Analyse aanpassingen WWB-maatregelen en Participatiewet

Koningin Wilhelminalaan 5 | 3527 LA Utrecht
Postbus 2758 | 3500 GT Utrecht
T 030 - 233 23 37 | [email protected]
NL75 INGB 0000194416 | KvK 40532318 Midden-Nederland
Notitie
Datum:
Onderwerp:
Aan:
Van:
7 februari 2014
Analyse aanpassingen WWB-maatregelen en Participatiewet
Divosa-leden
Luciënne Middelhof | T 06-20 367 128 | [email protected]
Het kabinet is het met de fracties van D66, CU en SGP begin februari eens geworden over
de aanpassingen van de WWB en de Participatiewet. Divosa vindt de aanpassing van de
WWB-maatregelen een verbetering ten opzichte van het oorspronkelijke wetsvoorstel.
Gemeenten krijgen nu meer ruimte. Echter de maatregelen die blijven, zijn nog steeds geen
aanwinst. Ze verliezen vooral hun "grimmige gezicht", zoals Divosa-voorzitter Paas het in
de eerste reactie verwoordde.
Tegelijkertijd met de WWB-maatregelen zijn ook afspraken gemaakt over de Participatiewet.
Afgesproken is dat mensen die nu een Wajong-uitkering hebben bij UWV blijven. Naast de WSW blijft
nu ook de Wajong bestaan voor de huidige doelgroep. Daarmee verlaat het kabinet de gedachte voor
één regeling voor mensen die het minimumloon niet kunnen terugverdienen.
WWB-maatregelen
Meer ruimte dus voor gemeenten. Niet alleen in tijd, de ingangsdatum verschuift naar 1 januari 2015,
maar ook in de ruimte om maatwerk te leveren. De verplichting om bij overtreding van
bijstandsregels direct de uitkering drie maanden stop te zetten is afgezwakt. Volgens Divosa zou het
zware sanctieregime ertoe leiden dat bijstandsgerechtigden zelfs bij kleine fouten in grote financiële
problemen kunnen komen. Gemeenten krijgen de mogelijkheid om sancties geleidelijk op te bouwen.
Het akkoord biedt geen verbetering op het punt van het armoedebeleid. Het wordt gemeenten nog
steeds verboden om met algemene maatregelen een efficiënt armoedebeleid te voeren. Dat is
schadelijk nu gemeenten met weinig geld veel mensen moeten helpen.
Over de tegenprestatie is nog onduidelijkheid. De bij het akkoord betrokken partijen lijken de
afspraken op verschillende manieren uit te leggen, zo bleek gisteren tijdens het Kamerdebat. Met
name de VVD houdt vast aan de verplichting de tegenprestatie voor alle bijstandsgerechtigden te
verplichten op straffe van een korting op het bijstandsbudget. Andere partijen bieden in hun uitleg
gemeenten meer ruimte om te bepalen van wie er een tegenprestatie wordt gevraagd.
Verder gaat de verhuisplicht voor bijstandsgerechtigden door, komt er een kostendelersnorm, lijkt het
erop dat de ontheffing van de arbeidsplicht voor alleenstaande ouders met jonge kinderen
gehandhaafd blijft en schrapt het kabinet de voorgenomen wachttijd van vier weken voor mensen die
een nieuwe bijstandsuitkering aanvragen.
Participatiewet
De wijzigingen in de Participatiewet zijn minder talrijk maar minstens zo ingrijpend. Belangrijkste
besluit is om de huidige Wajongers met arbeidsvermogen na herbeoordeling niet over te dragen aan
gemeenten. Divosa vindt het jammer dat het kabinet de gedachte van één regeling voor mensen die
voor een werkgever het minimumloon niet kunnen terugverdienen los laat.
De keuze vergroot het risico dat overheidsdiensten elkaar blijven beconcurreren met verschillende
regelingen. Bovendien krijgen de huidige Wajongers tot 2018 voorrang bij de toewijzing van de zgn.
garantiebanen en blijft voor hen het instrument loondispensatie beschikbaar. Bijstandsgerechtigden
met een vergelijkbare afstand tot de arbeidsmarkt worden hierdoor op een achterstand geplaatst.
Het UWV gaat de herbeoordeling van de huidige Wajongers verzorgen, maar gaat ook bepalen of
mensen die straks onder de Participatiewet vallen minder dan 100% verdienvermogen hebben en of
mensen onder de doelgroep van het beschut werken vallen. Het UWV bepaalt dus wie er instroomt in
de verschillende regelingen binnen de Participatiewet. De beoordelingscriteria liggen overigens nog
niet vast. Ook is niet duidelijk of mensen met een loonwaarde onder het wettelijke minimumloon die
vanaf 1 januari 2015 instromen in de Participatiewet de eerste jaren nu wel of niet in aanmerking
komen voor de garantiebanen.
De keuze om de huidige Wajongers niet aan gemeenten over te dragen, beperkt de mogelijkheden
voor gemeenten om de zorg voor kwetsbare burgers efficiënter en voordeliger te organiseren.
Wajongers doen vanwege hun beperking ook een beroep op zorg en begeleiding vanuit gemeenten.
Door de zorg voor burgers over te dragen aan gemeenten en gemeentelijke budgetten te ontschotten
wilde het kabinet besparingen realiseren.
De belangrijkste afspraken op een rij
WWB-maatregelen
> Maatregelenregime bij niet nakomen van verplichtingen
Wie zich niet aan de regels houdt, kan worden gekort op de uitkering. De sanctie is wel wat minder streng
dan in de oorspronkelijke plannen. De gemeenten krijgen nu de ruimte om deze maatregel niet in één keer
op te leggen, maar over een langere periode op te bouwen.
> Omkering van de bewijslast
In tegenstelling tot het oorspronkelijke wetsvoorstel ligt de bewijslast niet langer meer bij de
bijstandsontvanger, maar is het nu aan de gemeente om aan te tonen dat verplichtingen niet zijn
nagekomen.
> Tegenprestatie
Gemeenten mogen van bijstandsgerechtigden verlangen dat zij een 'significante' tegenprestatie leveren
voor een uitkering. De gemeenten mogen echter zelf gaan bepalen hoe die eruit ziet. Of het een
verplichting is of niet, daarover verschillende de partijen van mening.
> Ingangsdatum WWB-maatregelen
Deze wordt met een half jaar verschoven naar 1 januari 2015. Gelijktijdig met de invoering van de
Participatiewet.
> Verhuisplicht
Er komt een verhuisplicht voor bijstandsgerechtigden die elders een baan kunnen krijgen. Ook moeten
bijstandsgerechtigden Nederlands kunnen spreken en netjes gekleed op een sollicitatiegesprek verschijnen.
> Wachttijd voor uitkering
Het plan om voor nieuwe bijstandsuitkeringen een 'wachttijd' van vier weken in te voeren verdwijnt.
> Sollicitatieplicht voor bijstandsmoeders
De sollicitatieplicht voor bijstandsmoeders met kinderen onder de vijf jaar lijkt er niet te komen. De SGP liet
in het Kamerdebat weten dat steun aan het akkoord afhankelijk is van dit onderwerp.
> Kostendelersnorm
Bijstandsgerechtigden die hun kosten voor levensonderhoud met huisgenoten kunnen delen, krijgen straks
een lagere uitkering. Deze regel geldt ook voor AOW'ers. Pogingen van CDA en SP om een uitzondering te
maken voor AOW'ers die samenwonen met hun zoon of dochter lijken niet op een meerderheid te kunnen
rekenen.
2
Participatiewet
> Overgang Wajongers
Er komt geen overgang van herbeoordeelde Wajongers met arbeidsvermogen naar gemeenten. Zij
behouden hun Wajonguitkering. Die wordt wel 70% in plaats van 75% WML. Voordeel van de Wajong is dat
die, anders dan de bijstand, geen vermogens- en partnertoets kent. Wajongers zonder arbeidsvermogen
behouden een uitkering van 75% WML. Ter ondersteuning bij het vinden van een baan voor deze groep
krijgt het UWV extra middelen. Het instrument loondispensatie blijft voor deze groep bestaan.
> Garantiebanen
Arbeidsgehandicapten komen met voorrang in aanmerking voor de 125.000 nieuwe garantiebanenbanen
die eerder in het sociaal akkoord zijn afgesproken. De 5.000 banen die het bedrijfsleven in 2014 wil
realiseren worden toegevoegd aan het quotum voor de periode 2015-2017. De extra banen gaan dus
meetellen bij de inwerkingtreding van het quotum.
> Loonschalen
Sociale partners krijgen drie jaar de tijd om in alle cao’s nieuwe laagste reguliere loonschalen op te nemen
tussen 100% WML en 120% WML, te beginnen op 100% WML voor de mensen die zijn aangewezen op
loonkostensubsidie ten behoeve van de garantiebanen. Wettelijk wordt geregeld dat de loonschalen
beginnen op het minimumloon mocht dit onverhoopt niet in cao's worden gerealiseerd.
> Voorhangprocedure beschut werk
In de 6e nota van wijziging wordt geregeld dat er een voorhangprocedure komt rondom beschut werk. De
regering streeft naar publicatie van de AMvB in november 2014.
> Pensioen Wsw
Het kabinet biedt een financiële tegemoetkoming van 10 miljoen euro aan gemeenten om de tekorten op
de pensioenen van werknemers in de sociale werkvoorziening op te vangen. Cedris heeft inmiddels laten
weten dat dit bedrag ontoereikend is.
Financiële consequenties
Financieel betekenen de maatregelen ook het een en ander. Op dit moment kan Divosa nog niet
precies aangeven wat de gevolgen zijn, maar voor de hand ligt in ieder geval:
> Een vermindering van toegezegde middelen op het re-integratiebudget, omdat het UWV deze middelen
nodig heeft om de Wajongers naar werk te kunnen begeleiden.
> Er zal minder geld worden toegevoegd aan het inkomensdeel van de gemeenten, omdat de groep
Wajongers niet wordt overgedragen aan gemeenten.
> Ook het uitstel kost geld. De kosten van de genoemde aanpassingen zullen gedekt worden binnen de
financiële kaders van de Participatiewet. Op welke manier het kabinet dat wil doen, is op dit moment nog
niet duidelijk.
Zie ook
> Aanpassing WWB-maatregelen is verbetering
> Divosa: Maatwerk nodig om van Participatiewet een succes te maken
> Divosa-inbreng (position paper) in rondetafelgesprek over Participatiewet (pdf, 112 KB)
3

Download Report