Valckenvlucht Michael 2014

UITGAVE
VAN
HUIZE
‘VALCKENBOSCH’
MICHAËL 2014
16e jaargang nr. 3
COLOFON:
REDACTIE:
Jolanda Gevers Leuven
Nelly Moens
Yvonne van de Staaij
KOPIJDATUM KERSTNUMMER:
1 december 2014
REDACTIEADRES:
Huize ‘Valckenbosch’
Van Tetslaan 2
3707 VD ZEIST
e-mailadres: [email protected]
1
2
VAN DE REDACTIE
De naam Michaël kom je tot in de verste uithoeken van de wereld tegen. Op hoge bergtoppen in zee en op het land zijn heiligdommen en kerken te vinden die aan hem zijn opgedragen.
De verhalen en legenden die over hem de ronde doen zijn talloos. In deze Valckenvlucht drie bijdragen waarin bekende en
iets minder bekende dingen over hem verteld worden.
De achterliggende gedachte van de nieuwe dagopening die op
Valckenbosch is ingevoerd, wordt door Jacqueline van Paaschen nog eens uit de doeken gedaan. De weekspreuken zijn
een enorme hulp bij de beweging en het ritme van de seizoenen. Het samen iedere dag zo’n spreuk reciteren heeft een
weldadige uitstraling.
Verder vindt u iets over de regenboog, de maaltijden, een
Russisch initiatief, de schilderijen die in de gang hangen, een
poes en het Opgang-programma van dit najaar.
De kleine besjes en slakkenhuisjes zijn door Pieter Tjepkema
getekend.
Wij wensen u een mooi najaar.
3
MICHAËL EN DE WEEGSCHAAL
We genieten van de laatste, mooie nazomerdagen en de
herfst kondigt zich aan met prachtige kleuren, paddenstoelen, spinnen en ochtendnevels.
Een bijzonder moment aan het begin van de herfst is het
evenwichtsmoment: het moment waarop de dag en de nacht,
licht en duister even gelijk zijn. Daarna zet de tijd in van toenemende donkerte op weg naar het midwintermoment.
Op dit evenwichtsmoment wordt de stralende gestalte van de
aartsengel Michaël zichtbaar. Daar staat Hij en kijkt ons
zwijgend en verwachtingsvol aan.
Ontelbare malen is Michaël in de kunst van alle tijden en vele
culturen uitgebeeld, in verschillende stijlen en materialen.
Ook vele plaatsen, gebouwen, kerken en scholen dragen zijn
naam.
Wie is deze machtige Aartsengel?
We kennen zijn kenmerken: met vele ogen bedekte vleugels,
het zwaard en de weegschaal.
Staande op zijn markante plaats in het jaarverloop, het begin
van de herfst en de periode van toenemende duisternis wijst
hij op het andere evenwichtsmoment van het jaar: het begin
van de lente en de periode van de toename van het licht. Hij
wijst op het grootse moment waarop het leven uit de dood
geboren wordt door het offer van zijn Meester, de Christus.
4
5
We zien hoe Michaël lichtvoetig de draak onder zijn voeten in
bedwang houdt en hoe het zwaard dat dodend de muil van het
ondier, het boze doorklieft zijn eigenlijke beeld geeft: het
kruis. Voor onze tijd en cultuur toont Michaël dat het boze
niet gedood wordt, maar getemd en beheerst. Het boze heeft
zijn plaats op aarde en in ieder van ons en vraagt om in de
menselijke ziel verlost te worden.
Ook het beeld van de weegschaal is niet meer het teken van
het laatste oordeel van de menselijke ziel, maar een appel aan
ieder van ons. Een appel om de hoogste kracht van de mens te
versterken: de moraliteit.
De moraliteit is de kracht van het afwegen tussen kwaad en
goed; het maken van keuzes; het hoogste menselijke vermogen. Ieder uur, iedere dag, een leven lang worden wij opgeroepen deze innerlijke weegschaal te hanteren, opkijkend met
de vele ogen op onze vleugels naar de genadekracht en liefde
die van het kruis op Golgotha stroomt naar de menselijke ziel.
Moge de leidende geest van Michaël ons inspireren in deze
vaak duistere dagen, uur na uur, dag na dag, een leven lang, de
goddelijke kern van onze ziel te laten oplichten in barmhartigheid en liefde voor alle wezens.
Adriaan Pijl
6
MEDITATIES VOOR DE WEKEN VAN HET JAAR: DE WEEKSPREUKEN
VAN
RUDOLF STEINER
De zweetdruppeltjes parelen nog op mijn voorhoofd wanneer
ik mij zet aan dit beloofde schrijven over de weekspreuken
van Rudolf Steiner, een nieuw initiatief in Huize Valckenbosch. Deze heerlijke zonnige nazomerse ochtend was ik al
vroeg op pad om een aantal herfstplanten aan te schaffen.
Dichtbij bevindt zich namelijk een biologische tuinderij, een
paradijselijke enclave in het stille boerenland. Tussen het getokkel van de scharrelende kippen bepaal ik mijn keus. Niet
meer dan zeven planten want thuisgekomen begint het gevecht met de weerbarstige klei. Tussen het gezoem van de
bijen die zich te goed doen aan de nectar van de sedum vlij ik
de herfstanemonen en chrysanten in de bewerkte kleigrond.
Als de nevels van die ochtend zijn opgelost is het bijna zomers warm. Die dag ervoor heb ik me getrakteerd op een dagje strand en zee. Op het strand bij Domburg voel ik dat de
zon meer zalvend warm is geworden en er een nevelachtige
gloed over de blauwe zee ligt. Ik staar naar de zeemeeuwen
op de strandpalen, de witte zeilscheepjes in de verte en denk
terug aan de enerverende week in Huize Valckenbosch waarin
een nieuw initiatief werd geboren: de weekspreuken van Rudolf Steiner.
7
In de twaalf jaar dat ik in Huize Valckenbosch werk hebben
er twee spreuken geklonken. De laatste spreuk: Als rust de
golven van de ziel doet stillen… was gekozen door een groepje
bewoners, vrijwilligers en medewerkers. Ik kan me nog herinneren dat onder meer Dana Prager, oud-bewoonster, hieraan
deelnam. We waren toen heel tevreden met die spreuk. Toch
waren er de laatste tijd steeds minder bewoners die meededen met het reciteren van de spreuk in de grote zaal. De reden was dat voor een aantal bewoners het tijdstip van 10.00
uur te vroeg was. Ook vond men het tijd worden voor een
nieuwe spreuk. We besloten toen tot de weekspreuken van
Rudolf Steiner en het latere tijdstip van 10.30 uur.
En zo klonk begin september in de grote zaal, in de beide
huiskamers en ook individueel in de kamer van sommige bewoners de 22e weekspreuk:
Het licht uit wereldwijdten
Krachtig leeft het voort van binnen
Het wordt tot zielelicht
En straalt in geestesdiepten,
Om vruchten voort te brengen,
Die mensen-zelf uit wereld-zelf
Laten rijpen in de loop der tijd
Wat was het prachtig om eerst te luisteren naar de weekspreuk in het Duits die Rudolf Steiner in 1912 gecomponeerd
8
had en die door Ollif Smilda gereciteerd werd. Daarna lazen
we, zoekend en tastend om gezamenlijk het ritme en de
klanksamenstelling te vinden, de Nederlandse vertaling van
Wijnand Mees. Ik beleefde zeer sterk de kracht van het gezamenlijk reciteren van de meditatie.
Steiner gaf voor elke week van het jaar een meditatiespreuk,
52 in totaal. Men kan de meditaties innerlijk in zijn ziel doorleven en proberen de samenhang en dialoog te vinden met de
krachten die daarbuiten in de macrokosmos, de wereldziel,
leven. De wereldziel geeft antwoord namelijk, helpt, troost en
verbindt. Daarom zijn de weekspreuken ook zo’n enorme hulp
bij de beweging en het ritme van de seizoenen. Steiner gaf de
‘Seelenkalender’, zoals de bundel weekspreuken oorspronkelijk heette, ook mee aan soldaten die in WO1 naar het front
moesten. Het ritme van dag en nacht, week, maand- en jaarritme, maar ook het ritme van de seizoenen is van levensbelang en voorwaarde voor een gezond leven.
Wanneer je ouder wordt is het steeds moeilijker om veranderingen te ondergaan. Zo was er ook aanvankelijk veel weerstand tegen het veranderen van de oude vertrouwde spreuk
en het tijdstip.
Ik hoop echter dat de weekspreuken juist een leidraad zullen
zijn en een kracht genereren die deze veranderingen draagbaar maken. De weekspreuken zullen ons bewegen naar de
jaarfeesten toe, die ons het doel van de aarde-en mensheids9
ontwikkeling leren begrijpen. Bij de introductie van de weekspreuken citeerde ik uit het boekje Karlik van Ursula
Burkhard, die als blind geboren kind helderziende gaven bezat. Ze beschrijft in dit boekje haar ervaringen met natuurwezens. Over jaarfeesten schrijft ze:
'Feesten zijn herinneringen, het zijn lichtjes uit het paradijs.
Zij maken het nieuwe, zich ontwikkelende leven mogelijk. Je
kunt het duistere alleen aanvaarden en dragen wanneer je
telkens weer naar het licht kijkt – vergeet dat nooit! In het
licht leven de krachten van de verandering.'
Dit alles werd haar verteld door de blauwe vleugelman, een
gnoom, die op een vlinder lijkt en insecten aanzet tot zoemen;
hij is hun ‘muziekleraar’. Is het toeval dat maandag 1 september tientallen bont gekleurde vlinders in de binnentuin dansten?
Ik ben vol vertrouwen dat de weekspreuken de zomerimpuls
zullen omvormen tot een innerlijke kracht, waardoor we een
nieuwe koers kunnen gaan varen.
Jacqueline van Paaschen
10
MICHAEL
Fiona Macleod,1 een Ierse schrijver, hoorde eens van een
Schotse schipper de eigenaardige uitspraak, dat een bepaalde
daad net zo’n vriendelijke gedachte was als die van de oude,
rondtrekkende doedelzakspeler Ronald die, als hij bij een
beeld van de heilige Maagd kwam of bij het graf van een heilige nooit naliet een lied om de overledene op te vrolijken of te
troosten, of een klaagzang over wat is verloren en nooit meer
terug kan komen, te spelen.
Een kennis van de schipper, die op een dag langs het vervallen
kerkhofje in Kilmichael aan de Schotse westkust kwam, trof
daar de doedelzakspeler die met langzame passen voor de gebroken grafsteen bij een kleine cel heen en weer schreed,
waar volgens de legende Sint-Michaël begraven ligt. Hij
speelde een heel oud lied… voor degene die daar begraven ligt.
Toen de kennis van de schipper Ronald vertelde dat SintMichaël, daar waar hij nu is, meer dan genoeg goede muziek
hoort, ging de oude man naar zijn boot waar hij lange tijd bedroefd en zwijgend voor zich uit zat te staren.
Fiona Macleod is vaak naar die kleine, oude, verlaten begraafplaats op Kilmichael gegaan en had, als hij had kunnen fluit-
1
Fiona Macleod is het pseudoniem van de Schotse dichter William Sharp
(1855 - 1905)
11
spelen op zijn beurt graag iets voor de oude Ronald willen spelen.
Van alle heiligen die op de Hebriden werden aangeroepen was
Sint-Michaël de belangrijkste. De gewoonten en gebruiken die
bij zijn feestdag hoorden zijn heel oud, sommige misschien
nog uit de tijd van de druïden.
Macleod heeft veel over wat hij hoorde nagedacht en kwam
tot het volgende beeld: Sint-Michaël is – oppervlakkig gezien
– een heilige met bijzondere krachten. Hij is de beschermheilige van de kuststreken en de mensen die daar wonen. Denk je
dieper over hem na dan is hij een engel en betekent voor het
water wat Sint-Georg voor het land betekent. Wat dat betreft kan hij vergeleken worden met de Romeinse god Neptunus en de Griekse god Poseidon. Verder doordenkend kun je
zeggen dat hij de Keltische god Manannan is, de god van de
oceaan en het water. Maar in de figuur Manannan kunnen we
vaag een nog oudere godheid vermoeden, de vader van een
onsterfelijke 'heerschaar'.
Sint-Michaëls naam wordt gevonden van de kusten van de
Hebriden tot de Mont Saint Michel in Bretagne (en nog verder) en Macleod twijfelde er niet aan dat Michaël in vroeger
tijden op deze plaatsen Manannan genoemd werd.
12
MICHAËL DE OVERWINNAAR
Oude Ierse hymne
Gij zegevierende Michaël,
Ik leg de kringloop van mijn leven af
Onder uw schild.
Gij Michaël op uw witte paard,
In de luister van uw wapens,
Die de draak hebt overwonnen,
Sta altijd achter mij.
Gij wachter des hemels,
Gij krijger van de Allerhoogste!
O Michael, overwinnaar,
Mijn trots en mijn leider
O Michaël, overwinnaar,
Gij die de schittering van mijn oog zijt.
Ik ga mijn levensweg
In gemeenschap met de heilige
Over de koude heuvels van de heide,
En of ik vaar over de oceaan
Of reis over de harde vlakten der aarde,
Geen onheil kan mij overkomen
Onder de bescherming van uw schild…
13
Bij de heilige Drievuldigheid
Bewaar de vrede met mij,
Met mijn paarden, met mijn vee,
Met de wollige schapen uit mijn kudde,
Met het wassende graan in het veld,
Dat gestadig tot garven rijpt
In de velden, in het veen,
Met de kolen opgestapeld in de schuur,
Elk ding in de hoogte en in de diepte,
Elk bezit en ook de kudde
Zij gewijd aan de heilige Drievuldigheid,
En aan Michaël de overwinnaar.
Het kerkhof van Kilmichael
14
VERTEL MIJ OVER DE REGENBOOG...
Zomeravond. Een wandelingetje in de vroege, druilerige avond.
Na de zoveelste plensbui schijnt de zon weer, maar nu dan wel
tegen een schitterende nevel van oneindig veel waterdruppeltjes. Je ziet het gebeuren: een perfecte regenboog van helemaal 'links' naar 'rechts' verschijnt aan de horizon. Een 'verschijnsel' zogenaamd. Maar hoe zeldzaam was het deze keer.
Zo adembenemend mooi.
Deze volmaakte boog was een prachtige weerkaatsing van het
late zonlicht in gestaag vallende druppels. Zeven kleuren. Van
buiten naar binnen. Een beetje vaag wel. Rood, oranje, geel,
groen, blauw, indigo en violet. Met open mond heb ik ernaar
staan kijken. Nog nooit zo volmaakt gezien. Werkelijk een
groot cadeau.
Ik werd er bijna duizelig van, alsof ik sterretjes zag, maar
het waren alle kleuren van de regenboog. Letterlijk. Van buiten naar binnen ...rood...oranje....Zo mooi!
Omdat ik niet precies wist wat ik zag, probeerde ik voor mezelf onder woorden te brengen wat ik nu eigenlijk aan het zien
was. Ik wist wel dat bij dit verschijnsel de zon – rond half
augustus – de horizon nadert. En hoe dichter hij bij de horizon staat, hoe meer regenboog enzovoort. Ik dacht ook aan al
die mooie kleuren overal in de tuinen of op de balkonnetjes en
de weerkaatsing van de zon op de druppeltjes. Volop zomer.
De Regenboog. Zeven kleuren. Dit getal deed me denken aan
de zeven planeten van 'Le petit Prince'. Planeten, die worden
15
bezocht door deze kleine prins. De zevende planeet is de
Aarde. Als einddoel. En op die aarde is het prinsje op zoek
naar iets. Hij gaat gewoon op pad om wat te zoeken. Zoekt en
gij zult vinden... meer niet eigenlijk. Maar ja, wat een enorme
opgave en uitdaging. Ik kan het me zo goed voorstellen. Je
komt het prinsje tegen, je bent nieuwsgierig en vraagt hem,
waar hij naartoe gaat.
'Naar het essentiële', antwoordt hij. 'Maar dat is toch niet
zichtbaar voor onze ogen?'
'Dat geeft eigenlijk ook niet', zegt het Prinsje eenvoudig.
'Om het wezenlijke van onze existentie te vinden moeten we
zoeken met ons hart.'
'Op zoek naar...' 'Met ons hart...' 'Naar wat wezenlijk is...'
Stel je voor om samen die kant op te gaan. Richting eind september... Michaël. Vast en zeker een prachtige en heilzame
weg, over de Regenboog.
Yvonne van de Staaij
16
KOSTROMA AAN DE WOLGA
Ik had er nog nooit van gehoord! Op internet vond ik plaatjes
van een echte Sovjetstad: brede lege straten en hoge gesloten woontorens. Niet veel aan dus, maar ik zou voor het eerst
de Wolga zien!
Via Narine Maltseva, een voormalige Vrijeschoollerares uit
Kiev (Oekraïne) die daar nu een uitgeverij leidt, werd ik uitgenodigd om, samen met haar, deze zomer een cursus over
gesteenten te geven in Kostroma. Een zekere Tatjana had ons
boekje over stenen en mineralen gelezen, dat in het Russisch
is uitgekomen. Tatjana had gevraagd of Narine niet behulpzaam kon zijn bij het inrichten van een vaste tentoonstelling
van gesteenten in Kostroma, die een oude oom van haar – in de
Sovjettijd geoloog – verzameld had. Dat zou niet moeten met
de terminologie van de Sovjetwetenschap maar meer in de
richting van de antroposofie. En zo kwam ik op een vroege
zondagochtend met de nachttrein uit St.Petersburg in
Kostroma aan. Narine zou een dag later zou komen.
'Waar gaan we heen?' vroeg ik Tatjana, in mijn beste Russisch, terwijl ze me zondag vroeg door Kostroma reed. 'Naar
mijn werk', antwoordde ze en ik vroeg mij af welk werk dat
wel kon zijn? We reden onder een slagboom door en al gauw
werd mijn koffer uitgeladen door toesnellende hulp en werd ik
17
op de tweede verdieping van een groot gebouw naar een
prachtige slaapkamer geleid met keukentje en douchecel!
Daarna een ontbijt in de eetkamer annex keuken, een rijke
variëteit met bosbessen en bosaardbeitjes op tafel. 'Zou
18
Tatjana leiding geven aan een hostel?' vroeg ik mij af en zag
met hoe veel egards ze door de keukenhulpen werd bejegend.
In de gang hingen reproducties van Madonna’s van Rafaël en
stond er op één van de deuren iets Russisch met een 9.
Ik kreeg die zondagmorgen een privé rondleiding in het
prachtige klooster met beschilderde wanden binnen en aan de
buitenkant van de kerk en een indrukwekkende iconostase. De
vijf gouden uienkoepels schitterde in het zonlicht! ’s Middags
maakte ik met een Engelstalige vriendin van Tatjana een wandeling langs oude koopmanshuizen en daalde via een met lantaarns versierde straat naar het brede golvende water van de
Wolga af. Daar voeren schepen af en aan; een enkel schip met
passagiers lag langs de kant aan een aanlegsteiger van weleer.
De volgende dag gingen we het centrum van Kostroma in met
een mooi stervormig stratenpatroon en bezochten het 'Linnenmuseum'. Daar lieten ze zien hoe vroeger het linnen als
vlasplant verbouwd werd en verwerkt. Later gebeurde dat in
een fabriek. Daar gaven de gebroeders Tretjakov leiding aan
en van daaruit financierden zij het prachtige Tretjakovmuseum in Moskou, met prachtige Russische kunst. Op de
laatste dag van mijn verblijf lukte het mij nog het te bezoeken!
Kortom, Kostroma bleek een boeiende en mooie stad en helemaal niet in Sovjetstijl. Het bleek één van de historische
Gouden Ring-steden te zijn, zo populair bij toeristen.
19
Teruggekeerd in het 'hostel' bleek Tatjana kort geleden uit
Duitsland teruggekomen te zijn en een cursus gevolgd te hebben in Bad Boll - dus bij Hauschka - vertaald door een tolk. Bij
navraag bleek ze kinderarts te zijn en de volgende dag zouden
we een rondleiding krijgen door haar praktijk. Nu zag ik ook in
het Russisch geschreven boven haar praktijkdeur: ’Antroposofisch Medisch Centrum’ en boven in de gang herkende ik het
portret van Rudolf Steiner, Marie Steiner en Ita Wegman.
We werden rondgeleid door de muziektherapeute die achter
de deur met de 9 erop liet zien hoe moeders in verwachting (9
maanden) werden opgevangen en veel over goede voeding en
matig medicijngebruik kregen te horen en over een natuurlijke geboorte en welke injecties het kind maximaal nodig heeft.
Daarna komen ze met hun kleine peuters nog eens om allerlei
op het gebied van muziek en spel te ervaren en ook medische
begeleiding te krijgen. Er waren lokalen voor muziektherapie,
voor badtherapie en een Chinese bewegingstherapie. Een heel
therapeuticum! En alles ging uit van Tatjana 'Zij is de grootste therapeut', vertelde een van haar medewerkers.
Later bezochten we nog een huis in ombouw, vlak in de buurt.
Daar werd verbouwd naar ontwerp van een organische architect: een kleuterschool, voor alle ouders die zochten naar een
vervolg op de begeleiding van hun kinderen. Een klein winkeltje met natuurlijke producten (o.a. Weleda) en een klein mu20
seum voor de gesteenten van haar oom. Vol trots liet ze het
ontwerp van een reliëf zien waarin het samenspel te zien is
van gesteenten en kristallen, planten en bomen, vogels en andere dieren en de mens in verschillende leeftijdsfasen. Dat
zou in het groot uitgewerkt worden en een plaatsje krijgen bij
de ingang.
Later bleek dat het complex waar zij zetelt bij de universiteit hoorde als voormalig medisch centrum voor studenten in
de Sovjettijd, waar zij voor een week of langer onderdak
vonden om medisch gecheckt te worden. Met een goede en
gevarieerde keuken (die kwaliteit was er nog!) en allerlei therapieën om de gezondheid te versterken.
Tatjana bleek een nauw samenwerkingsverband te hebben met
de universiteit in Kostroma en was omgeven door collega’s op
alle fronten. Zij is klaar voor nieuwe initiatieven: 'Zeg me wat
we zouden moeten realiseren en ik zorg dat het met hulp in
orde komt', zei ze toen we het over het Stenen- en Mineralen
museum hadden. Een volledige verrassing in hartje Rusland!
Louise Kelder
21
Gesteentecursus: achter de tafel, 1e van rechts Narine, 3e van rechts Tatjana
22
ONZE MAALTIJDEN
Waaraan moet een goede maaltijd voldoen volgens de biologisch-dynamische visie?
De biologisch-dynamische maaltijden die de keuken van Huize
Valckenbosch bereidt worden door de bewoners goed gewaardeerd. Dat is bijzonder want de maaltijden die in grootkeukens gekookt worden, voor mensen die voor hun dagelijkse
maaltijden afhankelijk zijn van die keuken, worden zelden met
een 8 of hoger gewaardeerd.
Tijd om me deze zomervakantie meer te gaan verdiepen in de
biologisch-dynamische voeding en de vraag waaraan een maaltijd moet voldoen volgens de biologisch-dynamische visie.
Voor veel bewoners van Huize Valckenbosch gesneden koek,
voor mij was het flink zoeken om aan goede informatie te komen.
Ik had 3 boeken besteld:

Het beste uit de biologische keuken. Een biologisch kookboek, gezellig om te lezen maar ik werd er niet veel wijzer
van.

Spiritualiteit werkt in de keuken. Over bewuster koken,
ambachtelijk met biologische producten en mindful eten.
In het boekje ook beperkte informatie over biologischdynamisch geteelde producten, interessant om te lezen.
23
Het gaat ook over hoe vervreemd we zijn geraakt van de
productie van vlees en groenten.

De werking van de siderische Zon en Maan in de landbouw.
Dit boekje was bestemd voor toepassing in de agrarische
sector en voor de moestuin.
De 'siderische Zon en Maan' is de aanduiding voor de omloop
van deze hemellichamen ten opzichte van de daarachter liggende 12 sterrenbeelden. Vanaf 1986 is er 11 jaar veldonderzoek gedaan naar de kosmische werking op de grondbewerking
op 8 locaties waarvan 3 biologisch-dynamisch. Dit zowel op
zand- als op kleigrond en met 33 landbouwrassen. Uit dit onderzoek is een overzicht opgesteld van aanbevolen grondbewerkingstijden voor verschillende gewassen en gewasrotatie.
Het gevonden resultaat is een opbrengst verhoging van ruim
10% en minder virussen. Vooral het beruchte aardappelvirus
nam enorm af met de aanbevolen grondbewerkingstijden. Verbazingwekkend is wel dat de traditionele landbouw deze gevonden resultaten negeert. Zeker de moeite waard maar geen
antwoord op mijn vraag waaraan een goede maaltijd moet voldoen volgens de biologisch-dynamische visie.
Bij de bestelling zat een brochure Gezichtspunten nr. 15.
Mens en voeding, een dynamische visie, geschreven door
Machteld Huber – zeer informatief. Deze brochure gaf mij
veel inzicht in de biologisch-dynamische visie op voeding en de
24
productie van voeding. Het ging o.a. over: wat is voeding, de
kwaliteit van biologisch-dynamische producten, voedselproductie en milieu, over bereiding van voedsel en over goede dagelijkse voeding. Dit was de informatie die ik zocht.
Ook zat er een overzicht bij met praktische aanwijzingen
over goede dagelijkse voeding. Vooraf gegaan door de opmerking “Vermijd elk fanatisme”.
De Praktische aanwijzingen:
- Kies bij voorkeur biologisch-dynamisch geteelde producten
of biologisch geteelde producten.
- Gebruik zoveel mogelijk verse producten en bij voorkeur
groenten en fruit van het seizoen en uit eigen land.
- Gebruik volle en volkorenproducten, die niet overmatig bewerkt zijn, maar wel zodanig dat ze goed verteerbaar zijn.
- Stel de maaltijden zo samen dat drie gebieden van de plant
het wortelgebied, het blad/stengelgebied en het
bloem/vruchtgebied vertegenwoordigd zijn.
- Granen (zaden) zoals tarwe, rijst, gierst, gerst, rogge, haver
en mais, maar ook cous-cous en bulgur en de niet-granen
boekweit en quinoa vormen een uitstekende basis voor dagelijkse voeding; bij de broodmaaltijd als volkorenbrood, of als
vlokken in de muesli of als pap. Bij de warme maaltijd zijn
granen, mits goed gaar gekookt als hele korrel of als (thermo)
25
grutten, een uitstekende vervanging voor aardappels, die dan
als groente toegevoegd kunnen worden.
- Groenten (uit wortel-, blad/stengel en bloemgebied) vullen
de granen aan. Gebruik een kleine portie als rauwkost. Kook of
stoof de groente verder gaar.
- Peulvruchten (zaden) zijn niet voor iedereen gemakkelijk te
verteren. Met mate gebruikt, kunnen ze een welkome afwisseling in het menu betekenen.
- Kruiden (uit wortel-, blad- of bloemgebied) vormen bij de
granen en groenten een smakelijke en verrijkende aanvulling.
Ze kunnen helpen in een beperking van het gebruik van zout.
– Fruit. Eet rijp en vers fruit, zo mogelijk van het seizoen,
zoals aardbeien, bessen, pruimen, appels, peren, en citrusfruit
als een aanvulling in de winter. Gedroogde vruchten hebben
ook waarde. Gebruik noten en zaden als notenmoes op het
brood of in sauzen, en al dan niet geroosterd bij rauwkost
salades.
- Zuivel vult een voeding met granen en groenten, noten en
zaden goed aan. Zure zuivelproduten zoals karnemelk, yoghurt, viili2, kwark enz. stimuleren de vertering. Roomboter is
2
Viili is een yoghurt-achtig product dat wordt gemaakt met een van oorsprong Finse melkzuurbacterie. Viili smaakt romig en minder zuur dan
gewone yoghurt en is alleen als een biologisch (dynamisch) product in de
handel.
26
een waardevol voedingsmiddel en is te verkiezen boven margarine.
- Gebruik eieren met mate. De beste eieren zijn afkomstig
van biologisch-dynamisch of biologisch gehouden kippen.
- Let bij vlees en vleeswaren op diervriendelijker producten
van goede, bij voorkeur biologisch-dynamische kwaliteit. Gebruik vlees met mate; wissel af met vis of gevogelte. Dagelijks gebruik is niet nodig.
- Wees matig met zoetmiddelen en gebruik bij voorkeur ongeraffineerde rietsuiker, honing, ahornsiroop, appel-of perenstroop, oersuiker3 of gedroogde zuidvruchten.
- Gebruik koffie, thee, alcohol, tabak, chocolade en ander
snoep alleen als lekkernij.
- Vermijd kant- en klaar producten, producten met kunstmatige smaak-, kleur-, of geurstoffen, diepvriesproducten, magnetronbereiding.
- Stel de voeding zo samen dat het een feestelijk moment van
de dag kan zijn.
In de cliëntenraad is de vraag gesteld hoe onze maaltijden
tot stand kwamen. De menusamenstelling en het jaarmenu in
Huize Valckenbosch zijn al weer een aantal jaren geleden in
Oersuiker (of oerzoet) is ongeraffineerd gedroogd suikerrietsap. Het
sap van het suikerriet wordt gefilterd, ingedampt en vervolgens tot kleine
korrels vermalen. In tegenstelling tot de (ruwe) rietsuiker zijn in oerzoet
alle voedingsstoffen en mineralen nog aanwezig.
3
27
samenwerking met een diëtiste tot stand gekomen en voldoen
aan bovenstaande aanwijzingen. Er is een menucommissie die
maandelijks met Peter van Dijken, het hoofd van de keuken,
de maaltijden van de afgelopen periode en het voorstel voor
de komende periode bespreekt. Er moet altijd gekeken worden of er aanbod is van biologisch-dynamische betaalbare
verse producten. Daardoor moet het basismaaltijdvoorstel
nog wel eens aangepast worden en hebben we weleens perioden (tegen het einde van de winter) met veel dezelfde groentesoorten. De maaltijd voldoet dan natuurlijk wel aan de eerste aanwijzing: gebruik zoveel mogelijk verse producten en bij
voorkeur groenten en fruit van het seizoen en uit eigen land.
De warme biologisch-dynamische maaltijden in Huize Valckenbosch worden door Peter, Stephan en Ada ambachtelijk en
met aandacht bereid volgens bovenstaande praktische aanwijzingen. Ze kennen de bewoners waar ze voor koken en houden
rekening met hun wensen en dat wordt door de bewoners goed
gewaardeerd!
Agatha Steenbergen
Vestigingsmanager
28
'VAN WOESTIJN TOT BINNENKAMER'
Wie de soms haast doorzichtige schilderijen van Henk Franken in de gang naar de grote zaal bekijkt, kan zich nauwelijks
voorstellen dat ze gemaakt zijn door een man wiens hele leven
één grote uiteenzetting is geweest met moeilijkheden, zowel
fysiek als psychisch. Moeilijkheden met een lichaam dat vanaf
de geboorte een ernstig mankement had en dat in de loop der
jaren steeds meer mankementen ging vertonen; met teleurstellingen, omdat datgene wat hij wilde bereiken niet voor
hem weggelegd was; met het gehandicapt en onvrij zijn, met
onrust.
Het heupprobleem waarmee hij geboren werd maakte dat hij
in zijn jeugd vele operaties moest ondergaan. Na iedere operatie zat zijn vader naast zijn bed als hij uit de narcose bijkwam.
Toen hij ouder werd volgden nog regelmatig operaties. Vaak
had hij daarbij een bijna-doodervaring, wat heel ingrijpend is.
Er waren momenten dat hij tijdens zo’n ervaring niet meer
terug wilde naar zijn aardse lichaam.
Toch waren er ook heel lichte kanten aan zijn leven. Op Bali in
Indonesië waar hij in zijn vroege jeugd woonde en later voor
zijn werk kwam, werd hij zich door het hindoeïsme bewust van
de geestelijke hiërarchieën, maar ook van het kwaad dat
daarin aanwezig is. Op Bali werd de basis gelegd voor zijn rij29
ke, spirituele, innerlijke leven. Zijn engelervaringen, zijn bijna-doodervaringen, zijn besef van goed en kwaad, de antroposofie, de Christengemeenschap, zijn humor, zijn geduld en
doorzettingsvermogen hebben hem geholpen op zijn levensweg:
'Een zoektocht, die letterlijk en figuurlijk door woestijnen
voerde, via vallen en weer opstaan, naar een binnenkamer.
Grote poorten en hoge drempels!'
Het licht dat in hem gewekt werd en dat hij vorm gaf in de
Bijbelse taferelen die hij schilderde is een neerslag daarvan.
Hoeveel strijd moet een mens leveren om innerlijk zo’n transformatie te bewerkstelligen en van wie is hulp te verwachten?
'Ik ben mijn engel altijd zeer dankbaar. Ongetwijfeld heeft
hij me door woestijnen gevoerd, perioden in het leven die
vaak ondraaglijk waren bewust laten meemaken. Gedurende
zo’n periode had ik het gevoel dat het kwade mij in een
wurggreep hield; maar na jaren blijkt dat juist die periode
heel belangrijk is geweest. Hij voerde me door die woestijnen, via vele andere wegen uiteindelijk naar het altaar waar
het brood en de wijn via de priester tot je kan komen.'
Toen hij voor zijn werk voor het Koninklijk Instituut voor de
Tropen, dat hem weer naar Bali had gebracht, afgekeurd
30
werd, kon hij een Hauschka-cursus kunstzinnige therapie volgen.
Het lesgeven en schilderen, dat hij met hartstocht en blijdschap deed, gaf hem veel voldoening. Toch vereenzaamde hij
en hij trok zich meer en meer terug in zijn binnenkamer en in
'Cocon', zoals hij zijn atelier in Friesland noemde.
Op een gegeven moment ging ook het lesgeven niet meer. Hij
kwam naar Huis ter Heide en woonde in Park Rodichem. In de
Christengemeenschap van de gemeente Zeist voelde hij zich
thuis. Henk ging altijd trouw naar de diensten in de Lijdenstijd en maar een keer naar de paasdienst, maar dat jaar
woonde hij alle paasdiensten bij.
Na een ziekenhuisopname, waarbij hij de stervenswijding
kreeg die hem, zoals hij zei, naar het leven terugvoerde,
woonde hij een paar maanden in Valckenbosch, van Pasen tot
Sint Jan, en keerde toen naar Rodichem terug. Nog vier
maanden heeft hij geleefd en is toen in alle eenzaamheid gestorven.
Uit wat zijn broer Christaan ons tijdens de opening van de
tentoonstelling over hem vertelde, paste dit helemaal bij hem.
Hij sprak niet over zijn moeilijkheden, klaagde nooit en
streed in stilte tegen alle tegenslagen.
31
De naam die aan de tentoonstelling is gegeven is dan ook: 'Na
de strijd'. Het innerlijke licht dat de vrucht van die strijd
was is in de schilderijen neergelegd.
JGL
Henk Franken Goede Vrijdag
Sluierschilderen
Deze manier van schilderen lijkt op het schilderen van doorzichtige
wolken en wordt met verdunde waterverf gedaan.
Laag voor laag wordt aangebracht, waardoor een kleurenperspectief zichtbaar wordt en al doende vormen ontstaan.
Het zielegebied wordt door het aanbrengen van de verf en het kijken terwijl hij droogt, in beweging gebracht.
Rudolf Steiner noemde deze manier van schilderen de kunst van de
toekomst.
32
WAT MENSEN BEZIGHOUDT
Ingebracht door Jip van Stokkum
Het Aramese Jezus-gebed4
Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert,
Ik geef u een naam opdat ik u een plaats kan geven in mijn leven.
Bundel uw licht in mij – maak het nuttig,
Vestig uw rijk van eenheid nu,
Uw enige verlangen handelt dan samen met het onze.
Geef ons wat we elke dag nodig hebben aan brood en aan inzicht.
Maak de koorden van fouten los die ons vastbinden aan het verleden,
Opdat wij ook anderen hun misstappen kunnen vergeven.
Laat oppervlakkige dingen ons niet misleiden.
Uit u wordt geboren:
de alwerkzame wil,
de levende kracht om te handelen
en het lied dat alles verfraait en zich van eeuw tot eeuw vernieuwt.
4
De door de Aramese versie geïnspireerde Nederlandse tekst is van Bram Moerland
33
MIJN
POES EN IK
door mevrouw Campagne
Mijn vorige poes heb ik ruim een jaar geleden moeten wegdoen omdat ik op sterven lag. Maar het is duidelijk dat ik toen
niet gestorven ben, ik heb nog een bestaan. Thuisgekomen uit
het ziekenhuis, dacht ik al gauw: ik neem weer een kat.
Maartje komt uit het asiel van een medewerker van een dierenambulance. Ik ben er met een leerling naar toegegaan en
dan zitten daar al die poezen in hokjes en trekken aandacht
want ze willen met je mee. Maartje was heel nadrukkelijk in
zijn vraag. Die hebben we meegenomen; hij is waarschijnlijk al
een jaar of tien..
Ik had in Den Haag een huis dat hem goed beviel en een mooie
tuin, waar hij niet uit kon. Heel plezierig. Toen ik naar
Valckenbosch verhuisde, kon Maartje mee. In de buitendeur
van de kamer die ik kreeg was zelfs al een kattenluikje.
Ik heb hem nooit toegestaan om de gang in te gaan en hij doet
dat ook niet. Hij geniet van het stukje tuin bij de achteringang en bivakkeert vaak onder een struik dicht bij de kerk
vanwaar hij de zaken goed in de gaten kan houden.
De aanwezigheid van een dier doet zoveel aan je. De leegte
die er kan zijn als je alleen woont, wordt opgevuld door het
levende zijn van een dierenziel. Bovendien houden ze je goed
in de gaten; ze weten alles van je. Als ik met mijn rollator
34
door de tuin naar de voordeur loop dan volgt hij me, maar gaat
gelukkig niet de straat op. Dan gaat hij terug naar zijn terrein, dat hij ook min of meer 'muisvrij' houdt. Een keer heeft
hij er een binnengebracht als offerande, maar ik heb hem
duidelijk kunnen maken dat ik dat niet prettig vond.
Poezen zijn echte persoonlijkheden; in elke kat zit iets eigens. Maartje is erg sociaal en voor niets en niemand schuw.
Hij gaat graag naar mensen toe om over zijn kopje geaaid te
worden, wat hij zalig vindt.
Er is een ding dat ik nog wil zeggen: Maartje heeft een streng
dieet van de dierenarts gekregen. Hij is erg ziek geweest
voor hij bij mij kwam en het gaat hem gelukkig goed momenteel Maar hij mag echt geen ander voer hebben. Aaien mag
wel, hoe meer hoe liever!
Uit: Gebeden in de ark van Carmen Bernos de Gasztold
Heer, ik ben de kat. U moet niet denken dat ik U iets bepaalds zou hebben te vragen. Dat niet … Ik vraag aan niemand
iets. Maar mocht U misschien bij toeval op de graanzolder van
Uw hemel een wit muisje hebben, of een schoteltje melk, dan
weet ik iemand die dat zeer op prijs zou stellen … Zoudt U op
een dag het hondenras niet eens met uw vloek willen treffen?
Want, in dat geval, zou ik zeggen: Het zij zo, Amen.
35
EUROPA TUSSEN OOST EN WEST
Opgangprogramma Herfst 2014
16 oktober
Kaspar Hauser – Kind van Europa. Welke
impuls had hij moeten realiseren?
Frans Lutters
30 oktober
Grondleggers van een levend Organisme:
(Demetrius, Graaf van Saint- Germain,
Kaspar Hauser)
De lotgevallen van Europa
Loek Dullaart
13 november
Van Franse revolutie naar sociale driegeleding
Europa tussen oost en west
John Hogervorst
27 november
Wat kan de Russische spiritualiteit bijdragen aan de wording van Europa?
Karel Post Uiterweer
36
Kaspar Hauser – kind van Europa
Welke impuls had hij moeten realiseren?
Kaspar Hauser baarde veel opzien toen hij op 2e Pinksterdag
1828 plotseling in Neurenberg verscheen. Niemand wist waar
hij vandaan kwam. Maar al snel bleek dat deze jongen over
enorme vermogens tot leren beschikte. Wie is hij, waar komt
hij vandaan? Waarom kon hij amper lopen en spreken toen hij
gevonden werd?
Het raadsel van Kaspar Hauser heeft ook Rudolf Steiner bezig gehouden. Op basis van de enkele uitspraken die hij in het
openbaar en in persoonlijke gesprekken heeft gedaan opent
zich een belangrijk en ook voor onze tijd belangrijk perspectief.
Frans Lutters
Grondleggers van een nieuw spiritueel Europa
(Demetrius, de Graaf van Saint Germain en Kaspar Hauser)
Materialisme en egoïsme lijken de hoofdoorzaken van de huidige wereldwijde crisis. Er lijkt een spiritueel fundament nodig te zijn voor een nieuw maatschappelijk bouwwerk, waarvan
vrijheid, gelijkheid en broederschap de pijlers zijn. Dat zal
niet gemakkelijk te realiseren zijn, omdat de status-quo het
vaak wint van de vernieuwingen. De impulsen voor dit bouwwerk zijn al lang geleden gelegd door mensen die nu vanuit de
geestwereld hopen dat hun impulsen worden voortgezet.
37
Drie daarvan zijn voor de huidige ontwikkeling van Europa met
name belangrijk: Demetrius (1600), de Graaf van Saint Germain (1700) en Kaspar Hauser (1800). Rudolf Steiner wijst in
een gesprek op zijn ziekbed met Ludwig Graf Polzer-Hoditz –
het gesprek ging over de macht van geheime genootschappen
– erop hoe belangrijk het is om je juist met deze drie mensheidsleiders te verbinden. Wie waren zij? Wat waren hun
grondimpulsen? Hoe kunnen zij helpen een weg te vinden uit
de crisis naar een beter Europa, naar vernieuwingen in de wereld?
(Zie ook mijn boekje: Spiritualiteit en de Europese éénwording. Uitg.StudiecentrumAnthroposofie/Den Haag, 2009)
Loek Dullaart
Van Franse revolutie naar sociale driegeleding
Europa tussen oost en west
Er wordt ingegaan op de idealen van de Franse Revolutie: vrijheid-gelijkheid-broederschap, hun juiste 'positionering' door
Rudolf Steiner en de sociale driegeleding als 'geneesmiddel'
voor de eenzijdigheid van oost en van west...
John Hogervorst
38
Wat kan de Russische spiritualiteit bijdragen aan de wording van Europa?
Door zijn ligging bevindt Rusland zich altijd op de tweesprong:
hoort het bij Europa of bij Azië? Politiek gezien is het nog
steeds het land van de horde en de leider, terwijl het cultureel een grote bijdrage heeft geleverd aan het Europese
geestesleven. Door het verleden voelt Rusland zich vaak bedreigd vanuit het westen terwijl Steiner indringend wijst op
de demonen die vanuit Azië op hun kans loeren.
De spiritualiteit van de orthodoxe kerk is oud en draagt niet
bij aan de ontwikkeling van de bewustzijnsziel. Waar zijn de
kiemen van een nieuwe spiritualiteit te vinden in Rusland, dat
volgens Poetin een eigen bijdrage aan de mensheid heeft te
leveren? Wat is de betekenis van de raadselachtige Dimitrij
tegen deze achtergrond?
Karel Post Uiterweer
39
Sint-Michaëlicoon uit een Michaëlskerk in Hongarije
40

Download Report