artikel_parool_levensverhalen_pagina1

PS5
DINSDAG 25 FEBRUARI 2014
Karel Baracs (63) en zijn vrouw Mieke (52) schrijven biografieën van mensen die
dat willen. Ze krijgen het steeds drukker. ‘Als iemand weinig herinneringen heeft
aan zijn moeder, laat mij dat niet los.’
tekst CARLIJN VIS foto’s MARC DRIESSEN
Ieder zijn
eigen biograaf
‘A
l deze mensen zijn romans op
beentjes.” Schrijver en verhalenverteller Karel Baracs wijst
in het Amsterdamse café naar
de bar en de bezette tafeltjes.
Met zijn vrouw Mieke schrijft
hij biografieën voor kleine
kring. Een fenomeen dat in opkomst is: steeds meer mensen,
vooral ouderen, laten hun levensverhaal opschrijven door een professionele
schrijver. Het aantal aanbieders groeit en ook het aantal
aanvragen bij hen is het laatste jaar flink gestegen. De
boeken zijn bedoeld voor vrienden en familie.
“Het initiatief komt vaak van de kinderen of kleinkinderen,” zegt Mieke Baracs. “In het begin denkt een kandidaat: wil ik dat wel? Eenmaal bezig met de interviews
vinden ze het heerlijk om centraal te staan en terug te
blikken op mooie en emotionele gebeurtenissen.”
Iemand die aan het einde van zijn leven staat, krijgt
vaak een opleving door de uitgebreide gesprekken over
vroeger. “Vorig jaar schreven we de biografie van een
man die ernstig ziek was. We spraken hem in de laatste
weken van zijn leven en de man sloot uiteindelijk zijn
ogen precies op het moment dat het boek af was. Zijn
zoon zei daarna dat zijn vader gemakkelijker is gestorven
omdat hij zich overgaf in de wetenschap dat zijn levensverhaal op papier stond.”
Als Karel en Mieke de tekst af hebben, wordt het verhaal vormgegeven, voorzien van een omslag en gedrukt
in de gewenste oplage, gemiddeld honderd exemplaren.
De boeken zijn voor vrienden, kinderen en kleinkinderen. En natuurlijk voor de generatie die nog komen gaat.
Componeren
Karel Baracs: “We schrijven niet alleen de succesverhalen op, we gaan ook in op de pijnlijke gebeurtenissen uit
iemands leven. Soms wil een opdrachtgever het er bij nader inzien niet in hebben. Het lukte ons altijd zo iemand
ervan te overtuigen in elk geval één alinea over het probleemonderwerp toe te voegen. Ik wil opschrijven zoals
het leven is gegaan.”
Baracs benadrukt dat hij gevoelige gebeurtenissen
zorgvuldig verwoordt, met respect voor de situatie. Bijvoorbeeld die keer dat ze schreven over een scheiding. Ze
interviewden eerst de vrouw en later de man. De twee
herinnerden zich de periode rondom de scheiding totaal
anders. Mieke Baracs: “Bij het uitwerken moesten we behoorlijk schrappen, maar dat doen we dan wel omdat
zo’n boek verbindend moet zijn. Het is niet onze intentie
om een wig te drijven tussen familieleden.”
Er zijn ook situaties waarin de schrijvers het zelf nodig vinden bij te sturen. Karel: “Soms merk ik dat een
hoofdpersoon dol is op één kleinkind, dan gaan bij mij
alarmbellen rinkelen. Tenslotte krijgen de andere kleinkinderen het boek ook te lezen! Dan zorg ik ervoor dat in
het boek voor elk kleinkind even veel aandacht is.” Hij
kijkt zijn vrouw aan: “Horen we dat te doen als schrijvers? Dat weet ik niet. Maar dat doen wij.” Hun werkwijze
levert hun in elk geval goede recensies op, want tot nu toe
komen alle opdrachten via via binnen.
Componeren noemt Karel Baracs het. Door interviews, oude brieven, foto’s en anekdotes van familieleden samen te voegen, bouwt hij een verhaal chronolo-
gisch op. Met één boek is het duo zo’n drie maanden bezig. Gaandeweg worden bepaalde vraagstukken opgehelderd en levendige details toegevoegd.
De eerste keer dat ze met iemand afspreken, weten ze
vaak weinig. Baracs: “Ik begin blanco. Soms heeft de opdrachtgever wel iets over de persoon verteld, maar meestal weten we alleen waarom iemand wil dat een verhaal
op papier komt.” De redenen zijn uiteenlopend: iemand
is ziek, oud, gaat met pensioen, bereikt binnenkort een
mijlpaal of viert een belangrijke verjaardag.
Ook al weet Karel weinig over de hoofdpersoon, het gesprek loopt vanzelf. “Ik wil altijd veel van mensen weten,
dat is mijn aard. Volgens mijn kinderen draaf ik soms
door; ze vinden bijvoorbeeld dat ik met al mijn vragen de
aandacht van mezelf afleid.”
uit: “Aan een boek werken we samen zo’n 250 à 300 uur.
We interviewen de persoon om wie het gaat, kinderen,
partners, kleinkinderen en vrienden. Wie we uitkiezen,
bespreken we met de hoofdpersoon en de opdrachtgever.
Soms hang ik een uur met een neef of nicht aan de telefoon voor een ontbrekend puzzelstukje.”
Niet alle informatie belandt in het verhaal, soms hebben ze gesprekken nodig om de familiebanden te begrijpen. Zo schreven ze een keer over het leven van een
vrouw wier drie kinderen eeuwig strijd met elkaar hadden. Door het boek werd er voor het eerst over pijnlijke
kwesties gesproken. Karel Baracs: “Ons gewroet in het
verleden bracht haar kinderen dichter bij elkaar. Als ik
dat dan achteraf hoor, word ik daar helemaal warm van.”
Ook pijnlijke kwesties
Karel Baracs is onder Amsterdammers ook wel bekend
als De Stadsverteller van Amsterdam. Onder die naam –
die hij kreeg van Job Cohen – staat hij op het toneel met
verhalen over de geschiedenis van de stad, zoals de voorstelling Waarom lijn 8 niet meer rijdt in de Stadsschouwburg. Daarnaast treedt hij als De Verhalenman op met
meespeelvoorstellingen voor kinderen.
Zo kwam hij zes jaar geleden in contact met rasAmsterdammer Wim Brom (77), aan wiens levensverhaal
ze nu werken. Mieke Baracs: “Wim is een soort buurtopa.
Toen hij hoorde over het werk van De Verhalenman, stelde hij zijn huis open voor alle kinderen uit de buurt en
mocht Karel een middag optreden.” Nu zijn kleinkinderen ouder zijn, laat Brom zijn geschiedenis opschrijven.
In de woonkamer van Brom leest Karel het eerste deel
van Broms levensverhaal voor. De voorlopige titel is Een
jochie uit De Pijp. Baracs is gaan staan, zijn bril balanceert op het puntje van zijn neus, met bezieling leest hij
voor wat hij tot nu toe heeft geschreven. Voor Brom oogt
het schouwspel als een kleine theatervoorstelling over
zijn eigen leven.
Tussen de regels door vraagt Baracs hem feitelijke onjuistheden in het verhaal te corrigeren. In de tekst die hij
vandaag voorleest, zette hij vraagtekens bij de stukken
die hij wil aanvullen of thema’s waar hij dieper op wil ingaan. “Wat herinner je je nog van je vader?” vraagt hij.
Brom: “Dat hij een zielige man was.” Karel: “Waar bleek
die zieligheid uit? Zijn oogopslag, zijn houding?”
Mieke notuleert, morgen zullen ze de aantekeningen
samen verwerken. Het duo werkt net als het schrijversechtpaar Nicci French: Karel begint, daarna gaat de tekst
een paar keer heen en weer voordat het naar de opdrachtgever gaat. Mieke: “Ik moet de darlings killen. Soms voel
ik aan dat de familie een passage – over een bak ellende
bijvoorbeeld – niet zo uitgebreid wil benoemen.” Karel:
“Dat is onze kracht: dat twee mensen over de tekst nadenken. En nee, dat gaat niet altijd van harte, maar uiteindelijk laat ik me door haar afremmen.”
Ze lacht: “Als we met een levensverhaal bezig zijn,
doet Karel niets anders meer.” Karel Baracs: “Mieke vindt
ons werk leuk, maar ziet het ook als werk. Ik leef ervoor!
Zo vertelde Wim Brom dat hij weinig herinneringen heeft
aan zijn moeder. Dat laat mij dan niet los. Hij wist alleen
dat ze een snoepwinkeltje had in De Pijp, De Koperen
Cent, daar duik ik dan in. Ik wil Wim en zijn familie een
plezier doen door in te vullen wie die vrouw is geweest.”
Karel en Mieke Baracs een levensverhaal laten schrijven kost minimaal 12.000 euro. Karel legt het prijskaartje
Werkwijze,
kosten en tijd
De hoofdpersoon wordt gemiddeld vier
keer geïnterviewd, steeds 2,5 tot 4 uur.
Daarnaast spreken Karel en Mieke een
aantal familieleden of goede vrienden, het
exacte aantal verschilt per boek.
Elke geïnterviewde ontvangt een verslag
van het gesprek. Karel: “Soms is dit
document het begin van zijn of haar eigen
levensverhaal.”
Met interviewen en schrijven is het duo
zo’n drie maanden bezig. Tussendoor
leggen ze de tekst voor aan de
opdrachtgever.
Als de tekst definitief is, kan het boek
worden gedrukt. Prijzen zijn sterk
afhankelijk van de oplage, het aantal
pagina’s en of iemand nog foto’s wil
toevoegen aan het verhaal. Reken op zo’n
twaalfhonderd euro voor honderd
exemplaren.
Levensverhaal
1. Schrijf het zelf. Met printing on demand
laat je het boek drukken, bijvoorbeeld via
mijnlevensverhaal.nl. Vanaf 67,50 euro.
2. Begin zelf en laat een schrijfcoach naar
je verhaal kijken. Via goedbeschreven.nl
helpt een ervaren tekstschrijver je met je
tekst, à vijftig euro per uur.
3. Laat een professional je levensverhaal
opschrijven. Er zijn gemiddeld vier tot zes
interviews voor nodig, kosten vanaf
zesduizend euro. uwlevensverhaal.com,
vooruwkinderen.nl, verhalenman.nl en
biografiebureaubakker.nl.

Download Report