Aggiornamento 2014/2015 - Istituto pedagogico Ladino

2014
2014
2015
2015
Aj
cover14/15.indd 1
CURSC DE FORMAZIUN
por les scores y scolines ladines
FORTBILDUNGSKURSE
für die ladinischen Schulen und Kindergärten
CORSI DI FORMAZIONE
per le scuole e scuole d’infanzia ladine
01.03.14 11:03
Comisciun por la formaziun y l’ajornamënt tla scora ladina:
Elisabeth Baur
Claudia Canins
Carla Comploj
Cristina Comploi Rubatscher
Irene Costa
Rosmarie Crazzolara
Iaco Frontull
Maria Kostner
Flavia Lardschneider
Otto Moling
Edith Ploner
Monika Schenk
Anton Senoner
Bruno Senoner
Mathias Stuflesser
Roland Verra
Albert Videsott
Paul Videsott
Dè fora dal Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 30
fax 0471/41 70 39
[email protected]
www.pedagogich.it
Grafica: Sara Frenner
Layout: Anita Demetz
Stampa: Stamparia dla Provinzia Autonoma de Balsan
cover14/15.indd 2
01.03.14 11:03
Departimënt Educazion y Cultura Ladina – Inovazion y Consulënza
y d’atres istituziuns
CURSC DE FORMAZIUN
por les scores y scolines ladines
FORTBILDUNGSKURSE
für die ladinischen Schulen und Kindergärten
CORSI DI FORMAZIONE
per le scuole e scuole dell’infanzia ladine
2014/15
Aurì/April/Aprile 2014
brosciura cursc14/15.indd 1
01.03.14 11:19
CALËNDER 2014
Messè
Agost
Setëmber
Otober
Novëmber
Dezëmber
1
me
1
vë
1
lö
1
me
1
Gnissant
1
lö
2
me
2
sa
2
me
2
jö
2
do
2
me
3
jö
3
do
3
me
3
vë
3
lö
3
me
4
vë
4
lö
4
jö
4
sa
4
me
4
jö
5
do
5
me
5
vë
5
sa
5
me
5
Dé dla
scora ladina
6
do
6
me
6
sa
6
lö
6
jö
6
sa
7
lö
7
jö
7
do
7
me
7
vë
7
do
8
me
8
sa
8
Imacolada
do
9
me
8
me
8
vë
8
Scomenciamënt
dla scora
9
me
9
sa
9
me
9
jö
9
10
jö
10
do
10
me
10
vë
10
lö
10
me
sa
11
Festa de
S. Martin
11
jö
11
vë
11
lö
11
jö
11
12
sa
12
me
12
vë
12
do
12
me
12
vë
13
jö
13
sa
me
13
sa
13
Marcià de
Segra Sacun
14
jö
14
do
14
me
14
vë
14
do
15
lö
15
me
15
sa
15
lö
13
do
13
14
lö
15
me
15
Santa Maria
dai ciüfs
16
me
16
sa
16
me
16
jö
16
do
16
me
17
jö
17
do
17
me
17
vë
17
lö
17
me
18
vë
18
lö
18
jö
18
sa
18
me
18
jö
19
sa
19
me
19
vë
19
do
19
me
19
vë
20
do
20
me
20
sa
20
lö
20
jö
20
sa
21
lö
21
jö
21
do
21
me
21
vë
21
do
22
me
22
vë
22
lö
22
me
22
sa
22
lö
23
me
23
sa
23
me
23
jö
23
do
23
me
24
jö
24
do
24
me
24
vë
24
lö
24
me
25
vë
25
lö
25
jö
25
sa
25
me
25
Nadè
26
sa
26
me
26
vë
26
do
26
me
26
S. Stefo
27
do
27
me
27
sa
27
lö
27
jö
27
sa
28
lö
28
jö
28
do
28
me
28
vë
28
do
29
me
29
vë
29
lö
29
me
29
sa
29
lö
30
me
30
sa
30
me
30
jö
30
do
30
me
31
jö
31
do
31
vë
31
me
brosciura cursc14/15.indd 2
01.03.14 11:19
CALËNDER 2015
Jenà
Forà
Merz
Aurì
Mà
Jügn
1
Nanü
1
do
1
do
1
me
1
Festa dl laûr
1
lö
2
vë
2
lö
2
lö
2
jö
2
sa
2
Fondaziun dla
Republica
3
sa
3
me
3
me
3
vë
3
do
3
me
4
do
4
me
4
me
4
sa
4
lö
4
jö
5
lö
5
jö
5
jö
5
Pasca
5
me
5
vë
6
me
6
sa
6
Santaguania
6
vë
6
vë
6
Lönesc de
Pasca
7
me
7
sa
7
sa
7
me
7
jö
7
do
8
jö
8
do
8
do
8
me
8
vë
8
lö
9
vë
9
lö
9
lö
9
jö
9
sa
9
me
10
sa
10
me
10
me
10
vë
10
do
10
me
11
do
11
me
11
me
11
sa
11
lö
11
jö
12
lö
12
Jöbia grassa
12
jö
12
do
12
me
12
vë
13
me
13
vë
13
vë
13
lö
13
me
13
sa
14
me
14
sa
14
sa
14
me
14
jö
14
do
15
jö
15
do
15
do
15
me
15
vë
15
lö
16
vë
16
lö
16
lö
16
jö
16
sa
16
Fin dl ann
de scora
17
sa
17
me
17
me
17
vë
17
do
17
me
18
do
18
Capiun
18
me
18
sa
18
lö
18
jö
19
lö
19
jö
19
jö
19
do
19
me
19
vë
20
me
20
vë
20
vë
20
lö
20
me
20
sa
21
me
21
sa
21
sa
21
me
21
jö
21
do
22
jö
22
do
22
do
22
me
22
vë
22
lö
23
vë
23
lö
23
lö
23
jö
23
sa
23
me
24
sa
24
me
24
me
24
vë
24
Pasca de Mà
24
me
25
Lönesc de
Pasca de Mà
25
jö
25
do
25
me
25
me
25
26
lö
26
jö
26
jö
26
do
26
me
26
vë
27
me
27
vë
27
vë
27
lö
27
me
27
sa
28
me
28
sa
28
sa
28
me
28
jö
28
do
29
jö
29
do
29
me
29
vë
29
lö
30
vë
30
lö
30
jö
30
sa
30
me
31
sa
31
me
31
do
brosciura cursc14/15.indd 3
Festa nazionala
01.03.14 11:19
OSSERVAZIUNS GENERALES – MODALITÊS D’ISCRIZIUN
Les iscriziuns y les desdites vëgn fates diretamënter dal secretariat de scora tres la
cherta de iscriziun o de desdita che é da ciafè ala fin de chësta brosciüra, sön le sit
pedagogich.it o diretamënter te secretariat. Vigni insegnant/a po odëi i cursc atifs ia
por l’ann y les iscriziuns sön le sit pedagogich.it.
Les comunicaziuns de conferma o de desdita de n curs ciafa vigni insegnant/a por
e-mail. Al é insciö de ütl che vigni insegnant/a dais jö te secretariat de scora süa
misciun e-mail ãiaràn da consultè regolarmënter la posta eletronica por ne suraodëi nia les comunicaziuns.
Ai cursc da d’isté él da se scrì ite ãina al plü tert ai
31 de mà 2014
cun na cherta d’iscriziun chilò injuntada por vigni curs.
Les chertes mëss gnì implides fora deplëgn y cun e-mail y gnì sotescrites dal diretur o dala
direturia dla scora o scolina.
Por i cursc da d’isté 2014 y dan le scomenciamënt dl ann de scora gnaràl comuniché ai partezipanã y ales partezipantes ãina ala fin de jügn, sce n curs ne podess nia gnì tignì por manãianza
dl numer minimo de partezipanã y dles partezipantes. Sc’al é partezipanã assà, gnaràl menè
fora presciapüch 2 edemes dan le curs, la lista dles porsones che tol pert y eventualmënter
d’atres informaziuns laprò.
An prëia da tó söl scerio l’iscriziun a n curs y da desdì en caje de gaujes motivades adora
assà pro le secretariat de scora, tres la cherta de renunzia, cun la firma dl diretur o dla
direturia. I periun da ne gnì nia a n curs zënza iscriziun. Te chësc caje ne pol nia gnì relascè n
atestat.
Por ciafè l’atestat de partezipaziun a n curs vëgnel scrit dant almanco le 80% dles
ores preodüdes (do les diretives dl’UE), scenò vëgnel ma zertifiché les ores de
presënza.
Ai cursc da setëmber inant pon s’anunzié inãe bele da d’aisciöda o al plü tert n mëis
dan le scomënciamënt dl curs.
Al gnarà ãiamò injuntè cursc tratan l’ann de scora. I cursc é inãe daverã ales insegnantes y
ai insegnanã dles scores profescionales ladines y ai maestri y ales maestres dles scores de
musiga dla Val Badia y de Gherdëna.
4
brosciura cursc14/15.indd 4
01.03.14 11:19
ALLGEMEINE ANMERKUNGEN – KURSANMELDUNG
Die Kursanmeldungen bzw. Abmeldungen werden direkt von den Schulsekretariaten
mittels der Anmeldekarte getätigt, die auf den letzten Seiten dieser Broschüre, online
unter pedagogich.it oder in den jeweiligen Sekretariaten vorzufinden ist.
Die Lehrpersonen können jederzeit die laufenden Kurse und die Einschreibungen auf
der Internetseite pedagogich.it kontrollieren.
Die Anmelde- bzw. Absagebestätigungen werden jeder Lehrperson gemailt. Jede Lehrperson sollte demnach eine E-mail Adresse im Sekretariat hinterlegen und regelmäßig die E-mails abrufen, um eventuelle Mitteilungen nicht zu über­sehen.
Die Anmeldungen für alle im Sommer stattfindenden Kurse müssen innerhalb
31. Mai 2014
mittels einer beigelegten Anmeldekarte eingereicht werden.
Die Anmeldekarten können nur dann berücksichtigt werden, wenn sie vollständig ausgefüllt
und mit der Unterschrift des Direktors oder der Direktorin versehen sind.
Sollte ein Kurs wegen Nichterreichen der vorgeschriebenen Mindestzahl nicht abgehalten
werden können, werden die Interessierten innerhalb Juni davon in Kenntnis gesetzt (Sommerkurse und Kurse vor Schulbeginn 2014/15). Bei regulärer Kursabwicklung erhalten die Eingeschriebenen ungefähr 2 Wochen vor Kursbeginn die Bestätigung und eventuell zusätzliche
Informationen. Die Kursanmeldung ist verbindlich. Sollte jemand aus triftigen Gründen absagen müssen, muss eine rechtzeitige Abmeldung im Schulsekretariat mittels Abmeldekarte
mit Unterschrift des Direktors oder der Direktorin erfolgen. Wir bitten, bei einem Kurs
nie ohne Anmeldung zu erscheinen. In diesem Fall kann keine Besuchsbestätigung ausgestellt
werden.
Um die Besuchsbescheinigung eines Kurses zu erhalten, müssen die Teilnehmer/
innen mindestens 80% der vorgesehenen Kursstunden besuchen (EU-Richtlinie),
ansonsten werden die besuchten Stunden bestätigt.
Für die Kurse ab September kann die Anmeldung bereits im Frühjahr erfolgen oder spätestens einen Monat vor Kursbeginn.
Es werden noch einzelne Kurse während des Schuljahres hinzukommen. Auch Lehrpersonen
der Berufsschulen und Musikschulen dürfen die Fortbildungsveranstaltungen besuchen.
5
brosciura cursc14/15.indd 5
01.03.14 11:19
OSSERVAZIONI GENERALI – MODALITÀ D’ISCRIZIONE
Le iscrizioni ai corsi, così come eventuali disdette degli stessi, verranno effettuate direttamente dalle segreterie delle scuole tramite il
tagliando d’iscrizione o di disdetta reperibile in fondo al libretto, sul sito pedagogich.
it oppure nelle segreterie stesse. Ogni insegnante può visionare i corsi attivi durante
l’anno e le iscrizioni sul sito pedagogich.it. Le comunicazioni di conferma e di disdetta di un corso verranno inviate via email. Pertanto è auspicabile che ogni insegnante
comunichi alla propria segreteria l’indirizzo email che consulterà regolarmente.
L’iscrizione ai corsi che avranno luogo durante l’estate devono pervenire entro e
non oltre il
31 maggio 2014
tramite un’apposita scheda d’iscrizione qui allegata per ciascun corso.
Le schede d’iscrizione ai corsi devono essere compilate interamente e risultare firmate dal
dirigente scolastico.
Qualora le iscrizioni pervenute non bastassero per poter realizzare un corso (corsi estate –
settembre 2014), ne sarà data comunicazione ai partecipanti entro il mese di giugno. Nel caso
di un numero di iscrizioni sufficienti, verranno spediti ai partecipanti ca. 2 settimane prima
dell’inizio del corso l’elenco dei partecipanti ed eventuali ulteriori informazioni.
L’iscrizione ad un corso è vincolante. In caso di seri impedimenti si richiede la disdetta immediata presso la segreteria scolastica, tramite l’apposito foglio di disdetta con firma del
direttore/della direttrice. Si prega di non accedere ad un corso senza iscrizione. In tal caso
non potrà essere rilasciato l’attestato di frequenza.
Per ottenere l’attestato di frequenza ad un corso è indispensabile la presenza di
almeno l’ 80% delle ore previste (direttive dell’UE), altrimenti verranno certificate
le ore frequentate.
L’iscrizione ai corsi che si terranno dopo l’inizio dell’anno scolastico può essere effettuata sin da ora o al più tardi entro un mese prima dell’inizio del corso indicato.
Ai presenti verranno aggiunti altri corsi di formazione durante l’anno scolastico.
I corsi sono aperti anche agli insegnanti della scuola professionale ladina e delle scuole di
musica delle valli Badia e Gardena.
6
brosciura cursc14/15.indd 6
01.03.14 11:19
PORSONES DE REFERIMËNT – BEZUGSPERSONEN
PERSONE DI RIFERIMENTO
Ofize formaziun y ajornamënt di insegnanã
Mathias Stuflesser 0471/41 70 31
[email protected]
Secretariat di cursc – Kurssekretariat – Segreteria dei corsi
Eugen Troi
0471/41 70 30
[email protected]
SOFTWARE POR L’ORGANISAZIUN DLA FORMAZIUN
Le program pormët na vijiun di cursc cun dötes les informaziuns tres ajornades.
An po odëi düã i iscriã y i preiscriã al curs, aladô dla cronologia dl’iscriziun fata dal secretariat
de osta scora o scolina. I secretariaã po inãe anulé osta iscriziun tres la cherta de renunzia che
mëss gnì firmada dala direziun.
Döta la comunicaziun che reverda la formaziun (confermes, desdites, atestaã y i.i.) va tres le
program Excursus y ves arjunj diretamënter tres n comunicat e-mail.
Le program mostra inãe canche n curs é anulè o sce les iscriziuns é stlütes.
Al é na manira comota y inovativa por verifiché a ãi cursc che an s’à scrit ite, sce an à ciafè na
lerch o te ãi posiziun di preiscriã che an é rovà; döt chësc bele denant co ciafè la comunica­ziun
personala via e-mail.
Vigni insegnant à na scheda personala te Excursus cun sü daã, olache al vëgn registré döta la
formaziun che vëgn fata tres le sorvisc «Inovazion y Consulënza» ann por ann, chësc pormët
da avëi na buna vijiun di cursc che vigni insegnant à fat.
7
brosciura cursc14/15.indd 7
01.03.14 11:19
Linguistica ladina
REFERËNÃ:
Paul Videsott, Roland Verra,
Ruth Videsott
POST: Porsenù, Facolté de
Sciënzes dla Formaziun, Sala da
Seminar 1.22
DATA Y ORAR:
25.02.2014 (14:00 – 16:00)
03.03.2014 (09:00 – 13:00)
25.03.2014 (14:00 – 16:00)
31.03.2014 (11:00 – 13:00)
01.04.2014 (14:00 – 16:00)
07.04.2014 (11:00 – 13:00)
08.04.2014 (14:00 – 16:00)
14.04.2014 (11:00 – 13:00)
15.04.2014 (14:00 – 16:00)
28.04.2014 (14:00 – 16:00)
29.04.2014 (14:00 – 16:00)
06.05.2014 (14:00 – 16:00)
12.05.2014 (11:00 – 13:00)
19.05.2014 (11:00 – 13:00)
26.05.2014 (09:00 – 13:00)
03.06.2014 (09:00 – 11:00)
10.06.2014 (14:00 – 16:00)
11.06.2014 (16:00 – 18:00)
Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines
SCHWERPUNKTE:
• wichtigste Charakteristiken des Ladinischen
(das Ladinische als Abstandsprache)
• kontrastiver Vergleich der einzelnen ladinischen Idiome unter Einbeziehung des
Bündnerromanischen und des Friaulischen
(das Ladinische als polizentrische Sprache)
• kontrastiver Vergleich markanter Erscheinungen mit dem Deutschen und Italienischen
(das Ladinische im Sprachkontakt)
• Probleme der ladinischen Norm (das Ladinische als rezente Ausbausprache)
• interne und externe Sprachgeschichte des
Ladinischen
I partizipanã se scrij ite tres eXcursus tl secretariat de scora o de scolina, y spo sciöche studënã
ghesã al’université, zënza messëi paié la cuta
d’iscriziun. L’Intendënza Ladina reconësc les ores
de formaziun.
An po tó pert inãe ma a na pert dles leziuns.
LINGAZ: Ladin
ORGANISAZIUN:
Université Lëdia da Balsan
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
8
brosciura cursc14/15.indd 8
01.03.14 11:19
Didatica integrada di lingac
Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines
REFERËNT:
Rico Cathomas
POST:
Porsenù, Facolté de Sciënzes dla
Formaziun, Sala da Seminar 1.22
DATA Y ORAR:
9 prelezions:
Vëndres, 6 de merz 2014
– mei 2014
LINGAZ:
Ladin/Deutsch
ORGANISAZIUN:
Université Lëdia da Balsan
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
CONTIGNÜ:
I partizipanã se scrij ite tres eXcursus tl secretariat de scora o de scolina, y spo sciöche studënã
ghesã al’université, zënza messëi paié la cuta
d’iscriziun. L’Intendënza Ladina reconësc les ores
de formaziun.
An po tó pert inãe ma a na pert dles leziuns.
Dates dla prelezions:
06.03.2014 (16:00 – 18:00)
13.03.2014 (11:00 – 13:00)
19.03.2014 (14:00 – 16:00)
27.03.2014 (09:00 – 13:00)
03.04.2014 (14:00 – 16:00)
09.04.2014 (16:00 – 18:00)
16.04.2014 (16:00 – 18:00)
23.04.2014 (16:00 – 18:00)
07.05.2014 (16:00 – 18:00)
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
9
brosciura cursc14/15.indd 9
01.03.14 11:19
INIZIATIVES por l’insegnamënt dles SCIËNZES
An po tó pert a öna na manifestaziun o inãe a deplü/dötes.
Biologie be-greifen leicht gemacht
Die Zelle zum Anfassen
Nachmittagsveranstaltung für 30 Lehrpersonen der
Grund- und Mittelschule
REFERENTIN:
Thea Unteregger
ORT:
Gadertal:
St. Martin in Thurn,
Feuerwehrsaal
Gröden:
St. Ulrich, Kunstlyzeum «Cademia»
DATUM UND UHRZEIT:
Gadertal:
Montag, 5. Mai 2014
(15:00 – 19:00)
Gröden:
Mittwoch, 7. Mai 2014
(15:00 – 19:00)
SCHWERPUNKTE:
Die Referentin stellt in dieser Fortbildung
ein didaktisches Material zur tierischen und
pflanzlichen Zelle vor. Diese Zellmodelle machen
es den SchülerInnen leicht, die Zellorganellen
kennen zu lernen und zu begreifen. Sie bietet
neue Möglichkeiten, didaktisches Material im
Unterricht zu verwenden und orientiert sich dabei
an der Montessoripädagogik und der Museums­
pädagogik. So wird konkret und handfest, was
eben noch biologische Theorie war.
Bei dieser Gelegenheit bekommt jede Direktion
ein gefilztes Modell einer Pflanzenzelle und ein
gefilztes Modell einer Tierzelle, mit Begleitmaterial, überreicht.
SPRACHE: Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Claudia Rubatscher,
Olimpia Rasom
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
10
brosciura cursc14/15.indd 10
01.03.14 11:19
Technorama
Iade a Winterthur de dui dis a ti ãiarè al swiss science center Technorama,
che pîta lerchs y ativitês por la comunicaziun y la didatica dles sciënzes tres stromënã
sciöche an dij «exhibit hands-on»: aparaã mecanics, eletronics, multimediai de vigni sort,
che inscenëia fenomenns naturai sön chi che le vijitadù mëss «mëte les mans« por ciafè
fora te na maniera autonoma le significat.
Al sarà na ocajiun por imparè a conësce miù la didatica dl imparè interatif y ciafè
impulsc nüs y idees concretes por l’insegnamënt te tlassa, cun l’aiüt de Florence Bernhard, che mëna le proiet «Kinder forschen» pro l’Institut Unterstrass tla Pädagogische
Hochschule Zürich.
DATA: 11 y 12 de messè 2014
Informaziuns plü avisa gnarà ãiamò menades fora.
Sciöche n scienzé/na scienziada
Curs de plü dis cun esperã dl MUSE a Trënt sön l’inquiry-based-science education
(IBSE): insegnamënt/aprëndimënt dles sciënzes tres strategies de archirida scientifica.
DATA: fin d’agost 2014
Le proiet jarà inant inãe tl ann de scora 2014/2015 cun la colaboraziun de espertes y
esperã de chëstes istituziuns:
Museo Nazionale della scienza e della tecnologia Leonardo da Vinci, Milano
Stiftung Haus der kleinen Forscher, Berlin
Museum dles Sciënzes Naturales, Balsan
Informaziuns plü avisa gnarà ãiamò menades fora.
11
brosciura cursc14/15.indd 11
01.03.14 11:19
Il benessere della schiena, per una postura funzionale e consapevole a
scuola
Giornata per 14 insegnanti di scuole di ogni ordine e
grado
RELATRICE:
Luna Pauselli
LUOGO:
Ortisei, Liceo Artistico «Cademia»
DATA E ORARIO:
Venerdi, 4 luglio 2014
(9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:00)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTENUTO:
«Solo ciò che si può fare con facilità e piacere
può diventare un’abitudine ed essere di costante
utilità.»
Moshe Feldenkrais
La schiena accompagna l’insegnante in ogni
momento della giornata: come da una parte
risponde agli stress e alle tensioni, dall’altra il
suo benessere influenza positivamente il lavoro
quotidiano con bambini e ragazzi.
Nel seminario ricercheremo una maggiore
consapevolezza del movimento, da seduti e in
piedi, per una postura funzionale e dinamica a
scuola.
Il lavoro – prevalentemente pratico – si muoverà
a partire dal metodo Feldenkrais e sarà supportato da alcuni momenti teorici con accenni di
anatomia.
Si consiglia di portare un abbigliamento comodo
e caldo e un materassino.
12
brosciura cursc14/15.indd 12
01.03.14 11:19
Educazione cosmica:
l’integrazione di scienze, natura e storia dell’umanità a scuola
Seminario per 30 insegnanti della scuola dell’infanzia e
elementare
RELATRICE:
Cristina Constantini
LUOGO:
Colfosco, Ãiasa dles Uniuns
DATA E ORARIO:
Lunedì, 7 luglio 2014 e
martedì, 8 luglio 2014
(8:30 – 12:30 e 14:00 – 17:00)
CONTENUTO:
Maria Montessori offre una visione integrata di
storia dell’umanità, natura e scienze.
La cosiddetta educazione cosmica è finalizzata a
far conoscere ai bambini il mondo che li circonda:
la natura con i suoi ritmi stagionali, le piante e gli
animali, l’avvicendarsi del giorno e della notte,
i pianeti, le persone e le loro usanze, gli altri
continenti e popoli.
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
13
brosciura cursc14/15.indd 13
01.03.14 11:19
Selbstkompetenz und Selbstmanagement im Kindergarten- und Schulalltag
Seminar für 16 Lehrpersonen der Schulen und
Kindergärten
REFERENTIN:
Maria Karl-Bourdillon
ORT:
Kolfuschg, Ãiasa dles Uniuns
DATUM UND UHRZEIT:
Montag, 14. Juli 2014 und
Dienstag, 15. Juli 2014
(9:00 – 12:30 und 14:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Wie können wir im Alltag die Ruhe bewahren?
Was brauchen wir, um gut mit anderen zusammenzuarbeiten? Was brauchen wir, um bei allen
Aufgaben, die wir haben, einfühlsam mit den uns
anvertrauten Kindern umzugehen?
In diesem Seminar widmen wir uns zwei Tage
unserem wichtigsten Arbeitswerkzeug in Schule
und Kindergarten: uns selbst.
Inhalte:
• Die innere Uhr – Morgenmensch oder Nachtmensch
• Stressrisiken im pädagogischen Alltag und im
Privatleben
• Entspannung beginnt im Kopf: «zeitfreie»
Zonen erkennen und bewusst erleben
• Leben und Arbeiten unter Berücksichtigung
persönlicher Werte, Bedürfnisse und Ziele
• Nutzung der eigenen Vergangenheit als
Ressource für die Gegenwart und Zukunft
• Stress als Herausforderung für Veränderung
14
brosciura cursc14/15.indd 14
01.03.14 11:19
Beziehungskompetenz:
Kinder klar, konstruktiv und empathisch in Lernprozessen begleiten
Seminar für 12 Pädagoginnen und Pädagogen der
Schulen und Kindergärten
REFERENT:
Robin Menges
ORT:
Kolfuschg, Ãiasa dles Uniuns
DATUM UND UHRZEIT:
Mittwoch, 16. Juli 2014 und
Donnerstag, 17. Juli 2014
(8:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Beziehung ist der einflussreichste Faktor
zwischen Lehrern und Schülern: es lässt nicht nur
das Lernen gelingen, sondern auch das Lehren.
Beziehungskompetenz ist die Fähigkeit einer
Pädagogin bzw. eines Pädagogen, seine Schülerinnen und Schüler so wahrzunehmen und
anzuerkennen wie sie sind (zu sehen was wirklich
los ist), das eigene Verhalten darauf abzustimmen
und gleichzeitig die Führung und die Klarheit in
der Situation zu bewahren.
Das klingt sehr kompliziert und vielleicht theoretisch, aber diese Fertigkeit kann man lernen und
sie baut auf ganz viel auf, was wir schon können
und kennen.
Wir werden im Workshop gemeinsam die Grundlagen der Beziehungskompetenz im schulischen
Alltag erarbeiten, entdecken wo die jeweils
eigenen Ressourcen liegen und darauf aufbauend
konkrete Umsetzungsmöglichkeiten und Werkzeuge für den Schul- und Kindergartenalltag
entwickeln.
15
brosciura cursc14/15.indd 15
01.03.14 11:19
Mobbing und Konflikt als besondere Herausforderungen für Lehrpersonen,
Schülerinnen und Schüler
Seminar für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERENT:
Karl Auer
ORT:
St. Christina in Gröden,
Gemeindesaal
DATUM UND UHRZEIT:
Dienstag, 19. August 2014 und
Mittwoch, 20. August 2014
(9:00 – 12:30 und 14:00 – 17:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Carla Comploj
SCHWERPUNKTE:
Mobbing unter Schülern hat viele Gesichter und
bezeichnet Handlungen, die kein anderes Ziel
haben, als eine Person/eine Mitschülerin oder
einen Mitschüler «fertig zu machen».
Mobbing erfordert einen klaren und entschiedenen Umgang. Um angemessen agieren zu
können, ist es wichtig, die Facetten der OpferTäter-Dynamik zu verstehen.
Im Workshop befassen wir uns mit Aspekten wie
Macht-Ohnmacht, Aggression, Konflikt, Gewalt,
Gruppendynamik, etc.
Situationen aus der Erfahrung der TeilnehmerInnen dienen uns als Lernsituationen,
anhand derer wir das Phänomen Mobbing und
seiner Begleiterscheinungen analysieren und
Maßnahmen erarbeiten. Dabei orientieren wir
uns an Werten der klaren Kommunikation, des
gewaltfreien Vorgehens, der halt-bietenden
Beziehung, des persönlichen, couragierten
Einschreitens.
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
16
brosciura cursc14/15.indd 16
01.03.14 11:19
Rechnen lernen mit links ... und mit rechts
Ganztagsseminar für 18 Lehrpersonen der Grund- und
Mittelschule sowie für Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter
für Integration
REFERENTIN:
Sieglinde Platzer
ORT:
St. Vigil in Enneberg,
Mittelschule
DATUM UND UHRZEIT:
Freitag, 22. August 2014
(9:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Die Entwicklung des mathematischen Denkens
beginnt nicht erst beim Eintritt des Kindes in die
Schule. Schon früh kann durch gezielte Förderung
der Sinne eine Basis geschaffen werden, um
erste «Rechenwurzeln» zu legen.
Sind basale Teilleistungen nur mangelhaft ausgebildet, treten häufig Rechenschwächen auf. Es
gilt daher Defizite aufzufangen und Grunderfahrungen nachzuholen. Im Seminar werden praxisnahe Möglichkeiten aufgezeigt (videounterstützt),
wie Basisfertigkeiten geschult und eventuelle
Defizite aufgefangen werden können.
Des Weiteren werden der Aufbau der Zahlenräume (10, 100, 1000), Addition und Subtraktion mit Hilfe der Finger und das Erlernen der
Malreihen vorgestellt.
KOORDINATION:
Irene Costa
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
17
brosciura cursc14/15.indd 17
01.03.14 11:19
Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben
Meilensteine beim Schriftspracherwerb und Fördermöglichkeiten
Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen.
Die Teilnehmerinnen und Teilnehmer der Fortbildungsreihe für Integrationslehrpersonen haben Vorrang.
REFERENTIN:
Sabine Lang
ORT:
Stern, Mittelschule, Aula Magna
DATUM UND UHRZEIT:
Montag, 25. August 2014
(09:00 – 12:30 und 14:00 – 17:00)
SCHWERPUNKTE:
• Definition und Ursache von Lese-Rechtschreibschwäche
• Entwicklung des Schriftspracherwerbs
• Erkennungsmöglichkeiten
• Frühförderung im Kindergarten
• Fördermaßnahmen, Materialien und Spiele im
Rahmen des Klassenunterrichts, in Kleingruppen sowie in Einzelförderung
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Sabine Hofer
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
18
brosciura cursc14/15.indd 18
01.03.14 11:19
Von den Rahmenrichtlinien zur kindergarteneigenen Konzeption
Seminarreihe für alle Koordinatorinnen der 17
ladinischen Kindergärten (geschlossene Gruppe)
REFERENTIN:
Marlene Jaeger
DATUM UND UHRZEIT:
4. Treffen:
Donnerstag, 28. August 2014 und
Freitag, 29. August 2014
(9:00 – 12:30 und 14:00 – 17:30)
Ort noch zu vereinbaren
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Ausgehend von den Rahmenrichtlinien werden
wir gemeinsam ein pädagogisches Gesamtkonzept entwickeln, das als Grundlage für die
kindergarteneigenen Konzeptionen dienen kann.
Inhalte:
• Werte und Ziele
• Bildungsverständnis/Bild vom Kind
• Entwicklung von sozialen und emotionalen
Kompetenzen
• Sicherung der Kontinuität von Bildungsprozessen
• Beziehungsgestaltung
• Rituale
• Tagesablauf
• Beobachten
• Dokumentieren
• Ermöglichen von informellen und nonformalen
Bildungsprozessen
19
brosciura cursc14/15.indd 19
01.03.14 11:19
Dé dla scora ladina 2014/15
Referat por döt le personal dles scolines y scores
REFERËNT:
Kurt Edler
POST:
La Ila, Ãiasa de Cultura
DATA Y ORAR:
Vëndres, 5 de setëmber 2014
(9:00 – 12:00)
LINGAZ:
Ladin/Deutsch/Italiano
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Olimpia Rasom,
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTIGNÜ:
Demokratiepädagogik: Der Auftrag der
Bildungsinstitutionen in der demokratischen Gesellschaft
Demokratie nicht nur als Verfassungsordnung zu
begreifen, sondern als Gesellschafts- und Lebensform, ist ein Grundgedanke der Demokratiepädagogik. In den letzten zehn Jahren ist es gelungen,
diesen Begriff in Deutschland zu etablieren.
Dass die Demokratie ständig ihrer Festigung,
Erneuerung und Weiterentwicklung bedarf, wird
kaum mehr bestritten.
Gerade die deutsche Geschichte lehrt: Demokratie geht nicht ohne Demokraten. Die Kinder
und Jugendlichen von heute sind – so ist zu
hoffen – die Demokratinnen und Demokraten von
morgen.
Deshalb haben alle Bildungs- und Erziehungseinrichtungen eine elementare Verantwortung
für die Zukunft der Demokratie. Gerade in einem
Europa, über dem dunkle Wolken eines neuen
Nationalismus und einer stärkeren Fremdenfeindlichkeit aufziehen, ist eine grenzübergreifende
Verständigung über die Frage vonnöten: Was
muss eine demokratische Schule, die ihren
Namen verdient, leisten?
20
brosciura cursc14/15.indd 20
01.03.14 11:19
Durch Musik zur Sprache
Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERENT:
Armin Thomaser
ORT:
St. Vigil in Enneberg,
Mittelschule
DATUM UND UHRZEIT:
Freitag, 12. September 2014,
Freitag, 19. September 2014 und
Freitag, 26. September 2014
(15:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch/Italiano
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Der Kurs bietet ein spezielles musikalisches
Förderangebot, welches auf die Entwicklung von
Sprache ausgerichtet ist.
Musik als Ausdrucksform des Menschen erfüllt
schon seit Urzeiten kommunikative und heilende
Funktionen. Musik leistet einen wesentlichen
Beitrag in der Arbeit und Behandlung von
Menschen mit Kommunikations- und Sprachentwicklungsstörungen. Sprache kann mit und durch
Musik nachreifen.
In diesem Seminar werden sowohl der theoretische Hintergrund von musikalischer Sprachförderung näher erläutert als auch musikalische
Methoden zur Sprachförderung eingeübt und auf
ihre Umsetzbarkeit im Kindergarten- und Schulalltag überprüft. Der Schwerpunkt des Seminars
ist praxisbezogen.
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
21
brosciura cursc14/15.indd 21
01.03.14 11:19
Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica personalizzata
Corso di un pomeriggio per insegnanti della scuola
elementare e media
RELATRICE:
Heidrun Demo
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTENUTO:
Nel corso saranno affrontati i temi dell’individua­
lizzazione e della personalizzazione nell’ottica
della didattica inclusiva, tenendo conto cioè delle
differenze individuali di tutti gli alunni, dagli
stili di apprendimento fino ai disturbi specifici
dell’apprendimento e alla disabilità.
Verranno presentati anche alcuni esempi concreti
per la realizzazione di questi principi a scuola.
COORDINAZIONE:
Carla Comploj, Irene Costa
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
22
brosciura cursc14/15.indd 22
01.03.14 11:19
Inclusione scolastica A – scuola primaria – Val Gardena
per gli/le insegnanti della scuola primaria
DATA E ORARIO: venerdì, 12 settembre 2014 (15:00 – 18:00)
LUOGO:
Val Gardena
Inclusione scolastica B – scuola primaria – Val Badia
per gli/le insegnanti della scuola primaria
DATA E ORARIO: lunedì, 15 settembre 2014 (15:00 – 18:00)
LUOGO: Val Badia
Inclusione scolastica C – scuola media – Val Gardena
per gli/le insegnanti della scuola secondaria di primo grado
DATA E ORARIO: venerdì, 7 novembre 2014 (15:00 – 18:00)
LUOGO: Val Gardena
Inclusione scolastica D – scuola media – Val Badia
per gli/le insegnanti della scuola secondaria di primo grado
DATA E ORARIO: lunedì, 10 novembre 2014 (15:00 – 18:00)
LUOGO: Val Badia
Saranno previsti incontri anche per gli/le insegnanti della scuola secondaria di
secondo grado. Le date verranno comunicate quanto prima.
23
brosciura cursc14/15.indd 23
01.03.14 11:19
Propostes y metodes por la pröma tlassa:
alfabetisaziun cun l «Alfabetier plurilingual»
Curs por 30 insegnanã dla scora elementara
REFERËNTA:
Cristina M. Rubatscher
POST:
Al Plan de Mareo, Scora Mesana
DATA Y ORAR:
Vëndres, 12 de setëmber 2014 y
vëndres, 21 de novëmber 2014
(15:00 – 17:30)
CONTIGNÜ:
Te chëstes incuntades ãiararunse al material de
alfabetisaziun «Alfabetier plurilingual» y a süa
importanza por le «Anfangsunterricht».
I ti darun importanza a ejëmpli y idees coche an
pò le adorè, y al sarà la poscibilité de baratè fora
esperiënzes.
LINGAZ:
Ladin/Deutsch/Italiano
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
24
brosciura cursc14/15.indd 24
01.03.14 11:19
Reise durch die Epochen
Einführung in das neue Unterrichtsmaterial für den Geschichteunterricht
Nachmittagsveranstaltung für 33 Lehrpersonen
der Grund- und Mittelschule, davon maximal 24
Lehrpersonen der Grundschule
REFERENTEN:
Karin Tanzer, Walter Pichler
ORT:
St. Ulrich,
Kunstlyzeum «Cademia»
DATUM UND UHRZEIT:
Montag, 15. September 2014
(15:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch
SCHWERPUNKTE:
Die Teilnehmenden erhalten Anregungen und
konkrete Hilfen für den Einsatz der Lerneinheit
und machen sich mit den fachdidaktischen
Anforderungen eines kompetenzorientierten
Geschichtsunterrichts vertraut.
In der ersten Stunde sind die Teilnehmenden
der Grundschule und Mittelschule gemeinsam
in einer Gruppe und erhalten Informationen zum
Spiralencurriculum und zur Konzeptausrichtung.
Im zweiten, längeren Teil der Fortbildung wird
praktisch gearbeitet, in zwei Untergruppen zu
Grundschule und Mittelschule.
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
25
brosciura cursc14/15.indd 25
01.03.14 11:19
Adorè le teater tl’ora de Religiun
Curs por 20 insegnanã de religiun
REFERËNTA:
Erika Castlunger
POST:
La Ila, Scora Mesana
DATA Y ORAR:
Vëndres, 19 de setëmber 2014
(15:00 – 17:30)
LINGAZ:
Ladin
CONTIGNÜ:
Le teater é n meso didatich, che po gni adorè
tl’ora de religiun por laurè fora tematiches desvalies, pian ia dala bibla o da d’atres stories, che à
sciöche zënter la persona y sü valurs.
Tratan le curs fajarunse deplü eserzizi y jüã de
teater, che dëida i mituns y les mitans a svilupé
dantadöt competënzes soziales y la crëta te sè
instësc y i atri.
Al gnarà inãe mostrè sö valgügn ejëmpli de
stories y scenes cörtes, che po gnì adorades a
scora y laurades fora teatralmënter.
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Ispetorat de religiun
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
26
brosciura cursc14/15.indd 26
01.03.14 11:19
PISA – Le scuole delle località ladine non devono temere il confronto.
Un dibattito sulle metodologie e sul significato delle indagini
Corso per 30 insegnanti di scuole di ogni ordine e grado
RELATORE:
Francesco Magno
LUOGO:
La Villa, Istituto Tecnico
Economico con annesso Liceo
Linguistico
DATA E ORARIO:
Lunedì, 29 settembre 2014
(15:30 – 18:00)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Rosmarie Mussner
CONTENUTO:
L’indagine PISA (Programme for International
Student Assessment) è un’indagine internazionale rivolta ai quindicenni scolarizzati
che si svolge a cadenza triennale, promossa
dall’Organizzazione per la Cooperazione e lo
Sviluppo Economico (OCSE) e per l’Italia curata
dall’INVALSI.
In ogni rilevazione si rilevano le competenze
in matematica, lettura e scienze, ma di volta
in volta si alternano approfondimenti, che nel
2015 riguardano le scienze, il problem solving
collaborativo e la cosiddetta financial literacy.
Durante l’incontro verranno sviluppati alcuni
esempi di analisi ed interpretazione dei dati relativi a PISA 2012 alla luce della specifica situa­
zione delle località ladine; seguiranno esempi,
delucidazioni e riflessioni su alcuni specifici item
del dominio scientifico liberati nelle precedenti
edizioni.
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
27
brosciura cursc14/15.indd 27
01.03.14 11:19
Cunã tla scora elementara:
problem solving por la terza, cuarta y cuinta tlassa
Curs por 12–15 insegnanã dla scora elementara
REFERËNT:
Ludwig Rindler
POST:
San Martin de Tor,
Scora Mesana
DATA Y ORAR:
Lönesc, 29 de setëmber 2014 y
lönesc, 6 d’otober 2014
(15:00 – 18:00)
CONTIGNÜ:
Situaziuns fora dla vita da vigni dé y materiai
scempli pîta sovënz impulsc por n problem
matematich.
Tres aziuns atives, aplicaziun astüta de opera­
ziuns matematiches y tres le pinsîr cosciënt,
orunse rové ai resultaã che i s’aodun.
LINGAZ:
Ladin
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
28
brosciura cursc14/15.indd 28
01.03.14 11:19
Aiüt, i müdi corù. L’importanza dl’educaziun sessuala
Curs por 30 insegnanã dles scores y scolines
REFERËNÃ:
Lois Kastlunger,
Annalies Tumpfer
POST:
San Martin de Tor,
Salf di Stödafüch
DATA Y ORAR:
Lönesc, 29 de setëmber 2014,
lönesc, 13 d’otober 2014 y
lönesc, 27 d’otober 2014
(15:00 – 18:00)
LINGAZ:
Ladin/Deutsch
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
CONTIGNÜ:
Kurt Loewit scriô tl 1992: «Auf keinem anderen
lebenswichtigen Gebiet bleiben Elternhaus und
Schule dem Heranwachsenden so viel schuldig,
überlassen ihn so sehr sich selbst und dem
unkontrollierten Einfluss zum Teil gefährlicher
Miterzieher, lassen ihn so schlecht vorbereitet ins
Leben stolpern wie auf dem der Sexualität».
Tröp s’à mudé ti ultims 20 agn, tröp él gnü scrit,
fat y debatü sön chësta tematica y porimpò romagnera na chestiun zitia y ria da tratè, tan bëgn por
geniturs co por insegnanã.
Te trëi incuntades ti junse dô ales domandes:
Ãi o pa dì educaziun sessuala?
Can, co y da che vëgnera pa fata?
Ãi importanza y ãi pert à pa la scora?
Cares é pa les dificoltês y tl medemo tëmp les
responsabilitês educatives?
La pröma incuntada sarà strotorada dan fora y
i contignüs dles atres döes gnarà metüdes a jì
aladô dles nezescitês di partezipanã.
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
29
brosciura cursc14/15.indd 29
01.03.14 11:19
Advanced English conversation workshop
Advanced English conversation workshop for 16
teachers with a good command of English
TRAINERS:
Alpha Beta Piccadilly
VENUE:
Urtijëi, «Raetia» Business
Secondary School
KEY ASPECTS:
The workshop focuses on speaking practice,
fluency improvement and vocabulary expansion.
Prerequisite: minimum B2 level
DATE AND TIME:
10 lessons, 90 minutes,
roughly once a month,
dates to be confirmed
Begin: October 2014
(Friday, 4pm – 5.30pm)
LANGUAGE:
English
ORGANISATION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINATOR:
Mathias Stuflesser
REGISTRATION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
30
brosciura cursc14/15.indd 30
01.03.14 11:19
Meine Puppe – meine Geschichte
Marionettenbau und -spiel
Kurs für 16 Pädagoginnen und Pädagogen der
Grundschulen und Kindergärten
REFERENTIN:
Sigrid Seberich
ORT:
Gröden:
St. Ulrich, Kindergartendirektion
Gadertal:
Pikolein, Kindergartendirektion
DATUM UND UHRZEIT:
Gröden:
Freitag, 3. Oktober 2014 und
Montag, 6. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
Gadertal:
Freitag, 17. Oktober 2014 und
Montag, 20. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
SPRACHE: Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
SCHWERPUNKTE:
Die Lehrpersonen erhalten Anweisungen zum
Bau der Marionette und zur Spieltechnik, sowie
Spielanregungen für deren Einsatz im Unterricht.
Verlauf:
• Vorstellen der Marionettenfiguren (es gibt 4
Grundmodelle: Vogel, Katze, Esel, Hund)
• Auswahl des Basismodells für die kreative
Gestaltung der eigenen Figur
• Bau der Marionette: Bemalen der Holzteile,
Auswahl des zusätzlichen Kleinmaterials
(langhaarige Wolle, Filzreste, Augen, Fäden
auswählen und schneiden für Füße, Hals und
Schwanz)
• Technische Anleitung zum Bau der eigenen
Figur mit den Erzieherinnen
• Betrachten der selbst gebauten Figuren in
Paarübungen und als Gruppenübung mit
Musik
• Spiele zur Namensfindung für die eigene
Figur, die Gruppe ist das Publikum das auch
interaktiv mitspielt
• Vorstellungsspiele mit der Figur mit Musik,
Sprache oder kleinem Instrumentarium
• Didaktische Reflexionen zum Einsatz der
Marionette im Tagesablauf/Unterricht für
Sprachen, soziale u.a. Kompetenzen
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
31
brosciura cursc14/15.indd 31
01.03.14 11:19
Touch the sound!
Störungen und ihre musikalische Lösung – Musikalische Interventionen
Kurs für 30 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERENT:
Armin Thomaser
ORT:
St. Ulrich, Kunstlyzeum
«Cademia», Großer Raum
DATUM UND UHRZEIT:
Freitag, 3. Oktober 2014,
Freitag, 17. Oktober 2014 und
Montag, 20. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch/Italiano
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
SCHWERPUNKTE:
Musik berührt – mit Musik berühren wir andere
Menschen – berühren wir also die Musik.
In dieser Fortbildung wenden wir uns den
Schwächen, Schwierigkeiten, Störungen und
psychischen Erkrankungen von Kindern und
Jugendlichen zu und suchen nach musikalischen
Lösungen.
Wie kann ich einer Schülerin, einem Schüler
helfen seine Wut zu kanalisieren und sie förderlich zum Ausdruck zu bringen (z.B. Gewaltprävention)?
Wie kann ich eine Schülerin/einen Schüler unterstützen seine Ängste, seine Schüchternheit, seine
Introvertiertheit in einen selbstsicheren persönlichen Ausdruck umzugestalten (z.B. Schulphobie,
Schulangst)?
Wie kann ich Kindern und Jugendlichen helfen
sich selbst und andere besser wahrzunehmen und
zu mehr innerer Ruhe zu finden (z.B. ADS, ADHS,
Persönlichkeitsstörung)?
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
32
brosciura cursc14/15.indd 32
01.03.14 11:19
Mathematikunterricht entwickeln
Kompetenzorientiertes Lehren und Lernen im Mathematikunterricht
Seminarreihe mit drei Treffen für 15 Lehrpersonen
der Mittelschule, die das Mathematiklernen an
Kompetenzen orientieren wollen
REFERENTIN:
Maria Braunhofer
ORT:
St. Ulrich, Mittelschule
DATUM UND UHRZEIT:
Freitag, 3. Oktober 2014,
Montag, 24. November 2014
März 2015
(14:30 – 17:30)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Im Mathematikunterricht erfolgt eine vertiefte
Auseinandersetzung sowohl mit der inhaltlichen
Dimension, als auch mit der Handlungsdimension
der mathematischen Kompetenzen.
In der Fortbildung werden Möglichkeiten
aufgezeigt, Ideen und Impulse zur konkreten
Umsetzung, zur Unterstützung und Förderung der
Kompetenzentwicklung im Mathematikunterricht
gegeben.
Zielsetzung: Lehrpersonen gestalten Bildungsund Unterrichtstätigkeiten mit dem Ziel, Schüler­
innen und Schülern vielfältige Möglichkeiten zu
bieten, die Lernziele zu erreichen und persönliche
Kompetenzen aufzubauen.
Beim ersten Treffen werden Wünsche und
Bedürfnisse der Lehrpersonen aufgegriffen und
Themen für die weiteren Treffen vereinbart.
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
33
brosciura cursc14/15.indd 33
01.03.14 11:19
Märchenhäuser.
Wege zum Gestalten, Erzählen und Schreiben mit Sagen und Märchen
Zweiteiliges Seminar, bestehend aus zwei Nachmittagen, für 30 Lehrpersonen der Grund- und
Mittelschulen. Die Lehrpersonen der am Projekt teilnehmenden Klassen sind zur Teilnahme
verpflichtet und haben Vorrecht.
REFERENTIN:
Eva Maria Kohl
ERSTER TEIL:
Montag, 6. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
St. Christina, Gemeindesaal
ZWEITER TEIL:
Freitag, 10. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
St. Martin in Thurn,
Feuerwehrsaal
INFO:
Mittwoch, 8. Oktober 2014
19:00: Abendvortrag in St. Martin
in Thurn für PädagogInnen und
Eltern
SCHWERPUNKTE:
Märchen und Sagen bieten Kindern durch ihre
poetische und bildhafte Sprache viel Raum für
die eigene Phantasie. In den Rätseln, Reimen
und Zaubersprüchen erleben sie die magische
Funktion von Sprache ganz direkt. Die besonders
klaren und einfachen Strukturen und Baumuster
der Märchen sind anregend für das eigene
Erzählen, Schreiben und Gestalten der Kinder.
Märchen sind zudem das Tor zum Leseland.
Das Seminar will produktive Wege für den
Umgang mit Sagen und Märchen vermitteln.
Beispiele für Sprachspiele, kreatives Schreiben
und Gestalten werden vorgestellt und können
selbst ausprobiert werden.
SPRACHE:
Ladin/Deutsch/Italiano
VERANSTALTER UND
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
34
brosciura cursc14/15.indd 34
01.03.14 11:19
Eva Maria Kohl kommt in den Schulklassen, nach folgendem Ablauf:
Montag, 6. Oktober 2014
am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden)
am Nachmittag Seminar in St. Christina in Gröden
Dienstag, 7. Oktober 2014
am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden)
am Nachmittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gröden)
Mittwoch, 8. Oktober 2014
19:00: Abendvortrag in St. Martin in Thurn für PädagogInnen und Eltern
Donnerstag, 9. Oktober 2014
am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal)
am Nachmittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal)
Freitag, 10. Oktober 2014
am Vormittag Arbeit mit zwei Schulklassen (Gadertal)
am Nachmittag Seminar in St. Martin in Thurn
Für die Besuche in den Klassen gilt die Reihenfolge des Eingangs der Anmeldungen an die Email-Adresse: [email protected] unter vollständiger Angabe von: Name, Mail-Adresse und Handynummer der Lehrperson, Schule,
Klasse (soweit bekannt).
Unvollständige Anmeldungen werden nicht berücksichtigt.
35
brosciura cursc14/15.indd 35
01.03.14 11:19
Meine Kultur – deine Kultur – unsere Kultur(en)?
Kulturelle Vielfalt in Kindergarten und Schule leben
Seminar für 20 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERENTIN:
Inge Niederfriniger
ORT:
St. Christina, Gemeindesaal
DATUM UND UHRZEIT:
Montag, 6. Oktober 2014
(15:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Wenn wir in Kindergarten und Schule Kinder und
Jugendliche aus anderen Kulturkreisen begleiten,
stellen wir immer wieder fest, dass uns «fremde»
Verhaltensweisen und Vorstellungen einerseits
neugierig machen, uns anderseits aber oft auch
irritieren.
Im Seminar werfen wir einen Blick in das vielschichtige System «Kultur», das unser Denken
und Handeln bestimmt.
In Übungen arbeiten wir mit persönlichen
Erfahrungen der einzelnen TeilnehmerInnen,
reflektieren diese auf dem Hintergrund der
theoretischen Grundlagen und überlegen, wie wir
im (Arbeits-)Alltag kulturelle Vielfalt gut leben
können.
KOORDINATION:
Irene Costa
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
36
brosciura cursc14/15.indd 36
01.03.14 11:19
Wo die Märchen wohnen. Anregungen zum Märchenerzählen mit Kindern
Offener Abendvortrag für Pädagoginnen und Pädagogen,
Eltern und Interessierte
REFERENTIN:
Eva Maria Kohl
ORT:
St. Martin in Thurn,
Feuerwehrsaal
DATUM UND UHRZEIT:
Mittwoch, 8. Oktober 2014
(19:00 – 21:00)
SPRACHE:
Deutsch
SCHWERPUNKTE:
Märchen sind die heimlichen Ratgeber der Kinder
und öffnen ihnen das Tor zum Leseland. Märchen
werden dem Kind zunächst vorgelesen, erzählt
oder vorgespielt, und das bedeutet, dass sie
immer auch als gut oder schlecht funktionierende
Kommunikation erlebt werden und nachwirken.
Beim Zuhören und Erzählen werden Phantasie,
Sprachvermögen und Intellekt gleichermaßen
angeregt.
Märchenerzählen kann jeder – aber wie?
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
37
brosciura cursc14/15.indd 37
01.03.14 11:19
L juech uriginel – Original Play (seminar)
Seminar de doi domesdis per 30 nsenianc dla scoles y
scolines
REFERËNC:
Fred Donaldson,
Jola Graczykowska
LUECH:
Santa Crestina, Scola
Elementera, Sala da Ginastica
DATA Y ORAR:
Mierculdi, 8 de utober 2014
(14:00 – 17:30)
RUJENEDA:
Nglëisc cun traduzion tl ladin
URGANISAZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUORDINAZION:
Mathias Stuflesser
ISCRIZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUNTENUT:
Fred Donaldson fej da 40 ani incà nrescides sun
l cumpurtamënt pra l juech de mutans y mutons,
granc y tiers salveresc. Jola Graczykowska à ani
de esperiënza de terapia y de juech cun mutons
cun bujëns speziei, vitimes de viulënza, perjuniers
y cun granc de uni sort de età, cultura, status
soziel o sviup psichich o motorich.
Te na maniera fina y delicata nes mëina l referënt
y la referënta zeruch tl’esperienza pratica dl
juech, y a co che pudon inò l mparé dai mëndri.
L juech uriginel:
• uel miuré la relazions danter persones,
remplazé agrescion y viulënza cun cumpurtamënc de respet
• dà alternatives a eventuela reazions agressives y ala vendëta
• crieia na lerch segura per la trasfurmazion de
agrescion fisica o verbala
• ncurajea l sentimënt de tuché leprò – la
miëura alternativa a tëma y cuncurënza
• crieia na fundamënta per de bona cundizions per mparé, per creatività y svilup dla
persunalità
• aumënta la capazità de s’adaté a situazions
nueves
L juech uriginel ie zënza cumpetizion, rivalità o
sentimënc de vëncer o pierder.
Da tò pea: guant comot o da ginastica.
38
brosciura cursc14/15.indd 38
01.03.14 11:19
L juech uriginel – Original Play (referat da sëira)
Referat da sëira per maestres y maestri, genitores y
persones nteressedes
REFERËNC:
Fred Donaldson,
Jola Graczykowska
LUECH:
Urtijëi, post da definì
DATA Y ORAR:
Mierculdi, 8 de utober 2014
(19:30 – 21:30)
RUJENEDA:
Nglëisc cun traduzion tl ladin
URGANISAZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUORDINAZION:
Mathias Stuflesser
ISCRIZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUNTENUT:
Fred Donaldson fej da 40 ani incà nrescides sun
l cumpurtamënt pra l juech de mutans y mutons,
granc y tiers salveresc. Tl referat contel de si
esperienza pratica cun l juech, y de co che pudon
inò l mparé dai mëndri.
O. Fred Donaldson PhD is a play specialist who
is internationally recognized for his research
and use of play with children and animals for 40
years. He has coined the term «original play» to
describe his work. He is a consultant to families,
educational, social service, health and environment organizations, as well as corporations and
athletic groups. He is the author of the book
«Playing by Heart». He has worked with special
needs children, gang members and children living
on the street, prison inmates, cancer patients,
dolphins, whales, lions, grizzly bears, wolves,
baboons, and butterflies. He travels extensively
but spends much of his year in Sweden, the
United States, Poland, and South Africa.
39
brosciura cursc14/15.indd 39
01.03.14 11:19
La figura della donna nelle religioni monoteiste
Incontro aperto a tutti gli insegnanti interessati
RELATORE:
Paul Renner
LUOGO:
San Vigilio di Marebbe,
Scuola Media
CONTENUTO:
Un incontro per sensibilizzare sulla dignità
della persona, ed in particolare per rafforzare il
ruolo della donna che rappresenta il cuore della
società, sottolineando l’importanza del dialogo
tra le religioni monoteiste.
DATA E ORARIO:
Martedì, 7 ottobre 2014
(15:00 – 17:00)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Ispettorato di religione
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
40
brosciura cursc14/15.indd 40
01.03.14 11:19
Teamwork und Zusammenarbeit in Kindergarten und Schule
Seminar für 16 Lehrpersonen der Schulen und
Kindergärten
REFERENTIN:
Maria Karl-Bourdillon
ORT:
St. Ulrich,
Kunstlyzeum «Cademia»
DATUM UND UHRZEIT:
Samstag, 18. Oktober 2014 und
Sonntag, 19. Oktober 2014
(9:00 – 12:30 und 14:00 – 18:00)
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Mathias Stuflesser
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
SCHWERPUNKTE:
Ein Kindergarten- oder Schulteam kann um so
leichter und erfolgreicher zusammenarbeiten,
als jedes Teammitglied seine eigene Kompetenz
einbringen kann.
Wie können wir eine Arbeitsatmosphäre
schaffen, in der sich jedes Teammitglied respektiert und gefördert fühlt?
Wie bringe ich die Dinge, die mir in meiner Arbeit
wichtig sind, in die gemeinsame Arbeit ein?
Welche Fähigkeiten und Ressourcen haben wir
als einzelne und als Team?
Wie können wir sie nutzen, um gut zusammenzuarbeiten?
Welche Möglichkeiten haben wir, aus Konflikten
gemeinsam zu neuen Lösungen zu finden?
Im Seminar werden wir Zeit haben, auf persönliche Fragen und auf Gruppenthemen einzugehen,
und wir werden immer wieder zwischen Theorieteilen und praktischen Übungen abwechseln.
Mitzubringen: bequeme Kleidung
41
brosciura cursc14/15.indd 41
01.03.14 11:19
Scrì ladin de Gherdëina
Curs de 4 domesdis per 12 persones de duta la scolines
y scoles ladines che uel miuré si ladin scrit
RELADËURA:
Rut Bernardi
LUECH:
Urtijëi, Istitut Tecnich Economich
«Raetia»
DATA Y ORAR:
Vënderdi, 24 de utober 2014,
vënderdi, 14 de nuvëmber 2014,
vënderdi, 21 de nuvëmber 2014 y
vënderdi, 28 de nuvëmber 2014
(15:00 – 18:00)
CUNTENUT:
L fin dl curs ie chël de mparé a scrì ladin de
Gherdëina. L unirà dantaldut jit ite ala menuda
sun la regules de gramatica dl gherdëina: l
apostrof, i azënc, la negazion, la nverscion, la
dumanda, l partitif, la pusizion dl agetif, l passif, i
tëmps (l congiuntif), nterferënzes, paroles reres y
desmincedes y n. i.
L unirà fat truep eserzizies scric.
La referënta jirà nce ite sun dumandes spezieles
dla partezipantes y di partezipanc al curs.
RUJENEDA:
Ladin
URGANISAZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUORDINAZION:
Mathias Stuflesser
ISCRIZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
42
brosciura cursc14/15.indd 42
01.03.14 11:19
L’aventöra dl depënje
Curs por 15 insegnanã dles scores y scolines
REFERËNTA:
Gabriella Frontull
POST:
San Martin de Tor, Scora Mesana,
Aula d’Ert
DATA Y ORAR:
Lönesc, 3 de novëmber 2014,
lönesc, 10 de novëmber 2014 y
lönesc, 17 de novëmber 2014
(15:00 – 18:00)
LINGAZ:
Ladin
CONTIGNÜ:
Depënje é n’aventöra che dà la poscibilité da
sperimentè y da sintì la forza dl corù. De gragn
artisã dl’esprescionism sciöche Vincent Van
Gogh, Edvard Munch, Franz Marc y Vassili
Kandinski se dà l’ispiraziun y se desmostra la
poscibilité de depënje nosc monn intern.
Tecniches desvalies, n pü’ de teoria, sciöche les
rezetes de Johannes Itten, nes darà la basa por
podëi se möie cun ligrëza y lisirëza.
Pro le curs ves periunse de tó para: material
de basa por dessigné, na forfesc, corusc a ega,
corusc a öre, pinì groi y fins, na peza da assuié
sö, cola transparënta.
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
43
brosciura cursc14/15.indd 43
01.03.14 11:19
Tod und Trauer in Kindergarten und Schule
Kurs für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERENTIN:
Martina Gamper Tschenett
ORT:
Gadertal:
San Martin de Tor, Scora Mesana
Gröden:
St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia»
DATUM UND UHRZEIT:
Gadertal:
Montag, 17. November 2014 und
Freitag, 21. November 2014
(15:00 – 18:00)
Gröden:
Montag, 2. März 2015 und
Freitag, 6. März 2015
(15:00 – 18:00)
SCHWERPUNKTE:
• Wie bewältige ich Situationen, in denen Tod
und Trauer zum Thema werden?
• Besprechung von konkreten Situationen aus
dem Schul- und Kindergarten-Alltag.
• Umgang mit anfallenden Fragen und Schwierigkeiten.
• Vorstellung von Hilfsmitteln wie Büchern,
Ritualen und anderem. Anleitung zur Nutzung
dieser Mittel.
SPRACHE:
Deutsch
VERANSTALTER UND
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Irene Costa
44
brosciura cursc14/15.indd 44
01.03.14 11:19
«Ein Tag ich sprechen und schreiben gut.»
Wie fördere ich Schülerinnen und Schüler mit anderen Erstsprachen?
Nachmittagsveranstaltung für 15 Lehrpersonen der
Grund- und Mittelschule
REFERENTIN:
Sabine Kurz
ORT:
St. Vigil in Enneberg,
Mittelschule
DATUM UND UHRZEIT:
Freitag, 28. November 2014
(15:00 – 17:30)
SPRACHE:
Deutsch
SCHWERPUNKTE:
Wie fördere ich Schülerinnen und Schüler mit
anderen Erstsprachen?
Womit fange ich an?
Worauf muss ich achten?
Die Fortbildung soll einen Einblick geben in das
methodisch-didaktische Grundlagenwissen von
Deutsch als Zweit- oder Drittsprache.
Es werden Anregungen und Materialien für den
Unterricht von Kindern und Jugendlichen mit
Migrationshintergrund vorgestellt und selbst
erprobt.
VERANSTALTER:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
KOORDINATION:
Irene Costa
EINSCHREIBUNG:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
45
brosciura cursc14/15.indd 45
01.03.14 11:19
Insegnare e imparare l’italiano in contesti plurilingui
Corso per 15 insegnanti delle scuole elementari e medie
RELATORI:
Fabio Casati, Verena Debiasi
LUOGO:
Ortisei, ITE «Raetia»
DATA E ORARIO:
Lunedì, 1 dicembre 2014
(15:00 – 17:30)
LINGUA:
Italiano
CONTENUTO:
Obiettivo del corso è presentare i materiali
didattici in uso per l’insegnamento dell’italiano
L2 nella scuola primaria e secondaria di primo
grado, analizzando quelli più idonei al contesto
plurilingue.
Si forniranno inoltre delle indicazioni biblio/sitografiche affinché chi ha interesse possa recuperare il materiale più adatto alla propria situazione
specifica.
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Irene Costa
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
46
brosciura cursc14/15.indd 46
01.03.14 11:19
Diversity for Kids:
trasportare argomenti sensibili attraverso metodologie ludiche e interattive
Pomeriggio per 20 insegnanti delle scuole elementari e
medie, assistenti sociali, assistenti ai giovani
RELATRICE:
Roberta Medda
LUOGO:
Ortisei, Liceo Artistico «Cademia»
DATA E ORARIO:
Venerdì, 6 febbraio 2015
(15:00 – 18:00)
CONTENUTO:
Attraverso giochi di ruolo, improvvisazione
teatrale, laboratori biografici e metodi narrativi
«Diversity4Kids» permette di veicolare in modo
ludico e interattivo i concetti di tolleranza,
convivenza e diversità.
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
47
brosciura cursc14/15.indd 47
01.03.14 11:19
Le jüch dl teater te scora y scolina
Seminar de 2 domisdês por 20 insegnanã dles scores y
scolines
REFERËNTA:
Erika Castlunger
POST:
San Martin de Tor,
Salf di Stödafüch
DATA Y ORAR:
Vëndres, 6 de forà 2015 y
vëndres, 27 de forà 2015
(15:00 - 18:00)
LINGAZ:
Ladin
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
CONTIGNÜ:
Le teater te scora y scolina dëida les mitans y
i mituns a comuniché cun i atri, respetan les
regoles dl grup. Al po gnì adorè sciöche meso
didatich por insigné i lingac, mo fà teater é inãe
n’esperiënza, che dëida la porsona a fà crësce
inãe les atres competënzes, sciöche la creativité,
la fantasia, l’espresciun, le laurè te n grup, la
crëta te se instësc y ti atri.
Tratan le curs, che sarà scialdi pratich, gnaràl fat
deplü jüã y eserzizi teatrai, y al gnarà laurè cun
deplü ejëmpli de tòã te teater por la scora y la
scolina te deplü lingac.
Le teater te scora y te scolina ne à nia le compit
de formè aturs profescionisã, o de alzè fora
«protagonisã», mo al dess ester n’ocajiun por
düã de dè espresciun ala creativité y ala fantasia
individuala. Le moto mëss ester: «Düã y dötes é
bugn da fà teater!»
La referënta gnarà inãe n iade te scora o scolina
por dè aiüt y feedback.
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
48
brosciura cursc14/15.indd 48
01.03.14 11:19
Stromënã cunta süa storia
Musikinstrumente erzählen ihre Geschichte
Seminar für 15 Lehrpersonen aller Bildungsstufen
REFERËNT:
Max Castlunger
POST:
Museum «Die Welt der Schlaginstrumente», Boznerstr. 3
Siebeneich/Terlan
DATA Y ORAR:
Mercui, 25 de forà 2015
(09:00 – 12:00 y 14:00 – 17:00)
LINGAZ:
Ladin
SCHWERPUNKTE:
• Systematische Einteilung bzw. Ordnung der
Schlaginstrumente: Idiofone (Selbstklinger),
Membranofone (Fellklinger) und perkussive
Cordofone (Saitenklinger)
• Entstehung, Verarbeitung, Entwicklung und
Spieltechnik verschiedener Schlaginstrumente
• Klanggeschichten
• Musik und Natur: Rhythmus und Klänge sind
Bestandteile des Alltags
• Praktische Übungen mit afrikanischen
Djembé-Trommeln: Musik, ein kreatives und
gesundes Spiel für jedes Alter
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
49
brosciura cursc14/15.indd 49
01.03.14 11:19
Rové pro na maiù segurëza tl scrì por ladin
Curs por 25 insegnanã dles scores y scolines
REFERËNT:
Giovanni Mischì
POST:
San Martin de Tor,
Scora Mesana
DATA Y ORAR:
Lönesc, 2 de merz 2015,
lönesc, 9 de merz 2015 y
lönesc, 16 de merz 2015
(15:00 – 17:00)
CONTIGNÜ:
Ara se trata de n curs de basa por düã i insegnanã
che ô deventè plü sigüsc da scrì por ladin.
I punã prinzipai che gnarà tratà tl curs é:
• la segurëza tla grafia y tla gramatica
• l’adoranza de material lessical nü
• la dërta adoranza dles formes dla sintassa
• la formaziun de parores nöies
LINGAZ:
Ladin
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
50
brosciura cursc14/15.indd 50
01.03.14 11:19
La valutazione dello studente come strumento di sviluppo
Seminario per 12 docenti delle scuole medie e superiori
motivati a ottenere strumenti per una gestione più
efficace dello studente
RELATRICE:
Margherita Bertoldi
LUOGO:
Ortisei, Istituto Tecnico
Economico «Raetia»
DATA E ORARIO:
Venerdì, 6 marzo 2015 e
sabato, 7 marzo 2015
(9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:30)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTENUTO:
Opportunità:
Una frase bellissima illumina da anni i processi di
qualità: «Non si può migliorare ciò che non si può
misurare!»
Se esportiamo questo principio nel mondo della
scuola possiamo porci l’obiettivo di utilizzare la
valutazione dello studente come strumento di
sviluppo e miglioramento.
Si apre un nuovo modo di concepire la valuta­
zione che porta non solo a modificare lo strumento, ma a costruire un nuovo rapporto tra
docente e discente.
Obiettivi specifici:
• Definire criteri specifici di valutazione e
comunicarli allo studente in modo chiaro.
• Legare la valutazione al piano di sviluppo.
• Rafforzare le capacità comunicative relazionali ed empatiche.
• Rafforzare la capacità di dare feedback allo
studente.
• Migliorare la consapevolezza dello studente
sulla propria performance attraverso gli
strumenti di autoanalisi e coaching.
51
brosciura cursc14/15.indd 51
01.03.14 11:19
Consëis y furbaries
Laûr cun le computer y tecnologies nöies
Curs por 20 insegnanã dla scora y scolina
REFERËNT:
Felix Ploner
POST:
Al Plan de Mareo, Scora Mesana,
Salf dles Conferënzes
DATA Y ORAR:
Lönesc, 9 de merz 2015
(15:00 – 18:00)
LINGAZ:
Ladin
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTIGNÜ:
Le referënt va ite sön domandes spezifiches che
reverda l’adoranza dl computer y de vigni sort de
programs.
Fina dan da n’edema dal scomënciamënt dl curs
é i partezipanã/les partezipantes invià/inviades
da menè ite domandes, problematiches y interesc
che reverda le computer y l’informatica ala
misciun de: [email protected].
Pro le curs jaràn ite sön les chestiuns d’interès di
partezipanã, dân respostes pratiches y dinamiches sön les domandes menades ite, injuntan
consëis y furbaries por alisiré le laûr cun le
computer.
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
52
brosciura cursc14/15.indd 52
01.03.14 11:19
Laboratorio di grammatica italiana
Laboratorio per 15 insegnanti della scuola media
RELATORE:
Carlo Bertorelle
LUOGO:
Ortisei, Scuola Media
DATA E ORARIO:
Lunedì, 16 marzo 2015,
lunedì, 23 marzo 2015 e
lunedì, 30 marzo 2015
(15:00 – 18:00)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTENUTO:
• Rassegna dei più frequenti usi ed «errori» o
interferenze nella pratica della morfologia e
della sintassi italiane.
• Le nove parti del discorso e la costruzione del
periodo.
• Modificazioni introdotte dall’uso e dai registri
linguistici, rispetto alla norma grammaticale.
• Utilità e valenza didattica del metodo
contrastivo, nel confronto tra tre diverse
pratiche linguistiche.
Le problematiche più urgenti che si manifestano
nell’apprendimento degli alunni verranno in un
primo momento messe a fuoco con la testimo­
nianza degli stessi partecipanti al corso.
Una parte del laboratorio sarà inoltre rivolta ad
esercitazioni dirette con materiale relativo ai
capitoli di grammatica trattati.
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
53
brosciura cursc14/15.indd 53
01.03.14 11:19
iPad & Co:
tablets sciche mesun per la persunalisazion y l’individualisazion dl mparé
Curs per 20 nsenianc de duta la scoles
REFERËNT:
Felix Ploner
LUECH:
Al Plan de Mareo, Scora Mesana,
Salf dales Conferenzes
DATA Y ORAR:
Vëndres, 20 de merz 2015
(15:00 – 18:00)
RUJENEDA:
Ladin
CUNTENUT:
I tablets dà puscibelteies nueves sciche mesun
per mparé a na maniera ndividuela, nce te scola.
Cun apps didatics po l ritm dl mparé se adaté ala
muta o al mut. L da deplù stredes per arjonjer
obietifs didatics.
L tablet dà nce deplù puscibelteies per prejentazions. Na sculea o n sculé po prejenté si referat
sciche film, audio-liber, seria de fotografies o
plata jurnalistica.
L referënt prejentea puscibelteies, de coche n po
ntegré tablets y apps te scola.
URGANISAZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUORDINAZION:
Mathias Stuflesser
ISCRIZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
54
brosciura cursc14/15.indd 54
01.03.14 11:19
Leteratöra ladina
3 domesdis por 50 insegnanã dla scora y scolina
REFERËNÃ:
Rut Bernardi, Paul Videsott
POST:
Porsenù, Facolté de Sciënzes dla
Formaziun
DATA Y ORAR:
vëndres, 20 de merz 2015
vëndres, 17 d’aurì 2015 y
vëndres, 24 d’aurì 2015
(15:00 – 18:00)
CONTIGNÜ:
L’auturia y l’autur dl liber «Geschichte der
ladinischen Literatur» presentëia la storia dla
leteratöra ladina, trajan ejëmpli dal liber, che nes
dà por le pröm iade na vijiun generala sön 230
scrituries y scriturs dles cinch valades ladines
dles Dolomites dal scomenciamënt dla leteratöra
ladina (17ejim secul) ãina a chëra contemporana.
LINGAZ:
Ladin
ORGANISAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIUN:
Mathias Stuflesser
REGISTRAZIUN:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
55
brosciura cursc14/15.indd 55
01.03.14 11:19
L drap dla pascion de Sacun.
Nsenië cumpetënzes visueles tl’ëura de religion
Seminar per 20 nsenianc de duta la scoles y scolines
RELADËURA:
Verena Senoner
LUECH:
Urtijëi, Museum Gherdëina
DATA Y ORAR:
Vënderdi, 27 de merz 2015
(15:30 – 17:00)
RUJENEDA:
Ladin
URGANISAZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CUNTENUT:
Nia mé tla vita da uni di, ma nce te scola vëniel
adurvà chedri y reprejentazions. Chedri ne vën nia
mé adurvei per ilustrazions, ma i à nce la funzion
de purté inant ideies.
L fin de chësc curs ie chël de cunëscer miec
l «drap dla pascion de Sacun» y miuré la
cumpetënzes visueles.
L drap dla pascion tl Museum Gherdëina ie n
ejëmpl de n cheder ulache l ie dovia n prugram
teologich. Per nrescì l cuntenut iel de utl cunëscer
l pensier y la fede dla jënt ntëur l 1600 canche l
drap ie unì depënt. L vën laurà nce cun i mesuns
dla linguistica dla reprejentazion (Bildlinguistik).
CUORDINAZION:
Ispetorat de religion
ISCRIZION:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
56
brosciura cursc14/15.indd 56
01.03.14 11:19
Il potenziamento didattico
Seminario di due giorni più uno, per 12 docenti delle
scuole medie e superiori motivati a rafforzare le tecniche
didattiche della scuola
RELATRICE:
Margherita Bertoldi
LUOGO:
La Villa in Badia, Scoles Altes
Ladines
DATA E ORARIO:
Venerdì, 10 aprile 2015,
sabato, 11 aprile 2015 e
venerdì, 8 maggio 2015
(9:00 – 12:30 e 14:00 – 17:30)
LINGUA:
Italiano
ORGANIZZAZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
COORDINAZIONE:
Mathias Stuflesser
ISCRIZIONE:
Departimënt Educazion y Cultura
Ladina – Inovazion y Consulënza
CONTENUTO:
Introduzione: cosa significa comunicare efficacemente. Discussione sulle moderne acquisizioni
sull’apprendimento.
Abilità di comunicazione: abilità tecniche e
personali che rendono efficace la comunicazione
di fronte ad un gruppo: contatto d’occhi, entu­
siasmo, humour, toni e volume di voce, gestione
emotività, ecc.
Profilo degli studenti: pre-requisiti per stimolare
l’interesse, e sapere entrare in sintonia.
Il percorso della lezione: come creare una struttura logica che faciliti la sintesi, la comprensione,
e il massimo coinvolgimento degli studenti.
Tecniche per dinamizzare la lezione e renderla
interessante.
La progettazione.
Supporti visivi alla comunicazione.
Gestione psicologica della classe: come creare
un clima favorevole, stimolare la partecipazione
attiva, tenere le redini, gestire le situazioni
problematiche.
Verifica del livello di apprendimento: come poter
valutare il livello di apprendimento raggiunto
durante la singola lezione.
57
brosciura cursc14/15.indd 57
01.03.14 11:19
SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI
FURMAZION PER NSENIANTES/NSENIANC DE SUSTËNI NIA SPEZIALISEI
FORTBILDUNG ZUR PROFESSIONALISIERUNG DER INTEGRATIONSLEHRPERSONEN
FORMAZIONE PER INSEGNANTI DI SOSTEGNO NON SPECIALIZZATI
COORDINAZIUN SÖL POST:
colaboradësses dl Sorvisc de integraziun y consulënza scolastica
Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben
Meilensteine beim Schriftspracherwerb und Fördermöglichkeiten
REFERENTIN: Sabine Lang, Hall in Tirol
ORT:
St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal
DATUM UND UHRZEIT: Montag, 25. August 2014 (9:00 – 12.30 und 14:00 – 17:00)
Das neue Abkommen für Integration auf Landesebene, interdisziplinäre Koopera­
tion, Abläufe, Aufgaben und Zuständigkeiten der Partner des Abkommens, Aufgaben der Schule/des Kindergartens, Formulare, Privacy.
REFERENTINNEN:
Carla Comploj, Sabine Hofer, Irene Costa
ORT:
St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia»
DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 19. September 2014 (15:00 – 18:00)
Sviluppo della percezione, motricità e movimento
RELATORE:
LUOGO:
DATA E ORARIO:
Fabio Tognon, Mantova
Ortisei, ITE «Raetia»
venerdì, 26 settembre 2014 (15:00 – 18:30)
Phonologische Bewusstheit
REFERENTIN:
Sabine Hofer
ORT:
St. Martin in Thurn, Feuerwehrsaal
DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 10. Oktober 2014 (15:00 – 18:00)
58
brosciura cursc14/15.indd 58
01.03.14 11:19
Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Rechnen
Umgang mit Rechenschwäche und -störungen
REFERENTIN: Sabine Hofer
ORT: St. Ulrich, Wirtschaftsfachoberschule «Raetia»
DATUM UND UHRZEIT: Montag, 20. Oktober 2014 (15:00 – 18:00)
Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica personalizzata
RELATRICE: LUOGO: DATA E ORARIO: Heidrun Demo, Bressanone
Val Gardena
inverno 2015
Zusammenarbeit Elternhaus-Schule
REFERENTINNEN: Carla Comploj, Irene Costa
ORT: Gadertal
DATUM UND UHRZEIT: Freitag, 06. März 2015 (15:00 – 18:00)
La valutazione – durante l’anno e in sede di esame (legge 170/2010, CM 8/2013)
RELATORE: LUOGO: DATA E ORARIO: da definire
Val Gardena
da definire
59
brosciura cursc14/15.indd 59
01.03.14 11:19
SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI
MONTESSORI-LEHRGANG. IN KOOPERATION MIT DEM INSTITUT FÜR
GANZHEITLICHES LERNEN MONTESSORI BIBERKOR
Lehrgang für 38 Pädagoginnen und Pädagogen der Grundschulen und Kindergärten.
Die Teilnahme an allen Modulen ist verpflichtend.
KOORDINATION: Mathias Stuflesser
Der Lehrgang hat eine Pflichtstundenzahl von 300 Unterrichtseinheiten mit jeweils 45 Minuten, in der die verschiedenen Materialien (unter Berücksichtigung neuester psychologischer
und neurophysiologischer Gesichtspunkte und die Einbeziehung der Kosmischen Erziehung)
vorgestellt werden – sowie die eigenständige Materialarbeit und 30 Unterrichtseinheiten
Hospitationen an Montessorikindergärten oder -schulen enthalten sind.
Die Teilnehmenden führen während des Lehrgangs ein Tagebuch zur Selbstreflexion.
Die
Seminarunterlagen werden ihnen komplett bei Beginn des Lehrgangs für alle Module ausgehändigt. Der Lehrgang schließt mit einem Abschlusskolloquium, bei dem die Teilnehmenden
ein selbst gewähltes Thema – bezogen auf ganzheitliches Lernen im Sinne der Theorie und
Praxis der Montessoripädagogik – der ganzen Gruppe vorstellen.
ORTE: noch festzulegen. Überwiegend in St. Ulrich, Module im Sommer in Kolfuschg
Theoretische Einführung
Referentin: Birgit Griep
Donnerstag, 28. August 2014 – Samstag, 30. August 2014
Donnerstag und Freitag (9:00 –18:00); Samstag (9:00 – 17:00)
Übungen des täglichen Lebens und Sinnesschulung
Referentin: Christiane Wagner
Freitag, 7. November 2014 – Sonntag, 9. November 2014
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
Mathematik 1
Referentin: Birgit Griep
Freitag, 16. Jänner 2015 – Sonntag, 18. Jänner 2015
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
60
brosciura cursc14/15.indd 60
01.03.14 11:19
Mathematik 2
Referentin: Carolina Abel
Freitag, 13. März 2015 – Sonntag, 15. März 2015
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
Mathematik 3
Referentin: Birgit Griep
Freitag, 15. Mai 2015 – Sonntag, 17. Mai 2015
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
Kosmische Erziehung 1 – 3
Referent vom 28. Juli 2015 – 30. Juli 2015: Claus-Dieter Kaul
Referentin vom 31. Juli 2015 – 2. August 2015: Andrea Schauseil
Dienstag, 28. Juli 2015 – Sonntag, 2. August 2015, täglich (8:00 – 19:00)
Sprache 1
Referentin: Christiane Wagner
Freitag, 25. September 2015 – Sonntag, 27. September 2015
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
Sprache 2
Referent: Claus-Dieter Kaul
Freitag, 20. November 2015 – Sonntag, 22. November 2015
Freitag (16:00 – 19:00); Samstag und Sonntag (8:00 – 19:00)
Abschlusskolloquium
Referentin: Birgit Griep
Samstag, 30. Jänner 2016 (8:00 – 19:00)
61
brosciura cursc14/15.indd 61
01.03.14 11:19
SCOLAZIONS / LEHRGÄNGE / FORMAZIONI
LEHRGANG MUSIKALISCHE BILDUNG VON ANFANG AN
Fortsetzung des Kurses für eine geschlossene Gruppe von pädagogischen
Fachkräften des Kindergartens
MODUL D – Lingaz y musiga
Referënt: Franz Comploi
Jöbia, 6 de merz 2014 y
vëndres, 7 de merz 2014
(9:00 – 12:30 y 14:00 – 17:00)
Porsenù, Facolté de Sciënzes dla Furmaziun
06.03.2014 danmisdé: 2.34 sala de müsiga + domisdé 2.02 SR
07.03.2014 döt le dé: 2.34 sala de müsiga
MODUL E – Musikalische Bildung von Anfang an
Referentin: Margarita Frischauf
Montag, 18. August 2014
Dienstag, 19. Agugust 2014
Mittwoch, 20. August 2014
(08:30 – 12:30 und 14:00 – 17:00)
MODUL F – Costruire strumenti musicali nella scuola dell’infanzia
Relatore: Elita Maule
Bolzano, Conservatorio Monteverdi, aula 48
Mercoledì, 3 settembre 2014 (tutta la giornata)
62
brosciura cursc14/15.indd 62
01.03.14 11:19
FURMAZION PER CULABURADËURES PEDAGOGICHES 2011 – 2014
Scolazion per na grupa de culaburadëures pedagogiches dla scolina (2011 – 2014).
L’iscrizion ie bele stluta.
Reladëura: IRMGARD JAEDICKE
Modul IX – Übergänge Gestalten
• Von der Familie in den Kindergarten
• Vom Kindergarten in die Schule
DATUM UND ORT: 18. und 19. August 2014
(Gadertal)
DATUM UND ORT: 21. und 22. August 2014
(Gröden, St. Ulrich – Kindergarten «Scurcià»)
Modul X – Abschluss und Auswertung der Fortbildung
• Präsentation der eigenen Schwerpunkte
• Professionalität ist lernbar!
• Entwicklung geschieht lebenslang
• Zertifikatsverleihung
DATUM:
10. – 14. November 2014
63
brosciura cursc14/15.indd 63
01.03.14 11:19
Calënder di cursc 2014
Forà
DATATITUL
POR CHE
P.
25.02.14 Linguistica ladina
SC/SE/SM/SA
8
DATATITUL
POR CHE
P.
06.03.14 Didatica integrada di lingac
SC/SE/SM/SA
9
Merz
Mà
DATATITUL
POR CHE
P.
05.05.14 Biologie be-greifen leicht gemacht. Die Zelle zum Anfassen BD
SE/SM
10
07.05.14 Biologie be-greifen leicht gemacht. Die Zelle zum Anfassen GD
SE/SM
10
Messè
DATATITUL
POR CHE
P.
04.07.14 Il benessere della schiena, per una postura funzionale ...
SC/SE/SM/SA
12
07.07.14 Educazione cosmica: l’integrazione di scienze, natura e storia ...
SC/SE
13
11.07.14 Technorama: Iade a Winterthur de dui dis a ti ãiarè al ...
SE/SM
11
14.07.14 Selbstkompetenz und Selbstmanagement im Kindergarten- und ... SC/SE/SM/SA
14
16.07.14 Beziehungskompetenz: Kinder klar, konstruktiv und empathisch ... SC/SE/SM/SA
15
Agost
DATATITUL
POR CHE
P.
19.08.14 Mobbing und Konflikt als besondere Herausforderungen ...
SC/SE/SM/SA
16
22.08.14 Rechnen lernen mit links ... und mit rechts
SE/SM
17
25.08.14 Vorläuferfertigkeiten und Prozesse im Lesen und Schreiben ...
SC/SE/SM/SA
18
28.08.14 Von den Rahmenrichtlinien zur kindergarteneigenen Konzeption
SC
19
Setëmber
DATATITUL
POR CHE
P.
05.09.14 Dé dla scora ladina 2014/15
SC/SE/SM/SA
20
12.09.14 Durch Musik zur Sprache
SC/SE/SM/SA
21
12.09.14 Inclusione scolastica – didattica individualizzata e didattica ...
SE/SM
22
Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta
brosciura cursc14/15.indd 64
01.03.14 11:19
12.09.14 Propostes y metodes por la pröma tlassa
SE
24
15.09.14 Reise durch die Epochen
SE/SM
25
19.09.14 Adorè le teater tl’ora de Religiun
SE/SM/SA
26
29.09.14 PISA – Le scuole delle località ladine non devono temere il ...
SC/SE/SM/SA
27
29.09.14 Cunã tla scora elementara: problem solving por la terza, cuarta ... SE
28
29.09.14 Aiüt, i müdi corù. L’importanza dl’educaziun sessuala
29
SC/SE/SM/SA
Otober
DATATITUL
POR CHE
P.
okt. 14
SE/SM/SA
30
03.10.14 Meine Puppe – meine Geschichte: Marionettenbau ... GD
SC/SE
31
03.10.14 Touch the sound! Störungen und ihre musikalische Lösung
SC/SE/SM/SA
32
03.10.14 Mathematikunterricht entwickeln – Kompetenzorientiertes ...
SM
33
06.10.14 Meine Kultur – deine Kultur – unsere Kultur(en)?
SC/SE/SM/SA
36
Advanced English conversation workshop
06.10.14 Märchenhäuser. Wege zum Gestalten, Erzählen und Schreiben ... SE/SM
34
07.10.14 La figura della donna nelle religioni monoteiste
SC/SE/SM/SA
40
08.10.14 Wo die Märchen wohnen. Anregungen zum Märchenerzählen ...
SC/SE/SM/SA
37
08.10.14 L juech uriginel – Original Play (seminar)
SC/SE/SM/SA
38
08.10.14 L juech uriginel – Original Play (referat da sëira)
SC/SE/SM/SA
39
17.10.14 Meine Puppe – meine Geschichte: Marionettenbau ... BD
SC/SE
31
18.10.14 Teamwork und Zusammenarbeit in Kindergarten und Schule
SC/SE/SM/SA
41
24.10.14 Scrì ladin de Gherdëina
SC/SE/SM/SA
42
Novëmber
DATATITUL
POR CHE
P.
03.11.14 L’aventöra dl depënje
SC/SE/SM/SA
43
17.11.14 Tod und Trauer in Kindergarten und Schule BD
SC/SE/SM/SA
44
28.11.14 «Ein Tag ich sprechen und schreiben gut.»
SE/SM
45
DATATITUL
POR CHE
P.
01.12.14 Insegnare e imparare l’italiano in contesti plurilingui
SE/SM
46
Dezëmber
Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta
brosciura cursc14/15.indd 65
01.03.14 11:19
Calënder di cursc 2015
Forà
DATATITUL
POR CHE
P.
06.02.15 Diversity for Kids: trasportare argomenti sensibili attraverso ...
SE/SM
47
06.02.15 Le jüch dl teater te scora y scolina
SC/SE/SM/SA
48
25.02.15 Stromënã cunta süa storia – Musikinstrumente erzählen ihre ...
SC/SE/SM/SA
49
DATATITUL
POR CHE
P.
02.03.15 Tod und Trauer in Kindergarten und Schule GD
SC/SE/SM/SA
44
02.03.15 Rové pro na maiù segurëza tl scrì por ladin
SC/SE/SM/SA
50
06.03.15 La valutazione dello studente come strumento di sviluppo
SM/SA
51
09.03.15 Consëis y furbaries – Laûr cun le computer y tecnologies nöies
SC/SE/SM/SA
52
16.03.15 Laboratorio di grammatica italiana
SM
53
20.03.15 iPad & Co: tablets sciche mesun per la persunalisazion ...
SE/SM/SA
54
20.03.15 Leteratöra ladina
SC/SE/SM/SA
55
27.03.15 L drap dla pascion de Sacun – Nsenië cumpetënzes visueles ...
SC/SE/SM/SA
56
DATATITUL
POR CHE
P.
10.04.15 Il potenziamento didattico
SM/SA
57
Merz
Aurì
pedagogich.it
Descriziun: SC = Scolina, SE = Scora elementara, SM = Scora mesana, SA = Scora alta
brosciura cursc14/15.indd 66
01.03.14 11:19
UNIUN MAESTRI LADINS
Inge Dejaco
Str. Plan de Corones 37
39030 Al Plan de Mareo
Program de mascima por l’ann 2014
Ativité culturala
Vijita al Museo delle Scienze «Muse», Trënt
Zauberflöte de Wolfgang Amadeus Mozart a Bregenz
Jita naturalistica sö por munt
Iadi a Balsan/Desproch al’opera o a teater
Incuntada di maestri en ponsiun a Rina – 125 ani Cassa Raiffeisen
Vijita ales dlijies de Jeunn cun Pepi Prader y dedô ãiastagnada
aurì 2014
29.–30.07.2014
agost 2014
aisciöda/altonn 2014
01.10.2014
17.10.2014
Ativité recreativa
Chidlada
Adöm al’Intendënza Ladina le «Dé dla Scora Ladina» a La Ila
Dé dl sport por insegnanã Batadù y ãiastagnada a Pidrô
aurì–mà 2014
05.09.2014
15.09.2014
novëmber 2014
Les manifestaziuns singoles vëgn ãiamò comunicades plü avisa diretamënter dal’UML. Chëst’ann
ne urganisea l’UML deguna jita al Cunsëi Provinziel a Bulsan. Chi che uel jì de si scumenciadiva, po
tò pert al seminar per la scoles tudësces (5 de nuvëmber 2014, dut l di) o al seminar per la scoles
talianes (3 o 4 de dezëmber 2014, dut l di).
Per se scrì ite: Karl Wolf, Servisc zerimoniel y relazions publiches
[email protected] Tel. 0471 946207
LIA MAESTRI DE GHERDËINA
Streda Cir 19
39048 Sëlva
La singula manifestezions unirà fates alsavëi diretamënter dala Lia.
EJAM DE LADIN
L’ejam de ladin aladô dl art. 12, comma 6 dl D.P.R. n. 89 di 10.02.1983 dl T.U. dles normes de atuaziun y dla L.P. 01/09 vëgn tignì, de regola, un n iade al ann tl mëis de merz.
Informaziuns sura chësc ejam partësc fora le Departimënt Educazion y Cultura Ladina,
tel. 0471/417001 y le secretêr dla comisciun d’ejam Hansjörg Kostner, tel. 0471/417014.
brosciura cursc14/15.indd 67
01.03.14 11:19
DEPARTIMËNÃ DE FORMAZIUN
Departimënt Educazion y Cultura Ladina
Inovazion y Consulënza
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 30
fax: 0471/41 70 39
[email protected]
pedagogich.it
Deutsches Bildungs- und Kulturressort
Innovation und Beratung
Amba-Alagi-Straße 10
39100 Bozen
Tel. 0471/41 75 10
Fax: 0471/41 75 19
[email protected]
Fortbildungsakademie «Schloss Rechtenthal»
Kurssekretariat für die deutsche Sprachgruppe
Söll 12
39040 Tramin an der Weinstraße
Tel. 0471/86 42 00 – 86 42 01 – 86 42 02
Fax: 0471/86 42 99
[email protected]
Dipartimento Istruzione e Formazione italiana
Area pedagogica
Via del Ronco 2
39100 Bolzano
tel. 0471/41 14 41
fax: 0471/41 14 69
[email protected]
brosciura cursc14/15.indd 68
01.03.14 11:19
Intendënza – Schulamt – Intendenza
Roland Verra
Intendënt
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 00
[email protected]
Secretariat dl Intendënt
Wilma Donè
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 01
fax: 0471/41 70 09
[email protected]
Repartiziun Intendënza y Cultura Ladina
Alexander Prinoth
Diretur de Repartiziun
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 10
[email protected]
Secretariat de Repartiziun
Ruth Stuffer
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 11
fax: 0471/41 70 29
[email protected]
Sorvisc por l’evaluaziun dles scores ladines
Rosmarie Mussner
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 37
[email protected]
brosciura cursc14/15.indd 69
01.03.14 11:19
Inovazion y Consulënza
pedagogich.it
Roland Verra
Diretur
tel. 0471/41 70 00
[email protected]
Eugen Troi
Secretariat y biblioteca
tel. 0471/41 70 30
[email protected]
Walter Glira
Contabltà y bilanz
tel. 0471/41 70 35
[email protected]
Anita Demetz
Secretariat y publicazions
tel. 0471/41 70 32
[email protected]
Claudia Rubatscher
Sorvisc por l’inovaziun didatica
tel. 0471/41 70 36
[email protected]
Mathias Stuflesser
Servisc per la furmazion y l ajurnamënt
dl personal pedagogich
tel. 0471/41 70 31
[email protected]
Felix Ploner
Sorvisc consulënza informatica y
tecnologies nöies
tel. 0471/41 70 38
[email protected]
Lönesc, jöbia y vëndres: Al Plan
tel. 0474/50 60 11
Veronica Rubatscher
Sorvisc por l’inovaziun didatica
Direziun raionala de Badia
tel. 0471/83 95 97
[email protected]
Ines Demetz Stuflesser
Secretariat y biblioteca
n maternità
Erna Flöss
Sorvisc por la documentaziun y
l’informaziun
tel. 0471/41 70 34
[email protected]
brosciura cursc14/15.indd 70
01.03.14 11:19
Inclujion y Sustëni
Carla Comploj
Ispetëura per la ntegrazion
Streda Pintri 29
39100 Bulsan
tel. 0471/41 70 12
fax: 0471/41 70 39
[email protected]
Irene Costa
Consulënza y integraziun
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 23
fax: 0471/41 70 39
[email protected]
Sabine Hofer
Consulënza y ntegrazion
Scola mesana Sëlva
Streda Mëisules 148
39048 Sëlva
tel. 0471/77 33 46
[email protected]
Lois Kastlunger
Educaziun ala sanité
Direziun raionala de Badia
San Linert 11
39036 Badia
tel. 0471/83 95 97
fax: 0471/83 99 72
[email protected]
brosciura cursc14/15.indd 71
Eveline Vinatzer
Proiec per la scolina y la scola
Scola mesana Sëlva
Streda Mëisules 148
39048 Sëlva
tel. 0471/79 20 82
fax: 0471/79 05 28
[email protected]
01.03.14 11:19
Ispetoraã – Inspektorate – Ispettorati
Ispetorat por les scores
Rosmarie Crazzolara
Strada Ninz 13
39036 La Ila
tel. 0471/84 77 58
fax: 0471/84 77 58
[email protected]
Ispetorat por les scolines
Edith Ploner
Strada Pintri 29
39100 Balsan
tel. 0471/41 70 05
fax: 0471/41 70 09
[email protected]
Ispetorat de religiun
Iaco Frontull
Direziun raionala de Al Plan
Strada Plan de Corones 26
39030 Al Plan de Mareo
tel. 0474/50 60 11
fax: 0474/50 60 11
[email protected]
Ispetorat per la ntegrazion
Carla Comploj
Streda Pintri 29
39100 Bulsan
tel. 0471/41 70 12
fax: 0471/41 70 39
[email protected]
brosciura cursc14/15.indd 72
01.03.14 11:19
Direziuns – Direktionen – Direzioni
Scores altes La Ila/Badia
Strada Ninz 13
39030 La Ila
tel. 0471/84 72 52
fax: 0471/84 75 14
[email protected]
www.ll-itc-laila.it/
Istitut tecnich economich «Raetia»
Streda Rezia 295
39046 Urtijëi
tel. 0471/79 62 96
fax: 0471/79 83 47
[email protected]
www.iteraetia.it/
Lizeum d’ert «Cademia» cun
Scola prufescionela per l artejanat
artistich
Streda Rezia 293
39046 Urtijëi
tel. 0471/79 62 40
fax: 0471/79 62 40
[email protected]
www.ks-groeden.schule.suedtirol.it
Direzion dla scolines
Streda Roma 4
39046 Urtijëi
tel. 0471/79 71 17
fax: 0471/78 91 05
[email protected]
Direziun raionala Al Plan
Strada Plan de Corones 26
39030 Al Plan
tel. 0474/50 10 75
fax: 0474/50 18 23
[email protected]
www.snets.it/ssp-stvigil
Direziun raionala Badia
Strada San Linert 11
39036 Badia
tel. 0471/83 96 77
fax: 0471/83 95 19
[email protected]
Direzion raiunela Sëlva
Streda Mëisules 148
39048 Sëlva
tel. 0471/79 40 33
fax: 0471/79 46 11
[email protected]
Direzion raiunela Urtijëi
Streda Scurcià 10
39046 Urtijëi
tel. 0471/79 61 20
fax: 0471/79 62 05
[email protected]
Sënta Val Badia
Picolin 13
39030 San Martin de Tor
tel. 0474/52 41 17
fax: 0474/52 39 70
brosciura cursc14/15.indd 73
01.03.14 11:19
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
brosciura cursc14/15.indd 74
01.03.14 11:19
Iscrizion – Einschreibung – Iscrizione
Titul/Titel/titolo: ____________________________________________________________________
Luech/Ort/Luogo: _______________________________
Tëmp/Zeit/Periodo: ___________________
Inuem/Name/Nome: _________________________________________________________________
Adres/Adresse/Indirizzo: ______________________________________________________________
Email________________________________________ Tel. _______________________________
Scola/Schule/Scuola: ________________________________________________________________
Materia nsenieda/Unterrichtsfach/Materia:
ladin
talian
todësch
inglesc
musiga
ert
movimënt
storia
geografia
religiun
matematica/sciënza
tecnologia/informatica
autra _______________
ciuna
Scolina/Kindergarten/Scuola d’infanzia: ___________________________________________________
Maestra scolina/Kindergärtnerin/Insegnante scuola d’infanzia
Culaburadëura ped./Päd. Mitarbeiterin/Collaboratrice ped.
Firma dl/a partezipant/a Firma dl/a Diretëur/a
Unterschrift des/r Teilnehmers/in –––––––– Unterschrift des/r Direktors/in ––––––––––––––
Firma del/la partecipante Firma del/la Direttore/rice
brosciura cursc14/15.indd 75
Ie son a cunuscënza de mi dërc y mi duvieres n cont de dé inant mi dac personei y dei
mi cunsëns, che i possa unì laurei ora electronicamënter y che i possa unì dac inant
ai partezipanc/ala partezipantes dla manifestazions de furmazion.
Firma dl/a Diretëur/a:
Unterschrift des/r Direktors/in: _________________________________
Firma del/la Direttore/rice:
Luech/Data - Ort/Datum - Luogo/Data: ___________________________
Firma dl/a partezipant/a
Unterschrift des/r Teilnehmers/in _______________________________
Firma del/la partecipante
_______________________________________________________
Gauja dla renunzia/Begründung für die Abmeldung/causa della revoca:
Inuem/Name/Nome: ________________________________________
Luech/Ort/Luogo: ___________________________________________
_______________________________________________________
Titul/Titel/Titolo: ___________________________________________
Renunzia – Abmeldung – Disdetta
Ie son a cunescënza de mi dërc y mi duvieres n cont de dé inant mi dac personei y dé mi cunsëns, che i po unì
laurei ora electronicamënter y che i po unì dac inant ai/ala pertezipanc/tes dla manifestazions de furmazion.
01.03.14 11:19
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
brosciura cursc14/15.indd 76
01.03.14 11:19
cover14/15.indd 3
01.03.14 11:03
AUTONOME
PROVINZ
BOZEN
SÜDTIROL
PROVINCIA
AUTONOMA
DI BOLZANO
ALTO ADIGE
PROVINZIA AUTONOMA DE BULSAN
SÜDTIROL
pedagogich.it
cover14/15.indd 4
01.03.14 11:03