25e Dag van de bedrijfsjurist 25e Journée du juriste d’entreprise Innovatie, bron van recht Recht, bron van innovatie L’innovation, source de droit Le droit, source d’innovation 1 Verwelkoming Allocution de bienvenue Anne De Wolf Directeur-Generaal IBJ Directeur Général IJE 2 Voormiddag onder het voorzitterschap van Matinée sous la présidence de Luc De Brabandere Boston Consulting Group 3 Where it all starts: birth and legal care of scientific innovation Véronique Boveroux Université de Liège 4 1. Introduction 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat 3. Valorisation de l’innovation 4. Conclusions : « Where it all starts: birth and legal care of scientific innovation » 5 1. Introduction 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat 3. Valorisation de l’innovation 4. Conclusions : « Where it all starts: birth and legal care of scientific innovation » 6 1. Introduction • Les universités et l’innovation Les missions de l’Université : - Recherche - Enseignement - « Service à la collectivité » • Le juriste et l’innovation 7 1. Introduction 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat 3. Valorisation de l’innovation 4. Conclusions : « Where it all starts: birth and legal care of scientific innovation » 8 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat • Nature du partenariat • Contexte du partenariat 9 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat • Nature du partenariat • Contexte du partenariat 10 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat • Nature du partenariat - Financement public ou financement privé ? Réalisation de prestations déterminées ou activités de recherche ? 11 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat • Nature du partenariat • Contexte du partenariat 12 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat • Contexte du partenariat - Les « antériorités » Les questions d’opportunité Le statut des chercheurs impliqués dans l’exécution d’un contrat Les responsabilités 13 1. Introduction 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat 3. Valorisation de l’innovation 4. Conclusions : « Where it all starts: birth and legal care of scientific innovation » 14 3. Valorisation de l’innovation • Valorisation scientifique • Valorisation économique 15 3. Valorisation de l’innovation • Valorisation scientifique • Valorisation économique 16 3. Valorisation de l’innovation • Valorisation scientifique - Publications Open Access Open Source 17 3. Valorisation de l’innovation • Valorisation scientifique • Valorisation économique 18 3. Valorisation de l’innovation • Valorisation économique - Open Innovation IP Transfer 19 1. Introduction 2. Naissance et développement de l’innovation : la mise en place du partenariat 3. Valorisation de l’innovation 4. Conclusions 20 Will technology kill IP “as we know it”? Joren De Wachter Belisarius 21 3D printing: Einde van het auteursrecht? Carla Van Steenbergen Materialise 22 [3d printing] 23 Materialise (c) 2014. Materialise is de eigenaar of licentiehouder van alle in de presentatie gebruikte afbeeldingen, tenzij anders vermeld. 24 25 Lily.MGX table lamp: 877 layers26 27 [Toepassingsdomeinen] 28 29 30 ©University of Michigan 31 32 33 [Business Modellen] 34 35 36 Invoegen screen shot Magics 37 38 Materialise www.materialise.com Carla Van Steenbergen [email protected] 39 3D printen: Einde van het auteursrecht ? Juridische analyse Els Kindt KU Leuven - HUB 40 ‘Like that vase ? Print it …..’ ? Maakt 3D printen een einde aan onze intellectuele eigendomsrechten, in het bijzonder auteursrecht? By Nick Bilton, 14.11.2011, NY Times, zie http://query.nytimes .com/gst/fullpage.ht ml?res=9E00E5DF1F 3FF937A25752C1A9 679D8B63 41 Auteursrecht Einde 19de eeuw : Berner Conventie (1886) Belgische (c) Eames chair Auteurswet 1886, … zoals gewijzigd thans ingevoegd in Wetboek Economisch Recht, Boek XI Harmonisatie in EU oa voor informatiemaatschappij (c) Walt Disney Auteur /-rechthebbende(n) van ORIGINEEL WERK : exclusieve rechten o.a. van reproductie en verspreiding Art. 1, §1 AW/XI 165, §1 (c) Patrick Jouin for MGX (c) i.materialise 42 Spanningsveld noodzaak aan evenwicht tussen Bevorderen en beschermen van creaties van auteurs v. vrij gebruik in samenleving en gezamenlijke verbeteringen Uitzonderingen in auteursrecht voor ‘vrijheid van meningsuiting’ (recht op parodie, …), beoefening onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, gebruik private doeleinden, bewaring van patrimonium en ‘sociale bekommernissen’ 43 Pre-processing: omzetting van bestanden in bijv. .stl formaat, file fixing , … Printer software: support, nesting, scaling, … (c) i.materialise 44 3D scan OF CAD bestand verkrijgbaar op diverse Internetplatformen of zelf gemaakt Pre-processing: omzetting van bestanden in bijv. .stl formaat, file fixing , … Printer software: support, nesting, scaling, … (c) Walt Disney 45 46 CAD bestand verkrijgbaar op Internetplatformen/ zelf gemaakt of eigen 3D scan van origineel voorwerp Printen na pre-processing inzover nodig EXCEPTIE VAN DE THUISKOPIE ART. 22, §1, 5 AW/XI 190, 9 2005: ALLE DIGITALE REPRODUCTIES VAN ONGEACHT WELK WERK (BEPERKING TOT ‘GELUIDSWERKEN EN AUDIOVISUELE WERKEN ‘ WEGGEVALLEN) (c) Walt Disney 47 CAD bestand verkrijgbaar op Internetplatformen/ zelf gemaakt of eigen 3D scan van origineel voorwerp Printen na pre-processing inzover nodig TOESTEMMING EN SPECIFIEKE LICENTIECONTRACTEN NODIG Art. 3, §1 AW/XI 167, §1 (c) Walt Disney 48 CAD bestand verkrijgbaar op Internetplatformen/ zelf gemaakt of eigen 3D scan van origineel voorwerp Printen na pre-processing inzover nodig EXCEPTIE VAN DE THUISKOPIE ART. 22, §1, 5 AW/XI 190, 9 (c) Walt Disney 49 CAD bestanden of 3D scan van origineel voorwerp Downloaden van illegale bron ? Printen na pre-processing inzover nodig EXCEPTIE VAN DE THUISKOPIE ART. 22, §1, 5 AW/XI 190, 9 ? (c) Walt Disney 50 3D printing en de thuiskopie • Voorwaarden: • • • • ‘een op geoorloofde wijze openbaar gemaakt werk’ Reproductie In en voor de familiekring Vergoeding • Drie stappen test (zie Richtlijn 2001/29/EG (artikel 5.5) – HvJ C435/12, 10.4.2014) (i) In bepaalde bijzondere gevallen, (ii) geen afbreuk aan normale exploitatie (geen direct of indirect commercieel voordeel), en (iii) niet schaden van wettige belangen 51 3D printing, bron van recht • Nood aan precisering van toepassing van uitzondering van de thuiskopie op 3D printing • Digitale reproductie door 3D printing ? • Quid vergoeding ? • Quid aanpassingen ? 52 Recht, bron van innovatie • Gediversifeerde rechten bieden nieuwe mogelijkheden aan diverse tussenpersonen in de gewijzigde (gedecentraliseerde) 3D productieprocessen - Nood aan duidelijke licentiecontracten • Platformen voor geoorloofde verspreiding van 3 D scans /3D CAD files ? 53 Conclusie • 3D printen geeft ‘nieuwe dimensie’ aan auteursrecht • Nieuwe tussenpersonen hebben nood aan gedetailleerde licentiecontracten • Thuiskopie blijft van belang • Nood aan overleg met (Europese) wetgever omtrent toepassing van thuiskopieuitzondering op 3D print mogelijkheden 54 Vragen ? [email protected] zie ook : Kindt, E. and Vansteenbergen, C., ‘3D printen vanuit een ondernemings- en auteursrechtelijk perspectief: einde van het auteursrecht ?’ in IBJ jaarboek, 2014, 30 p. 25e Dag van de Bedrijfsjurist – Innovatie, bron van recht – Recht, bron van innovatie - Brussel - 20 nov. 2014 – (c) E. Kindt La propriété intellectuelle et l’innovation Big Data et ses conséquences Ludivine Coulon Benjamin Gevers Gevers 56 1. Big Data Analyse fonctionnelle de très grandes quantités de données Appui à l’innovation et à la stratégie d’une entreprise La mort de la propriété intellectuelle ? 57 2. Les droits de Propriété Intellectuelle (PI) Marque figurative : Raison sociale : Daimler AG Nom commercial : SMART Nom de domaine : www.smart.com 3D: Modèle : Carrosserie Brevet : Moteur, Peinture Droit d’auteur : Guide utilisateur 58 2. Les droits de Propriété Intellectuelle (PI) Protège Durée Zone Géographique Secret Tout Illimitée Illimitée Dénomination sociale Nom de l’entreprise Durée d’utilisation Pays où elle est enregistrée Droits d’auteur Textes, littérature, musique, logiciels, art, … 70 ans après le décès de l’auteur Illimitée Marque (Benelux) Marque (UE) Mots, logos, images, sons et autres signes distinctifs de produit ou d’entreprise Benelux UE Illimitée, à renouveler tous les 10 ans Source : FEB2CEO – FEB, ICC et GEVERS 59 2. Les droits de Propriété Intellectuelle (PI) Protège Durée Zone Géographique Nom de domaine Nom de domaine A renouveler tous les ans n/a ou nationale Modèle Benelux L’aspect d’un produit Modèle UE Modèle UE non enregistré L’aspect d’un produit vis-à-vis de sa copie servile Jusque 25 ans 3 ans Benelux UE UE Source : FEB2CEO – FEB, ICC et GEVERS 60 2. Les droits de Propriété Intellectuelle (PI) Protège Brevet Belge Brevet Européen Invention à caractère: • Nouveau • Technique • Industriellement applicable Durée Zone Géographique Belgique 20 ans Pays signataires de la convention Source : FEB2CEO – FEB, ICC et GEVERS 61 3. Influence de la PI sur l’innovation Source: OHMI 62 4. Influence de l’innovation sur la PI 4.1 Les brevets 4.2 Les modèles 4.3 Les marques 63 4.1 Les brevets Documents légaux délivrés par une instance officielle Confèrent un monopole en échange d’une divulgation Droit d’interdire à tout tiers, en absence du consentement du titulaire du brevet, la fabrication et la commercialisation du produit objet du brevet Sous certaines conditions A titre provisoire et dans un territoire limité 64 4.1 Les brevets Les brevets enregistrés Le droit de PI est valable jusqu’à preuve du contraire Apportée par un tiers lors d’un litige devant les tribunaux Les brevets examinés Les Offices examinent si les critères de brevetabilité sont remplis ou non. 65 4.1 Les brevets Conditions de brevetabilité Protègent une innovation technique Activité inventive Applicabilité industrielle Nouveauté absolue Se distinguer par un moyen technique de tout ce qui a été rendu public avant la date de dépôt de brevet 66 4.1 Les brevets Nouveauté absolue et impact de Big Data Ampleur croissante des moyens techniques permettant d’examiner la nouveauté Brevets plus ciblés Monopole plus restreint mais plus solide Meilleure valeur économique Plus grande sécurité juridique B I G D ATA Accès plus rapide et simplifié à l’information rendue publique (art antérieur) Antériorité compacte ? ex.: Google (pertinent, peu compact) 67 4.1 Les brevets Données créées par Big Data : QUID ? B I G D ATA : indexation et contextualisation des données Analyse, Compilation, Digestion, Prédiction, de l’information, Création théorique du nouveau concept Réalisation concrète du nouveau concept 68 4.1 Les brevets 1869 : Dimitri Mendeleïev Concept : « le curium existe » 1944 : Berkeley University of California Production artificielle de Curium Applications BREVETS 69 4.1 Les brevets Accélération du processus et facilitation de l’accès à l’innovation Evolution différente selon les secteurs Progression technologique très rapide <High tech> <souche virale de la grippe> Progression technologique « classique » <Telecoms> Ex.: ZTE Secret / Savoir-faire (risque lié à la mobilité des ressources humaines) BREVETS 70 4.2 Les modèles Protègent l’apparence d’un produit industriel ou artisanal Caractère individuel Nouveauté Aucun modèle identique ou ne différant que par des détails insignifiants n’a été rendu public avant la date de dépôt. 71 4.2 Les modèles absolue mondialement relative dans le pays ou le territoire pour lequel la protection a été demandée. Nouveauté [Recherche exhaustive impossible] Rarement ou superficiellement examinée Présomption de validité, une fois le modèle enregistré 72 4.3 Les marques Symboles permettant de distinguer l’origine des produits et services Caractère distinctif Registres online Disponibilité Nouveauté Algorithmes de recherche • Similarité phonétique • Similarité visuelle • Similarité conceptuelle Pas ou peu d’impact de BIG DATA sur le régime juridique des marques Impact possible sur le recensement des contrefaçons sur Internet 73 5. Innovations du métier de conseil en PI Agent CONSEIL [confiance – confidentialité] Juridique et scientifique Stratégique Analyse dépôt/usage/contrefaçon Objection/opposition Argumentations Solutions amiables imposées/négociées Expertises (saisies) Valorisation • Comptable, fiscalité, financement, subsides Politique de PI • Contrats, internal policy, benchmarking, audits Analyse de risques BIG DATA et Business Intelligence 74 6. Conclusions Le phénomène Big Data ne touchera pas équitablement les différents droits de propriété intellectuelle. Les marques : Influence marginale • Recherches de disponibilités • Recensement de possibles contrefaçons Les brevets et les modèles: • Moins d’enregistrements ou enregistrements plus ciblés • Plus de qualité • Meilleure sécurité juridique • Plus grande valeur économique Le dépôt préalable de brevet est devenu et reste un réflexe stratégique. 75 6. Conclusions Le phénomène <BIG DATA> induit une évolution positive du métier de conseil en propriété intellectuelle. Il ne menace pas l’existence des droits que celui-ci a la charge de valoriser dans une stratégie globale au service de son client. 76 Namiddag onder het voorzitterschap van Après-midi sous la présidence de Kristof Macours BNP Paribas Fortis 77 Crowdfunding en virtuele munten : is the future no longer what it used to be? Tom Boedts Febelfin 78 Crowdfunding als innovatieve financieringsbron financiering via risicokapitaal kredietfinanciering crowdfunding • klein aantal investeerders / grotere bedragen • matuur business plan (rendement) • grote impact governance en controlesstructuur • klein aantal kredietverstrekkers / grotere bedragen • activa en stabiele inkomstenstromen (zekerheden) • beperkte impact governance en controlestructuur, bezwaring activa • groot aantal investeerders / kleine bedragen (risicospreiding) • online platform (uitschakeling transactiekosten) • beperkte impact governance en controlestructuur, geen bezwaring activa 79 Virtuele munten als innovatief betaalmiddel beperking transactiekosten internationale reikwijdte toegankelijk buiten traditionele betaalsystemen • aangemaakt door software, niet door centrale bank • betaalzekerheid gegarandeerd door software • uitschakeling van tussenpartijen (centrale bank, bank, betaaldienstverlener) • online elektronische aanmaak en verhandeling • niet noodzakelijk verbonden aan een conventionele munt • geen centraal toezicht • anonimiteit (geen kaarten, logins,…) 80 Problemen voor crowdfunding 81 Problemen voor virtuele munten 2013: crash bitcoin • 4 december 2013 1.147 USD • 10 april 2014 360 USD. Feb. 2014: crash Mount Gox • 70% online verhandeling bitcoin • 850.000 Bitcoins verdwenen (450 mio USD) • fraude, hacking? Juli 2014: EBA opinion on virtual currencies: 70 risks • “VC’s require substantive body of regulation” • “supervisors should discourage credit institutions, payment institutions and e-money institutions from buying, holding or selling VCs” Juni 2014: “VCs vulnerable to potential AML/CFT risks: anonimity, lack of clarity on compliance and enforcement, lack of central oversight” 82 “90% van de respondenten van oordeel dat het huidige financieelrechtelijke kader voor crowdfunding ontoereikend is.“ (consultatie Europese Commissie, 2012) “virtual currencies require substantive body of regulation” (EBA, 2014) beperkt regulering van crowdfunding en virtueel geld hun innovatief vermogen? of wordt hun innovatieve kracht net beperkt wordt door een gebrek aan regelgeving? 83 Crowdfunding: beperkingen huidig kader in België 2012: Mededeling FSMA 2014: wijziging Prospectuswet (Wet diverse bepalingen 25 april 2014) geen Europese aanpak • openbare aanbiedingen: prospectuswet • plaatsing, beurs, advies: beleggingsdiensten • collectieve investeringsvorm: collectieve beleggingsinstellingen • beperkte vrijstelling prospectusplicht • aanbieding van max. 300.000 EUR • max. 1.000 EUR per persoon • mededeling Europese Commissie 24 maart 2014 • weinig ambitieus 84 Onbeantwoorde vragen in huidige regelgeving Beleggersbescherming vs flexibiliteit • gebrek aan liquiditeit • informatie-ongelijkheid • zwakke band tussen investeerder en begunstigde van de fondsen Statuut uitbaters crowdfundingplatform • misselling • faling crowdfundingplatform • witwassen 85 Innovatiemogelijkheden • Beleggersbescherming vs flexibiliteit • Statuut CF platforms – verfijning investeringslimieten – aangepast regime wetgeving beleggingsondernemingen voor tussenpersonen in CF vergunningsplicht toezicht (paspoorting) informatieverplichtingen naar gelang van de omvang van de verwachte risico’s periodieke rapportering over de opvolging van projecten belangenconflicten kostentransparantie governance investeringsbeleid en projectselectie gesegregeerde rekening – – – – – – – – – • Cf. Frankrijk: Ordonnance n° 2014-559 du 30 mai 2014 relative au financement participatif 86 Virtuele munten: beperkingen huidig kader in België Wetgeving betalingsinstellingen/diensten? Wetgeving elektronisch geld? • geen muntstukken • geen bankbiljetten • elektronisch geld? • geen vordering op uitgever • niet uitgegeven in ruil voor ontvangen geld • voldoende aanvaard als betaalmiddel door andere personen door uitgever? • “Pas op met virtueel geld, zoals Bitcoin”, http://www.fsma.be/nl/in-theGezamenlijke communicatie van de picture/Article/press/div/2014/2014-01-14_virtueel.aspx Nationale Bank van België en de FSMA van 14 januari 2014 Reglement FSMA commercialiseringsverbod van • verboden om in België beroepshalve financiële producten te commercialiseren waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks bepaalde financiële producten aan afhangt van virtueel geld aan niet-professionele cliënten niet-professionele cliënten (KB 24 april 2014) 87 Onbeantwoorde vragen huidige regelgeving Bescherming gebruikers vs flexibiliteit Statuut operatoren virtuele munten • wisselkoersschommeling van virtueel geld leiden tot belangrijke financiële verliezen • geen wettelijke garantie dat het direct inwisselbaar is voor de oorspronkelijke waarde • geen wettelijke betaalkracht • niet beschermd door de overheid • geen reglementering, toezicht of “oversight” voor de uitgevers van virtueel geld, ruilbeurzen, digitale portemonnees • hacking • operationele betrouwbaarheid • fraude-risico 88 Innovatiemogelijkheden • bevatten Richtlijn Betalingsdiensten en de Richtlijn Elektronisch geld niet alle elementen die nodig zijn om aan bezorgdheden tegemoet te komen? – – – – – – – • gedragsregels vergunningsplicht interne controle kapitaalvereisten bescherming activa van klanten dossierplicht boekhoud- en periodieke rapporteringsverplichtingen. – antiwitwasbeleid – cybersecurity en “business continuity”. – bescherming van de belangen van de consument (informatieverplichtingen, reclameregels, waarschuwingsplicht voor bepaalde risico’s, maatregelen op het vlak van klachtenbehandeling) Zie: voorstellen New York State Department of Financial Services (DFS) in juli 2014 89 Fiscaliteit 90 The future is no longer what it used to be… 91 Bewijsvoering in de digitale omgeving Jos Dumortier Timelex [email protected] 92 Bewijzen met papier 93 Bewijsrecht • primauteit van de – onderhandse of authentieke – akte • “origineel” en “afschrift” • aantal exemplaren = aantal partijen • ... 94 In de digitale omgeving zoeken we naar (digitale) equivalenten voor (papieren) concepten 95 equivalent voor “handtekening”: “gekwalificeerde elektronische handtekening” 96 97 Toepassing in de praktijk? • • • • • complexiteit kost noodzaak juridische relevantie geen oplossing voor het ganse proces • ... en vooral: hebben we dit wel nodig? 98 Voorbeeld: e-factuur Oude regels Nieuwe regels 99 100 Digitale omgeving 101 Digitaal bewijzen we idealiter met “een zwarte doos” 102 Verordening 910/2014/EU 1) elektronische identificatie 2) vertrouwensdiensten • • • • • • elektronische handtekening elektronisch zegel elektronische tijdstempel elektronisch document elektronisch aangetekende bezorging websiteauthenticatie 103 Zinvol? 104 Discussie • drijfveer • innovatie • perceptie 105 Jos Dumortier time.lex - Information & Technology Law Congresstraat 35 B-1000 Brussel (t) +32 (0)2 229 19 47 www.timelex.eu / [email protected] 106 25e Dag van de bedrijfsjurist 25e Journée du juriste d’entreprise Koffiepauze Pause café 107 Innovatie in Advocatenkantoren Barend Blondé 108 Zijn advocaten innovatief? 109 Wat is ‘innovatie’? “De geslaagde invoering van nieuwe vormen van toegevoegde waarde.” ‘Nieuw’ ‘Toegevoegde waarde’ ‘Geslaagde invoering’ 110 Zijn advocaten innovatief? “Ten Types of Innovation” (Larry Keeley), vertaald naar advocatuur 111 112 Heeft de advocatuur een probleem? 113 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? 114 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen 115 Hedonistisch Ondernemen Advocatenkantoor Advocaat - Vennoot 116 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen O&O is geen onderdeel van het business model 117 O&O is geen onderdeel van het business model Acquisitie Productie Support 118 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen O&O is geen onderdeel van het business model Een eenzijdig carrièrepad 119 Een eenzijdig carrièrepad Cliënten werven Cliënten ontwikkelen Cliënten beheren Projecten coördineren Dossiers beheren Opdrachten uitvoeren Law Firm Power Pyramid © FrahanBlondé 120 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen O&O is geen onderdeel van het business model Een eenzijdig carrièrepad Strategische inertie 121 Strategische inertie 122 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen O&O is geen onderdeel van het business model Een eenzijdig carrièrepad Strategische inertie Conservatieve cliënten 123 Conservatieve cliënten 124 Waarom is ‘innoveren’ voor advocaten zo moeilijk? Hedonistisch ondernemen O&O is geen onderdeel van het business model Een eenzijdig carrièrepad Strategische inertie Conservatieve cliënten 125 Hoe kunnen advocaten innoveren? 126 Strategie is noodzakelijke maar onvoldoende voorwaarde Strategie Diepgang Inzicht Innovatie (kiezen) (investeren) (exploreren) (oplossen) De innovatieketting. © FrahanBlondé 127 If you don’t see where you can innovate, dig deeper. 128 Het juiste biotoop Incentives Investeringsmiddelen Advocaten onderdompelen in technologie Ramen en deuren opengooien 129 130 131 Bedrijfsjuristen en innovatie Kristof Macours BNP Paribas Fortis 132 Innovation@Legal Innovatie bij de werking en organisatie van een juridisch departement Innovatie in de onderneming, een juridische uitdaging voor de bedrijfsjurist 133 Innovatie en het debat omtrent innovatie zijn van alle tijden 134 Innovation@Legal : het debat leeft #innovation 135 Waarom is het debat nu relevant voor de bedrijfsjurist ? De complexiteit en het volume van de regelgeving zijn gestegen Risico management Compliance Training & awareness Nieuwe regelgeving X-border impact van vreemde regelgeving Meer toezicht & sectoriële regulering Bedrijfsjuristen krijgen nieuwe taken De plaats van de bedrijfsjurist in de onderneming is gewijzigd Budgetten zijn niet evenredig gestegen 136 Waarom is het debat nu relevant voor de bedrijfsjurist ? Deel van het innovatieproces in de onderneming Maatschappelijke evoluties Technologische evoluties Motor van innovatie in de juridische wereld 137 Innovatie speelt zich af op drie vlakken Mensen Organisatie Technologie 138 Remmen op de innovatie : het bedrijf én de bedrijfsjurist Innovatie in de juridische dienst moet passen binnen de innovatie(-cultuur) van de onderneming • HR beleid • Autonomie van de (lokale) juridische dienst (incl. budget) • IT mogelijkheden & standaarden Zijn bedrijfsjuristen écht bereid om te veranderen ? • Traditie & cultuur • opportuniteitskost 139 Innovatie speelt zich af op drie vlakken Mensen Organisatie Technologie 140 Het veranderend juridisch departement Innovatie in het personeels- en loopbaanbeleid • Aandacht voor de work/life balans (incl. work@home) • Carrièreplanning en successie-management • Verscheidenheid in de loopbaanmogelijkheden : juridische expert ; legal manager ; legal project manager ; • Training (in-house / extern) – aanpassing aan de digitale realiteit • Interne mobiliteit & fluïditeit Innovatie bij de ‘sourcing’ van juridisch werk : zoeken naar de juiste mix • • • • • Bedrijfsjuristen Paralegals Interim lawyers Secondees outsourcing 141 Innovatie in de organisatie en werking van het juridisch departement Veelvuldig gebruik van matrix structuren • Interne cliënten / regio’s • Cross-team & -border praktijkgroepen en compentiecentra • ‘Service Level Agreements’ en andere afspraken met de business Verbreding van de rol van de General Counsel • General manager • Trusted (strategic) advisor • Gatekeeper 142 Innovatie in de organisatie en werking van het juridisch departement Innovatie in de dienstverlening binnen de onderneming • Juridisch risico-management : systematiseren, kwantificeren en actieplannen • Verschaffen van interne training & awareness programma’s (bv. Concurrentierecht) • Standardisatie : Q&As ; templates ; (ge-automatiseerd) contract management; … • Compliance ; legal audit • Gebruik van technologie : intranet, e-learnings, webinars, … 143 Innovatie in de organisatie en werking van het juridisch departement Professionalisering van de relatie met advocatenkantoren • Centralisatie bij het juridisch departement • Panel(s) van advocaten op basis van (e-)tenders • Financiële en niet-financiële criteria • Rol voor procurement • Klare afspraken in overeenkomst (‘service level agreement’) • Niet-factureerbare diensten, bv. opleiding ; toegang tot intranet advocaten, … • Periodieke evaluatie en vernieuwing • E-billing • Segmentatie ! (type van werk en dienstverlening) • Uurtarief ? Quid alternatieven ?! 144 Innovatie in de organisatie en werking van het juridisch departement Kapers op de kust ?! • • • • Big four (‘full service’) Sociale secretariaten Off-shoring Legal process outsourcers 145 Technologische innovatie 146 Technologie : het glas is halfvol Gebruik : Mogelijkheden : •Juridische digitale databases (intern & extern) •Electronische nieuwsbrieven •Legal intranet (incl. standaard Q&A, templates, e-learning, etc.) •Contract management tools / contract builder •Gedeelde mailboxes / platformen / sharedrive / cloud •Instant messaging / Skype etc. •Collaborative tools •E-tender / e-billing (paperless billing) •‘Full digital’ •‘virtual offices’ – work@home •Performanter opslaan en hergebruik van kennis (oa. met metatags ; clustering ; in-house wikipedia) •Integratie van verschillende systemen (e-mail ; messenger ; video ; …) •e-billing2 : performanter management en interpretatie van kost advocatenkantoren •AI ? 147 Technologie : het glas is halfleeg Volume van data wordt onbeheersbaar •Efficiëntieverlies •Potentieel operationeel risico Overgang van papieren naar digitaal tijdperk Zoektocht naar echt performante systemen is moeilijk 148 Technologie : toegevoegde waarde op drie terreinen Dienstverlening aan de interne cliënt Onderlinge wijze van samenwerken (incl. met advocaten) Knowledge management 149 Dienstverlening aan de cliënt : • Standaardiseren en automatiseren waar het kan • Real-time en geïntegreerd Samenwerking : • Virtual offices • Geïntegreerd en vermijden van dupliceren van data Knowledge management : • relevante juridische kennis opbouwen, behouden en makkelijk ontsluiten voor juristen en niet-juristen • In-house legal wikipedia ? 150 Innovation@Legal : kiezen, zoeken en beslissen in een veranderende omgeving Beleid Research & Inzicht Strategie 151 Innovatie in de onderneming, een dagdagelijkse uitdaging voor de bedrijfsjurist De bedrijfsjurist tussen • Innovatie • Rechtszekerheid Grenzen vinden met behulp van • De deontologie • De bedrijfscultuur • De norm en de sanctie 152 “The future is so bright, I have to wear shades” 153 Conclusie : innovatie is nooit af, het begint pas ! Reflectie omtrent innovatie in de juridische dienstverlening is noodzakelijk Wisselwerking en wederzijdse beïnvloeding tussen advocaten, bedrijfsjuristen en andere actoren 154 Mot de clôture Slotwoord Hugues Delescaille Président IJE Voorzitter IBJ 155
© Copyright 2024 ExpyDoc
