2014 2014 2015 2015 Aj cover14/15.indd 1 CURSC DE FORMAZIUN por les scores y scolines ladines FORTBILDUNGSKURSE für die ladinischen Schulen und Kindergärten CORSI DI FORMAZIONE per le scuole e scuole d’infanzia ladine 01.03.14 11:03 Comisciun por la formaziun y l’ajornamënt tla scora ladina: Elisabeth Baur Claudia Canins Carla Comploj Cristina Comploi Rubatscher Irene Costa Rosmarie Crazzolara Iaco Frontull Maria Kostner Flavia Lardschneider Otto Moling Edith Ploner Monika Schenk Anton Senoner Bruno Senoner Mathias Stuflesser Roland Verra Albert Videsott Paul Videsott Dè fora dal Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 30 fax 0471/41 70 39 [email protected] www.pedagogich.it Grafica: Sara Frenner Layout: Anita Demetz Stampa: Stamparia dla Provinzia Autonoma de Balsan cover14/15.indd 2 01.03.14 11:03 Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza y d’atres istituziuns CURSC DE FORMAZIUN por les scores y scolines ladines FORTBILDUNGSKURSE für die ladinischen Schulen und Kindergärten CORSI DI FORMAZIONE per le scuole e scuole dell’infanzia ladine 2014/15 Aurì/April/Aprile 2014 brosciura cursc14/15.indd 1 01.03.14 11:19 CALËNDER 2014 Messè Agost Setëmber Otober Novëmber Dezëmber 1 me 1 vë 1 lö 1 me 1 Gnissant 1 lö 2 me 2 sa 2 me 2 jö 2 do 2 me 3 jö 3 do 3 me 3 vë 3 lö 3 me 4 vë 4 lö 4 jö 4 sa 4 me 4 jö 5 do 5 me 5 vë 5 sa 5 me 5 Dé dla scora ladina 6 do 6 me 6 sa 6 lö 6 jö 6 sa 7 lö 7 jö 7 do 7 me 7 vë 7 do 8 me 8 sa 8 Imacolada do 9 me 8 me 8 vë 8 Scomenciamënt dla scora 9 me 9 sa 9 me 9 jö 9 10 jö 10 do 10 me 10 vë 10 lö 10 me sa 11 Festa de S. Martin 11 jö 11 vë 11 lö 11 jö 11 12 sa 12 me 12 vë 12 do 12 me 12 vë 13 jö 13 sa me 13 sa 13 Marcià de Segra Sacun 14 jö 14 do 14 me 14 vë 14 do 15 lö 15 me 15 sa 15 lö 13 do 13 14 lö 15 me 15 Santa Maria dai ciüfs 16 me 16 sa 16 me 16 jö 16 do 16 me 17 jö 17 do 17 me 17 vë 17 lö 17 me 18 vë 18 lö 18 jö 18 sa 18 me 18 jö 19 sa 19 me 19 vë 19 do 19 me 19 vë 20 do 20 me 20 sa 20 lö 20 jö 20 sa 21 lö 21 jö 21 do 21 me 21 vë 21 do 22 me 22 vë 22 lö 22 me 22 sa 22 lö 23 me 23 sa 23 me 23 jö 23 do 23 me 24 jö 24 do 24 me 24 vë 24 lö 24 me 25 vë 25 lö 25 jö 25 sa 25 me 25 Nadè 26 sa 26 me 26 vë 26 do 26 me 26 S. Stefo 27 do 27 me 27 sa 27 lö 27 jö 27 sa 28 lö 28 jö 28 do 28 me 28 vë 28 do 29 me 29 vë 29 lö 29 me 29 sa 29 lö 30 me 30 sa 30 me 30 jö 30 do 30 me 31 jö 31 do 31 vë 31 me brosciura cursc14/15.indd 2 01.03.14 11:19 CALËNDER 2015 Jenà Forà Merz Aurì Mà Jügn 1 Nanü 1 do 1 do 1 me 1 Festa dl laûr 1 lö 2 vë 2 lö 2 lö 2 jö 2 sa 2 Fondaziun dla Republica 3 sa 3 me 3 me 3 vë 3 do 3 me 4 do 4 me 4 me 4 sa 4 lö 4 jö 5 lö 5 jö 5 jö 5 Pasca 5 me 5 vë 6 me 6 sa 6 Santaguania 6 vë 6 vë 6 Lönesc de Pasca 7 me 7 sa 7 sa 7 me 7 jö 7 do 8 jö 8 do 8 do 8 me 8 vë 8 lö 9 vë 9 lö 9 lö 9 jö 9 sa 9 me 10 sa 10 me 10 me 10 vë 10 do 10 me 11 do 11 me 11 me 11 sa 11 lö 11 jö 12 lö 12 Jöbia grassa 12 jö 12 do 12 me 12 vë 13 me 13 vë 13 vë 13 lö 13 me 13 sa 14 me 14 sa 14 sa 14 me 14 jö 14 do 15 jö 15 do 15 do 15 me 15 vë 15 lö 16 vë 16 lö 16 lö 16 jö 16 sa 16 Fin dl ann de scora 17 sa 17 me 17 me 17 vë 17 do 17 me 18 do 18 Capiun 18 me 18 sa 18 lö 18 jö 19 lö 19 jö 19 jö 19 do 19 me 19 vë 20 me 20 vë 20 vë 20 lö 20 me 20 sa 21 me 21 sa 21 sa 21 me 21 jö 21 do 22 jö 22 do 22 do 22 me 22 vë 22 lö 23 vë 23 lö 23 lö 23 jö 23 sa 23 me 24 sa 24 me 24 me 24 vë 24 Pasca de Mà 24 me 25 Lönesc de Pasca de Mà 25 jö 25 do 25 me 25 me 25 26 lö 26 jö 26 jö 26 do 26 me 26 vë 27 me 27 vë 27 vë 27 lö 27 me 27 sa 28 me 28 sa 28 sa 28 me 28 jö 28 do 29 jö 29 do 29 me 29 vë 29 lö 30 vë 30 lö 30 jö 30 sa 30 me 31 sa 31 me 31 do brosciura cursc14/15.indd 3 Festa nazionala 01.03.14 11:19 OSSERVAZIUNS GENERALES – MODALITÊS D’ISCRIZIUN Les iscriziuns y les desdites vëgn fates diretamënter dal secretariat de scora tres la cherta de iscriziun o de desdita che é da ciafè ala fin de chësta brosciüra, sön le sit pedagogich.it o diretamënter te secretariat. Vigni insegnant/a po odëi i cursc atifs ia por l’ann y les iscriziuns sön le sit pedagogich.it. Les comunicaziuns de conferma o de desdita de n curs ciafa vigni insegnant/a por e-mail. Al é insciö de ütl che vigni insegnant/a dais jö te secretariat de scora süa misciun e-mail ãiaràn da consultè regolarmënter la posta eletronica por ne suraodëi nia les comunicaziuns. Ai cursc da d’isté él da se scrì ite ãina al plü tert ai 31 de mà 2014 cun na cherta d’iscriziun chilò injuntada por vigni curs. Les chertes mëss gnì implides fora deplëgn y cun e-mail y gnì sotescrites dal diretur o dala direturia dla scora o scolina. Por i cursc da d’isté 2014 y dan le scomenciamënt dl ann de scora gnaràl comuniché ai partezipanã y ales partezipantes ãina ala fin de jügn, sce n curs ne podess nia gnì tignì por manãianza dl numer minimo de partezipanã y dles partezipantes. Sc’al é partezipanã assà, gnaràl menè fora presciapüch 2 edemes dan le curs, la lista dles porsones che tol pert y eventualmënter d’atres informaziuns laprò. An prëia da tó söl scerio l’iscriziun a n curs y da desdì en caje de gaujes motivades adora assà pro le secretariat de scora, tres la cherta de renunzia, cun la firma dl diretur o dla direturia. I periun da ne gnì nia a n curs zënza iscriziun. Te chësc caje ne pol nia gnì relascè n atestat. Por ciafè l’atestat de partezipaziun a n curs vëgnel scrit dant almanco le 80% dles ores preodüdes (do les diretives dl’UE), scenò vëgnel ma zertifiché les ores de presënza. Ai cursc da setëmber inant pon s’anunzié inãe bele da d’aisciöda o al plü tert n mëis dan le scomënciamënt dl curs. Al gnarà ãiamò injuntè cursc tratan l’ann de scora. I cursc é inãe daverã ales insegnantes y ai insegnanã dles scores profescionales ladines y ai maestri y ales maestres dles scores de musiga dla Val Badia y de Gherdëna. 4 brosciura cursc14/15.indd 4 01.03.14 11:19 ALLGEMEINE ANMERKUNGEN – KURSANMELDUNG Die Kursanmeldungen bzw. Abmeldungen werden direkt von den Schulsekretariaten mittels der Anmeldekarte getätigt, die auf den letzten Seiten dieser Broschüre, online unter pedagogich.it oder in den jeweiligen Sekretariaten vorzufinden ist. Die Lehrpersonen können jederzeit die laufenden Kurse und die Einschreibungen auf der Internetseite pedagogich.it kontrollieren. Die Anmelde- bzw. Absagebestätigungen werden jeder Lehrperson gemailt. Jede Lehrperson sollte demnach eine E-mail Adresse im Sekretariat hinterlegen und regelmäßig die E-mails abrufen, um eventuelle Mitteilungen nicht zu übersehen. Die Anmeldungen für alle im Sommer stattfindenden Kurse müssen innerhalb 31. Mai 2014 mittels einer beigelegten Anmeldekarte eingereicht werden. Die Anmeldekarten können nur dann berücksichtigt werden, wenn sie vollständig ausgefüllt und mit der Unterschrift des Direktors oder der Direktorin versehen sind. Sollte ein Kurs wegen Nichterreichen der vorgeschriebenen Mindestzahl nicht abgehalten werden können, werden die Interessierten innerhalb Juni davon in Kenntnis gesetzt (Sommerkurse und Kurse vor Schulbeginn 2014/15). Bei regulärer Kursabwicklung erhalten die Eingeschriebenen ungefähr 2 Wochen vor Kursbeginn die Bestätigung und eventuell zusätzliche Informationen. Die Kursanmeldung ist verbindlich. Sollte jemand aus triftigen Gründen absagen müssen, muss eine rechtzeitige Abmeldung im Schulsekretariat mittels Abmeldekarte mit Unterschrift des Direktors oder der Direktorin erfolgen. Wir bitten, bei einem Kurs nie ohne Anmeldung zu erscheinen. In diesem Fall kann keine Besuchsbestätigung ausgestellt werden. Um die Besuchsbescheinigung eines Kurses zu erhalten, müssen die Teilnehmer/ innen mindestens 80% der vorgesehenen Kursstunden besuchen (EU-Richtlinie), ansonsten werden die besuchten Stunden bestätigt. Für die Kurse ab September kann die Anmeldung bereits im Frühjahr erfolgen oder spätestens einen Monat vor Kursbeginn. Es werden noch einzelne Kurse während des Schuljahres hinzukommen. Auch Lehrpersonen der Berufsschulen und Musikschulen dürfen die Fortbildungsveranstaltungen besuchen. 5 brosciura cursc14/15.indd 5 01.03.14 11:19 OSSERVAZIONI GENERALI – MODALITÀ D’ISCRIZIONE Le iscrizioni ai corsi, così come eventuali disdette degli stessi, verranno effettuate direttamente dalle segreterie delle scuole tramite il tagliando d’iscrizione o di disdetta reperibile in fondo al libretto, sul sito pedagogich. it oppure nelle segreterie stesse. Ogni insegnante può visionare i corsi attivi durante l’anno e le iscrizioni sul sito pedagogich.it. Le comunicazioni di conferma e di disdetta di un corso verranno inviate via email. Pertanto è auspicabile che ogni insegnante comunichi alla propria segreteria l’indirizzo email che consulterà regolarmente. L’iscrizione ai corsi che avranno luogo durante l’estate devono pervenire entro e non oltre il 31 maggio 2014 tramite un’apposita scheda d’iscrizione qui allegata per ciascun corso. Le schede d’iscrizione ai corsi devono essere compilate interamente e risultare firmate dal dirigente scolastico. Qualora le iscrizioni pervenute non bastassero per poter realizzare un corso (corsi estate – settembre 2014), ne sarà data comunicazione ai partecipanti entro il mese di giugno. Nel caso di un numero di iscrizioni sufficienti, verranno spediti ai partecipanti ca. 2 settimane prima dell’inizio del corso l’elenco dei partecipanti ed eventuali ulteriori informazioni. L’iscrizione ad un corso è vincolante. In caso di seri impedimenti si richiede la disdetta immediata presso la segreteria scolastica, tramite l’apposito foglio di disdetta con firma del direttore/della direttrice. Si prega di non accedere ad un corso senza iscrizione. In tal caso non potrà essere rilasciato l’attestato di frequenza. Per ottenere l’attestato di frequenza ad un corso è indispensabile la presenza di almeno l’ 80% delle ore previste (direttive dell’UE), altrimenti verranno certificate le ore frequentate. L’iscrizione ai corsi che si terranno dopo l’inizio dell’anno scolastico può essere effettuata sin da ora o al più tardi entro un mese prima dell’inizio del corso indicato. Ai presenti verranno aggiunti altri corsi di formazione durante l’anno scolastico. I corsi sono aperti anche agli insegnanti della scuola professionale ladina e delle scuole di musica delle valli Badia e Gardena. 6 brosciura cursc14/15.indd 6 01.03.14 11:19 PORSONES DE REFERIMËNT – BEZUGSPERSONEN PERSONE DI RIFERIMENTO Ofize formaziun y ajornamënt di insegnanã Mathias Stuflesser 0471/41 70 31 [email protected] Secretariat di cursc – Kurssekretariat – Segreteria dei corsi Eugen Troi 0471/41 70 30 [email protected] SOFTWARE POR L’ORGANISAZIUN DLA FORMAZIUN Le program pormët na vijiun di cursc cun dötes les informaziuns tres ajornades. An po odëi düã i iscriã y i preiscriã al curs, aladô dla cronologia dl’iscriziun fata dal secretariat de osta scora o scolina. I secretariaã po inãe anulé osta iscriziun tres la cherta de renunzia che mëss gnì firmada dala direziun. Döta la comunicaziun che reverda la formaziun (confermes, desdites, atestaã y i.i.) va tres le program Excursus y ves arjunj diretamënter tres n comunicat e-mail. Le program mostra inãe canche n curs é anulè o sce les iscriziuns é stlütes. Al é na manira comota y inovativa por verifiché a ãi cursc che an s’à scrit ite, sce an à ciafè na lerch o te ãi posiziun di preiscriã che an é rovà; döt chësc bele denant co ciafè la comunicaziun personala via e-mail. Vigni insegnant à na scheda personala te Excursus cun sü daã, olache al vëgn registré döta la formaziun che vëgn fata tres le sorvisc «Inovazion y Consulënza» ann por ann, chësc pormët da avëi na buna vijiun di cursc che vigni insegnant à fat. 7 brosciura cursc14/15.indd 7 01.03.14 11:19 Linguistica ladina REFERËNÃ: Paul Videsott, Roland Verra, Ruth Videsott POST: Porsenù, Facolté de Sciënzes dla Formaziun, Sala da Seminar 1.22 DATA Y ORAR: 25.02.2014 (14:00 – 16:00) 03.03.2014 (09:00 – 13:00) 25.03.2014 (14:00 – 16:00) 31.03.2014 (11:00 – 13:00) 01.04.2014 (14:00 – 16:00) 07.04.2014 (11:00 – 13:00) 08.04.2014 (14:00 – 16:00) 14.04.2014 (11:00 – 13:00) 15.04.2014 (14:00 – 16:00) 28.04.2014 (14:00 – 16:00) 29.04.2014 (14:00 – 16:00) 06.05.2014 (14:00 – 16:00) 12.05.2014 (11:00 – 13:00) 19.05.2014 (11:00 – 13:00) 26.05.2014 (09:00 – 13:00) 03.06.2014 (09:00 – 11:00) 10.06.2014 (14:00 – 16:00) 11.06.2014 (16:00 – 18:00) Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines SCHWERPUNKTE: • wichtigste Charakteristiken des Ladinischen (das Ladinische als Abstandsprache) • kontrastiver Vergleich der einzelnen ladinischen Idiome unter Einbeziehung des Bündnerromanischen und des Friaulischen (das Ladinische als polizentrische Sprache) • kontrastiver Vergleich markanter Erscheinungen mit dem Deutschen und Italienischen (das Ladinische im Sprachkontakt) • Probleme der ladinischen Norm (das Ladinische als rezente Ausbausprache) • interne und externe Sprachgeschichte des Ladinischen I partizipanã se scrij ite tres eXcursus tl secretariat de scora o de scolina, y spo sciöche studënã ghesã al’université, zënza messëi paié la cuta d’iscriziun. L’Intendënza Ladina reconësc les ores de formaziun. An po tó pert inãe ma a na pert dles leziuns. LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Université Lëdia da Balsan COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 8 brosciura cursc14/15.indd 8 01.03.14 11:19 Didatica integrada di lingac Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines REFERËNT: Rico Cathomas POST: Porsenù, Facolté de Sciënzes dla Formaziun, Sala da Seminar 1.22 DATA Y ORAR: 9 prelezions: Vëndres, 6 de merz 2014 – mei 2014 LINGAZ: Ladin/Deutsch ORGANISAZIUN: Université Lëdia da Balsan COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser CONTIGNÜ: I partizipanã se scrij ite tres eXcursus tl secretariat de scora o de scolina, y spo sciöche studënã ghesã al’université, zënza messëi paié la cuta d’iscriziun. L’Intendënza Ladina reconësc les ores de formaziun. An po tó pert inãe ma a na pert dles leziuns. Dates dla prelezions: 06.03.2014 (16:00 – 18:00) 13.03.2014 (11:00 – 13:00) 19.03.2014 (14:00 – 16:00) 27.03.2014 (09:00 – 13:00) 03.04.2014 (14:00 – 16:00) 09.04.2014 (16:00 – 18:00) 16.04.2014 (16:00 – 18:00) 23.04.2014 (16:00 – 18:00) 07.05.2014 (16:00 – 18:00) REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 9 brosciura cursc14/15.indd 9 01.03.14 11:19 INIZIATIVES por l’insegnamënt dles SCIËNZES An po tó pert a öna na manifestaziun o inãe a deplü/dötes. Biologie be-greifen leicht gemacht Die Zelle zum Anfassen Nachmittagsveranstaltung für 30 Lehrpersonen der Grund- und Mittelschule REFERENTIN: Thea Unteregger ORT: Gadertal: St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal Gröden: St. Ulrich, Kunstlyzeum «Cademia» DATUM UND UHRZEIT: Gadertal: Montag, 5. Mai 2014 (15:00 – 19:00) Gröden: Mittwoch, 7. Mai 2014 (15:00 – 19:00) SCHWERPUNKTE: Die Referentin stellt in dieser Fortbildung ein didaktisches Material zur tierischen und pflanzlichen Zelle vor. Diese Zellmodelle machen es den SchülerInnen leicht, die Zellorganellen kennen zu lernen und zu begreifen. Sie bietet neue Möglichkeiten, didaktisches Material im Unterricht zu verwenden und orientiert sich dabei an der Montessoripädagogik und der Museums pädagogik. So wird konkret und handfest, was eben noch biologische Theorie war. Bei dieser Gelegenheit bekommt jede Direktion ein gefilztes Modell einer Pflanzenzelle und ein gefilztes Modell einer Tierzelle, mit Begleitmaterial, überreicht. SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Claudia Rubatscher, Olimpia Rasom EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 10 brosciura cursc14/15.indd 10 01.03.14 11:19 Technorama Iade a Winterthur de dui dis a ti ãiarè al swiss science center Technorama, che pîta lerchs y ativitês por la comunicaziun y la didatica dles sciënzes tres stromënã sciöche an dij «exhibit hands-on»: aparaã mecanics, eletronics, multimediai de vigni sort, che inscenëia fenomenns naturai sön chi che le vijitadù mëss «mëte les mans« por ciafè fora te na maniera autonoma le significat. Al sarà na ocajiun por imparè a conësce miù la didatica dl imparè interatif y ciafè impulsc nüs y idees concretes por l’insegnamënt te tlassa, cun l’aiüt de Florence Bernhard, che mëna le proiet «Kinder forschen» pro l’Institut Unterstrass tla Pädagogische Hochschule Zürich. DATA: 11 y 12 de messè 2014 Informaziuns plü avisa gnarà ãiamò menades fora. Sciöche n scienzé/na scienziada Curs de plü dis cun esperã dl MUSE a Trënt sön l’inquiry-based-science education (IBSE): insegnamënt/aprëndimënt dles sciënzes tres strategies de archirida scientifica. DATA: fin d’agost 2014 Le proiet jarà inant inãe tl ann de scora 2014/2015 cun la colaboraziun de espertes y esperã de chëstes istituziuns: Museo Nazionale della scienza e della tecnologia Leonardo da Vinci, Milano Stiftung Haus der kleinen Forscher, Berlin Museum dles Sciënzes Naturales, Balsan Informaziuns plü avisa gnarà ãiamò menades fora. 11 brosciura cursc14/15.indd 11 01.03.14 11:19 Il benessere della schiena, per una postura funzionale e consapevole a scuola Giornata per 14 insegnanti di scuole di ogni ordine e grado RELATRICE: Luna Pauselli LUOGO: Ortisei, Liceo Artistico «Cademia» DATA E ORARIO: Venerdi, 4 luglio 2014 (9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:00) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTENUTO: «Solo ciò che si può fare con facilità e piacere può diventare un’abitudine ed essere di costante utilità.» Moshe Feldenkrais La schiena accompagna l’insegnante in ogni momento della giornata: come da una parte risponde agli stress e alle tensioni, dall’altra il suo benessere influenza positivamente il lavoro quotidiano con bambini e ragazzi. Nel seminario ricercheremo una maggiore consapevolezza del movimento, da seduti e in piedi, per una postura funzionale e dinamica a scuola. Il lavoro – prevalentemente pratico – si muoverà a partire dal metodo Feldenkrais e sarà supportato da alcuni momenti teorici con accenni di anatomia. Si consiglia di portare un abbigliamento comodo e caldo e un materassino. 12 brosciura cursc14/15.indd 12 01.03.14 11:19 Educazione cosmica: l’integrazione di scienze, natura e storia dell’umanità a scuola Seminario per 30 insegnanti della scuola dell’infanzia e elementare RELATRICE: Cristina Constantini LUOGO: Colfosco, Ãiasa dles Uniuns DATA E ORARIO: Lunedì, 7 luglio 2014 e martedì, 8 luglio 2014 (8:30 – 12:30 e 14:00 – 17:00) CONTENUTO: Maria Montessori offre una visione integrata di storia dell’umanità, natura e scienze. La cosiddetta educazione cosmica è finalizzata a far conoscere ai bambini il mondo che li circonda: la natura con i suoi ritmi stagionali, le piante e gli animali, l’avvicendarsi del giorno e della notte, i pianeti, le persone e le loro usanze, gli altri continenti e popoli. LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 13 brosciura cursc14/15.indd 13 01.03.14 11:19 Selbstkompetenz und Selbstmanagement im Kindergarten- und Schulalltag Seminar für 16 Lehrpersonen der Schulen und Kindergärten REFERENTIN: Maria Karl-Bourdillon ORT: Kolfuschg, Ãiasa dles Uniuns DATUM UND UHRZEIT: Montag, 14. Juli 2014 und Dienstag, 15. Juli 2014 (9:00 – 12:30 und 14:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Wie können wir im Alltag die Ruhe bewahren? Was brauchen wir, um gut mit anderen zusammenzuarbeiten? Was brauchen wir, um bei allen Aufgaben, die wir haben, einfühlsam mit den uns anvertrauten Kindern umzugehen? In diesem Seminar widmen wir uns zwei Tage unserem wichtigsten Arbeitswerkzeug in Schule und Kindergarten: uns selbst. Inhalte: • Die innere Uhr – Morgenmensch oder Nachtmensch • Stressrisiken im pädagogischen Alltag und im Privatleben • Entspannung beginnt im Kopf: «zeitfreie» Zonen erkennen und bewusst erleben • Leben und Arbeiten unter Berücksichtigung persönlicher Werte, Bedürfnisse und Ziele • Nutzung der eigenen Vergangenheit als Ressource für die Gegenwart und Zukunft • Stress als Herausforderung für Veränderung 14 brosciura cursc14/15.indd 14 01.03.14 11:19 Beziehungskompetenz: Kinder klar, konstruktiv und empathisch in Lernprozessen begleiten Seminar für 12 Pädagoginnen und Pädagogen der Schulen und Kindergärten REFERENT: Robin Menges ORT: Kolfuschg, Ãiasa dles Uniuns DATUM UND UHRZEIT: Mittwoch, 16. Juli 2014 und Donnerstag, 17. Juli 2014 (8:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Beziehung ist der einflussreichste Faktor zwischen Lehrern und Schülern: es lässt nicht nur das Lernen gelingen, sondern auch das Lehren. Beziehungskompetenz ist die Fähigkeit einer Pädagogin bzw. eines Pädagogen, seine Schülerinnen und Schüler so wahrzunehmen und anzuerkennen wie sie sind (zu sehen was wirklich los ist), das eigene Verhalten darauf abzustimmen und gleichzeitig die Führung und die Klarheit in der Situation zu bewahren. Das klingt sehr kompliziert und vielleicht theoretisch, aber diese Fertigkeit kann man lernen und sie baut auf ganz viel auf, was wir schon können und kennen. Wir werden im Workshop gemeinsam die Grundlagen der Beziehungskompetenz im schulischen Alltag erarbeiten, entdecken wo die jeweils eigenen Ressourcen liegen und darauf aufbauend konkrete Umsetzungsmöglichkeiten und Werkzeuge für den Schul- und Kindergartenalltag entwickeln. 15 brosciura cursc14/15.indd 15 01.03.14 11:19 Mobbing und Konflikt als besondere Herausforderungen für Lehrpersonen, Schülerinnen und Schüler Seminar für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERENT: Karl Auer ORT: St. Christina in Gröden, Gemeindesaal DATUM UND UHRZEIT: Dienstag, 19. August 2014 und Mittwoch, 20. August 2014 (9:00 – 12:30 und 14:00 – 17:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Carla Comploj SCHWERPUNKTE: Mobbing unter Schülern hat viele Gesichter und bezeichnet Handlungen, die kein anderes Ziel haben, als eine Person/eine Mitschülerin oder einen Mitschüler «fertig zu machen». Mobbing erfordert einen klaren und entschiedenen Umgang. Um angemessen agieren zu können, ist es wichtig, die Facetten der OpferTäter-Dynamik zu verstehen. Im Workshop befassen wir uns mit Aspekten wie Macht-Ohnmacht, Aggression, Konflikt, Gewalt, Gruppendynamik, etc. Situationen aus der Erfahrung der TeilnehmerInnen dienen uns als Lernsituationen, anhand derer wir das Phänomen Mobbing und seiner Begleiterscheinungen analysieren und Maßnahmen erarbeiten. Dabei orientieren wir uns an Werten der klaren Kommunikation, des gewaltfreien Vorgehens, der halt-bietenden Beziehung, des persönlichen, couragierten Einschreitens. EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 16 brosciura cursc14/15.indd 16 01.03.14 11:19 Rechnen lernen mit links ... und mit rechts Ganztagsseminar für 18 Lehrpersonen der Grund- und Mittelschule sowie für Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter für Integration REFERENTIN: Sieglinde Platzer ORT: St. Vigil in Enneberg, Mittelschule DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 22. August 2014 (9:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Die Entwicklung des mathematischen Denkens beginnt nicht erst beim Eintritt des Kindes in die Schule. Schon früh kann durch gezielte Förderung der Sinne eine Basis geschaffen werden, um erste «Rechenwurzeln» zu legen. Sind basale Teilleistungen nur mangelhaft ausgebildet, treten häufig Rechenschwächen auf. Es gilt daher Defizite aufzufangen und Grunderfahrungen nachzuholen. Im Seminar werden praxisnahe Möglichkeiten aufgezeigt (videounterstützt), wie Basisfertigkeiten geschult und eventuelle Defizite aufgefangen werden können. Des Weiteren werden der Aufbau der Zahlenräume (10, 100, 1000), Addition und Subtraktion mit Hilfe der Finger und das Erlernen der Malreihen vorgestellt. KOORDINATION: Irene Costa EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 17 brosciura cursc14/15.indd 17 01.03.14 11:19 Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben Meilensteine beim Schriftspracherwerb und Fördermöglichkeiten Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen. Die Teilnehmerinnen und Teilnehmer der Fortbildungsreihe für Integrationslehrpersonen haben Vorrang. REFERENTIN: Sabine Lang ORT: Stern, Mittelschule, Aula Magna DATUM UND UHRZEIT: Montag, 25. August 2014 (09:00 – 12:30 und 14:00 – 17:00) SCHWERPUNKTE: • Definition und Ursache von Lese-Rechtschreibschwäche • Entwicklung des Schriftspracherwerbs • Erkennungsmöglichkeiten • Frühförderung im Kindergarten • Fördermaßnahmen, Materialien und Spiele im Rahmen des Klassenunterrichts, in Kleingruppen sowie in Einzelförderung SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Sabine Hofer EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 18 brosciura cursc14/15.indd 18 01.03.14 11:19 Von den Rahmenrichtlinien zur kindergarteneigenen Konzeption Seminarreihe für alle Koordinatorinnen der 17 ladinischen Kindergärten (geschlossene Gruppe) REFERENTIN: Marlene Jaeger DATUM UND UHRZEIT: 4. Treffen: Donnerstag, 28. August 2014 und Freitag, 29. August 2014 (9:00 – 12:30 und 14:00 – 17:30) Ort noch zu vereinbaren SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Ausgehend von den Rahmenrichtlinien werden wir gemeinsam ein pädagogisches Gesamtkonzept entwickeln, das als Grundlage für die kindergarteneigenen Konzeptionen dienen kann. Inhalte: • Werte und Ziele • Bildungsverständnis/Bild vom Kind • Entwicklung von sozialen und emotionalen Kompetenzen • Sicherung der Kontinuität von Bildungsprozessen • Beziehungsgestaltung • Rituale • Tagesablauf • Beobachten • Dokumentieren • Ermöglichen von informellen und nonformalen Bildungsprozessen 19 brosciura cursc14/15.indd 19 01.03.14 11:19 Dé dla scora ladina 2014/15 Referat por döt le personal dles scolines y scores REFERËNT: Kurt Edler POST: La Ila, Ãiasa de Cultura DATA Y ORAR: Vëndres, 5 de setëmber 2014 (9:00 – 12:00) LINGAZ: Ladin/Deutsch/Italiano ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Olimpia Rasom, Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTIGNÜ: Demokratiepädagogik: Der Auftrag der Bildungsinstitutionen in der demokratischen Gesellschaft Demokratie nicht nur als Verfassungsordnung zu begreifen, sondern als Gesellschafts- und Lebensform, ist ein Grundgedanke der Demokratiepädagogik. In den letzten zehn Jahren ist es gelungen, diesen Begriff in Deutschland zu etablieren. Dass die Demokratie ständig ihrer Festigung, Erneuerung und Weiterentwicklung bedarf, wird kaum mehr bestritten. Gerade die deutsche Geschichte lehrt: Demokratie geht nicht ohne Demokraten. Die Kinder und Jugendlichen von heute sind – so ist zu hoffen – die Demokratinnen und Demokraten von morgen. Deshalb haben alle Bildungs- und Erziehungseinrichtungen eine elementare Verantwortung für die Zukunft der Demokratie. Gerade in einem Europa, über dem dunkle Wolken eines neuen Nationalismus und einer stärkeren Fremdenfeindlichkeit aufziehen, ist eine grenzübergreifende Verständigung über die Frage vonnöten: Was muss eine demokratische Schule, die ihren Namen verdient, leisten? 20 brosciura cursc14/15.indd 20 01.03.14 11:19 Durch Musik zur Sprache Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERENT: Armin Thomaser ORT: St. Vigil in Enneberg, Mittelschule DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 12. September 2014, Freitag, 19. September 2014 und Freitag, 26. September 2014 (15:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch/Italiano VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Der Kurs bietet ein spezielles musikalisches Förderangebot, welches auf die Entwicklung von Sprache ausgerichtet ist. Musik als Ausdrucksform des Menschen erfüllt schon seit Urzeiten kommunikative und heilende Funktionen. Musik leistet einen wesentlichen Beitrag in der Arbeit und Behandlung von Menschen mit Kommunikations- und Sprachentwicklungsstörungen. Sprache kann mit und durch Musik nachreifen. In diesem Seminar werden sowohl der theoretische Hintergrund von musikalischer Sprachförderung näher erläutert als auch musikalische Methoden zur Sprachförderung eingeübt und auf ihre Umsetzbarkeit im Kindergarten- und Schulalltag überprüft. Der Schwerpunkt des Seminars ist praxisbezogen. KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 21 brosciura cursc14/15.indd 21 01.03.14 11:19 Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica personalizzata Corso di un pomeriggio per insegnanti della scuola elementare e media RELATRICE: Heidrun Demo LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTENUTO: Nel corso saranno affrontati i temi dell’individua lizzazione e della personalizzazione nell’ottica della didattica inclusiva, tenendo conto cioè delle differenze individuali di tutti gli alunni, dagli stili di apprendimento fino ai disturbi specifici dell’apprendimento e alla disabilità. Verranno presentati anche alcuni esempi concreti per la realizzazione di questi principi a scuola. COORDINAZIONE: Carla Comploj, Irene Costa ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 22 brosciura cursc14/15.indd 22 01.03.14 11:19 Inclusione scolastica A – scuola primaria – Val Gardena per gli/le insegnanti della scuola primaria DATA E ORARIO: venerdì, 12 settembre 2014 (15:00 – 18:00) LUOGO: Val Gardena Inclusione scolastica B – scuola primaria – Val Badia per gli/le insegnanti della scuola primaria DATA E ORARIO: lunedì, 15 settembre 2014 (15:00 – 18:00) LUOGO: Val Badia Inclusione scolastica C – scuola media – Val Gardena per gli/le insegnanti della scuola secondaria di primo grado DATA E ORARIO: venerdì, 7 novembre 2014 (15:00 – 18:00) LUOGO: Val Gardena Inclusione scolastica D – scuola media – Val Badia per gli/le insegnanti della scuola secondaria di primo grado DATA E ORARIO: lunedì, 10 novembre 2014 (15:00 – 18:00) LUOGO: Val Badia Saranno previsti incontri anche per gli/le insegnanti della scuola secondaria di secondo grado. Le date verranno comunicate quanto prima. 23 brosciura cursc14/15.indd 23 01.03.14 11:19 Propostes y metodes por la pröma tlassa: alfabetisaziun cun l «Alfabetier plurilingual» Curs por 30 insegnanã dla scora elementara REFERËNTA: Cristina M. Rubatscher POST: Al Plan de Mareo, Scora Mesana DATA Y ORAR: Vëndres, 12 de setëmber 2014 y vëndres, 21 de novëmber 2014 (15:00 – 17:30) CONTIGNÜ: Te chëstes incuntades ãiararunse al material de alfabetisaziun «Alfabetier plurilingual» y a süa importanza por le «Anfangsunterricht». I ti darun importanza a ejëmpli y idees coche an pò le adorè, y al sarà la poscibilité de baratè fora esperiënzes. LINGAZ: Ladin/Deutsch/Italiano ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 24 brosciura cursc14/15.indd 24 01.03.14 11:19 Reise durch die Epochen Einführung in das neue Unterrichtsmaterial für den Geschichteunterricht Nachmittagsveranstaltung für 33 Lehrpersonen der Grund- und Mittelschule, davon maximal 24 Lehrpersonen der Grundschule REFERENTEN: Karin Tanzer, Walter Pichler ORT: St. Ulrich, Kunstlyzeum «Cademia» DATUM UND UHRZEIT: Montag, 15. September 2014 (15:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch SCHWERPUNKTE: Die Teilnehmenden erhalten Anregungen und konkrete Hilfen für den Einsatz der Lerneinheit und machen sich mit den fachdidaktischen Anforderungen eines kompetenzorientierten Geschichtsunterrichts vertraut. In der ersten Stunde sind die Teilnehmenden der Grundschule und Mittelschule gemeinsam in einer Gruppe und erhalten Informationen zum Spiralencurriculum und zur Konzeptausrichtung. Im zweiten, längeren Teil der Fortbildung wird praktisch gearbeitet, in zwei Untergruppen zu Grundschule und Mittelschule. VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 25 brosciura cursc14/15.indd 25 01.03.14 11:19 Adorè le teater tl’ora de Religiun Curs por 20 insegnanã de religiun REFERËNTA: Erika Castlunger POST: La Ila, Scora Mesana DATA Y ORAR: Vëndres, 19 de setëmber 2014 (15:00 – 17:30) LINGAZ: Ladin CONTIGNÜ: Le teater é n meso didatich, che po gni adorè tl’ora de religiun por laurè fora tematiches desvalies, pian ia dala bibla o da d’atres stories, che à sciöche zënter la persona y sü valurs. Tratan le curs fajarunse deplü eserzizi y jüã de teater, che dëida i mituns y les mitans a svilupé dantadöt competënzes soziales y la crëta te sè instësc y i atri. Al gnarà inãe mostrè sö valgügn ejëmpli de stories y scenes cörtes, che po gnì adorades a scora y laurades fora teatralmënter. ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Ispetorat de religiun REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 26 brosciura cursc14/15.indd 26 01.03.14 11:19 PISA – Le scuole delle località ladine non devono temere il confronto. Un dibattito sulle metodologie e sul significato delle indagini Corso per 30 insegnanti di scuole di ogni ordine e grado RELATORE: Francesco Magno LUOGO: La Villa, Istituto Tecnico Economico con annesso Liceo Linguistico DATA E ORARIO: Lunedì, 29 settembre 2014 (15:30 – 18:00) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Rosmarie Mussner CONTENUTO: L’indagine PISA (Programme for International Student Assessment) è un’indagine internazionale rivolta ai quindicenni scolarizzati che si svolge a cadenza triennale, promossa dall’Organizzazione per la Cooperazione e lo Sviluppo Economico (OCSE) e per l’Italia curata dall’INVALSI. In ogni rilevazione si rilevano le competenze in matematica, lettura e scienze, ma di volta in volta si alternano approfondimenti, che nel 2015 riguardano le scienze, il problem solving collaborativo e la cosiddetta financial literacy. Durante l’incontro verranno sviluppati alcuni esempi di analisi ed interpretazione dei dati relativi a PISA 2012 alla luce della specifica situa zione delle località ladine; seguiranno esempi, delucidazioni e riflessioni su alcuni specifici item del dominio scientifico liberati nelle precedenti edizioni. ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 27 brosciura cursc14/15.indd 27 01.03.14 11:19 Cunã tla scora elementara: problem solving por la terza, cuarta y cuinta tlassa Curs por 12–15 insegnanã dla scora elementara REFERËNT: Ludwig Rindler POST: San Martin de Tor, Scora Mesana DATA Y ORAR: Lönesc, 29 de setëmber 2014 y lönesc, 6 d’otober 2014 (15:00 – 18:00) CONTIGNÜ: Situaziuns fora dla vita da vigni dé y materiai scempli pîta sovënz impulsc por n problem matematich. Tres aziuns atives, aplicaziun astüta de opera ziuns matematiches y tres le pinsîr cosciënt, orunse rové ai resultaã che i s’aodun. LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 28 brosciura cursc14/15.indd 28 01.03.14 11:19 Aiüt, i müdi corù. L’importanza dl’educaziun sessuala Curs por 30 insegnanã dles scores y scolines REFERËNÃ: Lois Kastlunger, Annalies Tumpfer POST: San Martin de Tor, Salf di Stödafüch DATA Y ORAR: Lönesc, 29 de setëmber 2014, lönesc, 13 d’otober 2014 y lönesc, 27 d’otober 2014 (15:00 – 18:00) LINGAZ: Ladin/Deutsch ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser CONTIGNÜ: Kurt Loewit scriô tl 1992: «Auf keinem anderen lebenswichtigen Gebiet bleiben Elternhaus und Schule dem Heranwachsenden so viel schuldig, überlassen ihn so sehr sich selbst und dem unkontrollierten Einfluss zum Teil gefährlicher Miterzieher, lassen ihn so schlecht vorbereitet ins Leben stolpern wie auf dem der Sexualität». Tröp s’à mudé ti ultims 20 agn, tröp él gnü scrit, fat y debatü sön chësta tematica y porimpò romagnera na chestiun zitia y ria da tratè, tan bëgn por geniturs co por insegnanã. Te trëi incuntades ti junse dô ales domandes: Ãi o pa dì educaziun sessuala? Can, co y da che vëgnera pa fata? Ãi importanza y ãi pert à pa la scora? Cares é pa les dificoltês y tl medemo tëmp les responsabilitês educatives? La pröma incuntada sarà strotorada dan fora y i contignüs dles atres döes gnarà metüdes a jì aladô dles nezescitês di partezipanã. REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 29 brosciura cursc14/15.indd 29 01.03.14 11:19 Advanced English conversation workshop Advanced English conversation workshop for 16 teachers with a good command of English TRAINERS: Alpha Beta Piccadilly VENUE: Urtijëi, «Raetia» Business Secondary School KEY ASPECTS: The workshop focuses on speaking practice, fluency improvement and vocabulary expansion. Prerequisite: minimum B2 level DATE AND TIME: 10 lessons, 90 minutes, roughly once a month, dates to be confirmed Begin: October 2014 (Friday, 4pm – 5.30pm) LANGUAGE: English ORGANISATION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINATOR: Mathias Stuflesser REGISTRATION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 30 brosciura cursc14/15.indd 30 01.03.14 11:19 Meine Puppe – meine Geschichte Marionettenbau und -spiel Kurs für 16 Pädagoginnen und Pädagogen der Grundschulen und Kindergärten REFERENTIN: Sigrid Seberich ORT: Gröden: St. Ulrich, Kindergartendirektion Gadertal: Pikolein, Kindergartendirektion DATUM UND UHRZEIT: Gröden: Freitag, 3. Oktober 2014 und Montag, 6. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) Gadertal: Freitag, 17. Oktober 2014 und Montag, 20. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser SCHWERPUNKTE: Die Lehrpersonen erhalten Anweisungen zum Bau der Marionette und zur Spieltechnik, sowie Spielanregungen für deren Einsatz im Unterricht. Verlauf: • Vorstellen der Marionettenfiguren (es gibt 4 Grundmodelle: Vogel, Katze, Esel, Hund) • Auswahl des Basismodells für die kreative Gestaltung der eigenen Figur • Bau der Marionette: Bemalen der Holzteile, Auswahl des zusätzlichen Kleinmaterials (langhaarige Wolle, Filzreste, Augen, Fäden auswählen und schneiden für Füße, Hals und Schwanz) • Technische Anleitung zum Bau der eigenen Figur mit den Erzieherinnen • Betrachten der selbst gebauten Figuren in Paarübungen und als Gruppenübung mit Musik • Spiele zur Namensfindung für die eigene Figur, die Gruppe ist das Publikum das auch interaktiv mitspielt • Vorstellungsspiele mit der Figur mit Musik, Sprache oder kleinem Instrumentarium • Didaktische Reflexionen zum Einsatz der Marionette im Tagesablauf/Unterricht für Sprachen, soziale u.a. Kompetenzen EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 31 brosciura cursc14/15.indd 31 01.03.14 11:19 Touch the sound! Störungen und ihre musikalische Lösung – Musikalische Interventionen Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERENT: Armin Thomaser ORT: St. Ulrich, Kunstlyzeum «Cademia», Großer Raum DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 3. Oktober 2014, Freitag, 17. Oktober 2014 und Montag, 20. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch/Italiano VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser SCHWERPUNKTE: Musik berührt – mit Musik berühren wir andere Menschen – berühren wir also die Musik. In dieser Fortbildung wenden wir uns den Schwächen, Schwierigkeiten, Störungen und psychischen Erkrankungen von Kindern und Jugendlichen zu und suchen nach musikalischen Lösungen. Wie kann ich einer Schülerin, einem Schüler helfen seine Wut zu kanalisieren und sie förderlich zum Ausdruck zu bringen (z.B. Gewaltprävention)? Wie kann ich eine Schülerin/einen Schüler unterstützen seine Ängste, seine Schüchternheit, seine Introvertiertheit in einen selbstsicheren persönlichen Ausdruck umzugestalten (z.B. Schulphobie, Schulangst)? Wie kann ich Kindern und Jugendlichen helfen sich selbst und andere besser wahrzunehmen und zu mehr innerer Ruhe zu finden (z.B. ADS, ADHS, Persönlichkeitsstörung)? EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 32 brosciura cursc14/15.indd 32 01.03.14 11:19 Mathematikunterricht entwickeln Kompetenzorientiertes Lehren und Lernen im Mathematikunterricht Seminarreihe mit drei Treffen für 15 Lehrpersonen der Mittelschule, die das Mathematiklernen an Kompetenzen orientieren wollen REFERENTIN: Maria Braunhofer ORT: St. Ulrich, Mittelschule DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 3. Oktober 2014, Montag, 24. November 2014 März 2015 (14:30 – 17:30) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Im Mathematikunterricht erfolgt eine vertiefte Auseinandersetzung sowohl mit der inhaltlichen Dimension, als auch mit der Handlungsdimension der mathematischen Kompetenzen. In der Fortbildung werden Möglichkeiten aufgezeigt, Ideen und Impulse zur konkreten Umsetzung, zur Unterstützung und Förderung der Kompetenzentwicklung im Mathematikunterricht gegeben. Zielsetzung: Lehrpersonen gestalten Bildungsund Unterrichtstätigkeiten mit dem Ziel, Schüler innen und Schülern vielfältige Möglichkeiten zu bieten, die Lernziele zu erreichen und persönliche Kompetenzen aufzubauen. Beim ersten Treffen werden Wünsche und Bedürfnisse der Lehrpersonen aufgegriffen und Themen für die weiteren Treffen vereinbart. KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 33 brosciura cursc14/15.indd 33 01.03.14 11:19 Märchenhäuser. Wege zum Gestalten, Erzählen und Schreiben mit Sagen und Märchen Zweiteiliges Seminar, bestehend aus zwei Nachmittagen, für 30 Lehrpersonen der Grund- und Mittelschulen. Die Lehrpersonen der am Projekt teilnehmenden Klassen sind zur Teilnahme verpflichtet und haben Vorrecht. REFERENTIN: Eva Maria Kohl ERSTER TEIL: Montag, 6. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) St. Christina, Gemeindesaal ZWEITER TEIL: Freitag, 10. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal INFO: Mittwoch, 8. Oktober 2014 19:00: Abendvortrag in St. Martin in Thurn für PädagogInnen und Eltern SCHWERPUNKTE: Märchen und Sagen bieten Kindern durch ihre poetische und bildhafte Sprache viel Raum für die eigene Phantasie. In den Rätseln, Reimen und Zaubersprüchen erleben sie die magische Funktion von Sprache ganz direkt. Die besonders klaren und einfachen Strukturen und Baumuster der Märchen sind anregend für das eigene Erzählen, Schreiben und Gestalten der Kinder. Märchen sind zudem das Tor zum Leseland. Das Seminar will produktive Wege für den Umgang mit Sagen und Märchen vermitteln. Beispiele für Sprachspiele, kreatives Schreiben und Gestalten werden vorgestellt und können selbst ausprobiert werden. SPRACHE: Ladin/Deutsch/Italiano VERANSTALTER UND EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser 34 brosciura cursc14/15.indd 34 01.03.14 11:19 Eva Maria Kohl kommt in den Schulklassen, nach folgendem Ablauf: Montag, 6. Oktober 2014 am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden) am Nachmittag Seminar in St. Christina in Gröden Dienstag, 7. Oktober 2014 am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden) am Nachmittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden) Mittwoch, 8. Oktober 2014 19:00: Abendvortrag in St. Martin in Thurn für PädagogInnen und Eltern Donnerstag, 9. Oktober 2014 am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal) am Nachmittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal) Freitag, 10. Oktober 2014 am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal) am Nachmittag Seminar in St. Martin in Thurn Für die Besuche in den Klassen gilt die Reihenfolge des Eingangs der Anmeldungen an die Email-Adresse: [email protected] unter vollständiger Angabe von: Name, Mail-Adresse und Handynummer der Lehrperson, Schule, Klasse (soweit bekannt). Unvollständige Anmeldungen werden nicht berücksichtigt. 35 brosciura cursc14/15.indd 35 01.03.14 11:19 Meine Kultur – deine Kultur – unsere Kultur(en)? Kulturelle Vielfalt in Kindergarten und Schule leben Seminar für 20 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERENTIN: Inge Niederfriniger ORT: St. Christina, Gemeindesaal DATUM UND UHRZEIT: Montag, 6. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Wenn wir in Kindergarten und Schule Kinder und Jugendliche aus anderen Kulturkreisen begleiten, stellen wir immer wieder fest, dass uns «fremde» Verhaltensweisen und Vorstellungen einerseits neugierig machen, uns anderseits aber oft auch irritieren. Im Seminar werfen wir einen Blick in das vielschichtige System «Kultur», das unser Denken und Handeln bestimmt. In Übungen arbeiten wir mit persönlichen Erfahrungen der einzelnen TeilnehmerInnen, reflektieren diese auf dem Hintergrund der theoretischen Grundlagen und überlegen, wie wir im (Arbeits-)Alltag kulturelle Vielfalt gut leben können. KOORDINATION: Irene Costa EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 36 brosciura cursc14/15.indd 36 01.03.14 11:19 Wo die Märchen wohnen. Anregungen zum Märchenerzählen mit Kindern Offener Abendvortrag für Pädagoginnen und Pädagogen, Eltern und Interessierte REFERENTIN: Eva Maria Kohl ORT: St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal DATUM UND UHRZEIT: Mittwoch, 8. Oktober 2014 (19:00 – 21:00) SPRACHE: Deutsch SCHWERPUNKTE: Märchen sind die heimlichen Ratgeber der Kinder und öffnen ihnen das Tor zum Leseland. Märchen werden dem Kind zunächst vorgelesen, erzählt oder vorgespielt, und das bedeutet, dass sie immer auch als gut oder schlecht funktionierende Kommunikation erlebt werden und nachwirken. Beim Zuhören und Erzählen werden Phantasie, Sprachvermögen und Intellekt gleichermaßen angeregt. Märchenerzählen kann jeder – aber wie? VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 37 brosciura cursc14/15.indd 37 01.03.14 11:19 L juech uriginel – Original Play (seminar) Seminar de doi domesdis per 30 nsenianc dla scoles y scolines REFERËNC: Fred Donaldson, Jola Graczykowska LUECH: Santa Crestina, Scola Elementera, Sala da Ginastica DATA Y ORAR: Mierculdi, 8 de utober 2014 (14:00 – 17:30) RUJENEDA: Nglëisc cun traduzion tl ladin URGANISAZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUORDINAZION: Mathias Stuflesser ISCRIZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUNTENUT: Fred Donaldson fej da 40 ani incà nrescides sun l cumpurtamënt pra l juech de mutans y mutons, granc y tiers salveresc. Jola Graczykowska à ani de esperiënza de terapia y de juech cun mutons cun bujëns speziei, vitimes de viulënza, perjuniers y cun granc de uni sort de età, cultura, status soziel o sviup psichich o motorich. Te na maniera fina y delicata nes mëina l referënt y la referënta zeruch tl’esperienza pratica dl juech, y a co che pudon inò l mparé dai mëndri. L juech uriginel: • uel miuré la relazions danter persones, remplazé agrescion y viulënza cun cumpurtamënc de respet • dà alternatives a eventuela reazions agressives y ala vendëta • crieia na lerch segura per la trasfurmazion de agrescion fisica o verbala • ncurajea l sentimënt de tuché leprò – la miëura alternativa a tëma y cuncurënza • crieia na fundamënta per de bona cundizions per mparé, per creatività y svilup dla persunalità • aumënta la capazità de s’adaté a situazions nueves L juech uriginel ie zënza cumpetizion, rivalità o sentimënc de vëncer o pierder. Da tò pea: guant comot o da ginastica. 38 brosciura cursc14/15.indd 38 01.03.14 11:19 L juech uriginel – Original Play (referat da sëira) Referat da sëira per maestres y maestri, genitores y persones nteressedes REFERËNC: Fred Donaldson, Jola Graczykowska LUECH: Urtijëi, post da definì DATA Y ORAR: Mierculdi, 8 de utober 2014 (19:30 – 21:30) RUJENEDA: Nglëisc cun traduzion tl ladin URGANISAZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUORDINAZION: Mathias Stuflesser ISCRIZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUNTENUT: Fred Donaldson fej da 40 ani incà nrescides sun l cumpurtamënt pra l juech de mutans y mutons, granc y tiers salveresc. Tl referat contel de si esperienza pratica cun l juech, y de co che pudon inò l mparé dai mëndri. O. Fred Donaldson PhD is a play specialist who is internationally recognized for his research and use of play with children and animals for 40 years. He has coined the term «original play» to describe his work. He is a consultant to families, educational, social service, health and environment organizations, as well as corporations and athletic groups. He is the author of the book «Playing by Heart». He has worked with special needs children, gang members and children living on the street, prison inmates, cancer patients, dolphins, whales, lions, grizzly bears, wolves, baboons, and butterflies. He travels extensively but spends much of his year in Sweden, the United States, Poland, and South Africa. 39 brosciura cursc14/15.indd 39 01.03.14 11:19 La figura della donna nelle religioni monoteiste Incontro aperto a tutti gli insegnanti interessati RELATORE: Paul Renner LUOGO: San Vigilio di Marebbe, Scuola Media CONTENUTO: Un incontro per sensibilizzare sulla dignità della persona, ed in particolare per rafforzare il ruolo della donna che rappresenta il cuore della società, sottolineando l’importanza del dialogo tra le religioni monoteiste. DATA E ORARIO: Martedì, 7 ottobre 2014 (15:00 – 17:00) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Ispettorato di religione ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 40 brosciura cursc14/15.indd 40 01.03.14 11:19 Teamwork und Zusammenarbeit in Kindergarten und Schule Seminar für 16 Lehrpersonen der Schulen und Kindergärten REFERENTIN: Maria Karl-Bourdillon ORT: St. Ulrich, Kunstlyzeum «Cademia» DATUM UND UHRZEIT: Samstag, 18. Oktober 2014 und Sonntag, 19. Oktober 2014 (9:00 – 12:30 und 14:00 – 18:00) SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Mathias Stuflesser EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza SCHWERPUNKTE: Ein Kindergarten- oder Schulteam kann um so leichter und erfolgreicher zusammenarbeiten, als jedes Teammitglied seine eigene Kompetenz einbringen kann. Wie können wir eine Arbeitsatmosphäre schaffen, in der sich jedes Teammitglied respektiert und gefördert fühlt? Wie bringe ich die Dinge, die mir in meiner Arbeit wichtig sind, in die gemeinsame Arbeit ein? Welche Fähigkeiten und Ressourcen haben wir als einzelne und als Team? Wie können wir sie nutzen, um gut zusammenzuarbeiten? Welche Möglichkeiten haben wir, aus Konflikten gemeinsam zu neuen Lösungen zu finden? Im Seminar werden wir Zeit haben, auf persönliche Fragen und auf Gruppenthemen einzugehen, und wir werden immer wieder zwischen Theorieteilen und praktischen Übungen abwechseln. Mitzubringen: bequeme Kleidung 41 brosciura cursc14/15.indd 41 01.03.14 11:19 Scrì ladin de Gherdëina Curs de 4 domesdis per 12 persones de duta la scolines y scoles ladines che uel miuré si ladin scrit RELADËURA: Rut Bernardi LUECH: Urtijëi, Istitut Tecnich Economich «Raetia» DATA Y ORAR: Vënderdi, 24 de utober 2014, vënderdi, 14 de nuvëmber 2014, vënderdi, 21 de nuvëmber 2014 y vënderdi, 28 de nuvëmber 2014 (15:00 – 18:00) CUNTENUT: L fin dl curs ie chël de mparé a scrì ladin de Gherdëina. L unirà dantaldut jit ite ala menuda sun la regules de gramatica dl gherdëina: l apostrof, i azënc, la negazion, la nverscion, la dumanda, l partitif, la pusizion dl agetif, l passif, i tëmps (l congiuntif), nterferënzes, paroles reres y desmincedes y n. i. L unirà fat truep eserzizies scric. La referënta jirà nce ite sun dumandes spezieles dla partezipantes y di partezipanc al curs. RUJENEDA: Ladin URGANISAZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUORDINAZION: Mathias Stuflesser ISCRIZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 42 brosciura cursc14/15.indd 42 01.03.14 11:19 L’aventöra dl depënje Curs por 15 insegnanã dles scores y scolines REFERËNTA: Gabriella Frontull POST: San Martin de Tor, Scora Mesana, Aula d’Ert DATA Y ORAR: Lönesc, 3 de novëmber 2014, lönesc, 10 de novëmber 2014 y lönesc, 17 de novëmber 2014 (15:00 – 18:00) LINGAZ: Ladin CONTIGNÜ: Depënje é n’aventöra che dà la poscibilité da sperimentè y da sintì la forza dl corù. De gragn artisã dl’esprescionism sciöche Vincent Van Gogh, Edvard Munch, Franz Marc y Vassili Kandinski se dà l’ispiraziun y se desmostra la poscibilité de depënje nosc monn intern. Tecniches desvalies, n pü’ de teoria, sciöche les rezetes de Johannes Itten, nes darà la basa por podëi se möie cun ligrëza y lisirëza. Pro le curs ves periunse de tó para: material de basa por dessigné, na forfesc, corusc a ega, corusc a öre, pinì groi y fins, na peza da assuié sö, cola transparënta. ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 43 brosciura cursc14/15.indd 43 01.03.14 11:19 Tod und Trauer in Kindergarten und Schule Kurs für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERENTIN: Martina Gamper Tschenett ORT: Gadertal: San Martin de Tor, Scora Mesana Gröden: St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia» DATUM UND UHRZEIT: Gadertal: Montag, 17. November 2014 und Freitag, 21. November 2014 (15:00 – 18:00) Gröden: Montag, 2. März 2015 und Freitag, 6. März 2015 (15:00 – 18:00) SCHWERPUNKTE: • Wie bewältige ich Situationen, in denen Tod und Trauer zum Thema werden? • Besprechung von konkreten Situationen aus dem Schul- und Kindergarten-Alltag. • Umgang mit anfallenden Fragen und Schwierigkeiten. • Vorstellung von Hilfsmitteln wie Büchern, Ritualen und anderem. Anleitung zur Nutzung dieser Mittel. SPRACHE: Deutsch VERANSTALTER UND EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Irene Costa 44 brosciura cursc14/15.indd 44 01.03.14 11:19 «Ein Tag ich sprechen und schreiben gut.» Wie fördere ich Schülerinnen und Schüler mit anderen Erstsprachen? Nachmittagsveranstaltung für 15 Lehrpersonen der Grund- und Mittelschule REFERENTIN: Sabine Kurz ORT: St. Vigil in Enneberg, Mittelschule DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 28. November 2014 (15:00 – 17:30) SPRACHE: Deutsch SCHWERPUNKTE: Wie fördere ich Schülerinnen und Schüler mit anderen Erstsprachen? Womit fange ich an? Worauf muss ich achten? Die Fortbildung soll einen Einblick geben in das methodisch-didaktische Grundlagenwissen von Deutsch als Zweit- oder Drittsprache. Es werden Anregungen und Materialien für den Unterricht von Kindern und Jugendlichen mit Migrationshintergrund vorgestellt und selbst erprobt. VERANSTALTER: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza KOORDINATION: Irene Costa EINSCHREIBUNG: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 45 brosciura cursc14/15.indd 45 01.03.14 11:19 Insegnare e imparare l’italiano in contesti plurilingui Corso per 15 insegnanti delle scuole elementari e medie RELATORI: Fabio Casati, Verena Debiasi LUOGO: Ortisei, ITE «Raetia» DATA E ORARIO: Lunedì, 1 dicembre 2014 (15:00 – 17:30) LINGUA: Italiano CONTENUTO: Obiettivo del corso è presentare i materiali didattici in uso per l’insegnamento dell’italiano L2 nella scuola primaria e secondaria di primo grado, analizzando quelli più idonei al contesto plurilingue. Si forniranno inoltre delle indicazioni biblio/sitografiche affinché chi ha interesse possa recuperare il materiale più adatto alla propria situazione specifica. ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Irene Costa ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 46 brosciura cursc14/15.indd 46 01.03.14 11:19 Diversity for Kids: trasportare argomenti sensibili attraverso metodologie ludiche e interattive Pomeriggio per 20 insegnanti delle scuole elementari e medie, assistenti sociali, assistenti ai giovani RELATRICE: Roberta Medda LUOGO: Ortisei, Liceo Artistico «Cademia» DATA E ORARIO: Venerdì, 6 febbraio 2015 (15:00 – 18:00) CONTENUTO: Attraverso giochi di ruolo, improvvisazione teatrale, laboratori biografici e metodi narrativi «Diversity4Kids» permette di veicolare in modo ludico e interattivo i concetti di tolleranza, convivenza e diversità. LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 47 brosciura cursc14/15.indd 47 01.03.14 11:19 Le jüch dl teater te scora y scolina Seminar de 2 domisdês por 20 insegnanã dles scores y scolines REFERËNTA: Erika Castlunger POST: San Martin de Tor, Salf di Stödafüch DATA Y ORAR: Vëndres, 6 de forà 2015 y vëndres, 27 de forà 2015 (15:00 - 18:00) LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser CONTIGNÜ: Le teater te scora y scolina dëida les mitans y i mituns a comuniché cun i atri, respetan les regoles dl grup. Al po gnì adorè sciöche meso didatich por insigné i lingac, mo fà teater é inãe n’esperiënza, che dëida la porsona a fà crësce inãe les atres competënzes, sciöche la creativité, la fantasia, l’espresciun, le laurè te n grup, la crëta te se instësc y ti atri. Tratan le curs, che sarà scialdi pratich, gnaràl fat deplü jüã y eserzizi teatrai, y al gnarà laurè cun deplü ejëmpli de tòã te teater por la scora y la scolina te deplü lingac. Le teater te scora y te scolina ne à nia le compit de formè aturs profescionisã, o de alzè fora «protagonisã», mo al dess ester n’ocajiun por düã de dè espresciun ala creativité y ala fantasia individuala. Le moto mëss ester: «Düã y dötes é bugn da fà teater!» La referënta gnarà inãe n iade te scora o scolina por dè aiüt y feedback. REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 48 brosciura cursc14/15.indd 48 01.03.14 11:19 Stromënã cunta süa storia Musikinstrumente erzählen ihre Geschichte Seminar für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen REFERËNT: Max Castlunger POST: Museum «Die Welt der Schlaginstrumente», Boznerstr. 3 Siebeneich/Terlan DATA Y ORAR: Mercui, 25 de forà 2015 (09:00 – 12:00 y 14:00 – 17:00) LINGAZ: Ladin SCHWERPUNKTE: • Systematische Einteilung bzw. Ordnung der Schlaginstrumente: Idiofone (Selbstklinger), Membranofone (Fellklinger) und perkussive Cordofone (Saitenklinger) • Entstehung, Verarbeitung, Entwicklung und Spieltechnik verschiedener Schlaginstrumente • Klanggeschichten • Musik und Natur: Rhythmus und Klänge sind Bestandteile des Alltags • Praktische Übungen mit afrikanischen Djembé-Trommeln: Musik, ein kreatives und gesundes Spiel für jedes Alter ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 49 brosciura cursc14/15.indd 49 01.03.14 11:19 Rové pro na maiù segurëza tl scrì por ladin Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines REFERËNT: Giovanni Mischì POST: San Martin de Tor, Scora Mesana DATA Y ORAR: Lönesc, 2 de merz 2015, lönesc, 9 de merz 2015 y lönesc, 16 de merz 2015 (15:00 – 17:00) CONTIGNÜ: Ara se trata de n curs de basa por düã i insegnanã che ô deventè plü sigüsc da scrì por ladin. I punã prinzipai che gnarà tratà tl curs é: • la segurëza tla grafia y tla gramatica • l’adoranza de material lessical nü • la dërta adoranza dles formes dla sintassa • la formaziun de parores nöies LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 50 brosciura cursc14/15.indd 50 01.03.14 11:19 La valutazione dello studente come strumento di sviluppo Seminario per 12 docenti delle scuole medie e superiori motivati a ottenere strumenti per una gestione più efficace dello studente RELATRICE: Margherita Bertoldi LUOGO: Ortisei, Istituto Tecnico Economico «Raetia» DATA E ORARIO: Venerdì, 6 marzo 2015 e sabato, 7 marzo 2015 (9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:30) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTENUTO: Opportunità: Una frase bellissima illumina da anni i processi di qualità: «Non si può migliorare ciò che non si può misurare!» Se esportiamo questo principio nel mondo della scuola possiamo porci l’obiettivo di utilizzare la valutazione dello studente come strumento di sviluppo e miglioramento. Si apre un nuovo modo di concepire la valuta zione che porta non solo a modificare lo strumento, ma a costruire un nuovo rapporto tra docente e discente. Obiettivi specifici: • Definire criteri specifici di valutazione e comunicarli allo studente in modo chiaro. • Legare la valutazione al piano di sviluppo. • Rafforzare le capacità comunicative relazionali ed empatiche. • Rafforzare la capacità di dare feedback allo studente. • Migliorare la consapevolezza dello studente sulla propria performance attraverso gli strumenti di autoanalisi e coaching. 51 brosciura cursc14/15.indd 51 01.03.14 11:19 Consëis y furbaries Laûr cun le computer y tecnologies nöies Curs por 20 insegnanã dla scora y scolina REFERËNT: Felix Ploner POST: Al Plan de Mareo, Scora Mesana, Salf dles Conferënzes DATA Y ORAR: Lönesc, 9 de merz 2015 (15:00 – 18:00) LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTIGNÜ: Le referënt va ite sön domandes spezifiches che reverda l’adoranza dl computer y de vigni sort de programs. Fina dan da n’edema dal scomënciamënt dl curs é i partezipanã/les partezipantes invià/inviades da menè ite domandes, problematiches y interesc che reverda le computer y l’informatica ala misciun de: [email protected]. Pro le curs jaràn ite sön les chestiuns d’interès di partezipanã, dân respostes pratiches y dinamiches sön les domandes menades ite, injuntan consëis y furbaries por alisiré le laûr cun le computer. COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 52 brosciura cursc14/15.indd 52 01.03.14 11:19 Laboratorio di grammatica italiana Laboratorio per 15 insegnanti della scuola media RELATORE: Carlo Bertorelle LUOGO: Ortisei, Scuola Media DATA E ORARIO: Lunedì, 16 marzo 2015, lunedì, 23 marzo 2015 e lunedì, 30 marzo 2015 (15:00 – 18:00) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTENUTO: • Rassegna dei più frequenti usi ed «errori» o interferenze nella pratica della morfologia e della sintassi italiane. • Le nove parti del discorso e la costruzione del periodo. • Modificazioni introdotte dall’uso e dai registri linguistici, rispetto alla norma grammaticale. • Utilità e valenza didattica del metodo contrastivo, nel confronto tra tre diverse pratiche linguistiche. Le problematiche più urgenti che si manifestano nell’apprendimento degli alunni verranno in un primo momento messe a fuoco con la testimo nianza degli stessi partecipanti al corso. Una parte del laboratorio sarà inoltre rivolta ad esercitazioni dirette con materiale relativo ai capitoli di grammatica trattati. COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 53 brosciura cursc14/15.indd 53 01.03.14 11:19 iPad & Co: tablets sciche mesun per la persunalisazion y l’individualisazion dl mparé Curs per 20 nsenianc de duta la scoles REFERËNT: Felix Ploner LUECH: Al Plan de Mareo, Scora Mesana, Salf dales Conferenzes DATA Y ORAR: Vëndres, 20 de merz 2015 (15:00 – 18:00) RUJENEDA: Ladin CUNTENUT: I tablets dà puscibelteies nueves sciche mesun per mparé a na maniera ndividuela, nce te scola. Cun apps didatics po l ritm dl mparé se adaté ala muta o al mut. L da deplù stredes per arjonjer obietifs didatics. L tablet dà nce deplù puscibelteies per prejentazions. Na sculea o n sculé po prejenté si referat sciche film, audio-liber, seria de fotografies o plata jurnalistica. L referënt prejentea puscibelteies, de coche n po ntegré tablets y apps te scola. URGANISAZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUORDINAZION: Mathias Stuflesser ISCRIZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 54 brosciura cursc14/15.indd 54 01.03.14 11:19 Leteratöra ladina 3 domesdis por 50 insegnanã dla scora y scolina REFERËNÃ: Rut Bernardi, Paul Videsott POST: Porsenù, Facolté de Sciënzes dla Formaziun DATA Y ORAR: vëndres, 20 de merz 2015 vëndres, 17 d’aurì 2015 y vëndres, 24 d’aurì 2015 (15:00 – 18:00) CONTIGNÜ: L’auturia y l’autur dl liber «Geschichte der ladinischen Literatur» presentëia la storia dla leteratöra ladina, trajan ejëmpli dal liber, che nes dà por le pröm iade na vijiun generala sön 230 scrituries y scriturs dles cinch valades ladines dles Dolomites dal scomenciamënt dla leteratöra ladina (17ejim secul) ãina a chëra contemporana. LINGAZ: Ladin ORGANISAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIUN: Mathias Stuflesser REGISTRAZIUN: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 55 brosciura cursc14/15.indd 55 01.03.14 11:19 L drap dla pascion de Sacun. Nsenië cumpetënzes visueles tl’ëura de religion Seminar per 20 nsenianc de duta la scoles y scolines RELADËURA: Verena Senoner LUECH: Urtijëi, Museum Gherdëina DATA Y ORAR: Vënderdi, 27 de merz 2015 (15:30 – 17:00) RUJENEDA: Ladin URGANISAZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CUNTENUT: Nia mé tla vita da uni di, ma nce te scola vëniel adurvà chedri y reprejentazions. Chedri ne vën nia mé adurvei per ilustrazions, ma i à nce la funzion de purté inant ideies. L fin de chësc curs ie chël de cunëscer miec l «drap dla pascion de Sacun» y miuré la cumpetënzes visueles. L drap dla pascion tl Museum Gherdëina ie n ejëmpl de n cheder ulache l ie dovia n prugram teologich. Per nrescì l cuntenut iel de utl cunëscer l pensier y la fede dla jënt ntëur l 1600 canche l drap ie unì depënt. L vën laurà nce cun i mesuns dla linguistica dla reprejentazion (Bildlinguistik). CUORDINAZION: Ispetorat de religion ISCRIZION: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza 56 brosciura cursc14/15.indd 56 01.03.14 11:19 Il potenziamento didattico Seminario di due giorni più uno, per 12 docenti delle scuole medie e superiori motivati a rafforzare le tecniche didattiche della scuola RELATRICE: Margherita Bertoldi LUOGO: La Villa in Badia, Scoles Altes Ladines DATA E ORARIO: Venerdì, 10 aprile 2015, sabato, 11 aprile 2015 e venerdì, 8 maggio 2015 (9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:30) LINGUA: Italiano ORGANIZZAZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza COORDINAZIONE: Mathias Stuflesser ISCRIZIONE: Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza CONTENUTO: Introduzione: cosa significa comunicare efficacemente. Discussione sulle moderne acquisizioni sull’apprendimento. Abilità di comunicazione: abilità tecniche e personali che rendono efficace la comunicazione di fronte ad un gruppo: contatto d’occhi, entu siasmo, humour, toni e volume di voce, gestione emotività, ecc. Profilo degli studenti: pre-requisiti per stimolare l’interesse, e sapere entrare in sintonia. Il percorso della lezione: come creare una struttura logica che faciliti la sintesi, la comprensione, e il massimo coinvolgimento degli studenti. Tecniche per dinamizzare la lezione e renderla interessante. La progettazione. Supporti visivi alla comunicazione. Gestione psicologica della classe: come creare un clima favorevole, stimolare la partecipazione attiva, tenere le redini, gestire le situazioni problematiche. Verifica del livello di apprendimento: come poter valutare il livello di apprendimento raggiunto durante la singola lezione. 57 brosciura cursc14/15.indd 57 01.03.14 11:19 SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI FURMAZION PER NSENIANTES/NSENIANC DE SUSTËNI NIA SPEZIALISEI FORTBILDUNG ZUR PROFESSIONALISIERUNG DER INTEGRATIONSLEHRPERSONEN FORMAZIONE PER INSEGNANTI DI SOSTEGNO NON SPECIALIZZATI COORDINAZIUN SÖL POST: colaboradësses dl Sorvisc de integraziun y consulënza scolastica Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben Meilensteine beim Schriftspracherwerb und Fördermöglichkeiten REFERENTIN: Sabine Lang, Hall in Tirol ORT: St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal DATUM UND UHRZEIT: Montag, 25. August 2014 (9:00 – 12.30 und 14:00 – 17:00) Das neue Abkommen für Integration auf Landesebene, interdisziplinäre Koopera tion, Abläufe, Aufgaben und Zuständigkeiten der Partner des Abkommens, Aufgaben der Schule/des Kindergartens, Formulare, Privacy. REFERENTINNEN: Carla Comploj, Sabine Hofer, Irene Costa ORT: St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia» DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 19. September 2014 (15:00 – 18:00) Sviluppo della percezione, motricità e movimento RELATORE: LUOGO: DATA E ORARIO: Fabio Tognon, Mantova Ortisei, ITE «Raetia» venerdì, 26 settembre 2014 (15:00 – 18:30) Phonologische Bewusstheit REFERENTIN: Sabine Hofer ORT: St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 10. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) 58 brosciura cursc14/15.indd 58 01.03.14 11:19 Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Rechnen Umgang mit Rechenschwäche und -störungen REFERENTIN: Sabine Hofer ORT: St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia» DATUM UND UHRZEIT: Montag, 20. Oktober 2014 (15:00 – 18:00) Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica personalizzata RELATRICE: LUOGO: DATA E ORARIO: Heidrun Demo, Bressanone Val Gardena inverno 2015 Zusammenarbeit Elternhaus-Schule REFERENTINNEN: Carla Comploj, Irene Costa ORT: Gadertal DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 06. März 2015 (15:00 – 18:00) La valutazione – durante l’anno e in sede di esame (legge 170/2010, CM 8/2013) RELATORE: LUOGO: DATA E ORARIO: da definire Val Gardena da definire 59 brosciura cursc14/15.indd 59 01.03.14 11:19 SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI MONTESSORI-LEHRGANG. IN KOOPERATION MIT DEM INSTITUT FÜR GANZHEITLICHES LERNEN MONTESSORI BIBERKOR Lehrgang für 38 Pädagoginnen und Pädagogen der Grundschulen und Kindergärten. Die Teilnahme an allen Modulen ist verpflichtend. KOORDINATION: Mathias Stuflesser Der Lehrgang hat eine Pflichtstundenzahl von 300 Unterrichtseinheiten mit jeweils 45 Minuten, in der die verschiedenen Materialien (unter Berücksichtigung neuester psychologischer und neurophysiologischer Gesichtspunkte und die Einbeziehung der Kosmischen Erziehung) vorgestellt werden – sowie die eigenständige Materialarbeit und 30 Unterrichtseinheiten Hospitationen an Montessorikindergärten oder -schulen enthalten sind. Die Teilnehmenden führen während des Lehrgangs ein Tagebuch zur Selbstreflexion. Die Seminarunterlagen werden ihnen komplett bei Beginn des Lehrgangs für alle Module ausgehändigt. Der Lehrgang schließt mit einem Abschlusskolloquium, bei dem die Teilnehmenden ein selbst gewähltes Thema – bezogen auf ganzheitliches Lernen im Sinne der Theorie und Praxis der Montessoripädagogik – der ganzen Gruppe vorstellen. ORTE: noch festzulegen. Überwiegend in St. Ulrich, Module im Sommer in Kolfuschg Theoretische Einführung Referentin: Birgit Griep Donnerstag, 28. August 2014 – Samstag, 30. August 2014 Donnerstag und Freitag (9:00 –18:00); Samstag (9:00 – 17:00) Übungen des täglichen Lebens und Sinnesschulung Referentin: Christiane Wagner Freitag, 7. November 2014 – Sonntag, 9. November 2014 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) Mathematik 1 Referentin: Birgit Griep Freitag, 16. Jänner 2015 – Sonntag, 18. Jänner 2015 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) 60 brosciura cursc14/15.indd 60 01.03.14 11:19 Mathematik 2 Referentin: Carolina Abel Freitag, 13. März 2015 – Sonntag, 15. März 2015 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) Mathematik 3 Referentin: Birgit Griep Freitag, 15. Mai 2015 – Sonntag, 17. Mai 2015 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) Kosmische Erziehung 1 – 3 Referent vom 28. Juli 2015 – 30. Juli 2015: Claus-Dieter Kaul Referentin vom 31. Juli 2015 – 2. August 2015: Andrea Schauseil Dienstag, 28. Juli 2015 – Sonntag, 2. August 2015, täglich (8:00 – 19:00) Sprache 1 Referentin: Christiane Wagner Freitag, 25. September 2015 – Sonntag, 27. September 2015 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) Sprache 2 Referent: Claus-Dieter Kaul Freitag, 20. November 2015 – Sonntag, 22. November 2015 Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00) Abschlusskolloquium Referentin: Birgit Griep Samstag, 30. Jänner 2016 (8:00 – 19:00) 61 brosciura cursc14/15.indd 61 01.03.14 11:19 SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI LEHRGANG MUSIKALISCHE BILDUNG VON ANFANG AN Fortsetzung des Kurses für eine geschlossene Gruppe von pädagogischen Fachkräften des Kindergartens MODUL D – Lingaz y musiga Referënt: Franz Comploi Jöbia, 6 de merz 2014 y vëndres, 7 de merz 2014 (9:00 – 12:30 y 14:00 – 17:00) Porsenù, Facolté de Sciënzes dla Furmaziun 06.03.2014 danmisdé: 2.34 sala de müsiga + domisdé 2.02 SR 07.03.2014 döt le dé: 2.34 sala de müsiga MODUL E – Musikalische Bildung von Anfang an Referentin: Margarita Frischauf Montag, 18. August 2014 Dienstag, 19. Agugust 2014 Mittwoch, 20. August 2014 (08:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00) MODUL F – Costruire strumenti musicali nella scuola dell’infanzia Relatore: Elita Maule Bolzano, Conservatorio Monteverdi, aula 48 Mercoledì, 3 settembre 2014 (tutta la giornata) 62 brosciura cursc14/15.indd 62 01.03.14 11:19 FURMAZION PER CULABURADËURES PEDAGOGICHES 2011 – 2014 Scolazion per na grupa de culaburadëures pedagogiches dla scolina (2011 – 2014). L’iscrizion ie bele stluta. Reladëura: IRMGARD JAEDICKE Modul IX – Übergänge Gestalten • Von der Familie in den Kindergarten • Vom Kindergarten in die Schule DATUM UND ORT: 18. und 19. August 2014 (Gadertal) DATUM UND ORT: 21. und 22. August 2014 (Gröden, St. Ulrich – Kindergarten «Scurcià») Modul X – Abschluss und Auswertung der Fortbildung • Präsentation der eigenen Schwerpunkte • Professionalität ist lernbar! • Entwicklung geschieht lebenslang • Zertifikatsverleihung DATUM: 10. – 14. November 2014 63 brosciura cursc14/15.indd 63 01.03.14 11:19 Calënder di cursc 2014 Forà DATATITUL POR CHE P. 25.02.14 Linguistica ladina SC/SE/SM/SA 8 DATATITUL POR CHE P. 06.03.14 Didatica integrada di lingac SC/SE/SM/SA 9 Merz Mà DATATITUL POR CHE P. 05.05.14 Biologie be-greifen leicht gemacht. Die Zelle zum Anfassen BD SE/SM 10 07.05.14 Biologie be-greifen leicht gemacht. Die Zelle zum Anfassen GD SE/SM 10 Messè DATATITUL POR CHE P. 04.07.14 Il benessere della schiena, per una postura funzionale ... SC/SE/SM/SA 12 07.07.14 Educazione cosmica: l’integrazione di scienze, natura e storia ... SC/SE 13 11.07.14 Technorama: Iade a Winterthur de dui dis a ti ãiarè al ... SE/SM 11 14.07.14 Selbstkompetenz und Selbstmanagement im Kindergarten- und ... SC/SE/SM/SA 14 16.07.14 Beziehungskompetenz: Kinder klar, konstruktiv und empathisch ... SC/SE/SM/SA 15 Agost DATATITUL POR CHE P. 19.08.14 Mobbing und Konflikt als besondere Herausforderungen ... SC/SE/SM/SA 16 22.08.14 Rechnen lernen mit links ... und mit rechts SE/SM 17 25.08.14 Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben ... SC/SE/SM/SA 18 28.08.14 Von den Rahmenrichtlinien zur kindergarteneigenen Konzeption SC 19 Setëmber DATATITUL POR CHE P. 05.09.14 Dé dla scora ladina 2014/15 SC/SE/SM/SA 20 12.09.14 Durch Musik zur Sprache SC/SE/SM/SA 21 12.09.14 Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica ... SE/SM 22 Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta brosciura cursc14/15.indd 64 01.03.14 11:19 12.09.14 Propostes y metodes por la pröma tlassa SE 24 15.09.14 Reise durch die Epochen SE/SM 25 19.09.14 Adorè le teater tl’ora de Religiun SE/SM/SA 26 29.09.14 PISA – Le scuole delle località ladine non devono temere il ... SC/SE/SM/SA 27 29.09.14 Cunã tla scora elementara: problem solving por la terza, cuarta ... SE 28 29.09.14 Aiüt, i müdi corù. L’importanza dl’educaziun sessuala 29 SC/SE/SM/SA Otober DATATITUL POR CHE P. okt. 14 SE/SM/SA 30 03.10.14 Meine Puppe – meine Geschichte: Marionettenbau ... GD SC/SE 31 03.10.14 Touch the sound! Störungen und ihre musikalische Lösung SC/SE/SM/SA 32 03.10.14 Mathematikunterricht entwickeln – Kompetenzorientiertes ... SM 33 06.10.14 Meine Kultur – deine Kultur – unsere Kultur(en)? SC/SE/SM/SA 36 Advanced English conversation workshop 06.10.14 Märchenhäuser. Wege zum Gestalten, Erzählen und Schreiben ... SE/SM 34 07.10.14 La figura della donna nelle religioni monoteiste SC/SE/SM/SA 40 08.10.14 Wo die Märchen wohnen. Anregungen zum Märchenerzählen ... SC/SE/SM/SA 37 08.10.14 L juech uriginel – Original Play (seminar) SC/SE/SM/SA 38 08.10.14 L juech uriginel – Original Play (referat da sëira) SC/SE/SM/SA 39 17.10.14 Meine Puppe – meine Geschichte: Marionettenbau ... BD SC/SE 31 18.10.14 Teamwork und Zusammenarbeit in Kindergarten und Schule SC/SE/SM/SA 41 24.10.14 Scrì ladin de Gherdëina SC/SE/SM/SA 42 Novëmber DATATITUL POR CHE P. 03.11.14 L’aventöra dl depënje SC/SE/SM/SA 43 17.11.14 Tod und Trauer in Kindergarten und Schule BD SC/SE/SM/SA 44 28.11.14 «Ein Tag ich sprechen und schreiben gut.» SE/SM 45 DATATITUL POR CHE P. 01.12.14 Insegnare e imparare l’italiano in contesti plurilingui SE/SM 46 Dezëmber Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta brosciura cursc14/15.indd 65 01.03.14 11:19 Calënder di cursc 2015 Forà DATATITUL POR CHE P. 06.02.15 Diversity for Kids: trasportare argomenti sensibili attraverso ... SE/SM 47 06.02.15 Le jüch dl teater te scora y scolina SC/SE/SM/SA 48 25.02.15 Stromënã cunta süa storia – Musikinstrumente erzählen ihre ... SC/SE/SM/SA 49 DATATITUL POR CHE P. 02.03.15 Tod und Trauer in Kindergarten und Schule GD SC/SE/SM/SA 44 02.03.15 Rové pro na maiù segurëza tl scrì por ladin SC/SE/SM/SA 50 06.03.15 La valutazione dello studente come strumento di sviluppo SM/SA 51 09.03.15 Consëis y furbaries – Laûr cun le computer y tecnologies nöies SC/SE/SM/SA 52 16.03.15 Laboratorio di grammatica italiana SM 53 20.03.15 iPad & Co: tablets sciche mesun per la persunalisazion ... SE/SM/SA 54 20.03.15 Leteratöra ladina SC/SE/SM/SA 55 27.03.15 L drap dla pascion de Sacun – Nsenië cumpetënzes visueles ... SC/SE/SM/SA 56 DATATITUL POR CHE P. 10.04.15 Il potenziamento didattico SM/SA 57 Merz Aurì pedagogich.it Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta brosciura cursc14/15.indd 66 01.03.14 11:19 UNIUN MAESTRI LADINS Inge Dejaco Str. Plan de Corones 37 39030 Al Plan de Mareo Program de mascima por l’ann 2014 Ativité culturala Vijita al Museo delle Scienze «Muse», Trënt Zauberflöte de Wolfgang Amadeus Mozart a Bregenz Jita naturalistica sö por munt Iadi a Balsan/Desproch al’opera o a teater Incuntada di maestri en ponsiun a Rina – 125 ani Cassa Raiffeisen Vijita ales dlijies de Jeunn cun Pepi Prader y dedô ãiastagnada aurì 2014 29.–30.07.2014 agost 2014 aisciöda/altonn 2014 01.10.2014 17.10.2014 Ativité recreativa Chidlada Adöm al’Intendënza Ladina le «Dé dla Scora Ladina» a La Ila Dé dl sport por insegnanã Batadù y ãiastagnada a Pidrô aurì–mà 2014 05.09.2014 15.09.2014 novëmber 2014 Les manifestaziuns singoles vëgn ãiamò comunicades plü avisa diretamënter dal’UML. Chëst’ann ne urganisea l’UML deguna jita al Cunsëi Provinziel a Bulsan. Chi che uel jì de si scumenciadiva, po tò pert al seminar per la scoles tudësces (5 de nuvëmber 2014, dut l di) o al seminar per la scoles talianes (3 o 4 de dezëmber 2014, dut l di). Per se scrì ite: Karl Wolf, Servisc zerimoniel y relazions publiches [email protected] Tel. 0471 946207 LIA MAESTRI DE GHERDËINA Streda Cir 19 39048 Sëlva La singula manifestezions unirà fates alsavëi diretamënter dala Lia. EJAM DE LADIN L’ejam de ladin aladô dl art. 12, comma 6 dl D.P.R. n. 89 di 10.02.1983 dl T.U. dles normes de atuaziun y dla L.P. 01/09 vëgn tignì, de regola, un n iade al ann tl mëis de merz. Informaziuns sura chësc ejam partësc fora le Departimënt Educazion y Cultura Ladina, tel. 0471/417001 y le secretêr dla comisciun d’ejam Hansjörg Kostner, tel. 0471/417014. brosciura cursc14/15.indd 67 01.03.14 11:19 DEPARTIMËNÃ DE FORMAZIUN Departimënt Educazion y Cultura Ladina Inovazion y Consulënza Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 30 fax: 0471/41 70 39 [email protected] pedagogich.it Deutsches Bildungs- und Kulturressort Innovation und Beratung Amba-Alagi-Straße 10 39100 Bozen Tel. 0471/41 75 10 Fax: 0471/41 75 19 [email protected] Fortbildungsakademie «Schloss Rechtenthal» Kurssekretariat für die deutsche Sprachgruppe Söll 12 39040 Tramin an der Weinstraße Tel. 0471/86 42 00 – 86 42 01 – 86 42 02 Fax: 0471/86 42 99 [email protected] Dipartimento Istruzione e Formazione italiana Area pedagogica Via del Ronco 2 39100 Bolzano tel. 0471/41 14 41 fax: 0471/41 14 69 [email protected] brosciura cursc14/15.indd 68 01.03.14 11:19 Intendënza – Schulamt – Intendenza Roland Verra Intendënt Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 00 [email protected] Secretariat dl Intendënt Wilma Donè Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 01 fax: 0471/41 70 09 [email protected] Repartiziun Intendënza y Cultura Ladina Alexander Prinoth Diretur de Repartiziun Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 10 [email protected] Secretariat de Repartiziun Ruth Stuffer Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 11 fax: 0471/41 70 29 [email protected] Sorvisc por l’evaluaziun dles scores ladines Rosmarie Mussner Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 37 [email protected] brosciura cursc14/15.indd 69 01.03.14 11:19 Inovazion y Consulënza pedagogich.it Roland Verra Diretur tel. 0471/41 70 00 [email protected] Eugen Troi Secretariat y biblioteca tel. 0471/41 70 30 [email protected] Walter Glira Contabltà y bilanz tel. 0471/41 70 35 [email protected] Anita Demetz Secretariat y publicazions tel. 0471/41 70 32 [email protected] Claudia Rubatscher Sorvisc por l’inovaziun didatica tel. 0471/41 70 36 [email protected] Mathias Stuflesser Servisc per la furmazion y l ajurnamënt dl personal pedagogich tel. 0471/41 70 31 [email protected] Felix Ploner Sorvisc consulënza informatica y tecnologies nöies tel. 0471/41 70 38 [email protected] Lönesc, jöbia y vëndres: Al Plan tel. 0474/50 60 11 Veronica Rubatscher Sorvisc por l’inovaziun didatica Direziun raionala de Badia tel. 0471/83 95 97 [email protected] Ines Demetz Stuflesser Secretariat y biblioteca n maternità Erna Flöss Sorvisc por la documentaziun y l’informaziun tel. 0471/41 70 34 [email protected] brosciura cursc14/15.indd 70 01.03.14 11:19 Inclujion y Sustëni Carla Comploj Ispetëura per la ntegrazion Streda Pintri 29 39100 Bulsan tel. 0471/41 70 12 fax: 0471/41 70 39 [email protected] Irene Costa Consulënza y integraziun Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 23 fax: 0471/41 70 39 [email protected] Sabine Hofer Consulënza y ntegrazion Scola mesana Sëlva Streda Mëisules 148 39048 Sëlva tel. 0471/77 33 46 [email protected] Lois Kastlunger Educaziun ala sanité Direziun raionala de Badia San Linert 11 39036 Badia tel. 0471/83 95 97 fax: 0471/83 99 72 [email protected] brosciura cursc14/15.indd 71 Eveline Vinatzer Proiec per la scolina y la scola Scola mesana Sëlva Streda Mëisules 148 39048 Sëlva tel. 0471/79 20 82 fax: 0471/79 05 28 [email protected] 01.03.14 11:19 Ispetoraã – Inspektorate – Ispettorati Ispetorat por les scores Rosmarie Crazzolara Strada Ninz 13 39036 La Ila tel. 0471/84 77 58 fax: 0471/84 77 58 [email protected] Ispetorat por les scolines Edith Ploner Strada Pintri 29 39100 Balsan tel. 0471/41 70 05 fax: 0471/41 70 09 [email protected] Ispetorat de religiun Iaco Frontull Direziun raionala de Al Plan Strada Plan de Corones 26 39030 Al Plan de Mareo tel. 0474/50 60 11 fax: 0474/50 60 11 [email protected] Ispetorat per la ntegrazion Carla Comploj Streda Pintri 29 39100 Bulsan tel. 0471/41 70 12 fax: 0471/41 70 39 [email protected] brosciura cursc14/15.indd 72 01.03.14 11:19 Direziuns – Direktionen – Direzioni Scores altes La Ila/Badia Strada Ninz 13 39030 La Ila tel. 0471/84 72 52 fax: 0471/84 75 14 [email protected] www.ll-itc-laila.it/ Istitut tecnich economich «Raetia» Streda Rezia 295 39046 Urtijëi tel. 0471/79 62 96 fax: 0471/79 83 47 [email protected] www.iteraetia.it/ Lizeum d’ert «Cademia» cun Scola prufescionela per l artejanat artistich Streda Rezia 293 39046 Urtijëi tel. 0471/79 62 40 fax: 0471/79 62 40 [email protected] www.ks-groeden.schule.suedtirol.it Direzion dla scolines Streda Roma 4 39046 Urtijëi tel. 0471/79 71 17 fax: 0471/78 91 05 [email protected] Direziun raionala Al Plan Strada Plan de Corones 26 39030 Al Plan tel. 0474/50 10 75 fax: 0474/50 18 23 [email protected] www.snets.it/ssp-stvigil Direziun raionala Badia Strada San Linert 11 39036 Badia tel. 0471/83 96 77 fax: 0471/83 95 19 [email protected] Direzion raiunela Sëlva Streda Mëisules 148 39048 Sëlva tel. 0471/79 40 33 fax: 0471/79 46 11 [email protected] Direzion raiunela Urtijëi Streda Scurcià 10 39046 Urtijëi tel. 0471/79 61 20 fax: 0471/79 62 05 [email protected] Sënta Val Badia Picolin 13 39030 San Martin de Tor tel. 0474/52 41 17 fax: 0474/52 39 70 brosciura cursc14/15.indd 73 01.03.14 11:19 _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ brosciura cursc14/15.indd 74 01.03.14 11:19 Iscrizion – Einschreibung – Iscrizione Titul/Titel/titolo: ____________________________________________________________________ Luech/Ort/Luogo: _______________________________ Tëmp/Zeit/Periodo: ___________________ Inuem/Name/Nome: _________________________________________________________________ Adres/Adresse/Indirizzo: ______________________________________________________________ Email________________________________________ Tel. _______________________________ Scola/Schule/Scuola: ________________________________________________________________ Materia nsenieda/Unterrichtsfach/Materia: ladin talian todësch inglesc musiga ert movimënt storia geografia religiun matematica/sciënza tecnologia/informatica autra _______________ ciuna Scolina/Kindergarten/Scuola d’infanzia: ___________________________________________________ Maestra scolina/Kindergärtnerin/Insegnante scuola d’infanzia Culaburadëura ped./Päd. Mitarbeiterin/Collaboratrice ped. Firma dl/a partezipant/a Firma dl/a Diretëur/a Unterschrift des/r Teilnehmers/in –––––––– Unterschrift des/r Direktors/in –––––––––––––– Firma del/la partecipante Firma del/la Direttore/rice brosciura cursc14/15.indd 75 Ie son a cunuscënza de mi dërc y mi duvieres n cont de dé inant mi dac personei y dei mi cunsëns, che i possa unì laurei ora electronicamënter y che i possa unì dac inant ai partezipanc/ala partezipantes dla manifestazions de furmazion. Firma dl/a Diretëur/a: Unterschrift des/r Direktors/in: _________________________________ Firma del/la Direttore/rice: Luech/Data - Ort/Datum - Luogo/Data: ___________________________ Firma dl/a partezipant/a Unterschrift des/r Teilnehmers/in _______________________________ Firma del/la partecipante _______________________________________________________ Gauja dla renunzia/Begründung für die Abmeldung/causa della revoca: Inuem/Name/Nome: ________________________________________ Luech/Ort/Luogo: ___________________________________________ _______________________________________________________ Titul/Titel/Titolo: ___________________________________________ Renunzia – Abmeldung – Disdetta Ie son a cunescënza de mi dërc y mi duvieres n cont de dé inant mi dac personei y dé mi cunsëns, che i po unì laurei ora electronicamënter y che i po unì dac inant ai/ala pertezipanc/tes dla manifestazions de furmazion. 01.03.14 11:19 _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ brosciura cursc14/15.indd 76 01.03.14 11:19 cover14/15.indd 3 01.03.14 11:03 AUTONOME PROVINZ BOZEN SÜDTIROL PROVINCIA AUTONOMA DI BOLZANO ALTO ADIGE PROVINZIA AUTONOMA DE BULSAN SÜDTIROL pedagogich.it cover14/15.indd 4 01.03.14 11:03
© Copyright 2025 ExpyDoc