3 BLOED, ZWEET EN TRANEN

The Passion moderniseert veel aspecten uit het verhaal van
Jezus. Zo zijn het geen tempelwachters die Jezus arresteren,
maar de ME. Maar niet alles krijgt een modern sausje.
Opvallend is dat van de kruisiging geen moderne versie wordt
gepresenteerd. Er wordt juist bijzonder veel nadruk gelegd op
de fysieke aspecten van deze historische doodstraf. Krijgen de
fysieke aspecten van Jezus’ kruisiging in de Bijbel ook zoveel
nadruk? Wat voor rol speelt deze doodstraf in het verhaal van Jezus?
3 BLOED,
ZWEET EN
TRANEN
De bijbelse auteurs over de kruisiging van Jezus
De oudste teksten in het Nieuwe Testament waar gesproken wordt over de kruisiging van Jezus zijn de brieven
van Paulus. Paulus geeft daarin nergens een overzicht van de gebeurtenissen die geleid hebben tot de kruisiging:
hij heeft het niet over Pilatus, maar ook niet over de (pijnlijke) details van een kruisiging. Het gaat Paulus om de
betekenis die de kruisiging van Jezus heeft. De historische omstandigheden lijken hem weinig te interesseren.
Een van de weinig concrete dingen die Paulus noemt is te vinden in 1 Korintiërs 2:8 (‘De machthebbers op aarde
hebben Gods wijze plan niet begrepen. Anders zouden ze Jezus, de Heer die redding brengt, niet aan het kruis
gehangen hebben.’). Ook Marcus is vrij summier met informatie over de kruisiging zelf (Marcus 15:24):
‘Toen hingen de soldaten Jezus aan het kruis.’
Nadat Marcus de diverse reacties van mensen heeft gegeven die bij het kruis staan, roept Jezus (Marcus 5:34)
‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij alleen gelaten?’ Hierna beschrijft Marcus hoe Jezus sterft (Marcus
15:37). Ook Matteüs geeft geen details. Zijn versie verschilt weinig van de versie van Marcus. Lucas voegt
enkele details toe. Wanneer Jezus zijn kruis draagt, richt hij een laatste speech tot de huilende vrouwen die
hem begeleiden (Lucas 23:28-31). Nadat hij gekruisigd is, bidt hij dat God het de mensen zal vergeven (Lucas
23:34). Hij belooft een van de twee misdadigers het eeuwige leven (Lucas 23:43) en aan zijn laatste kreet
worden woorden gegeven (Lucas 23:46). Het narratieve effect van deze woorden is dat Jezus minder passief
overkomt. Hij blijft – om het in literair-analytische termen te zeggen – de held van het verhaal die de controle
behoudt, zelfs aan het kruis. De weergave van Johannes is wat dit betreft goed vergelijkbaar met de versie
van Lucas. Wanneer Jezus aan het kruis hangt voert hij nog een kort gesprek (Johannes 19:26-27). Johannes
beschrijft zelfs hoe Jezus de situatie waarin hij beland is analyseert als de vervulling van de Schrift (Johannes
19:28). In het evangelie van Johannes sterft Jezus niet met een luide kreet, maar zegt hij (Johannes 19:30):
‘Mijn werk is klaar.’
Paulus noch een van de vier evangelisten beschrijft de gruwelijke praktijk van de kruisiging expliciet. Een
kruisiging was een bekende straf voor opstandelingen en slaven. Voor de eerste christenen was het daarom
niet de vraag hoe de kruisiging plaatsvond, maar waarom Jezus deze straf moest ondergaan. Hoe kon het
gebeuren dat de messias zo’n schandelijke dood moest sterven? De evangeliën bieden de lezers een antwoord
op deze vraag: het was onderdeel van Gods plan. Wanneer de eerste christenen nadachten over deze
marteldood van Jezus, dan zullen de thema’s eer en schaamte daarbij een belangrijke rol hebben gespeeld.
The Passion zoomt in op het lijden
Een belangrijk onderdeel van The Passion is de processie met een neonkruis dat door de stad wordt gedragen.
Dit kruis wordt echter niet gebruikt voor het naspelen van de kruisiging. Pilatus, die in deze fase de rol van
verteller op zich neemt, stelt het publiek gerust: de kruisiging zal plaatsvinden buiten het zicht van de camera’s.
Hoewel er geen kruisiging van de hoofdrolspeler plaatsvindt, informeert Pilatus het publiek uitvoerig over de
pijn die Jezus gehad moet hebben. Een fragment:
‘Doordat je aan je armen hangt, wordt het steeds moeilijker om je borstkas uit te zetten en
lucht in je longen te zuigen. Je begint te stikken. Als Jezus zich afzet tegen de pin in zijn enkels,
kan Hij zich net genoeg oprichten om te ademen, maar dat doet natuurlijk verschrikkelijk pijn
omdat zijn lichaamsgewicht op de vastgespijkerde voeten drukt.’
Jezus’ lijden is in The Passion een van de belangrijkste manieren om het publiek te betrekken bij het verhaal.
De beschrijving van zijn pijn wekt medelijden op met hem als onschuldig slachtoffer van zinloos geweld. De
kruisiging heeft zo een radicaal andere functie dan in de evangeliën. Moderne christenen schamen zich niet
voor de dood van Jezus aan het kruis. Het kruis is een symbool geworden dat direct wordt geassocieerd met
Jezus. De schaamtevolle verontwaardiging dat de messias een straf kreeg voor gevaarlijke opstandelingen en
slaven is op de achtergrond geraakt.
Hoe kan het dat het concrete lijden aan het kruis in The Passion centraal staat, terwijl dit lijden in de Bijbel
nauwelijks aandacht krijgt? De makers van The Passion baseerden zich op de piëtistische christelijke traditie,
waarin er een grote focus ligt op het concrete lijden. De meeste passiespelen uit de geschiedenis stammen
uit deze theologische traditie. The Passion is in zekere zin een modern passiespel, vertaald voor een
geseculariseerd publiek. De vreselijke pijn die de onschuldige Jezus wordt aangedaan door zijn kruisiging is
voor moderne mensen voorstelbaar. Door op deze traditie in te zetten, zorgt The Passion ervoor dat mensen
van nu zich kunnen inleven in het drama van Jezus van Nazaret.

Download Report