De wereld is meer dan ooit theater

Frank Van Vree
het optreden van de schrijver Gerard Reve in de Allerheiligst
De wereld is meer dan ooit theater
Hartkerk
in
1969
en
in
diezelfde
jaren
de
nagespeelde
katholieke m is in het' cosm isch ontspanningscentrum ' en
'poptem pel' Paradiso, een happening waarbij, als ik het goed
heb, oud-studenten Theaterwetenschappen actief betrokken
waren.
Theater
dom ineert
onze
cultuur,
m eer
dan
ooit
in
de
geschiedenis. Tenm inste, wanneer we religie niet: als theater
Op
m anifestaties
sym bolisch
de
niveau
ontheiliging
van
representeren
religieuze
deze
rituelen:
ze
werden gereduceerd tot louter theatrale gebeurtenissen.
opvatten. Religie is im m ers, boven alles, perform atief van
karakter. M eer piëtistische vorm en van geloof, beleden door
De jaren zestig vorm den de definitieve doorbraak van de
m onniken of door filosofisch ingestelde protestanten, waren
'spectacularisering' van de cultuur, tot in de poriën van de
en zijn goed beschouwd uitzonderlijk. De kracht van religie
westerse sam enleving. Niem and heeft dat m isschien scherper
lag
waargenom en dan de Franse situationistische denker Guy
en
ligt
im m ers
in
de
eerste
plaats
in
de
rituele
handelingen, in cerem onies, in bidden en zingen, in het
Debord,
vieren
spektakelsam enleving) in 1967 werd gepubliceerd. In 221
van
gods-dienst.
Juist
daar
liggen
dan
ook
de
historische wortels van het wereldlijk theater.
wiens
polem ische
La
stellingen
société
beschreef
du
spectacle
Debord
de
(De
westerse
consum ptiem aatschappij als een sam enleving beheerst door
Zo goed als in vroeger eeuwen religie het leven van alledag
doordrenkte,
zo
is
onze
cultuur
doordrongen
van
'spektakel',
(een
sam enleving
waarin
'de
waarneem bare
het:
wereld is vervangen door een keur van beelden die erboven
theatrale. Theater is overal en is er altijd, zeker na de
staat', terwijl deze beelden worden gepresenteerd 'als het
doorbraak van het snelle internet zo'n tien j aar geleden.
waarneem ·
bare
bij
uitstek'.
Reclam e,
am usem ent,
popm uziek, Iilm en televisie werden in de ogen van deze
De definitieve om slag op dat punt m oet naar m ijn idee
onorthodoxe m arxist bij wijze van 'perm anente opium oorlog'
gezocht worden in de jaren zestig van de vorige eeuw, in
ingezet om het individu te depolitiseren, passief te m aken
dezelfde tij d waarin in Am sterdam het Universiteitstheater
en van zijn ware vrijheid te beroven.
werd
opgericht.
In
die
jaren
zijn
zelfs
heel
concrete
gebeurtenissen aan te wijzen die deze om slag sym boliseren:
De wereld die Debord beschreef was in zijn tijd nog slechts
in de kiem aanwezig. Kijken we om ons heen, dan kunnen we
niet
anders
zeggen
dan
dat
de
spectacularisering
is
uitgegroeid tot een perm anente, dynam ische tendens op
vrijwel alle dom einen van het sociale, politieke en culturele
leven.
Of we nu kijken naar de werking van de nationale en
internationale
politiek
of
de
hedendaagse
oorlogvoering,
inclusief de strijd van terreurbewegingen, naar ram pen en
ongelukken,
naar
m orele
schandalen,
m oorden
en
witte
m arsen, of naar de m anier waarop we onszelf vorm geven op
Facebook,
in
blogs
en
op
discussiefora,
op
Tinder
of
persoonlijke pagina's; wanneer we kijken naar Youtube of
vergelijkbare platform s, inclusief de schaduwwereld van de
pornografie, dan lijkt de waarneem bare wereld louter te
bestaan
uit
een
onafzienbare
stroom
van
elkaar
snel
opvolgende, geënsceneerde voorstellingen in tekst, beeld en
geluid.
Zonder te willen zeggen dat de sam enleving alleen m aar uit
beelden bestaat, dat oorlog alleen m aar spektakel is of dat
ons persoonlijk leven kan worden herleid tot onze digitale
zelfrepresentaties, lijkt m ij de conclusie onontkoom baar: de
laatste
halve
eeuw,
Universiteitstheater,
sinds
heeft
de
theater
oprichting
inderdaad
van
de
het
wereld
veroverd.

Download Report