Untere Extremität I Beckengürtel, Hüftgelenk David P. Wolfer Institut für Bewegungswissenschaften und Sport, D-HEST, ETH Zürich Anatomisches Institut, Medizinische Fakultät, Universität Zürich 376-0905-00 Funktionelle Anatomie des menschlichen Bewegungsapparates Di 22.03.2016 Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 1 Beckengürtel Os sacrum (Kreuzbein): Teil Wirbelsäule • Os coxae (Hüftbein): Os ilium (Darmbein, Körper - Darmbeinschaufel), Os pubis (Schambein, Körper - oberer / unterer Schambeinast), Os ischii (Sitzbein, Körper Sitzbeinast - Tuber ischiadicum = Sitzbeinhöcker). Ab 16-18y Synostose • Iliosakralgelenk (ISG) → Amphiarthrose, Symphysis pubica (Schamfuge) • Lockerung durch Progesteron in SS LWS • 4 1 Lig. sacrotuberale, Lig. sacrospinale, Membrana obturatoria im Hüftloch • dienen auch als Muskelursprung • Labile Position im Raum LWS und Hüftgelenk beweglich • aktive muskuläre Stabilisierung in Sagittalund Transversalebene nötig Os sacrum Os ilium Os pubis Os coxae Os ischii Tuber ischiadicum Symphysis pubica Iliosakralgelenk 2a LWS 2b 3 6 Ventralansicht • Bindegewebige Verstrebung • 1 2a 2b 2c 2d 3 4 4 1 5a Lig. sacrotuberale 5b Lig. sacrospinale 6 Membrana obturatoria (Foramen obturatorium) tastbare Knochenpunkte 2a 5b 2c 5a 3 6 • 2d Dorsalansicht Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 3 Beckengürtel • Stabiler knöcherner Ring Übersicht Hüftgelenk • Femur (Oberschenkelknochen) Schaft - Collum femoris (Schenkelhals) Caput femoris (Hüftkopf) = Gelenkkopf • Trochanter (Rollhügel) maj. (lateral) & min. (medial, dorsal) → Muskelansätze 1 1a 1b 1c 1d 2 • • Os coxae • ventral 1d 1c bildet Acetabulum (Hüftpfanne) 3 Femur Trochanter maj Trochanter min Collum femoris Caput femoris Acetabulum 2 4 • Bewegungen • Flexion ↔ Extension, Innen- ↔ Aussenrotation, Ad- ↔ Abduktion 1a 1b 1 Ventralansicht • 3 Kapselbänder → Bänderschraube max. Stabilität in Streckstellung • Lig. iliofemorale (Darmbeinschenkelband) hemmt: Extension & Adduktion, Kippen des Beckens nach dorsal & zum Spielbein • Lig. pubofemorale (Schambeinschenkelband) hemmt Abduktion & Aussenrotation • Lig. ischiofemorale (Sitzbeinschenkelband) hemmt Innenrotation • dorsal 3 Lig. iliofemorale 4 Lig. pubofemorale 5 Lig. ischiofemorale 1d 1c 2 5 1a tastbare Knochenpunkte 1b 1 Dorsalansicht Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 4 Innerer Aufbau Hüftgelenk • Gelenkknorpel Kopf; 2/3, Acetabulum: Facies lunata • Lücke Acetabulum: Fett, Lig. transversum acetabuli, Lig. capitis femoris • Gelenklippe (Faserknorpel) → Pfanne umfasst Kopf (Nussgelenk) 1a • • Kapsel 5a 5c 3 dorsal • CCD-Winkel Centrum-Collum-Diaphysen-Winkel • 126°: Lot Caput femoris → Fuss • >130° Coxa valga (Säugling normal 150°), < 120° Coxa vara (Alter) • 5b 2 1c 4 ventral Acetabulum von lateral • Blutversorgung Kind via Lig. capitis femoris • Erwachsener via Collum femoris: Schenkelhalsfraktur, Femurkopfnekrose 1a Os ilium 1b Os pubis 1c Os ischii 1b Rand Acetabulum, Basis Schenkelhals • Kapselbänder bilden Zona orbicularis • • Gelenkknorpel Fett Gelenklippe Synostose Epiphysenlinie 1a 2 3 4 5a 5b 5c 6 Lig. transversum acetabuli Lig. capitis femoris Gelenkkapsel Lig. iliofemorale Lig. pubofemorale Lig ischiofemorale Zona orbicularis 4 6 3 2 CCD Arterien: Kind Erwachsener 6 4 Frontalschnitt Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 5 • Flexion / Extension Flexion = Anteversion, 140° aus Neutralstellung, limitiert nur durch Weichteile, Bein fix → Kippen des Beckens nach ventral mit LWSHyperlordose • Extension = Retroversion, nur 10° wegen Lig. iliofemorale, Bein fix → Kippen des Beckens nach dorsal • • Aussen- / Innenrotation Achse Caput femoris - flektiertes Knie, Unterschenkel als Zeiger verwenden • 45-50° in beiden Richtungen • • Ab- / Adduktion Abduktion 45°, Adduktion 30° • Beckenstabilisierung in Frontalebene im Stehen und Gehen M. psoas maj. +++ M. iliacus M. gluteus max. M. piriformis1 M. gemellus sup.1 M. obturatorius int.1 M. gemellus inf.1 M. obturatorius ext.1 M. quadratus femoris1 M. gluteus med. M. gluteus min. M. pectineus M. adductor lon. M. adductor bre. M. adductor magnus +++ M. tensor fasciae latae M. gracilis M. rectus femoris M. sartorius M. biceps femoris M. semimembranosus M. semitendinosus ++ + ++ + Innenrotation + + + + + +++ ++ ++ +++ ++ ++ +++ +3 ++ +3 ++ + +++ + + + + + Adduktion 3 Rotationsachsen, starke knöcherne (Nussgelenk) und Bandführung Abduktion • Aussenrotation • Kugelgelenk Extension Flexion Synopsis Hüftgelenk I + + +2 +2 + + + +++ ++ +++ +++ +++ +++ + ++ + ++ + + + + + + + • 1 Rollmuskeln = Aussenroller 2 ab 3 in 80° Flexion Extension Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 6 • Gelenkstellung Stabilität und Bewegungsumfang ändern mit Stellung der Gelenke • auch Muskelwirkungen können mit Gelenkstellung ändern, ev. umkehren • • Kontext der Bewegung Bedeutung von Muskelwirkungen abhängig vom fixierten Skelettteil • aktive / passive Insuffizienz: Muskel «zu lang» / «zu kurz», pathologisch, bei mehrgelenkigen Muskeln auch physiologisch • +++ M. iliacus M. gluteus max. M. piriformis1 M. gemellus sup.1 M. obturatorius int.1 M. gemellus inf.1 M. obturatorius ext.1 M. quadratus femoris1 M. gluteus med. M. gluteus min. M. pectineus M. adductor lon. M. adductor bre. M. adductor magnus +++ M. tensor fasciae latae M. gracilis M. rectus femoris M. sartorius M. biceps femoris M. semimembranosus M. semitendinosus ++ + ++ + 1 Rollmuskeln = Aussenroller Innenrotation + + + + + +++ ++ ++ +++ ++ ++ +++ +3 ++ +3 ++ + +++ + + + + + Adduktion M. psoas maj. Abduktion Ursprung & Ansatz räumlich vorstellen: 1- oder mehrgelenkige Muskeln • Stärke der Wirkung: physiologischer Querschnitt, Winkel und Abstand zu Bewegungsachsen (Drehmoment!) • Tabellen: +++/++ Hauptwirkungen, + Hilfswirkungen (Ermessensspielraum) • Aussenrotation • Muskelfunktionen Extension Flexion Synopsis Hüftgelenk II + + +2 +2 + + + +++ ++ +++ +++ +++ +++ + ++ + ++ + + + + + + + 2 ab 3 in 80° Flexion Extension Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 9 Hüftmuskeln, ventrale Gruppe • M. psoas maj. (grosser Lendenmuskel) Lendenwirbelsäule ventral → Trochanter min. • M. psoas min. inkonstant, parallel zu M. psoas maj. • • M. iliacus (Darmbeinmuskel) Darmbeinschaufel ventral → Trochanter min., 1-gelenkig • mit M. psoas maj. = M. iliopsoas, kreuzt Hüftgelenk ventral, biegt um Collum femoris leicht nach dorsal ab • • M. piriformis (birnenförmiger Muskel) ventrale Fläche Os sacrum → Trochanter maj. • dorsal und leicht kranial des Hüftgelenks • • M. obturatorius ext. (äusserer Hüftlochmuskel) Aussenfläche Membrana obturatoria → Grube an Basis Trochanter maj., dorsal des Collum femoris • transversaler Verlauf dorsal des Hüftgelenks • • M. quadratus femoris (quadratischer Muskel) Tuber ischiadicum → dorsale Verbindungslinie zwischen Trochanter maj. und min. • dorsal und leicht kaudal des Hüftgelenks • Beckengürtel und Hüftgelenk von ventral Funktionelle Anatomie, Di 22.03.2016 - 10
© Copyright 2024 ExpyDoc