Armoede- en schuldenbeleid - Vereniging van Nederlandse

RAADGEVER
Armoede- en schuldenbeleid
Gemeenten hebben een belangrijke rol in het bestrijden van
armoede en in de schulddienstverlening. Enerzijds zijn ze
verantwoordelijk voor het verstrekken van bijstand op grond
“Waar kan ik terecht voor hulp
bij mijn schulden?”
van de Wet werk en bijstand (WWB) en het verlenen van integrale schuldhulpverlening op grond van de Wet gemeentelijke
schuldhulpverlening (Wgs). Anderzijds ontwikkelen gemeenten zelf
initiatieven op het gebied van inkomensondersteuning en participatiebevordering. Gemeenten verstrekken individuele bijzondere bijstand en stadspassen. Ze verlenen kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en ze bieden
collectieve zorgverzekeringen voor minima aan. Wat is uw rol hierin als raadslid?
Toename in omvang en complexiteit
De cijfers van het Nibud en de NVVK (Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) geven geen rooskleurig beeld. Het Nibud maakt zich zorgen over gezinnen die rond moeten komen van de bijstand. Een gezin met
twee kinderen heeft iedere maand 50 euro te weinig om alle noodzakelijke uitgaven te betalen. Uit de jaarcijfers van
de NVVK blijkt opnieuw een stijging van het aantal mensen dat zich bij de gemeentelijke schuldhulpverlening meldt
en opnieuw is de gemiddelde schuld toegenomen. In 2013 waren er 89.000 aanmeldingen, in 2012 waren dit er
84.500. De gemiddelde schuld steeg in een jaar tijd van € 33.500 naar € 37.700. Het inkomen van veel huishoudens is
de laatste jaren aanmerkelijk gedaald en dat zorgt voor een groeiende groep mensen met problematische schulden.
Financiële middelen
Het armoede- en schuldenbeleid en de bijbehorende uitvoeringskosten financieren gemeenten uit hun algemene
uitkering uit het gemeentefonds. Gemeenten krijgen extra middelen voor het armoede- en schuldenbeleid in 2014 (70
miljoen euro) en vanaf 2015 structureel (90 miljoen euro). Gemeenten kunnen deze middelen vrij besteden. De structurele verhoging van de bijzondere bijstand is noodzakelijk. Door de risico’s van nieuwe wetgeving en forse bezuinigingen is de verwachting dat kwetsbare mensen meer en sneller een beroep zullen gaan doen op de bijzondere bijstand.
September
2014
Hoe kunt u als raadslid sturen?
De extra middelen voor het armoede- en schuldenbeleid geven u de gelegenheid om huishoudens in deze tijden van
economische crisis te ondersteunen en te helpen bij inkomensverlies, schulden of faillissement. Als gemeenteraadslid
kunt u ervoor zorgen dat deze middelen besteed worden aan het armoede- en schuldenbeleid. Ze kunnen onder meer
ingezet worden voor schuldhulpverlening, kinderen die onvoldoende kunnen meedoen en preventie.
Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs)
Sinds de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening op 1 juli 2012 zijn gemeenten wettelijk verplicht
integrale schuldhulpverlening aan te bieden. Hiermee wordt bedoeld dat met verschillende partijen wordt samengewerkt in de keten van preventie tot en met nazorg. Het is daarom belangrijk om af te stemmen met ketenpartners
zoals de sociale dienst, de voedselbank, de woningcorporatie, energiemaatschappijen, vrijwilligersorganisaties, maatschappelijke organisaties en werkgevers.
Veranderingen door Wet maatregelen Wet werk en bijstand
Op 1 januari 2015 treedt de Wet Maatregelen Wet werk en bijstand, een onderdeel van de Participatiewet, in werking.
Met deze wet vindt er een verschuiving plaats van de categoriale naar de individuele bijzondere bijstand. Daarnaast
wordt de langdurigheidstoeslag vervangen door een individuele inkomenstoeslag. Deze individuele toetsing op daadwerkelijk gemaakte kosten betekent een toenemende druk op de uitvoeringscapaciteit van gemeenten. De nieuwe
wet gaat zowel gepaard met een forse bezuiniging als een intensivering van het armoedebeleid en de schuldhulpverlening. Dat vraagt om het maken van scherpe keuzes omdat gemeenten de vraag naar gemeentelijke schulddienstverlening zien toenemen. De schulden worden ook steeds complexer. Financiële problemen treffen een diversiteit
aan mensen, zoals werkende armen, mensen met hogere inkomens, eigen woningbezitters, jongeren, (ex-)ZZP’ers en
oud-studenten met studieschulden. Elke groep vraagt een eigen specifieke aanpak.
Armoede en schulden in het sociale domein
Het wegnemen of stabiliseren van de armoede- of schuldenproblematiek is een belangrijke, zo niet de belangrijkste
voorwaarde om te kunnen participeren in de samenleving. Schulden staan namelijk niet op zichzelf. Eén op de drie
mensen die zich meldt bij schuldhulpverlening is ook bekend bij andere hulpverlenende instanties, zoals Maatschappelijk Werk, GGZ of het Centrum voor Jeugd en Gezin. Om de complexe problematiek op te lossen, kunt u het armoedeen schuldenbeleid integreren in de drie decentralisaties en samenwerken met lokale maatschappelijke organisaties.
Gemeenten hebben een regiefunctie in samenwerking met maatschappelijke en private partijen in de armoedebestrijding en de schulddienstverlening. Hoe heeft uw gemeente deze regiefunctie vorm gegeven en op welke wijze werkt
uw gemeente samen met partijen als Stichting Leergeld, Humanitas, Jeugdsportfonds en de Voedselbank?
U kunt als gemeenteraadslid het armoede- en schuldenbeleid een plekje geven binnen de integrale aanpak van de
drie decentralisaties. Veel gemeenten kiezen voor sociale wijkteams als instrument bij de herinrichting van het sociaal
domein. Als gemeenteraadslid komt u voor veel vragen te staan. Hoe wordt voldoende aandacht voor armoede en
schulden geborgd bij de herinrichting van het sociaal domein? Met welk mandaat, bevoegdheid en deskundigheid
gaat het sociaal wijkteam met armoede en schulden aan het werk? Wat betekent dit voor de privacy van de burgers?
U kunt hierbij voor uw gemeente inspiratie opdoen bij ‘de lessons learned’ uit de nu lopende experimenten.
Meer informatie
• www.vng.nl/onderwerpenindex/sociale-zaken/armoedebeleid-en-schuldhulpverlening
• www.vng.nl/onderwerpenindex/sociale-zaken/wet-werk-en-bijstand-wwb
• www.effectieveschuldhulp.nl
• www.effectiefarmoedebeleid.nl • www.nvvk.eu
• www.divosa.nl• www.nibud.nl
Deze raadgever is onderdeel van een reeks VNG-raadgevers over uiteenlopende onderwerpen. U vindt alle raadgevers op www.vng.nl/raadsleden. Op deze pagina staat nog meer informatie speciaal voor raadsleden.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
RAADGEVER

Download Report