de seizoensbrochure 2015/2016.

1
INHOUD
4
Abonnementen: informatie en series
67
Algemene informatie
68
Plattegrond Grote Zaal
69
Concertkalender
BESTEL NU UW ABONNEMENT
EN VERZEKER UZELF
VAN EEN KWALITATIEF HOOGSTAAND
CULTUREEL SEIZOEN !
2
3
DE VOORDELEN VAN EEN ABONNEMENT
+ In één bestelling alles geregeld voor het hele seizoen
+ De mooiste stoelen in de zaal
+ Per serie gemiddeld één concert gratis
+ Met korting en voorrang kaarten bestellen voor extra concerten
ABONNEMENTEN BESTELLEN
> ONLINE
www.concertgebouworkest.nl/series
> TELEFONISCH
ma-vr 9.30-12.30 uur, 27 februari - 19 maart tot 17.00 uur
> SCHRIFTELIJK
020 305 10 15
via het bestelformulier
Administratiekosten: online € 4, telefonisch € 6, schriftelijk € 8
WANNEER BESTELLEN?
27 februari 2015 startdatum bestellen abonnementen
19 maart 2015 sluitingsdatum voor het verlengen van uw series
DE ABONNEMENTENSERIES
pagina 10
pagina 26
Serie AAA donderdag
Serie E
4 concerten
8 concerten
Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend
De Grote Maestro’s
Altijd verrassende concerten rondom een actueel thema.
Acht vooraanstaande dirigenten maken de dienst uit in
Met een Voorprogramma door een prominente spreker,
deze serie. Naast toekomstig chef-dirigent Daniele Gatti
een uur avontuurlijke orkestmuziek zonder pauze, en na
zijn dat bijvoorbeeld Herbert Blomstedt, Valery Gergiev,
afloop de Entrée Late Night.
Iván Fischer en Andris Nelsons.
pagina 14
pagina 30
Serie A
Serie F
6 of 3 concerten
3 concerten
Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend
Familieserie
Hedendaags werk en een rijke traditie gaan samen in
Kinderen maken samen met hun (groot)ouders kennis
deze serie vol premières en opdrachtwerken, o.a. van
met de wereld van het Koninklijk Concertgebouworkest.
John Adams, Thomas Adès, George Benjamin en James
Zoek het avontuur in drie aansprekende concerten met
MacMillan.
leuke interactieve inleidingen.
pagina 18
pagina 34
Serie Bwo - Serie Bdo
Serie S
12 of 6 concerten
3 concerten
Het groot symfonisch repertoire
Essentials
De symfonische traditie is levendiger dan ooit in de
Drie concerten op de zaterdagavond. Maak kennis met
grootste en oudste abonnementenserie van het orkest.
essentiële symfonische meesterwerken, internationaal
Met vooraanstaande dirigenten als Iván Fischer en Herbert
doorbrekende solisten en de energieke inleidingen van
Blomstedt en solisten als Janine Jansen en Emanuel Ax.
Thomas Vanderveken.
1 juni 2015 startdatum bestellen van losse kaarten
Uitgebreide informatie over de bestelprocedure en algemene voorwaarden vindt u op de website via
www.concertgebouworkest.nl/series
English information about subscriptions can be found at www.rcoamsterdam.com/series
4
pagina 22
pagina 38
Serie D
Serie Z
8 concerten
8 of 4 concerten
De Klassiekers
De Matinee
Een klassiek menu vol variatie: van Bachs Matthäus-Passion
Een uitgebalanceerde serie concerten op zondagmiddag.
via Mozart en Mahler naar verrassende minder bekende
U hoort solisten en maestro’s van wereldfaam, en heel
werken. Uitgevoerd onder leiding van grote maestro’s en
veel prachtige muziek van bijvoorbeeld Bach, Brahms,
met solisten als Jean-Yves Thibaudet en Radu Lupu.
Mahler, Smetana, Fauré, Debussy en Sjostakovitsj.
5
VERDIEPEN
VERBREDEN
SAMENSPELEN
Geachte muziekliefhebber,
De tijd gaat te snel. Gedurende elf seizoenen heeft Mariss
en in een concertante uitvoering komt bij hem Wagners
Jansons als chef-dirigent het Koninklijk Concertgebouw­
Lohengrin op de lessenaars.
orkest succesvol geleid. Gelukkig zien we hem aan het eind
van het seizoen 2015/16 al terug als gastdirigent. Het orkest
Liefhebbers van actueler repertoire zijn bij het Concert­
heeft ondertussen in korte tijd een internationaal zeer
gebouw­orkest aan het juiste adres. George Benjamin,
gelauwerde opvolger gevonden. Daniele Gatti wordt met
John Adams en Thomas Adès behoren tot de belangrijke
ingang van het seizoen 2016/2017 chef-dirigent van het
componisten van onze tijd. Alle drie dirigeren zij zelf hun
Concertgebouworkest. In voorbereiding daarop biedt het
nieuwste werken. Elders in de programma’s treft u een
orkest u een opwindend seizoen aan waarin verdieping én
nieuw pianoconcert van James MacMillan aan. De huis-
verbreding samengaan.
componisten Detlev Glanert en Richard Rijnvos zijn met
vroegere werken vertegenwoordigd. Ook buiten Nederland weet het Concertgebouworkest
als solist optreden zijn concertmeester Vesko Eschkenazy
steeds meer muziekliefhebbers te bereiken. Dit seizoen
en solohoornist Laurens Woudenberg.
onderneemt het orkest – naast de Europese tournees –
een concertreis naar Taiwan en Japan. Muziekliefhebbers
Gustavo Gimeno komt na zijn overrompelende debuut als
Verdiepen
Geholpen door de meest vooraanstaande dirigenten
Verbreden
blijft het Concertgebouworkest samenspel bieden op
Nóg meer mensen laten delen in de vervoering, daar zet
wereldwijd kunnen het orkest trouwens zelf in huis halen
gastdirigent in februari 2014 terug met drie programma’s in
het allerhoogste niveau. Daniele Gatti leidt twee program-
het Concertgebouworkest innovatief op in. Een alsmaar
door middel van het unieke videomagazine RCO Editions.
ma’s: voor het eerst de RCO Opening Night met de
diverser publiek wordt bereikt met concertformules als
Amsterdam en de concerten in het Verre Oosten. Nieuwe
gezichten vóór het orkest zijn Jakub Hru°ša, François-Xavier
wereldbefaamde cellist Yo-Yo Ma en later in het seizoen
Essentials, de Familieconcerten en het terugkerende AAA
een programma met werken van Wagner, Liszt en Berlioz.
Festival, dat hedendaagse muziek in een breed cultureel en
Samenspelen
Mariss Jansons verwelkomen we terug in de productie van
maatschappelijk perspectief plaatst. De actuele thema’s dit
Met bijzondere trots presenteren we opnieuw een Artist in
Tsjaikovski’s Pique dame bij De Nationale Opera.
seizoen zijn: Breaking News (de kunstenaar doet verslag),
Residence: pianist Jean-Yves Thibaudet. Met drie verschil-
In een wereld waarin snelheid steeds meer de dienst
Angst (in het kader van de tentoonstelling Munch:
lende soloconcerten, kamermuziekprogramma’s en een
uitmaakt, kunnen de kunsten verstilling, verbondenheid
Er is dit seizoen veel ruimte voor Johann Sebastian
Van Gogh), Fresco’s (tekens aan de wand) en ‘pop-art’
masterclass heeft u ruim de gelegenheid deze veelzijdige
en ruimte voor interessante twijfels schenken. Musici
Bach. Naast de Matthäus-Passion en drie delen van het
(popartiest ontmoet symfonieorkest). Over pop gesproken:
en immer overtuigende kunstenaar te leren kennen. Onder
en publiek blijven elkaar dan ook vinden in de verrijkende
Weihnachtsoratorium exploreert het orkest met Daniel
het orkest gaat een vriendschappelijke confrontatie met
de solisten van dit seizoen vindt u verder pianisten Yuja
symfonische traditie. Alle leden van het Koninklijk
Harding en Iván Fischer in vier programma’s de relatie
popmuziek aan in het Koningsnachtconcert en speelt in
Wang en Radu Lupu, violisten Frank Peter Zimmermann
Concertgebouworkest wensen u graag deelgenoot te
tussen Bach en Brahms. Daniel Harding leidt ook de
augustus Stravinsky tijdens ‘s Nederlands grootste pop­
en Nikolaj Znaider en bariton Matthias Goerne. Naast
maken van dit polyfoon samenspel. Wij hopen u te
zomertournee. Andris Nelsons zet zijn integrale
festival, Lowlands. In dezelfde week treedt het orkest in
bewezen grootheden zijn er opvallend veel debuten, met
ontmoeten bij een of meer van onze concerten.
Sjostakovitsj-reeks voort met de Zesde en Zevende symfonie
de open lucht op tijdens Sail Amsterdam.
name onder de vocalisten. De orkestleden die dit seizoen
6
Roth, André de Ridder, Brad Lubman en de wereldbefaamde
Franz Welser-Möst.
Jan Raes, algemeen directeur
7
DE VOLGENDE CHEF
Met ingang van het seizoen 2016/17 is Daniele Gatti chef-dirigent
in Amsterdam. Waarom is hij de ideale nieuwe leider
voor het Concertgebouworkest?
Opvallend rap was de beslissing genomen. Begin oktober
leren kennen en dichter bij elkaar te komen. Ik vroeg niets,
2014 kon de zevende chef-dirigent in de geschiedenis van
maar wachtte.’ Zinderende uitvoeringen van Mahlers Vijfde
het orkest worden aangekondigd: met ingang van het
losten in 2010 de belofte in. Daarna volgden de Negende
seizoen 2016/17 gaat het tijdperk Daniele Gatti van start.
in 2012 en 2013, en de Zesde en de Derde symfonie in het
Dat de nieuwe chef zo snel gevonden was heeft veel te
seizoen 2014/15. Ondertussen heeft hij laten zien het orkest
maken met de sterke band die de energieke dirigent sinds
met dezelfde combinatie van eruditie en passie te kunnen
zijn debuut in 2004 met de musici heeft opgebouwd, onder
leiden in werken van Richard Strauss, Alban Berg en
meer tijdens diverse tournees en optredens op grote festi-
actueler repertoire. Dat hij ook een groot operadirigent
vals. Wie Gatti het Concertgebouworkest hoort dirigeren is
is – regelmatig te gast bij de Salzburger en de Bayreuther
getuige van een muzikale klik. Ook op het publiek maakt
Festspiele – hebben we in Amsterdam kunnen ervaren met
hij grote indruk. ‘Ik herinner me nog het openingsconcert
Verdi’s Falstaff, in juni 2014 bejubeld door pers en publiek.
van vorig seizoen met Daniele Gatti’, vertelt een concertbezoeker. ‘Een charismatische man; hij dirigeerde zonder
Daniel Gatti is een communicator. Dat hij graag zonder
partituur. Toen ik hem de hand schudde na het concert
partituur dirigeert – hetgeen zijn grondige voorbereiding
moest ik wat aan Heathcliff denken, het romanpersonage
typeert - betekent dat hij voortdurend oogcontact met
uit Wuthering Heights. Een donkere, wat “bonkige” man die,
de musici kan hebben. Ook naar het publiek toe heeft
naast zijn genialiteit ook een zekere natuurkracht, een
Gatti een opvallend open houding. ‘Ik vind het belangrijk
soort oerkracht, uitstraalt.’
om met de mensen die hier en nu in de zaal zitten te
praten via de muziek en hen zo ver te brengen dat ze de
Maar aan aleen charisma en een goede verstandhouding
muziek-uitvoering echt beleven.’ Dat doel staat ook bij
met de musici heeft een chef-dirigent niet genoeg. Het
het Concertgebouworkest hoog in het vaandel. In de
Concertgebouworkest heeft behoefte aan een leider die
dialoog met de luisteraars vinden Concertgebouworkest
risico’s durft te nemen, open staat voor vernieuwing en
en Daniele Gatti elkaar.
tegelijkertijd een belangrijke bijdrage kan leveren aan de
rijke traditie van het orkest. Dat vindt het orkest in Daniele
Gatti. ‘Ik zie hoe belangrijk de erfenis is die het Koninklijk
Concertgebouworkest met zich meedraagt en koestert…
Bij mijn eerste kennismaking met het orkest was ik me erg
bewust van dit rijke verleden. Ik begon niet over Mahler.
Ik nam de tijd om seizoen na seizoen het orkest beter te
8
9
VROUW
MET EEN MISSIE
Verhalenvertelster en powervrouw: dat was Sheherazade.
Dat is ook violiste Leila Josefowicz, de soliste bij de Europese première
van John Adams’ Scheherazade.2.
Leila Josefowicz debuteerde in 2004 bij het Concertgebouw­
spannender verhaal begon. Na duizend-en-een cliffhangers
orkest met het Vioolconcert van Oliver Knussen, onder
was Shahriaar van zijn waanzin genezen. Zo redde
diens leiding. In 2011 soleerde ze tijdens het AAA-concert
Sheherazade niet alleen zichzelf, maar vele vrouwen.
En Route in Concentric Paths van Thomas Adès, eveneens
gedirigeerd door de componist zelf. Dit seizoen komt ze
Met Scheherazade.2 zet John Adams een nieuwe, nog
voor de derde maal terug met een dirigerende componist:
krachtigere versie van Sheherazade tegenover onderdrukte
in de Europese première van John Adams’ Scheherazade.2.
vrouwen overal ter wereld. ‘De oorspronkelijke Sheherazade
De ‘dramatische symfonie voor viool en orkest’ is opge-
moest in zekere zin haar verteltalent gebruiken als list om
dragen aan Josefowicz, en geïnspireerd op Sheherazade,
te ontsnappen aan de gruwelijkheden’, aldus Adams. ‘Maar
de mythische vertelster van Duizend-en-een-nacht. Daarmee
deze Sheherazade slaat terug... Het orkest is een soort
is Scheherazade.2 een ode aan twee powervrouwen.
masculien aggressief principe, en de viool is de vrouwelijke
kracht.’
De verhalenvertelster
Leila Josefowicz is de ideale vertolkster. Omdat zij een
Sheherazade werd verhalenvertelster uit noodzaak. Volgens
geboren verhalenvertelster op de viool is, en omdat zij
de overlevering besloot sultan Shahriaar, krankzinnig van
als groot voorvechtster van hedendaagse muziek al jaren
woede sinds zijn vrouw hem had bedrogen, elke dag een
met Adams samenwerkt. Maar ook omdat zij net als
nieuwe bruid te kiezen om die de volgende ochtend te
Sheherazade op geheel eigen wijze, via haar kunst, de weg
laten doden. Sheherazade bood zich vrijwillig aan - maar
voor zichzelf heeft vrijgemaakt. De weg van het wonder-
niet om te sterven. Zij had een plan. ‘s Nachts begon zij een
kind dat tegen de stroom in haar eigen stem vond.
verhaal te vertellen. De volgende ochtend was het verhaal
nog niet ten einde, en de sultan was er zo op gebrand te
weten hoe het zou aflopen dat hij Sheherazade onmogelijk
Zoektocht van een wonderkind
kon laten doden. Zij mocht het verhaal de volgende nacht
De vader van Leila Josefowicz onderkende het muzikale
afmaken. Dat deed ze, waarna ze direct aan een ander, nog
talent van zijn dochter al vroeg. Vanaf haar derde jaar
kreeg ze een zeer intensieve vioolopleiding volgens de
Suzuki-methode. ‘Het was wel leuk, anders zou ik het nooit
hebben volgehouden, maar het was ook een soort hersenspoeling’, zou ze in 2005 verklaren. Het gezin verhuisde van
10
11
werken van Paganini en Mozart op gala’s in Beverly Hills,
Er valt veel te ontdekken in de serie AAA donderdag,
1 hele serie 4 concerten
ze ontmoette presidenten en megasterren en kwam op tv.
een vernieuwende serie van vier concerten rondom de
Serie AAAdo
Op zestienjarige leeftijd debuteerde Josefowicz in Carnegie
actuele thema’s van het AAA Festival. Naast de Europese
aanvang concert 21.15 uur | Voorprogramma 20.15 uur
Hall. Ze kreeg een platencontract, won prijzen en soleerde
première van Scheherazade.2 met Leila Josefowicz dirigeert
regulier (één r ang) € 145 | Concertvrienden € 130
bij de meest prestigieuze orkesten wereldwijd. Op haar
John Adams een ouder werk van hemzelf binnen het thema
twintigste werd ze fotomodel voor Chanel. ‘Ze wilden
Breaking News. Het AAA-concert Angst haakt met werken
1 donderdag 15 oktober
3
iemand uit de klassieke muziekwereld, ik paste in dat
van Dutilleux, Diepenbrock en Turnage aan bij de tentoon-
Breaking News
Fresco's
beeld’, zegt ze gelaten. Alles overkwam haar. Ze volgde
stelling Munch: Van Gogh in het Van Gogh Museum.
i.s.m. World Press Photo
programma met beeldprojectie
AAA Festival
het pad dat voor haar uitgestippeld was. Maar wat wou
Dat muurschilderingen van alle tijden tot grootse muziek
Voorprogramma door Lieve Joris
Voorprogramma door Rob Scholte
Alle concerten in de serie AAA don-
Josefowicz zelf?
kunnen leiden, laat componist-dirigent Thomas Adès
John Adams, dirigent
Thomas Adès, dirigent
derdag maken deel uit van het AAA
horen in het concert met als thema Fresco’s (tekens aan
Leila Josefowicz, viool
Christianne Stotijn, mezzosopraan
Festival (zie www.AAAfestival.nl).
de wand). Christianne Stotijn en Simon Keenlyside zijn
Adams Tromba Lontana
Simon Keenlyside, bariton
de solisten in Adès’ eigen Totentanz, dat zijn Nederlandse
Adams Scheherazade.2 (opdracht-
Adès These Premises are Alarmed *
Voorprogramma
Met kindsterretjes gaat het vaak mis. Ook Leila Josefowicz
première beleeft. En met ‘pop-art’ organiseert het Concert­
compositie, Nederlandse première)
Martinu
˚ Les fresques de Piero della
Voorafgaand aan de concerten vindt
maakte een crisis door. Maar ze is een te energieke en
gebouworkest een AAA-programma in samenwerking met
Francesca
een Voorprogramma (Grote Zaal,
gedreven persoonlijkheid om daar lang in te blijven
het Holland Festival en een bijzondere popartiest die later
2 donderdag 14 januari
Adès Totentanz (Nederlandse première)
20.15 uur) plaats. Het Voorprogramma
hangen. ‘Tot enkele maanden geleden speelde ik non-stop’,
bekend wordt gemaakt. Voorafgaand aan elk concert
Angst
vertelde ze in een interview in 2000. ‘Na verloop van tijd
geeft een prominente deskundige op het podium van de
i.s.m. het Van Gogh Museum
4
dacht ik: waarom doe je dit? Waarom zou je jezelf zo
Grote Zaal zijn visie op het thema. Na het concert is er het
in het kader van de tentoonstelling
'pop-art'
beperken dat je geen plezier hebt in wat je doet?’
spannende en gevarieerde Late Night Café, georganiseerd
Munch: Van Gogh
i.s.m. Holland Festival
Entrée Late Night Café
door jongerenvereniging entrée. Voorprogramma door Ramsey Nasr
Voorprogramma door Jan Leyers
Na afloop van de concerten organi-
Otto Tausk, dirigent
André de Ridder, dirigent
Detlef Roth, bariton
popgroep/gastartiest Dutilleux Timbres, espace, mouvement
Nieuw universum aan ervaringen
Serie AAA donderdag
concerten rond actuele thema’s
ACTUEEL AVONTUURLIJK AANGRIJPEND
kindsterretje in een glamourwereld. Ze speelde virtuoze
Canada naar Los Angeles en al gauw leefde Leila als een
Dus richtte ze zich op wat ze het meest zinvol vond:
In gewijzigde vorm maken de vier concerten van
het spelen van nieuwe muziek en het samenwerken met
de serie AAA donderdag ook deel uit van de Serie A,
levende componisten. ‘Wat ik het meest opwindend vind
zie pagina 14.
aan hedendaagse muziek is dat de tradities en regels die
het klassieke componeren beheersten niet meer gelden.
Rondom de concerten
donderdag 14 april
i
is gratis toegankelijk op vertoon van
donderdag 16 juni
uw concertkaart.
seert jongerenvereniging entrée het
Late Night Café (gratis toegankelijk).
Diepenbrock Im grossen Schweigen
Programmatoelichting
Turnage Three Screaming Popes *
Bij deze concerten ontvangt u het AAA
Er zijn geen grenzen aan wat je kunt doen. Natuurlijk is
festivalprogramma kosteloos aan de
het interessant om te zien wat verschillende musici doen
deur. In Preludium staat extra achter-
met een bekend werk, en ik speel graag standaardreper-
grondinformatie (zie pagina 55).
toire. Maar het is nog veel interessanter om iets te horen
dat net geschreven is, dat net gespeeld begint te worden…
Bestellen, rangen en plattegrond
Het biedt een heel nieuw universum aan ervaringen.’
Eenvoudig en snel bestellen via:
www.concertgebouworkest.nl/series.
Behalve het feit dat veel hedendaagse muziek nog te
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-
weinig bekend is – ‘de meeste mensen beseffen niet dat
12.30 uur of via het bestelformulier.
veel nieuwe muziek heel lyrisch is’ - speelt er ook iets
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
anders, een hoger doel. ‘Er is zo veel angst en woede in
de wereld, en muziek is een middel om mensen op een
spiritueel niveau te brengen. Ik heb echt het gevoel dat
ik een bijdrage aan de cultuur kan leveren – er moeten
nieuwe richtingen ingeslagen worden.’
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
12
13
A
DIRIGERENDE COMPONISTEN
Het Koninklijk Concertgebouworkest heeft een naam hoog te houden
in het werken met dirigerende componisten. George Benjamin, John Adams en Thomas Adès stappen dit seizoen in de voetsporen
van grootheden als Gustav Mahler, Richard Strauss en Pierre Boulez.
.
Verhalende muziek
Mahleriaans minimalisme
Al vanaf 1986 wordt de muziek van George Benjamin
Een heel ander muzikaal terrein betreden we met de
(geboren in 1960) geregeld door het orkest uitgevoerd, vaak
Amerikaan John Adams (1947). Diens blokachtige, op
onder leiding van de componist zelf. De Brit was de laatste
minimalistische herhalingspatronen gebaseerde Grand
leerling van Olivier Messiaen en wordt geroemd om zijn
Pianola Music werd in 1982 bij het orkest geïntroduceerd
fijnzinnige gevoel voor klankkleur en zijn transparante
door Edo de Waart. Twaalf jaar later leidde Adams zelf het
schrijfwijze. Zijn beeldende, verhalende composities weten
orkest in Harmonielehre, vernoemd naar het gelijknamige
het publiek recht in het hart te treffen. Zoals bijvoorbeeld
muziektheorieboek van Arnold Schönberg. In dit baan-
zijn op donder en bliksem geïnspireerde jeugdwerk Ringed
brekende werk verknoopt hij moeiteloos het minimalisme
by the Flat Horizon, dat hij in juni 2014 bij het
met een mahleriaanse klankwereld.
Concertgebouworkest dirigeerde.
Gaandeweg verlegde Adams de nadruk van harmonie en
Voor zijn in 2012 gecomponeerde opera Written on Skin
ritme naar melodie en haakte hij steeds vaker aan bij de
kwamen critici woorden te kort: deze ‘kerft sporen in
actualiteit. Hij toont hierin een sterke betrokkenheid bij
de ziel’, volgens de één, heeft een ‘onvergetelijk intense
zijn vaderland, bijvoorbeeld in opera’s als Nixon in China,
sensitiviteit’ volgens de ander, of is simpelweg ‘een
The Death of Klinghoffer en Dr. Atomic, en het orkestwerk
opera voor de eeuwigheid’, zoals een derde concludeert.
My Father Knew Charles Ives. In 2002 wist hij met het
De hoofdrol in dit op een middeleeuwse Franse sage
grootschalige The Transmigration of Souls de gevoelens van
gebaseerde werk werd gezongen door de Amerikaanse
wanhoop, verdriet en ongeloof over de aanslag op de Twin
countertenor Bejun Mehta. Diens soepele stem
Towers in het hart te treffen. Veel Amerikanen zien hem
inspireerde Benjamin tot een in opdracht van het
inmiddels als een officieuze ‘componist des vaderlands’.
Concertgebouworkest geschreven nieuwe compositie.
In 1993 componeerde Adams zijn Eerste vioolconcert, waarin
Dit keer nam Benjamin Andalusische verzen tot uitgangs-
de solist bijna de volle vijfendertig minuten aan het woord
punt voor een werk met een nieuwsgierig makende
is, in wat hij zelf omschreef als ‘een studie in hypermelo-
bezetting van countertenor, klein vrouwenkoor en orkest.
die’. Dit seizoen presenteert hij zijn nieuwe vioolconcert,
Benjamin plaatst hiernaast onder andere Clocks and Clouds
Scheherazade.2, de Canadees/Amerikaanse violiste Leila
van György Ligeti, een componist wiens ‘magische klank-
Josefowicz op het lijf geschreven. Meer hierover leest u op
wereld’ hij al vanaf zijn kindertijd bewondert.
pagina 11.
14
Thomas Adès dirigeert het Koninklijk Concertgebouworkest in 2011.
15
Stormachtige carrière
Serie A
De levende traditie
A
ACTUEEL AVONTUURLIJK AANGRIJPEND
De Engelse componist Thomas Adès (1971) veroverde als
jonge hond stormenderhand de internationale podia.
Benjamin, Adams en Adès stappen in een grote
1 hele serie 6 concerten
2 halve series 3 concerten
Op zijn achttiende gooide hij hoge ogen met de Chamber
Amsterdamse traditie. Al sinds het prille begin werkt
Serie A
Serie A 1 Serie A 2
Symphony, een hommage aan zulke schijnbaar onverenig-
het Concertgebouworkest samen met vooraanstaande
aanvang concert 20.15 uur | inleiding 19.15 uur
aanvang concert 20.15 uur | inleiding 19.15 uur
bare componisten als Schönberg en Mozart. Vier jaar later
componisten die hun eigen werk en dat van anderen
regulier (één rang) € 260 | Concertvrienden € 240
regulier (één rang) € 130 | Concertvrienden € 120
roerde hij tijdens een pianorecital het publiek tot tranen
dirigeren. Klassieke muziek is immers een springlevende
met Still Sorrowing, waarin hij een lied van John Dowland
traditie. Dat komt duidelijk naar voren in de serie A,
1 vrijdag 25 september 4 vrijdag 15 januari
Rondom de concerten
binnenstebuiten keert. ‘Een nieuwe Mozart is misschien
waarin nieuwe werken worden gepresenteerd als
inleiding door Jacqueline Oskamp
Angst
wat te sterk uitgedrukt, maar in ieder geval is er sinds
onderdeel van een rijke geschiedenis, meestal binnen
George Benjamin, dirigent
i.s.m. het Van Gogh Museum
AAA Festival
Benjamin Britten niemand meer geweest zoals hij’,
een thematisch opgezet programma.
Bejun Mehta, countertenor in het kader van de tentoonstelling
Vier van de zes concerten in de
Nederlands Kamerkoor Munch: Van Gogh
serie A maken deel uit van AAA
Zo zet George Benjamin zijn eigen werk naast dat van
Ligeti Clocks and Clouds
inleiding door Elmer Schönberger
Festival (zie www.AAAfestival.nl).
Al in 1996 speelde het Concertgebouworkest voor het
zijn tijdgenoot Julian Anderson en zijn grote voorgangers
Benjamin Dream of the Song
Otto Tausk, dirigent
eerst een werk van hem. In 2011 dirigeerde hij het orkest
György Ligeti en Leoš Janácˇek, en laat Thomas Adès
(opdrachtcompositie, wereldpremière)
Detlef Roth, bariton
zelf, in drie eigen werken. Volgens NRC Handelsblad
horen hoe Franz Liszt, Bohuslav Martinu
˚ en hijzelf zich
Anderson Eden (Nederlandse première)
Dutilleux Timbres, espace, mouvement
Voorafgaand aan de concerten vindt
onderstreepte het toen veertigjarige multitalent ‘dat zijn
lieten inspireren door muurschilderingen. In een concert
Janácˇek Sinfonietta
Diepenbrock Im grossen Schweigen
een inleiding (Koorzaal, 19.15 uur)
muziek geraffineerd is, maar nooit ingewikkeld klinkt: een
in samen­werking met het Van Gogh Museum rond
Schurmann delen uit ‘Six Studies of
plaats. De gratis toegangskaart hier-
meester-dirigent aan de slag met eigen meesterwerken’.
het thema Angst klinkt muziek van de in 2013 gestorven
2 vrijdag 16 oktober
Francis Bacon’ (Nederlandse première)
voor kunt u vanaf 1 juni 2015 bestellen
Fransman Henri Dutilleux en van de laatromanticus
Breaking News
Turnage Three Screaming Popes *
via de Concertgebouwlijn of aan de
Dit seizoen leidt hij het orkest in de Nederlandse première
Alphons Diepenbrock. Met beide componisten had
i.s.m. World Press Photo
kassa.
van Totentanz voor mezzosopraan en bariton. In deze
het Concertgebouworkest een hechte band. Het Derde
inleiding door Thea Derks
5 vrijdag 15 april
zetting van een anonieme tekst uit de vijftiende eeuw,
pianoconcert van James MacMillan, met Jean-Yves
John Adams, dirigent
Fresco’s
Meet the Artists
wedijvert het leven (de mezzosopraan) met de dood
Thibaudet als solist, wordt omkranst door Franse werken.
Leila Josefowicz, viool
programma met beeldprojectie
Na afloop van de concerten bent u
(de bariton); de wereldpremière in 2013 vormde het
Nog breder wordt de muziektraditie opgevat in het
Adams Tromba Lontana inleiding door Renee Jonker
welkom in de Spiegelzaal voor een
hoogtepunt van de BBC Proms. Ongetwijfeld zal dit ruim
concert op 17 juni: het Concertgebouworkest begeeft
Adams Doctor Atomic Symphony
een half uur durende werk met zijn ‘wilde, wervelende
zich dan op het grensgebied tussen klassieke muziek
Adams Scheherazade.2 (opdrachtwerk,
dansen, momenten van kristalheldere stilte en een batterij
en pop.
Nederlandse première)
schreef een muziekcriticus.
Van de zes concerten in deze serie maken er vier deel uit van het AAA Festival. Deze thematische
concerten volgen steeds op de iets kortere concerten
van de AAA donderdag (zie pagina 10). Dat geldt voor de
concerten met John Adams en Thomas Adès, en voor de
concerten op 15 januari en 17 juni.
Het programma rondom George Benjamin is
behalve in de serie A te horen in de serie D.
Hetzelfde geldt voor het concert op 4 december.
Inleiding
i
ontmoeting met de uitvoerenden.
Thomas Adès, dirigent
Christianne Stotijn, mezzosopraan
Simon Keenlyside, bariton
Programmatoelichting
Adès These Premises are Alarmed *
Bij de vier AAA Festival concerten ontvangt u het AAA festivalprogramma
3 vrijdag 4 december Liszt Hunnenschlacht
inleiding door Michel Khalifa
Martinu
˚ Les fresques de Piero della
bij de ingang. In Preludium staat extra
Alexandre Bloch, dirigent
Francesca
achtergrondinformatie (zie pagina 55).
Jean-Yves Thibaudet, piano
Adès Totentanz (Nederlandse première)
Bestellen, rangen en plattegrond
Messiaen Les offrandes oubliées
MacMillan Pianoconcert nr. 3,
6 vrijdag 17 juni
Eenvoudig en snel bestellen via:
‘The Mysteries of Light’ (Nederlandse
‘pop-art’
www.concertgebouworkest.nl/series.
première)
i.s.m. Holland Festival
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-
Ravel Alborada del gracioso
inleiding door Martijn Voorvelt
12.30 uur of via het bestelformulier.
Dukas L’apprenti sorcier
André de Ridder, dirigent
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
Ravel Rapsodie espagnole
popgroep/gastartiest
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
16
aan slagwerk die klaar staat om je overhoop te steken’
ook het Nederlandse publiek beroeren.
17
B
PLOTSELING
IN DE HEMEL
Jean-Yves Thibaudet is al jaren een graag geziene gast bij
het Concertgebouworkest. In het seizoen 2015/16 is hij Artist in Residence.
‘Dit is een droom die maar één keer in je leven uitkomt.’ De geschiedenis die de Franse pianist Jean-Yves Thibaudet
Dat werd het Pianoconcert in F van George Gershwin:
heeft met het Concertgebouworkest gaat terug tot 1988;
dat heb ik vaak uitgevoerd en is een deel van mijn leven
toen trad hij voor het eerst op met het orkest onder leiding
geworden. Ik heb het al eens eerder gespeeld met het
van Riccardo Chailly. Sindsdien volgden vele concerten,
Concertgebouworkest, tijdens de Kerstmatinee van 2005:
allemaal ‘prachtige projecten’ aldus Thibaudet, want:
ik hoorde het orkest ineens een heel andere klankwereld
‘er zijn maar weinig orkesten als dit, met musici die
produceren dan normaal. De musici waren geweldig; veel
eigenlijk allemaal solisten zijn: hun niveau is spectaculair,
van hen spelen zelf ook jazz, thuis of in kleine kring, ze
en ze zijn zo trots op hun orkest, zo betrokken’. De jaren-
kunnen het heel goed.’
lange samenwerking tussen pianist en orkest wordt dit
seizoen bezegeld met een speciale concertserie rond
Thibaudet als Artist in Residence. ‘Dit is een droom die
Spirituele kracht
maar één keer in je leven uitkomt.’
Het eigentijdse pianoconcert dat werd uitverkoren, werd
door Thibaudet in 2011 in première gebracht in Minneapolis:
het Derde pianoconcert van de Schotse componist James
Andere klankwereld
MacMillan. ‘Het is een prachtig stuk, en ik heb het na de
Mariss Jansons, chef-dirigent tot en met het seizoen
première al zeker vijfentwintig keer gespeeld. Dat is uitzon-
2014/15, is bij de plannen betrokken. Thibaudet koestert
derlijk, want jammer genoeg worden nieuwe werken na
dierbare herinneringen aan diens ‘aimabele persoonlijkheid’
de première meestal nooit meer uitgevoerd. Maar dit stuk
en ‘intense muzikaliteit’, die hem altijd weer inspireerden:
wordt geweldig ontvangen, het is heel goed geschreven
‘Hij haalde absoluut het beste in me naar boven’. Gelukkig
voor de piano, uiterst subtiel georkestreerd, en het is
was de meesterpianist tijdens de zomertournee van 2014
ontroerend.’ Het pianoconcert draagt de ondertitel ‘The
nog volop in de gelegenheid om te genieten van een
Mysteries of Light’ en is gebaseerd op de structuur van de
succesvolle samenwerking, tijdens meerdere uitvoeringen
rozenkrans, het gebedssnoer uit de katholieke traditie.
van het sprankelende Pianoconcert in G van Maurice Ravel.
Als Artist in Residence bij het Concertgebouworkest zal
Thibaudet zich op maar liefst drie zeer verschillende
pianoconcerten werpen. ‘Het verzoek van de artistieke
directie was: één eigentijds concert, één klassiek meesterJean-Yves Thibaudet met het Concertgebouworkest in 2014.
werk, en een concert dat tot mijn eigen favorieten behoort.
18
>
19
‘MacMillan heeft een sterke religieuze inspiratie. Hij is
met Janine Jansen, geleid door Andris Nelsons, of Frank
een componist die het hart van de luisteraar weet te raken,
Peter Zimmermann, die zich op het Tweede vioolconcert van
met volksmelodieën, maar vooral met voelbare spirituele
Sjostakovitsj stort? En er komt nog veel meer voorbij in
kracht, iets bovenmenselijks, of je nu religieus bent of
de serie B: symfonieën van Haydn, Mendelssohn, Brahms,
niet. Die ongelooflijke intensiteit, die enorme spannings-
Dvorˇák, Bruckner en Sjostakovitsj bijvoorbeeld, maar ook
opbouw, en dan weer hele zachte passages: alsof je
het Requiem van Fauré en het Magnificat van Johann
plotseling in de hemel bent.’
Sebastian Bach. Meer informatie over Bach en Brahms
vindt u op pagina 26.
Haute couture
Thibaudet houdt van variatie in zijn repertoire en combi-
Thibaudet onder leiding van Iván Fischer is ook
Beethovens Vijfde pianoconcert met Jean-Yves te horen op 10 januari in de serie Z. Onder leiding
neert dus graag de jazzy swing van Gershwin met de
van Semyon Bychkov voert Thibaudet het werk
mystieke klanken van MacMillan. In Beethovens Vijfde
bovendien uit in de serie E, alvorens op tournee
pianoconcert kan hij nog een andere kwaliteit etaleren:
2 hele series 12 concerten 4 halve series 6 concerten
Serie Bwo (woensdag) of Bdo (donderdag)
Serie Bwo 1 (woensdag) of Bdo 1 (donderdag)
aanvang 20.15 uur
Serie Bwo 2 (woensdag) of Bdo 2 (donderdag)
serie rang 1+ rang 1
rang 2
rang 3
serie
Bwo € 1200 € 945 € 705
€ 500
Bwo 1 of Bwo 2 € 600 € 472,50 € 352,50 € 250
Bdo € 1410 € 1070 € 780
€ 540
Bdo 1 of Bdo 2 € 705 € 535 James MacMillans aan hem opgedragen Derde
stellen van majestueueze grandeur en klassieke helderheid.
pianoconcert in de series D en A.
Thibaudets veelzijdigheid komt verder tot uiting in een
masterclass en twee kamermuziekprogramma’s in samen-
rang 1+ rang 1
rang 2
€ 390
i
rang 3
€ 270
5 wo 6 / do 7 januari
9
Andris Nelsons, dirigent
Iván Fischer, dirigent
Iván Fischer, dirigent
Janine Jansen, viool
Jean-Yves Thibaudet, piano
Anna Lucia Richter, sopraan
Bartók Vioolconcert nr. 1
Beethoven Ouverture ‘Die Geschöpfe
Rosanne van Sandwijk, sopraan
Sjostakovitsj Symfonie nr. 7
des Prometheus’
Franco Fagioli, alt
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
Benjamin Hulett, tenor
2 wo 30 sept / do 1 oktober
‘Keizerconcert’
Peter Harvey, bas
Stéphane Denève, dirigent
Mozart Maurerische Trauermusik, KV 477
Nederlands Kamerkoor
Christine Landshamer, sopraan
Mozart Symfonie nr. 41, ‘Jupiter’, KV 551
Bach Magnificat in D, BWV 243
1
wo 16 / do 17 september
te gaan. Op 3 en 4 december soleert hij in
zijn vermogen om vederlichte virtuositeit in dienst te
B
HET GROOT SYMFONISCH REPERTOIRE
wo 6 / do 7
april
werking met orkestleden. Een daarvan is de RCO Club
Met orkestleden zal Thibaudet samenwerken in een extra
Russell Braun, bariton
Night, een informeel optreden, waarbij buiten de geijkte
kamermuziekconcert in de serie Close-up op 6 december,
Groot Omroepkoor
6 wo 20 / do 21 januari
paden wordt getreden qua repertoire en presentatie.
zie pagina 53. Ook zal hij van dichtbij te bewonderen zijn
Brahms Tragische ouverture
Herbert Blomstedt, dirigent
10 wo 20 / do 21 april
Thibaudet zag het in de brainstormfase al voor zich:
in een masterclass in de Kleine Zaal op 8 januari en in de
Brahms/Glanert Vier Präludien und
Wagner Vorspiel und Liebestod uit
Franz Welser-Möst, dirigent
‘We zouden andere kunstvormen erbij kunnen betrekken,
RCO Club Night op 19 februari.
Ernste Gesänge *
'Tristan und Isolde'
Laurens Woudenberg, hoorn
Fauré Requiem
Lidholm Poesis *
Mozart Hoornconcert nr. 2, KV 417
Dvorˇák Symfonie nr. 9, 'Uit de nieuwe
Bruckner Symfonie nr. 7
in Amsterdam bevinden zich immers enkele van de mooiste
musea van de wereld, en ik hou ook van films en haute
couture…’ Van een modeshow op de trappen van de
Rondom de Serie B concerten
3 wo 28 / do 29 oktober
Grote Zaal zal het echter niet komen, want er wordt
Brahms Symfonie nr. 1
wereld'
11 wo 11 / do 12 mei
Gustavo Gimeno, dirigent
bewust voor gekozen om de RCO Club Night buiten de
Dineren in de Spiegelzaal
Yuja Wang, piano
7
muren van het Concertgebouw te laten plaatsvinden.
Voorafgaand aan de concerten, om 18.15 uur, kunt u
Tsjaikovski Pianoconcert nr. 2
Andris Nelsons, dirigent
Kristı¯ne Opolais, sopraan
‘Zo kruipen we echt uit onze schulp.’
dineren in de Spiegelzaal. Abonnementhouders ontvangen
Rimski-Korsakov Sheherazade
Jean-Yves Thibaudet, piano
Tsjaikovski Fantasie-ouverture
Sjostakovitsj delen uit ‘Suite voor
'Romeo en Julia'
4 wo 25 / do 26 november
Jakub Hru°ša, dirigent
variété-orkest’
Rachmaninoff Zdes' khorosho
Sjostakovitsj Symfonie nr. 6
uit 'Twaalf romances'
Gershwin Pianoconcert in F
Tsjaikovski Briefscène uit
in juli bericht over het bestellen van diners.
Serie B
De oudste en beroemdste serie
Inleiding op 9 maart en 7 april
i
wo 17 / do 18 februari
Semyon Bychkov, dirigent
Voorafgaand aan deze concerten vindt een inleiding
Frank Peter Zimmermann, viool
Jean-Yves Thibaudet soleert in Beethovens Vijfde
(Spiegelzaal, 19.15 uur) plaats in het kader van het Bach-
Smetana De Moldau uit 'Má vlast'
pianoconcert in de serie B op 6 en 7 januari. Gershwins
Brahms programma. De gratis toegangskaart hiervoor kunt
Smetana Šárka uit 'Má vlast'
8
Pianoconcert in F voert hij met het orkest uit op 17 en 18
u vanaf 1 juni 2015 bestellen via de Concertgebouwlijn of
Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 2
Daniel Harding, dirigent
februari, eveneens in de serie B, en op 20 februari in Essen.
aan de kassa.
Janácˇek Taras Bulba
Vesko Eschkenazy, viool
12 wo 22 / do 23 juni
Bach Vioolconcert in a, BWV 1041
François-Xavier Roth, dirigent
De serie B is de oudste en beroemdste abonnementenserie
'Jevgeni Onjegin'
wo 9
i
/ do 10 maart
Rachmaninoff Symfonische dansen
van het Koninklijk Concertgebouworkest. Thibaudet is er
Bestellen, rangen en plattegrond
Bach Suite nr. 4 in D, BWV 1069
Emanuel Ax, piano
in het gezelschap van vele andere vooraanstaande musici.
Eenvoudig en snel bestellen kunt via de website:
Brahms Symfonie nr. 3
Haydn Symfonie nr. 22 *
Emanuel Ax bijvoorbeeld, die het seizoen afsluit met
www.concertgebouworkest.nl/series.
een ander pianoconcert van Beethoven: het Vierde.
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-12.30 uur of via het
En wat te denken van het Eerste vioolconcert van Bartók
bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
20
Beethoven Pianoconcert nr. 4
Mendelssohn Symfonie nr. 4, 'Italiaanse'
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
21
D
OP
ZEVENMIJLSLAARZEN NAAR DE BOK
Eine Kometenkarriere, zo noemen ze het in Duitsland.
In het Spaans een carrera fulgurante. Het sprookjesachtige fenomeen van
een jonge kunstenaar die met zevenmijlslaarzen op wereldfaam af loopt.
Gustavo Gimeno is er zo één.
Leren vliegen
Gustavo Gimeno groeide op in een muzikaal gezin in
en leerde hem vliegen. Ook bij Claudio Abbado’s allerlaat-
Spanjes derde stad Valencia. Met acht jaar begon hij te
ste concert in augustus 2013 op het Lucerne Festival was
trommelen. Als kind luisterde hij gefascineerd naar een
Gustavo Gimeno aan zijn zijde.
lp waar zijn vader ook naar luisterde: het laatste deel uit
Mahlers Eerste symfonie door het Concertgebouworkest onder Haitink. Op zijn zeventiende trok hij naar Amsterdam
Spannende week
om slagwerk te gaan studeren. Na zijn studie werd hij als
In februari 2014 viel Gimeno, die inmiddels zijn functie
soloslagwerker bij het Concertgebouworkest aangenomen.
van soloslagwerker had opgezegd, in voor zijn wereldberoemde chef Mariss Jansons. Hij dirigeerde het Koninklijk
Ondertussen studeerde hij orkestdirectie. ‘Daar had ik als
Concertgebouworkest en oogstte stormachtig succes bij
slagwerker - met minder noten dan een eerste violist of
pers en publiek. Na die spectaculaire start stonden de
soloblazer - de tijd voor: ’s ochtends repetitie, ’s middags
orkestmanagers, impresario’s en agenten in de rij bij de
directieles, ’s avonds concerten met de grootste dirigen-
antichambre. Zijn leven stond op zijn kop. In één klap was
ten op aarde. Altijd nam ik op het podium behalve mijn
hij een veelgevraagd dirigent.
eigen partij ook partituren mee van de symfonieën die
22
we speelden. Zo keek ik mee hoe topdirigenten werkten.’
Gimeno werd uitgenodigd om de toen zieke Lorin Maazel
Een leerschool die hem geen windeieren legde. De intro-
te vervangen bij de Münchner Philharmoniker, tijdens een
verte, charismatische musicus mocht in de leer bij Mariss
tournee door Europa met sopraan Anja Harteros. ‘Eine
Jansons, Bernard Haitink, Valery Gergiev en werd de laatste
echte Entdeckung!’, schreef de Abendzeitung München.
assistent van Claudio Abbado, met wie hij een innige
Al tijdens die tournee met de Münchner werd hij terugge-
band had tot aan diens dood. Abbado nam hem onder zijn
vraagd. Hij dirigeerde in één jaar tijd orkesten in Zweden,
vleugels mee naar zijn orkesten, het Orchestra Mozart, het
Zwitserland, Denemarken, Duitsland, Australië, Japan
Mahler Chamber Orchestra en het Luzern Festivalorkest,
en Engeland. En bij het Orchestre Philharmonique du
23
Serie D
Afwisselend repertoire
D
DE KLASSIEKERS
scheidend chef-dirigent Emanuel Krivine. ‘Een spannende
week’, herinnert Gimeno zich. ‘Ik wist dat ze in Luxemburg
Amsterdam mag er trots op zijn dat Gustavo Gimeno er
1 hele serie 8 concerten
op zoek waren, en voelde hoe nauwlettend ze naar me
zijn zegetocht als dirigent is begonnen. Hier studeerde
Serie D
keken.’ Eén project was genoeg om het orkest voor zich
hij aan het conservatorium en werd hij hoofdvakdocent;
aanvang 20.15 uur
te winnen en vanaf september 2015 is Gimeno de nieuwe
hier assisteerde hij Mariss Jansons, hier maakte hij zijn
rang 1+ rang 1
rang 2
rang 3
chef van het Luxemburgse orkest. ‘Dit orkest is een mooi
droomdebuut bij het Concertgebouworkest. Het is dan
regulier
€ 680 € 520 € 395
€ 285
instrument, met een uitstekende zaal en directie. En er
ook heel verheugend dat we hem dit seizoen opnieuw
€ 480 € 360
€ 260
is ruimte voor avontuur. Achter hen ligt een rijke traditie
mogen begroeten. Met drie concertprogramma’s en een
van Russisch, Frans en klassiek repertoire; voor ons lig-
Oost-Azië-tournee nog wel.
Luxembourg, dat op zoek was naar een opvolger voor zijn
gen Mahler, Strauss, opera en nieuwe muziek. Een goed
Concertvrienden € 615 1
5 vrijdag 12 februari
zaterdag 26 september
Rondom de concerten
George Benjamin, dirigent
Manfred Honeck, dirigent
Bejun Mehta, countertenor
Matthias Goerne, bariton
Inleiding op 23 oktober
Voorafgaand aan dit concert vindt een
i
moment om samen te groeien.’ Gimeno kijkt al uit naar de
In de serie D is hij op 6 mei te horen met Beethovens
serie concerten waarmee hij start in Luxemburg: symbo-
Eerste pianoconcert met als solist Radu Lupu, de Eerste
Nederlands Kamerkoor
Beethoven Symfonie nr. 7
lisch genoeg allemaal eerste symfonieën - de eerstelingen
symfonie van Schumann en Union Square Dance van huis­
Ligeti Clocks and Clouds
Mahler Liederen uit 'Des Knaben
inleiding (Spiegelzaal, 19.15 uur) plaats
van Beethoven, Schumann, Brahms, Haydn, Sjostakovitsj,
componist Richard Rijnvos. Het is een concert dat het
Benjamin Dream of the Song
Wunderhorn'
in het kader van het Bach-Brahms
Bruckner en Mahler.
afwisselende repertoire van de serie D kenmerkt.
(opdrachtcompositie, wereldpremière)
Nee zeggen
Met op de programma’s werk van bijvoorbeeld Bach en
Ravel naast Mozart, Brahms, Mahler en de broers Johann
programma. De gratis toegangskaart
Anderson Eden (Nederlandse première)
6 donderdag 25 februari
hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015
Janácˇek Sinfonietta
Franz Welser-Möst, dirigent
bestellen via de Concertgebouwlijn of
Alice Coote, mezzosopraan
aan de kassa.
en Josef Strauss. Ook componisten van nu komen aan bod:
i
Naast zijn chef-dirigentschap in Luxemburg zal Gimeno
George Benjamin dirigeert de wereldpremière van eigen
2 vrijdag 23 oktober
jaarlijks twaalf gastdirecties doen. Zo staan er optredens
werk naast muziek van twintigste-eeuwse voorbeelden
Daniel Harding, dirigent
Mahler Lieder eines fahrenden Gesellen
Bestellen, rangen en plattegrond
gepland met het Pittsburgh Symphony Orchestra en The
als Janácˇek en Ligeti, en Artist in Residence Jean-Yves
Judith van Wanroij, sopraan
J. Strauss jr. Leichtes Blut
Eenvoudig en snel bestellen via:
Cleveland Orchestra - een van de Amerikaanse ‘Big Five’.
Thibaudet soleert in James MacMillans Derde pianoconcert,
Nederlands Kamerkoor
J. Strauss jr. Kuss-Walzer
www.concertgebouworkest.nl/series.
Vanzelfsprekend keert Gimeno terug bij het Koninklijk
dat wordt gecombineerd met werk van Dukas, Ravel en
Bach Cantate 'Nach dir, Herr, verlanget
Josef Strauss Die Libelle *
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-
Concertgebouworkest, onder meer met een tournee van
Messiaen. mich', BWV 150
Josef Strauss Friedenspalmen *
12.30 uur of via het bestelformulier.
Bach Motet 'Jesu meine Freude', BWV 227
J. Strauss jr. Czárdás uit ‘Ritter Pásmán’
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
twee weken door Japan en Taiwan. Daarnaast is hij te
gast bij het hr-Sinfonieorchester in Frankfurt en orkesten
in Toulouse, Tokyo, Berlijn, Dresden en Nieuw-Zeeland.
Ook dirigeert hij in maart 2015 zijn eerste opera: Norma van
Bellini, bij het operahuis van zijn geboortestad Valencia.
Pas een jaar fulltime dirigent, en dan al opera? ‘Eén keer is
de eerste keer, dat geldt voor alles in het leven. Iedere dirigent slaat één keer zijn eerste opera. De mijne is Norma.’
Schubert Symfonie nr. 3
Gustavo Gimeno dirigeert het concertprogramma
Brahms Symfonie nr. 4
in de serie D, maar op 8 mei ook in de serie Z
3 donderdag 3 december
Franz Welser-Möst, dirigent
Alexandre Bloch, dirigent
Laurens Woudenberg, hoorn
Jean-Yves Thibaudet, piano
Mozart Hoornconcert nr. 2, KV 417
Messiaen Les offrandes oubliées
Bruckner Symfonie nr. 7
met Beethoven, Rijnvos en Schumann niet alleen
(zie pagina 38). In oktober is hij in de serie B
(zie pagina 18) te horen met werk van Tsjaikovski en Rimski-Korsakov. En in de serie E (pagina 26)
combineert Gimeno de Zesde symfonie van
Beethoven met die van Tsjaikovski.
Voorlopig dirigeert hij niet meer dan 25 weken per sei-
7 vrijdag 22 april
MacMillan Pianoconcert nr. 3,
'The Mysteries of Light' (Nederlandse
8 vrijdag 6 mei
première)
Gustavo Gimeno, dirigent
zoen. ‘Ik doe een opera, een Mahler, een Tsjaikovski, een
In november gaat het orkest met hem op tournee naar
Ravel Alborada del gracioso
Radu Lupu, piano
Schumann. Over vier jaar misschien vier per jaar, nu nog
Oost-Azië. Pianiste Yuja Wang – voor de derde maal te gast
Dukas L'apprenti sorcier
Beethoven Pianoconcert nr. 1
niet. Ik doe alleen wat bij mij past. En ik heb al een hele-
bij het Concertgebouworkest – reist mee.
Ravel Rapsodie espagnole
Rijnvos Union Square Dance *
boel keren “nee” mogen zeggen…!’
Schumann Symfonie nr. 1
4 donderdag 28 januari
Semyon Bychkov, dirigent
Kirill Gerstein, piano
Rachmaninoff Pianoconcert nr. 2
R. Strauss Ein Heldenleben
24
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
25
LEVEN MET
HET VERLEDEN
Maar is dat wel zo? De muziek van Bach loopt als een rode draad door het werk van Brahms.
Bach en Brahms, Barok en Romantiek: zij lijken ver van elkaar verwijderd. Het Concertgebouworkest brengt de twee componisten dichter bij elkaar. Johannes Brahms een conservatief componist? Dat was hij
Al voor zijn eerste verhuizing, in 1856 naar Bonn, bezit
in elk geval in de ogen van zijn tijdgenoten. Wat bezielde
Brahms een respectabel muziekarchief. Later in Wenen,
een eenentwintigjarige voor piano een gavotte, een
met de hele muziekliteratuur onder handbereik, gaat een
sarabande en een gigue te componeren, dansvormen die
wereld voor hem open. Als dirigent van diverse koren heeft
tot en met de achttiende eeuw in de paleizen van koningen
hij er meteen profijt van. Hij leidt uitvoeringen van werken
en landgraven klonken? Alsof Berlioz inmiddels geen
van Schütz, Giovanni Gabrieli, Praetorius en ook Johann
Symphonie fantastique, Liszt geen symfonische gedichten en
Sebastian Bach, van wie hij enkele cantates en het
Wagner geen opzienbarende opera’s had gecomponeerd. Zij
Weihnachtsoratorium dirigeert. Aan de cantate 150 Nach dir,
hadden de muziek ‘literair’ gemaakt.
Herr, verlanget mich zou Brahms tientallen jaren later een
thema ontlenen dat het fundament zou worden onder het
Boekwinkeltjes
Brahms had een diepgeworteld historisch besef. Zo sterk
grandioze laatste deel van zijn Vierde symfonie.
dat hij er van overtuigd was een traditie te moeten
Ereplaats
voortzetten. Van jongs af aan nam hij geen halve maatre-
Ook wanneer hij geen noot op papier had gezet, had
gelen. Alle eigenaars van de talrijke boekwinkeltjes die de
Brahms een ereplaats verdiend in de muziekgeschiedenis.
joodse wijk van Hamburg telde kenden hem. De jonge
Talrijke composities die destijds in incomplete of gebrek-
componist sleepte geregeld stapels oude uitgaven mee,
kige staat circuleerden heeft hij voor uitvoering geschikt
soms ook manuscripten, van muziek die in die tijd niet of
gemaakt. Hij werkte mee aan uitgaven van de composities
nauwelijks werd uitgevoerd. Want hoe ging het tot
van Bach, maar ook van Palestrina, François Couperin,
halverwege de negentiende eeuw? Verreweg de meeste
Schubert, Chopin en natuurlijk zijn dierbare vriend Robert
muziek die gespeeld werd was van recente datum. Men
Schumann.
kende wel de grote namen uit een ver verleden als Lassus,
Palestrina en Schütz, maar dat hun werk nog iets te
betekenen had voor de muziekliefhebber kwam bij vrijwel
niemand op.
Bibliotheek van het Koninklijk Concertgebouworkest
26
>
27
Brahms leefde niet ín maar mét het verleden. In zijn werk
Serie E
grote maestro’s
DE GROTE MAESTRO‘S
‘is veel van de muziekgeschiedenis samengevat, maar ook
getransformeerd’, om met de Brahms-biograaf Malcolm
Bach en Brahms worden bij elkaar gebracht in vier
1 hele serie 8 concerten
MacDonald te spreken. Bach was zijn grote voorbeeld en
boeiende concerten: twee met Iván Fischer en twee met
Serie E
wellicht ook, naast Beethoven, de componist die hem het
Daniel Harding. Daarvan maken er twee deel uit van de
aanvang 20.15 uur
sterkst heeft beïnvloed. De ‘geleerde’ polyfonie van de
serie E.
rang 1+ rang 1
rang 2
rang 3
€ 750 € 435
€ 320
Thomascantor werd geïntegreerd in Brahms’ muzikale taal,
€ 580 bijvoorbeeld in Ein deutsches Requiem. In de laatste tien jaar
Met zes andere vooraanstaande dirigenten staan Fischer en
van zijn leven ontstonden nog koraalvoorspelen voor orgel
Harding centraal in deze abonnementenserie. Onder hen
1 vrijdag 9 oktober en motetten voor koor. Het zijn werken waarmee hij in
ook toekomstig chef-dirigent Daniele Gatti; hij leidt
Iván Fischer, dirigent
Franz Welser-Möst, dirigent
de buurt kwam van zijn gelovige collega Anton Bruckner,
meeslepende programmamuziek van drie visionaire
Hanno Müller-Brachmann, bariton
Alice Coote, mezzosopraan
Dineren in de Spiegelzaal
de enige belangrijke componist van zijn tijd die een
componisten uit de negentiende eeuw: Wagner, Liszt en
Bach Suite nr. 2 in b, BWV 1067
Schubert Symfonie nr. 3
Voorafgaand aan de concerten,
vergelijkbare synthese van historisch en eigentijds wist
Berlioz. In serie E hoort u ook hoe Andris Nelsons het
Bach Cantate ‘Ich habe genung’, BWV 82
Mahler Lieder eines fahrenden Gesellen
om 18.15 uur, kunt u dineren in de
te realiseren.
Vioolconcert van Britten combineert met werken van Ravel
Brahms Symfonie nr. 2
J. Strauss jr. Leichtes Blut
Spiegelzaal. Abonnementhouders
J. Strauss jr. Kuss-Walzer
ontvangen in juli bericht over het
bestellen van diners.
en hoe Gustavo Gimeno twee beroemde zesde symfonieën
i
tegenover elkaar zet: de ‘Pastorale’ van Beethoven en de
2 vrijdag 30 oktober
Josef Strauss Die Libelle *
‘Pathétique’ van Tsjaikovski. Valery Gergiev dirigeert naast
Gustavo Gimeno, dirigent
Josef Strauss Friedenspalmen *
Brahms, hoewel geen kerkganger, was van jongs af aan
de Zesde symfonie van Prokofjev het Vioolconcert van
Beethoven Symfonie nr. 6, ‘Pastorale’
Strauss jr. Czárdás uit ‘Ritter Pásmán’
vertrouwd met de Noord-Duitse protestantse cultuur, hij
Beethoven met Nikolai Znaider als solist. De Oostenrijker
Tsjaikovski Symfonie nr. 6, ‘Pathétique’
kende de Bijbel en de koraalmelodieën. Hij laafde zich dan
Franz Welser-Möst maakt zijn debuut bij het Koninklijk
ook aan componisten als Schütz, Praetorius, en natuurlijk
Concertgebouworkest met een geheel Weens programma.
Uitzonderlijke persoonlijkheid
Bach. Vol ontzag keek Brahms op naar deze gelovige ‘van
Het Bach-Brahms-programma van 11 maart wordt beroep’ voor wie cantates componeren dagelijks werk was.
ook op 9 en 10 maart uitgevoerd in serie B (zie Respect voor het origineel stond bij Brahms voorop.
Het zou niet in hem zijn opgekomen om zoals Mahler delen
pagina 21). Andere concerten rondom Bach en
Brahms maken deel uit van de series B, D en Z
uit Bachs vier Orkestsuites te gaan bewerken in een poging
Rondom de concerten
5 vrijdag 26 februari
Inleiding op 23 oktober
i
Voorafgaand aan dit concert vindt een
6 vrijdag 11 maart
inleiding (Spiegelzaal, 19.15 uur) plaats
3 vrijdag 11 december
Daniel Harding, dirigent
in het kader van het Bach-Brahms
Andris Nelsons, dirigent
Vesko Eschkenazy, viool
programma. De gratis toegangskaart
Baiba Skride, viool
Bach Vioolconcert in a, BWV 1041
hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015
Britten Vioolconcert
Bach Suite nr. 4 in D, BWV 1069
bestellen via de Concertgebouwlijn of
Ravel Le tombeau de Couperin
Brahms Symfonie nr. 3
aan de kassa.
Ravel Daphnis et Chloé, suite nr. 2
(zie pagina 21, 25 en 41).
7 vrijdag 1 april
Bestellen, rangen en plattegrond
4 vrijdag 29 januari
Daniele Gatti, dirigent
Eenvoudig en snel bestellen via:
Semyon Bychkov, dirigent
Wagner Ouverture ‘Tannhäuser’
www.concertgebouworkest.nl/series.
Met zijn streven naar historische correctheid en stilistische
Jean-Yves Thibaudet, piano
Liszt Orpheus
zuiverheid was Brahms een uitzonderlijke persoonlijkheid
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
Berlioz Symphonie fantastique
in de bloeitijd van de Romantiek, met haar uitbundige
‘Keizerconcert’
virtuozendom en haar exuberante transcripties. Anderzijds
R. Strauss Ein Heldenleben
8 vrijdag 20 mei
deze muziek onderdeel te maken van de symfonische
concertpraktijk.
wees veel in zijn muziek naar de toekomst, zoals Arnold
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-
Nikolaj Znaider, viool
bracht. Paradoxaal genoeg had dat alles te maken met
Beethoven Vioolconcert
Brahms’ respect voor het verleden, en voor Bach in
Prokofjev Symfonie nr. 6
het bijzonder.
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
28
12.30 uur of via het bestelformulier.
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
Valery Gergiev, dirigent
Schönberg dat later duidelijk onder woorden heeft ge-
29
OP AVONTUUR
MET DE KINDEREN
Als u dit seizoen kiest voor een Familieabonnement,
gaat u met de (klein)kinderen op avontuur. F
Naar de landschappen en eeuwenoude verhalen van Midden-Europa,
naar de megasterren van het klassieke Wenen...
en even naar New York.
Het Familieabonnement is een serie van drie concerten,
Met Sjostakovitsj trekken we verder naar het oosten.
waarin ouders en grootouders hun (klein)kinderen kunnen
Frank Peter Zimmermann is de solist in het Tweede
laten kennismaken met de wereld van het Koninklijk
vioolconcert van de Russische componist, een duister en
Concertgebouworkest. U krijgt met de kinderen zitplaatsen
persoonlijk werk waarin een felle strijd tussen goed en
op de podia achter het orkest, zodat u de musici en de
kwaad woedt. Zo’n strijd wordt ook uitgevochten in
dirigent goed kunt zien.
Taras Bulba van Leoš Janácˇek, opnieuw een Tsjech. Het is
veelkleurige muziek – gebaseerd op Gogols gelijknamige
Wie in het seizoen 2015/16 een Familieabonnement heeft,
boek over een heldhaftige kozakkenstrijder – waarbij
bezoekt met het Concertgebouworkest allerlei verschil-
filmbeelden overbodig zijn.
lende uithoeken van de klassieke muziek. De composities
vertellen de meest uiteenlopende verhalen. Dan weer
vredig, dan weer wild, soms wreed en soms dromerig,
Weense megasterren
maar stuk voor stuk vol mooie melodieën. Vanuit Tsjechië een paar uur naar het zuiden en je zit
in Wenen: hét centrum van de muziek in de achttiende
eeuw en nog lang daarna. Hier woonden en werkten
Goed en kwaad
Haydn, Mozart en Beethoven, de megasterren van toen.
Op zondag 29 november bezoeken we Tsjechië, of beter,
Die status zie je terug in de bijnamen van sommige
het oude Bohemen. Natuurlijk met een Tsjechische
dirigent: Jakub Hru°ša, die het Concertgebouworkest
werken. Mozarts laatste symfonie kreeg de goddelijke
voor het eerst leidt. We horen hoe het Boheemse landschap
1791 vestigde Beethoven zich in Wenen, waarna hij steeds
aan ons voorbijtrekt in Smetana’s beroemde symfonische
meer als Mozarts opvolger werd beschouwd. Toen hij in
gedicht De Moldau, en vervolgens hoe daar de heldhaftige
1809 liet weten wel eens ergens anders heen te willen
strijdster Šárka volgens een eeuwenoude legende in
beloofde een aantal rijke heren hem een salaris. Beethoven
opstand kwam tegen de mannelijke overheersing.
bleef, en droeg zijn Vijfde pianoconcert op aan een van de
naam ‘Jupiter-symfonie’. Nog geen jaar na Mozarts dood in
geldschieters. Vanwege zijn heldhaftige thema’s werd
het later ‘Keizerconcert’ gedoopt. Onze gids in Wenen is
dirigent Iván Fischer.
30
31
F
FAMILIESERIE
Lentesymfonie
Het derde concert wordt gedirigeerd door Gustavo Gimeno.
Hij was tot voor kort soloslagwerker in het Concertgebouworkest, maar ontwikkelde zich ondertussen razendsnel
1 hele serie 3 concerten
Serie F
tot een succesvol dirigent. Zeker toen hij in februari 2014
aanvang concert 14.15 uur, inleiding 13.15 uur
inviel voor zijn chef-dirigent Mariss Jansons, en de wereld
kinderen 8 t/m 16 jaar € 30 inclusief lidmaatschap jongerenvereniging entrée
liet horen wat hij kon. Met Gimeno keren we eerst terug
begeleider € 170
naar Beethoven, die zijn Eerste pianoconcert vooral schreef
Rondom de concerten
3 zondag 8 mei
om er als solist in Wenen indruk mee te maken. Bij ons
1
soleert de Roemeen Radu Lupu, een van de grootste
Jakub Hru°ša, dirigent
Gustavo Gimeno, dirigent
Beethoven-pianisten. Al veertig jaar speelt hij graag met
Frank Peter Zimmermann, viool
Radu Lupu, piano het Concertgebouworkest. Dat is bijzonder, want Lupu
Smetana De Moldau uit ‘Má vlast’
Beethoven Pianoconcert nr. 1
Voorafgaand aan de concerten wordt
treedt niet vaak op en kiest de orkesten waarmee hij soleert
Smetana Šárka uit ‘Má vlast’
Rijnvos Union Square Dance *
een inleiding georganiseerd, speciaal
met zorg. Beethoven klinkt nog duidelijk door in Robert
Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 2
Schumann Symfonie nr. 1
Schumanns Eerste symfonie, waarmee de serie zonnig afsluit.
Janácˇek Taras Bulba
zondag 29 november
Inleiding
voor de kinderen in de Familieserie.
Uiteraard zijn (groot)ouders ook
welkom. Abonnementhouders van de
Schumann schreef het tijdens de eerste gelukkige huwelijksjaren met zijn geliefde Clara. Na een moeilijke periode
2 zondag 10 januari
Familieserie ontvangen nader bericht
waarin Schumann strijd moest leveren met de vader van
Iván Fischer, dirigent
over deze inleidingen.
Clara, die fel tegen het huwelijk was, brak eindelijk de zon
Jean-Yves Thibaudet, piano
door. Niet voor niets heet Schumanns Eerste ook wel de
Beethoven Ouverture ‘Die Geschöpfe
Begeleider en kind
‘Lentesymfonie’. Ook steken we even over naar New York aan
des Prometheus’
De Familieserie is alleen verkrijgbaar in
de hand van het opzwepende Union Square Dance van
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
begeleider-kindcombinatie. Minimaal
huiscomponist Richard Rijnvos.
‘Keizerconcert’
één begeleider per twee kinderen.
Mozart Maurerische Trauermusik, KV 477
Inclusief lidmaatschap
Mozart Symfonie nr. 41, ‘Jupiter’, KV 551
Voorafgaand aan de concerten is er een inleiding voor de
kinderen. Een uur voor aanvang van het concert worden zij
De kinderen krijgen bij hun abonne-
ontvangen in een van de foyers van Het Concertgebouw.
ment een seizoen lang het lidmaat-
Daar krijgen ze achtergrondinformatie over de muziek die
schap van jongerenvereniging entrée
tijdens het concert wordt gespeeld. Ook vertellen de musici
cadeau.
iets over hun instrument en is er ruimte om vragen te
stellen. Als (groot)ouder of begeleider bent u natuurlijk ook
Bestellen, rangen en plattegrond
van harte welkom bij deze inleidingen. Kaarten en informa-
Eenvoudig en snel bestellen via:
tie over de inleidingen krijgt u toegestuurd.
www.concertgebouworkest.nl/series.
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30 1 2.30 uur of via het bestelformulier.
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
32
33
DE EERSTE KEER
In het seizoen 2014/15 gaf het Concertgebouworkest
de aftrap voor de nieuwe concertformule Essentials,
‘de meesterwerken die je gehoord moet hebben’.
Het was een schot in de roos.
Dit seizoen weer drie spannende concerten.
Op 11 oktober 2014 ging Essentials van start. Een nieuwe
was opvallend jong en gemêleerd. Ruim de helft van de
reeks van drie concerten per seizoen, vooral gericht op
bezoekers was onder de veertig. En meer dan een derde
muziekliefhebbers die nog niet eerder of niet vaak hun
bezocht voor het eerst het Koninklijk Concertgebouw­
weg naar het Concertgebouworkest vonden. Met de
orkest. De TOM Talk werd met groot enthousiasme
compacte concerten rondom een of meer ‘essentiële’
begroet, en het concert onder leiding van Andris Nelsons
symfonische meesterwerken hoopt het orkest vooral
resulteerde in een langdurige staande ovatie met veel
nieuwe liefhebbers van klassieke muziek aan te spreken.
gejuich. Een groot deel van het publiek bleef nog lang
De concerten vinden plaats op zaterdagavonden en hebben
napraten. De door Next en jongerenvereniging entrée
een latere aanvangstijd dan gebruikelijk, speciaal voor
georganiseerde afterparty werkte als een magneet.
S
wie een avond uit graag bekroond ziet met een concert
van het Koninklijk Concertgebouworkest.
Niets meer aan doen
Naast het hoofdwerk op het programma heeft Essentials
De reacties van het publiek waren overwegend enthousiast.
als vaste elementen een informatieve maar informele
‘Niets meer aan doen. Geweldige avond gehad!’ vond een
inleiding (een ‘TOM Talk’) door de Vlaamse presentator
bezoeker. ‘Ik heb het erg naar mijn zin gehad, tijdens en
Thomas Vanderveken, en een werk waarmee het orkest
na het concert’, reageerde een ander.
een internationaal aanstormende jonge solist bij het
publiek introduceert.
Er was veel waardering voor de nieuwe opzet. ‘Prima
formule’. ‘Jullie zijn goed bezig om een jonger en met
klassieke muziek onbekender publiek aan te trekken!’
Vuurproef
Ook de TOM Talk werd gewaardeerd. ‘Uiterst interessante
Je kunt zoiets allemaal bedenken, maar werkt het ook in
inleiding door Vanderveken, waardoor wellicht nog meer
de praktijk? Het eerste Essentials-concert was de vuurproef.
first-timers geboeid worden door het repertoire van
Al voor aanvang van het concert werd duidelijk dat de
aanstormend talent en ijzersterke klassiekers.’ ‘Super
opzet geslaagd was: de Grote Zaal zat vol en het publiek
coole presentatie!’ Sommigen gaven aan dat het succes
van de eerste avond hen deed overhalen om toch ook naar
de tweede en derde te gaan. ‘Ik vond het een sensatie om
het wereldberoemde Concertgebouworkest te zien en
<
Thomas Vanderveken tijdens zijn ‘TOM Talk’ bij het eerste
horen spelen.’
concert van de serie Essentials in seizoen 2014/15.
34
35
S
ESSENTIALS
Meesterwerken
volgens de Hongaarse dirigent Iván Fischer. En laat die nou
Natuurlijk gaat het Concertgebouworkest in het seizoen
net de muzikale leiding hebben over het laatste concert in
2015/16 door met Essentials. Het eerste van de drie concer-
de Essentials-reeks, op 9 april. Bij hem staat de Eerste
1 hele serie 3 concerten
ten, op 28 november, wordt gedirigeerd door de jonge
Tsjechische dirigent Jakub Hru°ša. Hij leidt voor het eerst
symfonie van Johannes Brahms op het programma. Het is de
Serie S
symfonie waarmee Brahms eindelijk de schaduw van ‘de
aanvang 2 1.00 uur
het Koninklijk Concertgebouworkest. Op de lessenaar staat
reus Beethoven’ van zich afschudde. Dat ging niet van een
rang 1+ rang 1, 2 en 3
muziek van zijn landgenoot Bedrˇich Smetana, namelijk
leien dakje: al met al heeft Brahms er ruim twintig jaar
€ 140 € 122 twee symfonische gedichten – De Moldau en Šárka – uit de
over gedaan om het werk te voltooien, maar met het
cyclus Má vlast (Mijn vaderland). Muziek die zo onweer-
resultaat zette hij zichzelf overtuigend op de kaart als de
staanbaar is dat ze een enorme populariteit heeft verwor-
nieuwe grote symfonicus.
1
3 zaterdag 9 april
Rondom de concerten
zaterdag 28 november
Jakub Hru°ša, dirigent
Iván Fischer, dirigent
soloconcert, jong talent: verrassing
soloconcert, jong talent: verrassing
TOM Talk
Wie de jonge solisten zijn die het orkest in Essentials aan
Smetana De Moldau uit ‘Má vlast’
Brahms Symfonie nr. 1
De energieke Vlaamse presentator
Het tweede Essentials-concert vindt plaats op 13 februari.
het publiek voorstelt, en welke werken zij zullen spelen,
Smetana Šárka uit ‘Má vlast’
Thomas Vanderveken geeft tijdens
De Oostenrijker Manfred Honeck leidt het orkest in
wordt steeds een maand voor het betreffende concert
Beethovens opzwepende Zevende symfonie, die in de
bekendgemaakt.
ven. Bereid u voor op een feest van herkenning.
het concert een inleiding op het
2 zaterdag 13 februari
programma.
negentiende eeuw heel wat wenkbrauwen deed fronsen
Manfred Honeck, dirigent
maar al snel een van de meest geliefde symfonieën van
soloconcert, jong talent: verrassing
Bestellen, rangen en plattegrond
Beethoven werd. ‘Pure negentiende-eeuwse popmuziek’,
Beethoven Symfonie nr. 7
Eenvoudig en snel bestellen via:
www.concertgebouworkest.nl/series.
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.3012.30 uur of via het bestelformulier.
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
36
37
HET HART
VAN MAHLERS
LIEDERENSCHAT
Z
Bariton Matthias Goerne wordt alom geroemd als een van de grootste
liedzangers ter wereld. Naar zijn vertolking van Mahlers beroemde liederen uit
‘Des Knaben Wunderhorn’ met het Concertgebouworkest
zullen velen reikhalzend uitkijken.
Tot de kern
Zingend kind
Hoeveel grote operarollen hij ook zingt in beroemde
Geboren in Weimar, speelde dat leven zich aanvankelijk
operatheaters, het Lied, en vooral het Duitse Lied, zal altijd
af in Dresden, waar zijn vader dramaturg en later theater-
zijn grote liefde blijven. Geen wonder, met inspirerende
directeur was. ‘Het contact met theater en muziek was
leermeesters en illustere specialisten op dit gebied als
voor mij heel natuurlijk’, zegt hij. Een zingend kind,
Elisabeth Schwarzkopf en Dietrich Fischer-Dieskau. ‘Van
dat al heel jong wist dat hij ooit van zingen zijn beroep
Dieskau leerde ik om snel tot de kern van een lied te komen
zou maken. Hij begon zijn carrière in het kinderkoor van
en in korte tijd alles onder controle te krijgen: de sfeer,
de opera en weet nog dat hij die opera in het begin maar
maar ook de communicatie met het publiek. Over techniek
vreemd vond. ‘Zo onnatuurlijk. Ik heb me altijd afgevraagd:
werd niet gesproken, het ging meer om concentratie,
wat doen die mensen daar toch? Waarom stellen ze zich
betrokkenheid en het omzeilen van muzikale valkuilen.
zo aan?’
Met Elisabeth Schwarzkopf werkte ik veel meer aan de
Zijn eerste solo-optreden herinnert hij zich nog goed. Het
technische aspecten van het zingen, vooral aan het vinden
was op de lagere school, waar de muziekleraar hem vroeg
van mijn eigen timbre. Bij haar ontwikkelde ik ook het
Schuberts Heidenröslein voor te zingen. ‘Daar sta je dan, als
gevoel voor de typisch Duitse liedcultuur. Maar hoe
elfjarige voor een klas kinderen die klaar zitten om je uit te
belangrijk die lessen ook waren, de beste leerschool blijft
lachen. Maar ik was nog niet begonnen of … tot mijn
toch mijn eigen leven.’
verbazing werd het muisstil. Na afloop zei de leraar dat ik
een bijzonder mooie stem had.’
Toch heeft hij het succes niet cadeau gekregen. Zijn eerste
zangleraar, Hans-Joachim Beyer in Leipzig, gaf hem elke
week zeven tot tien uur les, en Matthias was een ijverige
38
39
Z
de muziek, in het zingen, mijn bestemming lag.’
Matthias Goerne zal op 12, 13 en 14 februari Mahlers
1 hele serie 8 concerten
2 halve series 4 concerten
beroemde liederen uitvoeren onder leiding van Manfred
Serie Z
Serie Z1 Serie Z2
Honeck. Tijdens het concert op zondag 14 februari,
aanvang 14.15 uur, behalve 20 december 16.00 uur
aanvang 14.15 uur, behalve 20 december 16.00 uur
dat deel uitmaakt van de serie Z, staat ook Beethovens
rang 1+ rang 1
rang 2
rang 3
rang 1+ rang 1
rang 2
rang 3
€ 750 € 580 € 435
€ 320
€ 375
€ 290
€ 217,50
€ 160
Uitdaging en feest
Serie Z
de mooiste zondagmiddagen
DE MATINEE
aan mijn studie en wist na twee jaar heel zeker dat in
leerling. ‘Ik wijdde me voor meer dan honderd procent
Van de grote Duitse liedcomponisten heeft hij de belang-
Zevende symfonie op het programma. In de matinee-serie
rijkste werken opgenomen. Met zijn laatste wapenfeit,
valt daarnaast natuurlijk nog veel meer te genieten.
de schitterende opname van Schuberts Winterreise, voltooi-
Bijvoorbeeld een concertante versie van Wagners Lohengrin
1
de hij een negendelige cd-serie met Schubert-liederen. Van
onder leiding van Andris Nelsons, het troostrijke Requiem
de liederen die hij bij het Koninklijk Concertgebouworkest
van Fauré onder Stéphane Denève, en een concert onder
onder Manfred Honeck gaat uitvoeren, Mahlers Des Knaben
4 zondag 20 december
7
Stéphane Denève, dirigent
Andris Nelsons, dirigent
Daniele Gatti, dirigent
Christine Landshamer, sopraan
Klaus Florian Vogt, tenor
Wagner Ouverture ‘Tannhäuser’
leiding van Daniel Harding waarin Brahms’ Vierde symfonie
Russell Braun, baritone
Camilla Nylund, sopraan
Liszt Orpheus
Wunderhorn, is een deel op cd vastgelegd. Met datzelfde
wordt gekoppeld aan werken van Bach. Voor meer
Groot Omroepkoor
Falk Struckmann, bas
Berlioz Symphonie fantastique
Concertgebouworkest, toen onder leiding van Riccardo
informatie over Bach en Brahms zie pagina 26. U hoort
Brahms Tragische ouverture
Evgeny Nikitin, bariton
Chailly.
Frank Peter Zimmermann als solist aan het werk in het
Brahms/Glanert Vier Präludien und
Katarina Dalayman, sopraan
8
Tweede vioolconcert van Sjostakovitsj, Radu Lupu in
Ernste Gesänge *
Samuel Youn, bariton
Gustavo Gimeno, dirigent
Hoewel hij sterk hecht aan de tekstuele betekenis van een
Beethovens Eerste pianoconcert en Jean-Yves Thibaudet –
Fauré Requiem
Groot Omroepkoor
Radu Lupu, piano
lied, noemt hij de muziek toch altijd de grote winnaar.
dit seizoen onze Artist in Residence – in Beethovens
Koor van De Nationale Opera
Beethoven Pianoconcert nr. 1
‘Deze cyclus is diep geworteld in de tijd waarin Mahler
Vijfde pianoconcert. Daniele Gatti dirigeert een programma
2 zondag 25 oktober Wagner Lohengrin
Rijnvos Union Square Dance *
de muziek schreef. Hij was op zoek naar een tekst die zijn
met werken van drie visionaire componisten uit de
Daniel Harding, dirigent
bezorgdheid over de toenemende militarisering in Europa
negentiende eeuw: Berlioz, Wagner en Liszt. Het moge
Judith van Wanroij, sopraan
5 zondag 10 januari
kon weergeven. Mahler heeft geprobeerd kritiek te leveren
duidelijk zijn: de mooiste zondagmiddagen beleeft u
Nederlands Kamerkoor
Iván Fischer, dirigent
Bestellen, rangen en plattegrond
op dat groeiend militarisme, maar zijn creatie heeft niet de
samen met het Concertgebouworkest.
Bach Cantate ‘Nach dir, Herr, verlanget
Jean-Yves Thibaudet, piano
Eenvoudig en snel bestellen via:
mich’, BWV 150
Beethoven Ouverture ‘Die Geschöpfe
www.concertgebouworkest.nl/series.
De concerten op 18 december (extra concert) en 20 december
Bach Motet ‘Jesu meine Freude’, BWV 227
des Prometheus’
Telefoon 020 305 10 15, ma-vr, 9.30-
worden mogelijk gemaakt door the American Friends of the Royal
Brahms Symfonie nr. 4
Beethoven Pianoconcert nr. 5,
12.30 uur of via het bestelformulier.
‘Keizerconcert’
Rangen en plattegrond, zie pagina 68.
kracht en invloed gehad die het werk van latere componisten als Berg, Schönberg, Eisler en Weill wel kon hebben.
Voor mij is Des Knaben Wunderhorn het hart van Mahlers
zondag 4 oktober
Concertgebouw Orchestra (AF-RCO).
voor bariton en orkest. Dat heeft meer te maken met de
schoonheid van de muziek, de diepe emoties die daaraan
Frank Peter Zimmermann, viool
ten grondslag liggen, dan met de inhoud van de tekst. Die
Smetana De Moldau uit ‘Má vlast’
6 zondag 14 februari
tekst is weliswaar heel sterk, maar Mahlers harmonische
Smetana Šárka uit ‘Má vlast’
Manfred Honeck, dirigent
structuur is zo overweldigend dat de luisteraar al gauw
Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 2
Matthias Goerne, bariton
vergeet wat er in woorden wordt verteld. Bij Schubert en
Janácˇek Taras Bulba
Beethoven Symfonie nr. 7
Mozart Maurerische Trauermusik, KV 477
Mozart Symfonie nr. 41, ‘Jupiter’, KV 551
Schumann is dat niet het geval, dit geldt vooral voor de
Mahler Liederen uit ‘Des Knaben
muziek van Mahler.
Wunderhorn’
Ik heb deze liederen al heel veel gezongen, met heel veel
verschillende orkesten, maar het blijft altijd weer een
uitdaging. Een feest ook, zeker met een zo warm en
flexibel orkest als het Koninklijk Concertgebouworkest!’
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
40
zondag 8 mei Schumann Symfonie nr. 1
3 zondag 29 november Jakub Hru°ša, dirigent
liederenschat, en het allermooiste werk in het repertoire
zondag 3 april
41
RCO OPENING NIGHT
MET DANIELE GATTI
EN YO-YO MA
Het begin van een nieuwe traditie:
een feestelijke opening van seizoen door het Koninklijk Concertgebouworkest
met een solist van wereldfaam
Het Koninklijk Concertgebouworkest markeert het begin
programma. Yo-Yo Ma soleert in Sjostakovitsj’ intense
van het nieuwe seizoen met een feestelijk evenement van
Celloconcert nr. 1, oorspronkelijk geschreven voor de legen­
internationale allure, de RCO Opening Night. Een eenmalig
darische Mstislav Rostropovitsj. Ook klinken twee succes-
concert met een nauw aan het orkest verbonden dirigent
nummers uit het Russische balletrepertoire: Tsjaikovski’s
en een solist van wereldfaam. Dit seizoen zijn dat respec-
Suite ‘De notenkraker’, gebaseerd op een kinderverhaal
tievelijk Daniele Gatti en meestercellist Yo-Yo Ma. Voor en
van E.T.A. Hoffmann, en Stravinsky’s sprookjesachtige,
na het concert kunt u genieten van een compleet walking
exotische Suite ‘De vuurvogel’. dinner, en na afloop is er alle gelegenheid om elkaar en de
musici uit het orkest te ontmoeten.
RCO Opening Night Het orkest introduceert hiermee een nieuw jaarlijks ritueel
donderdag 10 september | 20.15 uur
ter opening van het seizoen. Tijdens de RCO Opening Night
Daniele Gatti, dirigent
ontmoeten trouwe bezoekers, klanten en relaties van het
Yo-Yo Ma, cello
orkest elkaar – van donateurs en sponsoren tot leden van
Sjostakovitsj Celloconcert nr. 1
vriendenverenigingen en andere muziekliefhebbers uit
Tsjaikovski Suite ‘De notenkraker’
binnen- en buitenland. Ook is het dé gelegenheid om
Stravinsky Suite ‘De vuurvogel’
het Concertgebouworkest te introduceren bij uw eigen
relaties, collega’s, vrienden en familie. Met uw aanwezig-
bestel- en prijsinformatie
heid ondersteunt u bovendien de projecten binnen het
Abonnementhouders kunnen tegelijk met hun series
jong-talentprogramma van het orkest, zoals de Academie
kaarten bestellen voor dit unieke concert.
van het Koninklijk Concertgebouworkest (zie pagina 57).
Online kiest u zelf uw favoriete stoelen in de zaal:
www.concertgebouworkest.nl/series.
42
Tijdens de allereerste RCO Opening Night, waarmee het
prijs rang 1+ en 1 € 245, rang 2 en 3 € 175
seizoen 2015/16 aanvangt, leidt toekomstig chef-dirigent
inclusief walking dinner (18.00 uur) en meet & greet
Daniele Gatti het orkest in een meeslepend Russisch
dress code: black tie
43
VAN PASSIE
TOT OPERA
Het Koninklijk Concertgebouworkest vernieuwt graag, maar hecht aan tradities. In een chaotische, snel veranderende wereld bieden ze vertrouwdheid
en bewezen kwaliteit. Zoals in jaarlijks terugkerende concerten
als de Passie-uitvoering en de Kerstmatinee.
Jaarlijks een passie
Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion staat al vanaf
het Concertgebouworkest definitief wereldfaam als
1889 vrijwel jaarlijks op het programma van het Concert­
Mahler-orkest. Toch was het lang niet altijd Mahler
gebouworkest. Aanvankelijk vonden Passie-uitvoeringen
wat de kerstklok sloeg. Tijdens de allereerste ‘Eurovisie-
altijd plaats onder auspiciën van Toonkunstkoor
Kerstmatinee’ bijvoorbeeld klonk Ravels tweede suite
Amsterdam of een andere toonkunst­vereniging. In 1932
uit ‘Daphnis et Chloé’. En ook later waren er regelmatig
gaf Willem Mengelberg de aanzet tot een eigen jaarlijkse
verrassingen op Eerste Kerstdag. Dit seizoen is gekozen
Palmzondaguitvoering van de Matthäus-Passion, een
voor echte kerstmuziek: het Weihnachtsoratorium van Bach.
traditie die zelfs niet door de oorlog werd onderbroken.
Althans, de eerste drie delen, want het beroemde werk
In 1977 begon het orkest – daartoe aangezet door
bestaat uit zes ‘cantates’ die ontworpen zijn om op zes
Nikolaus Harnoncourt – met het systematisch afwisselen
avonden tussen Kerst en Driekoningen te worden uitge-
van Bachs twee grote Passies. In 2009 en 2013 werden voor
voerd. Op 27 december 1894 stond het Weihnachts­oratorium
de afwisseling hedendaagsere Passies geprogrammeerd,
voor het eerst op het programma. De laatste keer dat het
van respectievelijk James MacMillan en Frank Martin.
Concertgebouworkest een deel ervan uitvoerde – het ging
Dit seizoen staat er weer ‘gewoon’ een Matthäus op het
om de Sinfonia uit het tweede deel – was in 1969. Dat was
programma. Deze wordt geleid door de Engelsman Ivor
op Eerste Kerstdag, en de dirigent was Bernard Haitink.
Bolton, oudemuziekspecialist en al ruim tien jaar
Met de Kerstmatinee van dit seizoen kijken we dus samen
chef-dirigent van het Mozarteumorchester Salzburg.
met dirigent Jan Willem de Vriend terug op een stukje
kerstgeschiedenis van vóór de Kerstmatinee.
Kerstmatinee
Niet alle tradities zijn even oud of onveranderlijk. Het
jaarlijkse kerstconcert, steevast live op tv uitgezonden
door de AVRO (nu AVROTROS), en tegenwoordig ook
door Unitel Classica, viert dit seizoen zijn veertigste
Matthäus-Passion met Collegium Vocale Gent,
verjaardag. De Kerstmatinees onder Bernard Haitink
>
onder leiding van Philippe Herreweghe, april 2014
tussen 1975 en 1987 zijn legendarisch. Daarmee verwierf
44
45
Opera, requiem, Opening Night
Ook de lange samenwerking met De Nationale Opera is
Dit seizoen is het Concertgebouworkest gestart met een
een gewaardeerde traditie. Dit seizoen voert het Koninklijk
nieuw jaarlijks evenement: de feestelijke RCO Opening
Concertgebouworkest in het Muziektheater Tsjaikovski’s
Night. Daarover leest u meer op pagina 43.
Pique dame uit met Mariss Jansons.
TRADITIES
RCO Opening Night
Passie-uitvoering
donderdag 10 september | 20.15 uur
vr 18 maart | 19.00 uur
Rondom de concerten
Dineren in de Spiegelzaal
prijsinformatie zie pagina 43
prijs 1
In 2011 startte het Concertgebouworkest een nieuwe
Daniele Gatti, dirigent
Palmzondaguitvoering
traditie: ieder seizoen staat in het najaar een requiem op
Yo-Yo Ma, cello
zo 20 maart | 12.00 uur
om 18.15 uur, kunt u dineren in de
de lessenaars. Na Mozarts Requiem, Brahms’ Ein deutsches
Sjostakovitsj Celloconcert nr. 1
prijs 1
Spiegelzaal. Abonnementhouders
Requiem, Verdi’s Messa da requiem en Ligeti’s Requiem is het
Tsjaikovski Suite ‘De notenkraker’
Ivor Bolton, dirigent
ontvangen in juli bericht over het
dit jaar de beurt aan een van de meest geliefde religieuze
Stravinsky Suite ‘De vuurvogel’
James Gilchrist, tenor (Evangelist)
bestellen van diners.
Voorafgaand aan de concerten,
Christopher Maltman, bas (Christus)
werken uit de geschiedenis: het prachtige, troostrijke
Requiem van Gabriel Fauré, geleid door Stéphane Denève.
Requiem
Lucy Crowe, sopraan
Korting op uw abonnement
wo 30 sep | 20.15 uur
Lydia Teuscher, sopraan
Abonnementhouders kunnen tegelijk
Serie B-wo prijs 1
David Daniels, alt
met hun series kaarten bestellen
do 1 okt | 20.15 uur
Lawrence Zazzo, alt
voor de Kerstmatinee en de Matthäus-
Serie B-do prijs 1
Jeremy Ovenden, bas
Passion, met 10% korting. Online kiest
zo 4 okt | 14.15 uur
Thomas Oliemans, bas
u zelf uw favoriete stoelen in de zaal,
Serie Z prijs 1
Groot Omroepkoor
via www.concertgebouworkest.nl/
Stéphane Denève, dirigent
Nationaal Jongenskoor
series. Losse kaarten bestelt u vanaf
Christine Landshamer, sopraan
Bach Matthäus-Passion, BWV 244
1 juni 2015.
Russell Braun, bariton
Groot Omroepkoor
De Nationale Opera
Brahms Tragische ouverture
donderdag 9 juni | 19.30 uur
Brahms/Glanert Vier Präludien und
zondag 12 juni | 13.30 uur
Ernste Gesänge *
woensdag 15 juni | 19.30 uur
Fauré Requiem
zaterdag 18 juni | 19.30 uur
deze concerten worden mogelijk gemaakt
dinsdag 21 juni | 19.30 uur
met steun van de Stichting Donateurs
vrijdag 24 juni | 19.30 uur
Koninklijk Concertgebouworkest
maandag 27 juni | 19.30 uur
donderdag 30 juni | 19.30 uur
Kerstmatinee
zondag 3 juli | 13.30 uur
vr 25 dec | 14.15 uur
Amsterdam Muziektheater
prijs 1
kaarten via www.dno.nl
Jan Willem de Vriend, dirigent
Mariss Jansons, dirigent
Judith van Wanroij, sopraan
Tsjaikovski Pique dame
Elisabeth Kulman, alt
Fabio Trümpy, tenor
Yorck Felix Speer, bas
Cappella Amsterdam
Bachdelen 1-3 uit ‘Weihnachtsoratorium’,
BWV 248
eerste uitvoering door
het Koninklijk Concertgebouworkest
w
46
47
‘ZO GENIETEN WIJ
ER EXTRA VAN’
Ze zijn vaak in de concertzaal te vinden, reizen mee met het orkest en ontmoeten
musici na afloop van concerten. Donateurs zijn echte muziekliefhebbers.
En ze waarborgen de toekomst van het orkest.
‘Om in een volle zaal naar dit prachtige orkest te kunnen
Mogelijkheden voor donateurs
luisteren, is altijd een feest.’ Barbara en Dick van Lith doen
Barbara en Dick van Lith zijn niet de enige muziekliefheb-
dat al zo’n dertig jaar. ‘Daar worden wij blij en gelukkig
bers die meereizen met het orkest. Veel donateurs maken
van. En in al die jaren is het orkest nóg beter geworden.’
gebruik van de diverse mogelijkheden. Zij zijn bijvoorbeeld
lid van het Gouden Gilde. Of hebben een Fonds op Naam,
Chef-dirigent
waarbij zij zelf bepalen waaraan hun bijdrage wordt
besteed. Aan jong talent op de Academie van het orkest
‘Afgelopen augustus waren we mee met het orkest naar
bijvoorbeeld, of een instrument waarmee een musicus
Edinburgh. Eerlijk gezegd hadden we hoge verwachtingen.
zich weer verder kan ontwikkelen, of de Familieconcerten
En die werden meer dan waargemaakt. Als je meereist kun
waardoor ook kleine luisteraars geraakt kunnen worden
je de musici los van het vluchtige leven spreken. Zo hebben
door de muziek. Soms worden specifieke secties uit het
we bijvoorbeeld met hen gedineerd. Dan hoor je hoe zij de
orkest gesteund. Zo kon de cellogroep uit het orkest al
concerten ervaren hebben. Zij waarderen het oprecht dat je
twee jaar bijzondere kamermuziekconcerten geven en
het orkest steunt. En chef-dirigent Mariss Jansons kwam
konden de koperblazers eind 2014 een prachtige cd
ons voor de repetitie een hand geven. Hij praatte met ons
uitbrengen op RCO Live.
alsof hij ons al jaren kende. Hij zag er heel goed uit, hij
straalde gewoon. Wij voelden ons deel van een grote
familie.’
48
‘Wij voelden ons deel
van een grote familie.’
Betrokken
Toekomst
‘Ook violist Leonidas Kavakos was erbij. Hij speelde Lichtes
‘Donateurs stellen de toekomst van het orkest zeker’, vertelt
Spiel van Wolfgang Rihm, een modern stuk, niet meteen
Wouter Steijn, directeur van de Stichting Donateurs. ‘Door
toegankelijk. Het was de eerste uitvoering. We konden
te investeren in toekomstig publiek en jong talent bijvoor-
de repetities volgen en daardoor raakten we nog meer
beeld. En met de aanschaf van instrument, dragen zij direct
betrokken. Het concert werd die avond een intense
bij aan de klank van het orkest en aan het speelplezier van
ervaring. We werden er zeer door geraakt. Dat zijn mooie
de musici. Ruim de helft van de musici speelt nu op een
momenten.’
instrument dat met steun van donateurs kon worden
49
verworven. Met de concertserie Essentials laat het orkest
schap muziek wordt gemaakt. Door de musici van nu of
nieuw publiek kennismaken met de kwaliteit van zijn spel
van de toekomst.
en repertoire. Net als de AAA-serie is dit alleen mogelijk
door de royale steun van donateurs.
Meer informatie over schenken en nalaten aan het
orkest? Wouter Steijn, directeur van de Stichting
Muziek in uw testament
Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest,
staat u graag te woord.
De private bank voor mensen
die privé ook heel zakelijk zijn
De afgelopen jaren mag de Stichting Donateurs steeds
vaker een legaat of erfenis ontvangen. En inmiddels zijn
al tientallen muziekliefhebbers toegetreden tot het
Kroongilde. Zij lieten weten het Koninklijk Concertgebouworkest te hebben opgenomen in hun testament. Zij willen
dat de volgende generaties net zo van het orkest genieten
Telefoon 020 305 10 10
[email protected]
www.concertgebouworkest.nl/steun
Uw schenking is van harte welkom op
rekeningnummer: NL 10 ABNA 0446758906
als zijzelf. Vaak is deze stap de bekroning van een levenslange relatie met het orkest. Ook zij kunnen speciale
concerten en repetities bijwonen en andere privileges
ontvangen die passen bij hun specifieke manier van
nalaten. Zij hebben de zekerheid dat er met hun nalaten-
Natuurlijk, niets menselijks is ons vreemd. Een persoonlijk
gesprek met onze klanten vinden wij heel inspirerend.
Maar als het om uw vermogen gaat, zijn we bij ING
Private Banking strikt zakelijk. Dan zijn onze financiële
experts alert op kansen. Signaleren mogelijkheden.
Nemen initiatieven. Handelen snel en efficiënt. En geven
zo uw geld de aandacht die het verdient.
Als deze mentaliteit u aanspreekt, maak dan een afspraak
met Rob Oomens: 06 34 00 48 00.
Of ga naar ING.nl/privatebanking.
‘Dat is het unieke aan dit orkest, dat we sponsoren
Oranje is jezelf blijven. Oranje is ING
en donateurs hebben die dit mogelijk maken.’
Soloharpiste Petra van der Heide over de nieuw gebouwde harp
die zij vanaf dit seizoen kan bespelen.
50
51
KAMERMUZIEK
Wilt u de musici van het Koninklijk Concertgebouworkest ook eens
CLOSE-UP
2 hele series 3 concerten in de Kleine Zaal
enkele serie Vrienden € 74 niet-Vrienden € 90
concert dinsdag 20.15 uur | zondag 14.15 uur
Series I & II Vrienden € 137 niet-Vrienden € 168
Serie I
Serie II
zondag 5 juni
van dichterbij zien – en horen? Dat kan! Al vele jaren verzorgen zij kamermuziekconcerten
dinsdag 15 september
dinsdag 20 oktober
Portretconcert:
Septet nr. 1
Septet nr. 2
Laurens Woudenberg, hoorn
Leonie Bot, viool
Marleen Asberg, viool
Sylvia Huang, viool
in de Kleine Zaal onder de noemer Close-up: orkestleden op het vriendenpodium.
Edith van Moergastel, altviool
Jeroen Quint, altviool
Mirelys Morgan Verdecia, viool
De intieme concerten worden georganiseerd door
Ook dit seizoen weer portretconcerten waarin een orkestlid
Maartje-Maria den Herder, cello
Christian Hacker, cello
Martina Forni, altviool
Concertvrienden, de vriendenvereniging van Het Koninklijk
centraal staat: (alt)hoboïste Miriam Pastor Burgos, solohoor-
Pierre-Emmanuel de Maistre, contrabas
Vincent Cortvrint, fluit
Honorine Schaeffer, cello
Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest.
nist Laurens Woudenberg en eerste violiste Ursula Schoch
Hein Wiedijk, klarinet
Arno Piters, klarinet
m.m.v. Jan-Willem Schaafsma, tenor
Ze vormen een bijzondere gelegenheid om orkestleden eens
hebben alle drie een even persoonlijk als avontuurlijk
Jos de Lange, fagot
Helma van den Brink, fagot
m.m.v. Juan Zurutuza, piano
in kleine bezetting mee te maken en van hun individuele
programma samengesteld. Ook zijn er twee septetconcer-
Jaap van der Vliet, hoorn
Félix Dervaux, hoorn
Schubert Auf dem Strom
kwaliteiten te genieten.
ten, met prachtige werken die bij menigeen onbekend zijn.
Nielsen Serenata in vano
m.m.v. Hans Eijsackers, piano
Schubert Strijkkwartet nr. 12,
Dit seizoen is voor het eerst een kinderconcert in de serie
Beethoven Strijktrio in G
Mahler Quartettsatz in a
‘Quartettsatz’
opgenomen, over twee maffe contrabassisten… Mis het niet! Berwald Septet in Bes
Dohnányi Sextet
Britten Canticle III
Spohr Septet
Bowen Kwintet
In twee kleine series van drie concerten presenteren de
orkestleden een veelzijdig palet aan klassieke kamermuziek. De gevarieerde programma’s bestaan uit bekende
Op 6 december vindt er een extra concert plaats met Artist
dinsdag 19 januari
maar ook juist onbekende werken die de moeite waard zijn
in Residence Jean-Yves Thibaudet. Dit concert maakt geen
Portretconcert:
zondag 24 april
Extra concert
gehoord te worden.
deel uit van de twee abonnementenseries. Kaarten hiervoor
Ursula Schoch, viool
Kinderconcert DUBBEL BAS
zondag 6 december
zijn te bestellen vanaf 1 juni 2015.
Sanne Hunfeld, viool
Emily Beynon, fluit/piccolo
Artist in Residence:
Michael Gieler, altviool
Martina Forni,altviool
Jean-Yves Thibaudet, piano
Fred Edelen, cello
Nicholas Schwartz, contrabas
Alma Quartet:
m.m.v. Christina Edelen, klavecimbel
Olivier Thiery, contrabas
Marc Daniel van Biemen, viool
Bach Sonate in E, BWV 1016
Mark Braafhart, slagwerk
Benjamin Peled, viool
Glanert Strijkkwartet nr. 2, ‘Pas de quatre’
m.m.v. Romana Vrede, verteller
Jeroen Woudstra, altviool
Fischer nieuw werk
m.m.v. Carel Alphenaar, libretto en regie
Nitzan Laster, cello
Brahms Strijkkwartet nr. 2
Lieberson Rumble
Hosokawa Blossoming
Dirksen nieuw werk
Dutilleux Ainsi la nuit
Schulhoff Concertino
Dvorˇák Pianokwintet nr. 2
dinsdag 17 mei Portretconcert:
Miriam Pastor Burgos, (alt)hobo
Julie Moulin, fluit
Davide Lattuada, klarinet
Simon Van Holen, fagot
Fons Verspaandonk, hoorn
m.m.v. Daniël Kool, piano
m.m.v. Christina Edelen, klavecimbel
Marais delen uit ‘Les folies d’Espagne’
Falla Siete canciones populares
Poulenc Trio voor hobo, fagot en piano
Thuille Sextet voor piano en houtblazers
52
53
Zullen we vrienden worden?
Elke maand Preludium op de mat
Meer dan 20.000 Concertvrienden van alle leeftijden dragen Het Koninklijk Concertgebouw
Preludium is het programmablad van Het Koninklijk Concertgebouw en het Koninklijk
en het Koninklijk Concertgebouworkest op handen. Wat ons drijft is de liefde voor muziek
en de ambitie om bij te dragen aan muziekbeleving van het allerhoogste niveau.
Concertgebouworkest, met programma-informatie, toelichtingen en biografieën bij vrijwel
alle concerten die zij organiseren. Interviews, achtergrondverhalen, columns en nieuws
Uw vriendschap beantwoorden wij met privileges en aantrekkelijke kortingen, zoals:
maken het maandblad compleet.
• Toegang tot exclusieve openbare repetities
• Elke nieuwe abonnee krijgt de eerste twee nummers gratis.
• Korting op concerten, series, cd’s, en Preludium
• Op papier, tablet, pc of smartphone: met Preludium heeft u de meest
• En... elke Vriend mag altijd een introducé meenemen, die van dezelfde korting geniet.
complete informatie in handen!
Op www.concertvrienden.nl leest u meer over wat wij organiseren, wat uw tien privileges Word abonnee via www.preludium.nl
zijn en met welk cadeau wij elke nieuwe Vriend van harte verwelkomen.
54
55
WERKEN AAN
HET ORKEST VAN
DE TOEKOMST
Wie spelen er in de toekomst in het orkest?
Het Concertgebouworkest organiseert vele activiteiten
En wie zitten er in de zaal?
voor de muziekmakers en –liefhebbers van morgen.
Een symfonieorkest maakt deel uit van een verande-
dienst van orkesten; maar liefst zes van hen maken inmid-
rende maatschappij. Om zich te blijven verzekeren van
dels deel uit van het Concertgebouworkest.
een goede band met het publiek richt het Koninklijk
Concertgebouworkest zich in een aantal concertseries
In de steden waar het Koninklijk Concertgebouworkest
speciaal op kinderen en jongeren. En door actief te zijn op
'in residence' is (Londen, Parijs, Brussel en Frankfurt) en
het gebied van talentontwikkeling draagt het orkest bij
in landen waar het orkest een vriendenvereniging heeft
aan de toptalenten van de toekomst – hetgeen zich aan-
(Zwitserland, Groot-Brittannië, Frankrijk, België en de VS)
toonbaar uitbetaalt in fantastische jonge orkestmusici. geven orkestleden individuele masterclasses aan muziekstudenten. Ook worden tijdens tournees masterclasses bij
jeugdorkesten gegeven. De wereldtournee van 2013 leidde
Toptalent
zo bijvoorbeeld tot sterke educatieve banden met het oplei-
Het orkest draagt bij aan talentontwikkeling door middel
dingsprogramma van het KwaZulu-Natal Symfonieorkest.
van zijn eigen orkestacademie, masterclasses, en samenwerkingen met andere muziekinstellingen, waaronder het
Samenwerkingen tussen muziekinstellingen zijn belangrijk
Conservatorium van Amsterdam, het Leerorkest en Het
voor talentontwikkeling. Zo werken de orkestacademie en
Concertgebouw.
de Muziekkapel Koningin Elisabeth in Brussel regelmatig
samen. Met het Conservatorium van Amsterdam heeft het
Familieconcert op 19 oktober 2014: Assepoester van Prokofjev
56
De Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest
Koninklijk Concertgebouworkest een bijzondere band. Leden
biedt elk seizoen plaats aan enkele jonge, zeer getalenteer-
van het orkest werken drie maal per seizoen aan kamer­
de musici, die deelnemen aan producties terwijl ze worden
muziekproducties, samen met leerlingen van de Sweelinck
begeleid door leden van het orkest. Samen met orkestleden
Academie, de nationale opleiding voor jong toptalent van
spelen ze kamermuziekconcerten op diverse locaties. De
het conservatorium. Ook stimuleert het Concertgebouw­
orkestacademie heeft sinds zijn oprichting in 2003 al vele
orkest leerlingen om orkestrepetities te bezoeken en
succesvolle beroepsmusici afgeleverd. De meesten zijn in
worden er ontmoetingen met solisten georganiseerd.
57
Ten slotte biedt het Koninklijk Concertgebouworkest
Familieconcerten
kansen aan jonge dirigenten. Eens in de twee seizoenen
zondag 22 november | 13.30 uur *
organiseert het Koninklijk Concertgebouworkest een
Pepernoten voor groot orkest
masterclass directie. In 2012 werd die gegeven door Mariss
Rory Macdonald, dirigent
Jansons. Op vrijdag 3 april 2015 werkt Valery Gergiev samen
presentatie door orkestmusici
met het Concertgebouworkest om een drietal jonge direc-
Copland Jubilee Variation
tietalenten verder te helpen in hun carrière.
Britten The Young Person’s Guide to the Orchestra
Woud sinterklaasliedjes in nieuw arrangement
Debussy Fêtes uit ‘Trois Nocturnes’
Klassiek voor iedereen
zondag 13 maart | 13.30 uur *
Naast de familieserie (zie pagina 30) heeft het
Concertgebouworkest nog andere manieren om een jong
Dansfeest met Bach
publiek te bereiken. Voor kinderen vanaf ca. zes jaar zijn
Daniel Harding, dirigent
er de Familieconcerten, twee per seizoen, georganiseerd
Vesko Eschkenazy, viool
in samenwerking met de Stichting Donateurs Koninklijk
Wilfried van Poppel, choreograaf
Concertgebouworkest. Op een speelse en interactieve
Bach Vioolconcert in a, BWV 1041 manier wordt symfonische muziek bij een jong publiek
Bach Suite nr. 4 in D, BWV 1069
* inloop en musici ontmoeten vanaf ca. 12.50 uur
geïntroduceerd. Op 22 november laat het orkest met dirigent Rory Macdonald horen hoe een melodie steeds weer
heel anders kan klinken. Alle instrumenten komen langs,
Abonnementen informatie
en de kinderen mogen zelf sinterklaasliedjes meezingen.
Abonnementhouders kunnen tegelijk met hun series
Op 13 maart leidt Daniel Harding een feestelijk dansconcert
kaarten bestellen voor de Familieconcerten.
rondom de muziek van Johann Sebastian Bach.
Online kiest u zelf uw favoriete stoel in de zaal: www.concertgebouworkest.nl/series.
Speciaal voor de leerlingen van Nederlandse basisscholen
symfonie van talent
ontwikkelt het Koninklijk Concertgebouworkest een
serie educatieve apps. Deze worden gratis ter beschikking
gesteld aan de scholen. De eerste app in de reeks,
gewijd aan Prokofjevs Peter en de wolf, verscheen in april
2014. Voor leerlingen van het voortgezet onderwijs is er
On stage-backstage: repetitiebezoeken gecombineerd met
een rondleiding door Het Concertgebouw. Ook zijn er
Unilever staat midden in de samenleving; met haar producten én door
haar brede maatschappelijke betrokkenheid. Wij zijn er bijzonder trots op
als hoofdsponsor van het Royal Concertgebouw Orchestra een bijdrage te
kunnen leveren aan de verdere ontwikkeling van dit geweldige orkest.
Beide partners streven ernaar tot de beste van de wereld te behoren,
waarbij alles draait om passie, kwaliteit en toptalent.
workshops met concertbezoek. Beide vinden plaats in
samenwerking met Het Concertgebouw.
De Academie en de Familieconcerten worden gesteund door
Stichting Donateurs en daaraan verbonden fondsen op naam.
Lees meer over de educatieve activiteiten van het orkest
op www.concertgebouworkest.nl/educatie.
Wij wensen alle bezoekers van het Royal Concertgebouw Orchestra
een fantastisch en klankvol concertseizoen toe!
58
59
HET
ORKEST
OP REIS
Ieder seizoen gaat het orkest meerdere malen
op reis. Het Concertgebouworkest speelt in
de meest prestigieuze concertzalen wereldwijd.
Het seizoen begint traditiegetrouw met een zomertournee langs Europese zalen en muziekfestivals, deze
keer geleid door Daniel Harding. Verderop in het seizoen
volgen altijd nog enkele kortere concertreizen binnen
Europa, en een of meer tournees naar andere werelddelen.
In november 2015/16 gaat het orkest met dirigent Gustavo
Gimeno en pianiste Yuja Wang naar Japan en Taiwan.
Waarom tournees? Algemeen directeur Jan Raes:
‘Muziek verbroedert en verbindt. Het orkest is een
belangrijke culturele ambassadeur en wordt door alle
belangrijke concertzalen uitgenodigd. Daar zijn we
trots op en dat delen we graag met iedereen.’ Tournees
hebben bovendien een positieve invloed op het orkest.
Het spelen in andere zalen zorgt bij musici voor
flexibiliteit, nieuwe perspectieven in het samenspel.
Zo dragen tournees bij aan artistieke verdieping.
60
61
KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST
Cello
Basklarinet
Gregor Horsch
Davide Lattuada
Ambassadeurs
Sylvia Huang
Tatjana Vassiljeva
Fagot
Hedy d’Ancona
Mirte de Kok
Johan van Iersel
Sjoerd van den Berg
Junko Naito
Fred Edelen
Titeldirigenten
Louis de Bièvre
Benjamin Peled
Daniele Gatti, toekomstig chef-dirigent m.i.v. 2016/17
Kees Blekxtoon
Bernard Haitink, eredirigent
Riccardo Chailly, conductor emeritus
Beschermvrouwe
Directie en Staf
Algemene Zaken
Marketing en verkoop
Wietske Kuiper
Jan Raes, algemeen directeur
Jacoba de Boer
Ronald Karten
Marjolein Schulting
Marieke Mulder
Gustavo Núñez
Personeel en Organisatie
Renske Vrolijk
Benedikt Enzler
Helma van den Brink
Marja Verhoogt
Mediaproducties
Nienke van Rijn
Arthur Oomens
Jos de Lange
Brigit van den Broek
Marcel van Tilburg
Jan Maarten Boll
Jelena Ristic
Chris van Balen
Contrafagot
Artistiek
Tourneezaken
Gerlach Cerfontaine
Valentina Svyatlovskaya
Jérôme Fruchart
Simon Van Holen
Joel Ethan Fried,
Else Broekman
Mariss Jansons, conductor emeritus
Walter Etty
Michael Waterman
Christian Hacker
adjunct-directeur
Inge Neijenhoff
Nikolaus Harnoncourt, honorair gastdirigent
Rokus de Groot
Tweede viool
Hoorn
Maartje-Maria den Herder
Félix Dervaux
Mieke Bleeker
Manon Wagenmakers
Hare Majesteit Koningin Máxima
Ton Hartsuiker
Henk Rubingh
Honorine Schaeffer
Laurens Woudenberg
Mark van Dongen
Stichtingsbestuur
Financiële administratie
Aukelien van Hoytema-van der
Caroline Strumphler
Julia Tom
Peter Steinmann
Michael Klier
Robbert Jan van der Maal
Wiet Pot, voorzitter
Beugel
Susanne Jaspers-Niesporek
Contrabas
Sharon St. Onge
Planning / Productie
Ilyas Bouharrou
Lodewijk Hijmans van den Bergh, vice-voorzitter
Cees van Lede
Anna de Vey Mestdagh Dominic Seldis
Fons Verspaandonk
Frauke Bernds
Carolina Eschweiler-Kreeft
Paul Schnabel, penningmeester
Jan Willem Loot Paul Peter Spiering
Thomas Brændstrup
Jaap van der Vliet
Lisette Castel
Noëlle Claessens-Houben
Thomas Brændstrup Paul Luijten
Herre Halbertsma
Jan Wolfs
Paulien Weierink-Goossen
Karlijn Riedijk
Jacques Koekoek
Louise Fresco
Ruud van Ommeren
Marc de Groot
Mariëtta Feltkamp
Trompet
Orkestinspectie
Mieke de Louwer
Jan Hommen
Robert Reibestein
Arndt Auhagen
Carol Harte
Omar Tomasoni
Peter Tollenaar
Herman Rieken
Roelf Rogaar
Leonie Bot
Rob Dirksen
Hans Alting
Harriët van Uden
Yvonne van Rooy
Wim Scherpenhuijsen Rom
Sanne Hunfeld
Pierre-Emmanuel de Maistre
Bert Langenkamp
Fons van Westerloo
Tom de Swaan
Mirelys Morgan Verdecia
Georgina Poad
Trombone
Orkestbibliotheek
Jan Wolfs
Maarten van Veen
Sjaan Oomen
Nicholas Schwartz
Jan Willem Verloop
Jane Piper
Alexander van Wassenaer
Eke van Spiegel
Hans Zwarts
Annebeth Webb
Donateurs/
Fondsenwerving
Wouter Steijn
Douwe Zuidema
Merel Geerlings
Bart Claessens
Marianne Butijn
Henriëtte Henny
Olivier Thiery
Jörgen van Rijen
Podiumstaf
Maurits Musch
Fluit
Nico Schippers
Johan van Maaren
Hanna Philips-de Man
Emily Beynon
Tenor-/Bastrombone
Ton van der Meer
Corporate Relations &
Joanna Westers Kersten McCall
Martin Schippers
Jan Ummels
Orkestleden
Altviool
Julie Moulin
Bastrombone
Zakelijk
Ken Hakii
Mariya Semotyuk-Schlaffke
Raymond Munnecom
David Bazen,
Vesko Eschkenazy,
Michael Gieler
Piccolo
Tuba
adjunct-directeur
concertmeester
Saeko Oguma
Vincent Cortvrint
Perry Hoogendijk
Liviu Prunaru,
Frederik Boits
Hobo
Pauken
concertmeester
Roland Krämer
Lucas Macías Navarro
Marinus Komst
Marian van den Beuken
Tjeerd Top
Guus Jeukendrup
Alexei Ogrintchouk
Nick Woud
Akira Dieters
Marijn Mijnders
Jeroen Quint
Nicoline Alt
Slagwerk
Martijn Voorvelt
Ursula Schoch
Eva Smit
Jan Kouwenhoven
Mark Braafhart
Eric van der Wel
Althobo
Receptie
Marleen Asberg
Bence Major
Maaike van den Berg
Keiko Iwata-Takahashi
Martina Forni
Miriam Pastor Burgos
Herman Rieken
Inge Neijenhoff
Tomoko Kurita
Yoko Kanamaru
Klarinet
Harp
Tine Vlam
Henriette Luytjes
Vilém Kijonka
Olivier Patey
Petra van der Heide
Borika van den Booren
Edith van Moergastel
Hein Wiedijk
Gerda Ockers
Marc Daniel van Biemen
Vincent Peters
Es-klarinet
Christian van Eggelen
Jeroen Woudstra
Arno Piters
Eerste viool
62
Public Relations
Anne Christin Erbe
= aanvoerder(s)
63
Sponsoring
Jan Meddens
RCO Editions
brengt het
Concertgebouworkest
bij u thuis
• Bekijk de concertregistraties
• Luister naar de webradio
• Laat u verrassen door vele lagen
extra informatie
• Op uw iPad, desktop en
via de airplay-functie ook op uw televisie
Met RCO Editions heeft u de mooiste
concertregistraties van het Koninklijk
Concertgebouworkest altijd onder
handbereik.
Probeer
RCO Editions nu
30 dagen gratis
www.rco-editions.com
RCO Editions werd mogelijk gemaakt met steun van de Stichting Donateurs Koninklijk Concertgebouworkest
64
65
ALGEMENE INFORMATIE
CONCERTEN IN HET CONCERTGEBOUW
ADRES
Tenzij anders aangegeven vinden de concerten plaats
Koninklijk Concertgebouworkest
in de Grote Zaal van Het Concertgebouw, Jacob Obrechtstraat 51, 1071 KJ Amsterdam
Concertgebouwplein 2-6 te Amsterdam.
Postbus 78098, 1070 LP Amsterdam
Bij elk concertkaartje is inbegrepen:
telefoon 020 305 10 10 • Drankje voorafgaande aan concert
[email protected]
en in pauze (tenzij anders aangegeven)
www.concertgebouworkest.nl
• Garderobe
facebook.com/RoyalConcertgebouwOrchestra
• 25% korting in Q-park Museumplein
@RCO_Live
RUILSERVICE
ABONNEMENTEN & KLANTENSERVICE
Wilt u toch liever op een andere dag naar het concert?
www.concertgebouworkest.nl/series
Maak gebruik van de ruilservice!
[email protected]
www.concertgebouworkest.nl/ruilservice
telefoon 020 305 10 15 ma-vr 09.30-12.30 uur,
27 februari - 19 maart tot 17.00 uur
EXTRA SERVICE ABONNEMENTHOUDERS
LOSSE KAARTEN
• Mogelijkheid betaling in drie termijnen
• Extra ruilservice: indien de online ruilservice geen
Losse kaarten (vanaf 1 juni 2015 voor seizoen 2015-2016)
uitkomst biedt, kunt u in de week van het concert www.concertgebouworkest.nl
uw abonnementsconcert ruilen voor een ander concert
Concertgebouwlijn 0900 671 83 45
met hetzelfde programma, indien beschikbaar.
(dagelijks 10.00-17.00 uur, € 1 per gesprek)
Kassa Concertgebouw (ma-vr 13.00-19.00 uur
en za-zo 10.00–19.00 uur, indien geen avondconcert
tot 17.00 uur)
colofon
samenstelling Marian van den Beuken redactie Martijn Voorvelt en Wietske Kuiper beeldredactie Anne Christin Erbe, Akira Dieters tekstbijdragen Thea Derks (pag. 14-16), Myrthe van Dijk (pag. 18-20),
Agnita Menon (pag. 23-24), Henriëtte Posthuma de Boer (pag. 39-40)
en Aad van der Ven (pag. 26-27) grafisch ontwerp Atelier René Knip en Olga Scholten lithografie en druk robstolk ®, Amsterdam fotografie Anne Dokter, Ronald Knapp, Simon van Boxtel,
Marco Borggreve, Christina Chouchena, Rob Beltjens
covertekst fragment uit volkslied Die Gedanken sind frei,
als Lied des Verfolgten im Turm opgenomen in Des Knaben Wunderhorn.
Alte Deutsche Lieder (samengesteld door Achim von Arnim en
Clemens Brentano).
66
67
PLATTEGROND GROTE ZAAL
R A N G 1 P LU S
RANG 1
RANG 2
RANG 3
RANG 4
rolstoelplaats
68