbago ; Umusaraba ukoreshwa n’abasikuti bo mub’Ubufransa nabo muri Libani : Croix à béquilles, base de la croix de Jérusalem, connue des mérovingiens qui frappent monnaie avec ce symbole. Reprise par les scouts de France (fondés par le Père Jacques Sevin) et les Scouts du Liban Umusaraba ushojwe n’udusaraba duto tw’utubumbe ; Umusaraba wa Mutagatifu Maurice : Croix tréflée ou croix de Saint Maurice, Umusaraba wo mu kirwa cya Malte ; Umusaraba wa Mutagatifu Yohana w’i Yerusalemu : Croix de Malte, l'Ordre de Malte continue l'Ordre de Saint-Jean de Jérusalem, après le repli de l'ordre de Jérusalem à Rhodes puis à Malte. Umusaraba ubwaditse ; Umusaraba wa Mutagatifu Ludoviko ; Umusaraba ukoreshwa na Kliziya ya Byzantine y’Avdat muri Israël : Croix pattée, ressemblant à la croix de Malte, dérivant de la crux quadrata. Présence dans le chœur de l'église byzantine d'Avdat, en Israël Umusaraba ufatanirije hagati ; Umusaraba ukoreshwa na Kiliziya yo muri Etiyopiya : Croix pattée arrondie, dérivant de la crux quadrata, cette croix est présente sur l'autel de la Cathédrale Saint-Georges d'AddisAbeba, appartenant à l'Église éthiopienne orthodoxe. Ses branches se recourbent en arc de cercle. Umusaraba ushojwe n’utubumbe : Croix à ballons ou à pommes Umusaraba ushingwa ; Umusaraba wa Mutagatifu Yakobo : Croix à enfoncer ; forme de croix de saint Jacques (le Majeur) Umusaraba w’intara ya Basque (lauburu) : Croix basque ou lauburu Umusaraba ushojwe n’impande umunani ; Umusaraba w’i Toulouse : Croix occitane Umusaraba w’umuryango w’Ingoro y’Imana : Une croix de l'Ordre du Temple Plusieurs formes ont été utilisées. Umusaraba huguenote (abakrisito babaprotestanti ba mbere): Croix huguenote Umusaraba w’ibihugu by’abascandinavia : Croix scandinave : croix figurant sur les drapeaux de plusieurs pays scandinaves. Umusaraba utukura w’Abasuwisi : croix rouge : drapeau de la Confédération Helvétique dont les couleurs sont inversées. Umusaraba w’Abaserbe (abaturage bo mu gihugu cya Serbiya) : Croix serbe Umusaraba w’umuryango w’abaCalatrava : Croix de l'Ordre de Calatrava Umusaraba w’Umuryango wa Krisito : Croix de l'Ordre du Christ Umusaraba ukoze nk’inyuguti ya T ; Umusaraba w’Umuryango w’Abafransiskani : Croix en tau : associé aux ordres franciscains Umusaraba wa Mutagatifu Damiyani : Croix de Saint-Damien Umusaraba (Alufa na Omega) : Croix (Alpha et Oméga) Uyu musara usobanura ko Krisito yabambwe ku musaraba, ariko ko ariwe tangiliro akaba n’iherezo. Umusaraba ushinze ku cyuma cy’ubwato : Croix (Ancre) Uyu musaraba urerekana ukwizera muri Krisito. Ukaba ari nawo wari ikirangantego cya Mutagatifu Climenti; Umushumba mukuru w’i Roma. Umusaraba bavuga ko ari uwa batisimu: Croix (Baptismal) Uyu musaraba usobekeranye n’inyuguti “X”; iyi nyuguti mu kigereki ikaba ariyo itangira izina rya Krisito.Umusaraba usobekeranye niyo nyuguti « X », bibyara amashami umunani. Uwo mubare 8, ukaba usobanura kuvuka bundi bushya. Niyo mpamvu bawita uwa batisimu. Umusaraba wa Irlande : Croix (Celtique, Irlandais) Uyu musaraba niwo ukoreshwa n’abakrisito bo mu gihugu cya Irlande. Umusaraba bita ko ari uw’intsinzi : Croix (du Conquérant, duVictorieux) Uyu musaraba urimo inyuguti z’ikigereki zigize amazina ya Yesu Krisito(IC), inyuguti ibanza n’iheruka izina rya Krisito (XC) ; inyuguti zigize ijambo « kubohoza »(NIKA). Umusaraba ukozwe nindi misaraba ine : Croix (Crosslet ?) Uyu musaraba usobanura ko Ivanjili ya Krisito yamamajwe mu mpande enye z’isi.Unasobanura ko hariho abanditsi b’inkuru nziza bane (4 évangélistes). Umusaraba ukozwe n’indi misaraba umunani : Croix (Rompue aux conflits?) Uyu musaraba ushyirwa ahari amazu ashaje ya Kiliziya (atagikoreshwa), cyangwa se igihe Kiliziya iri mu ntambara, cyangwa se ugakoreshwa n’abarwanirira Kiliziya. Umusaraba ushojwe n’indabo : Croix (Fleur-de-lis) Uyu musaraba ni uw’ubutatu butagatifu, ukanakoreshwa iyo bibuka izuka rya Yesu. Umusaraba ushojwe n’indabo : Croix (Fleurie) Nawo ni kimwe nuwo hejuru, ni uw’ubutatu butagatifu. Umusaraba wo mu karere ka Iyoniya : Croix (Ionique) Wakoreshejwe bwa mbere na Mutagatifu Columba wo mu kirwa cya Iyoniya mu cy’inyejana cya VI, nyuma ya Yesu. Umusaraba w’i Yerusalemu : Croix (Jérusalem, du Croisé, Cinq fois autant) Umusaraba w’ivuka rya Yesu : Croix (Natale) Uyu musaraba ucometseho inyenyeli. Ukaba usobanura ko Yesu yavutse, akabambwa, ariko akaba ariwe watubereye « Urumuli ». Ninawo ukoreshwa ku munsi wa Epiphaniya (Marayika abwira Mariya ko azasama Umusaraba w’intsinzi : Croix (Triomphante, de victoire, et d'orbe) Uyu musaraba usobanura ko Krisito yatsinze urupfu, ubu akaba ari Umwami w’isi yose. Nkuko bigaragara, imisaraba iri kwinshi kandi ikoreshwa mu buryo bwinshi, ndetse bumwe murubwo buryo ntaho buhuriye n’Ibyanditswe byera. Ubwinshi bwiyo misaraba kandi, ni ikimenyetso kigaragaza ko abantu banyuranye, ku mpamvu zinyuranye bagiye bakoresha umusaraba muri byinshi, banawuvugisha ibyo utavuga. Yesu yabambwe ku giti, ntabwo yabambwe ku musaraba. Niyo kandi aza kuba yarabambwe ku musaraba, nta mpamvu yo kuwumuhozaho, kuko yawukuweho ubutazawusubiraho. Ubu Yesu ari mu ijuru iburyo bw’Imana, ntari ku musaraba. Tukiri kuri iki kibazo cy’imisaraba, hari umuntu ushobora kwibaza ati : « Mbese abihaye Imana ba Kiliziya Gatolika ntabwo bazi neza ko Yesu atikoreye umusaraba ? ». Igisubizo ni : Barabizi! Mu bihaye Imana biyo Kiliziya Gatolika, harimo benshi babahanga bize Tewolojiya baraminuza. Harimo benshi bize ikigereki « koïne », ururimi rwakoreshejwe baca urubanza rwa Yesu. Harimo abashakashatsi benshi bize igiheburayo kandi bazi n’amateka ya kiyahudi. Ariko barakomeza bakigisha ko Yesu yikoreye umusaraba (babeshya) ku mpamvu zikurikira : - Kwigisha ikinyoma gihaha cyangwa se gihahishwa ni nko gucuruza urumogi cyangwa se ibindi biyobyabwenge. - Uwigisha ikinyoma ntabwo yita ku kuri kwanditswe, kuzwi, ahubwo yita ku nyungu icyo cyinyoma cyizana ! N’umucuruzi w’ikiyobyabwenge nawe nuko ! Ntabwo yita kubuzima bw’abantu icyo kiyobyabwenge cyangiza, ahubwo yita nawe ku nyungu akuramo ! Aha ndagirango buri wese urimo usoma ibi, atekereze inganda zikora imisaraba uko zingana kw’isi, atekereze ahantu hose imisaraba ikoreshwa kw’isi (muri za Kiliziya, mu mazu y’abihaye Imana, mu mashuli, mu mavuliro y’abihaye Imana, mu ngo z’abayoboke ba Kiliziya Gatolika, mu mihango inyuranye, ku mashapule, ku dusheni dukoze muri zahabu twambarwa n’abagore, ku nigi zambarwa, ku ma Carte postale, ku masanduku bashyiramo imirambo, ku bituro,….) arasanga umusaraba ari ikintu gihahira benshi kandi gihahishwa mu buryo bwinshi. Niyo mpamvu rero bahitamo kwigisha ibinyoma bihaha, ifaranga rikinjira muri Kiliziya. Naho ubundi mu byukuri Yesu Krisito(Messiya) ntiyigeze yikorezwa umusaraba, ahubwo yikorejwe igiti aba arinacyo abambwaho». Kurwanya ikinyoma gihaha, ni nko kurwanya ibindi biyobyabwenge bizana amafranga (itabi, urumogi, cocayine, heroyine, inzoga zikomeye z’amoko anyuranye,…). Kandi n’ingaruka ni zimwe ndetse nabarebwa nibyo bibazo byombi bakora bimwe, bitwara kimwe. Nyamara abakrisito ba mbere bari bafite ikindi kimenyetso kibaranga aricyo: « IFI ». Impamvu zo guhitamo ikimenyetso cy’ifi ngo kizabe aricyo kiranga abakrisitu ba mbere, ni nyinshi ariko izingenzi nizi : - Abakrisito bambere barahigwaga, bagatotezwa cyane (kuruhande rumwe n’abayahudi, kurundi ruhande n’abaromani), ariko ntibubabuze kwiyongera cyane. Nabo bigereranyaga n’ifi kuko Ifi nicyo kiremwa cy’Imana gihigwa cyane n’inyamaswa hafi ya zose zo kw’isi, n’umuntu arimo, ariko ntibuzibuze kororoka ngo zuzure inyanja, ibiyaga n’imigezi. - Ifi mu kigereki cyo hambere bayita IKHTHUS (ichtus)1. Izo nyuguti zigize izina ry’ifi bazihaye ibisobanuro bikurikira: I (I, Iota) : Ἰησοῦς / Iêsoûs « Jésus »: Yesu Χ (KH, Khi) : Χριστὸς / Khristòs « Christ »: Krisito Θ (TH, Thêta) : Θεοῦ / Theoû « de Dieu » : w’Imana Υ (U, Upsilon) : Υἱὸς / Huiòs « fils » : Umwana Σ (S, Sigma) : Σωτήρ / Sôtếr « sauveur » : Umucunguzi Mu nteruro imwe bigasobanura ngo: “Yesu Krisito Umwana w’Imana n’Umucunguzi”wacu. Muricyo gihe, abakrisitu ba mbere bakoreshaga icyo kimenyetso cy’ifi bagashobora kumenyana hagati yabo, ndetse bagashobora gufashanya no gutabarana muruko gutotezwa kwabo. 1 Ichtus ( Ifi) : Ibisobanuro byavuye mu gitabo cya Mutagatifu Augustini cyitwa : « La Citée de Dieu, XVIII,25 ». Icyo kimenyetso cy’Ifi cyakoreshejwe n’abakrisitu ba mbere kuva mu kinyejana cya mbere kugeza mu kinyejana cya kane. Cyakuweho n’Umwami w’abami Konstantini (Concile Nicée I, muri 325), agisimbuza umusaraba kugirango uzabe ariwo uranga abakrisito bo mu bwami bwe bwose, kuko yari amaze no guca andi madini kugirango hasigare idini ry’abakrisito ryonyine. Nguko uko ikimenyetso cy’umusaraba cyasimbuye ikimenyetso cy’Ifi. Nyuma Kiliziya ikomoka ku ntumwa, ibaye iy’Abagatolika b’I Roma, umusaraba bawukoresheje ibyo bashatse, bawandikaho ibyo bashatse, bawuvugisha ibyo utavuga kugeza naya magingo. Ni ukubyemera gutyo, ariko bitatubujije no kumenya ukuri aho guherereye. BIZIREMA Augustin Agrégé en Sciences religieuses Bruxelles- BELGIQUE http://bisaugus.wordpress.com
© Copyright 2024 ExpyDoc