Ken je 3D-populatie! Samenhang in het gebruik van sociale regelingen Mariëlle Non Wouter Vermeulen VNG-congres gemeentefinanciën 24 november 2014 Centraal Planbureau Het programma Decentrale overheden • Meerjarig programma, gefinancierd door VNG, BZK en Financiën • Kansen en risico’s van decentralisaties (motie Schouw): - eerste inventarisatie in september 2013 - vervolgrapportage in juni 2014: focus op empirie en instrumenten • Overeenstemming over een breed palet aan onderzoeksprojecten: - decentralisatie van huishoudelijke hulp - uitbesteding - lokale belastingen - verevening en normeringssystematiek - stedelijke dynamiek - ... Centraal Planbureau 2 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Kansen en risico’s 3D’s: inventarisatie 1. Synergie - benutten van alle informatie en besparing op apparaatskosten - schottenproblematiek, bijvoorbeeld rond toegang instellingen 2. Prikkels - doelmatiger uitvoering doordat gemeenten risicodragend worden - risico op onderaanbod, vooral voor voorzieningen die beperkt te contracteren zijn 3. Schaal - onderbenutting van schaalvoordelen op gemeentelijk niveau - kan (deels) ondervangen worden door regionale samenwerking Centraal Planbureau 3 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Kansen en risico’s 3D’s: vervolgrapportage 1. Kwantitatieve onderbouwing: - samenhang in kaart op basis van gekoppelde bestanden CBS / SZW over individueel gebruik van voorzieningen - inschatting van financieel risico voor jeugdzorg - voordelen van samenwerking bij jeugdzorg door nabijheid van aanbieders en aantal gebruikers per gemeente in kaart 2. Discussie van instrumenten voor gemeenten en Rijk: - het wijkteam als instrument om samenhang te benutten - financiering als sturingsinstrument bij risico op onderaanbod - verzekeringsinstrumenten om financieel risico te beperken - de rol van lokale belastingen - de vormgeving van regionale samenwerkingsverbanden Centraal Planbureau 4 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Deze presentatie 1. Waar verwachten we synergievoordelen of schottenproblematiek? Een analytisch kader 2. Overlap in kaart op basis van het ‘stapelingsbestand’ - inclusief uitsplitsing naar gemeenten - focus op langdurige zorg en werk- en inkomensregelingen 3. Nadere blik op mantelzorg en persoonlijke verzorging 4. Vervolgonderzoek 5. Discussie / uitwisseling met de aanwezige gemeenten Centraal Planbureau 5 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Synergievoordelen door samenhang • Besparing op uitvoeringskosten (één loket, één regisseur, ...) • Betere toewijzing door het delen van informatie - huishoudelijke hulp signaleert vroegtijdig behoefte aan begeleiding - begeleider signaleert schuldenproblematiek - begeleider op sociale werkplaats deelt observaties met begeleider daarbuiten en vice versa • Beloning van preventief beleid - besparing op dure zorg door tijdige inzet van goedkopere zorg • Voorwaarde: samenhangende voorzieningen worden aangeboden door dezelfde partij Centraal Planbureau 6 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Schottenproblematiek • Kan ontstaan als samenhangende voorzieningen worden aangeboden door verschillende partijen • Preventief beleid wordt niet beloond - beperking van verpleging en verzorging of instroom in intramurale zorg door inzet huishoudelijke hulp en begeleiding - Rijk en zorgverzekeraars plukken hier de vruchten van • Afbakeningsproblemen - objectief vaststellen van zorgbehoefte is lastig - sommige regelingen zijn ‘substituten’ (thuis wonen met veel thuiszorg of opname in een instelling) - financiële prikkel om de cliënt naar een andere partij te schuiven - zie ook ervaring met afbakening bijstand / Wajong Centraal Planbureau 7 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Onderzoeksvragen 1. Welke sociale regelingen hangen sterk samen? - overlap wordt gebruikt als een indicatie van samenhang - regelingen die substituten zijn blijven hierdoor buiten beeld - data analyse wordt daarom aangevuld met kwalitatieve bespreking 2. Worden die regelingen aangeboden door dezelfde of door verschillende partijen? - waar één partij verantwoordelijk is ontstaan mogelijk synergievoordelen - waar verschillende partijen verantwoordelijk zijn bestaat het risico op onderinvestering en afbakeningsproblemen Centraal Planbureau 8 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Het stapelingsbestand • Analyse van samenhang op basis van ‘stapelingsbestand’: - werk- en inkomensregelingen (bijstand, bijzondere bijstand, sociale werkplaats, Wajong, wettelijke schuldsanering) - Wmo (huishoudelijke hulp, individuele begeleiding, groepsbegeleiding) - regelingen die naar Zvw en Wlz gaan (persoonlijke verzorging, verpleging, zorg met verblijf) • Disclaimers: - geen jeugdzorg - belangrijke gemeentelijke voorzieningen buiten beeld - we zien alleen gelijktijdig gebruik (in 2011), geen substituten - geen kosten Centraal Planbureau 9 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Verdwijnen en ontstaan van schotten • Van de gebruikers van voorzieningen die naar de gemeenten gaan krijgt 58% alleen met de gemeente te maken - voor een deel van deze groep valt een schot weg • Van de gebruikers van voorzieningen die naar de gemeenten krijgt 42% te maken met meerdere partijen Centraal Planbureau 10 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Uitsplitsing van overlap naar type regeling • Van gebruikers van Wmo 2015 maakt 24% ook gebruik van werk- en inkomensregelingen - andere leeftijdsgroepen! - vooral overlap begeleiding met werk- en inkomensregelingen • Van gebruikers van Wmo 2015 maakt 42% ook gebruik van overige zorgregelingen - huishoudelijke hulp en begeleiding met persoonlijke verzorging en verpleging - thuiszorg en (daarna) zorg in een instelling Centraal Planbureau 11 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Maar wel verschillen tussen gemeenten! • Data over samenhang op gemeenteniveau beschikbaar op: http://www.cpb.nl/publicatie/vervolgrapportage-decentralisaties-inhet-sociaal-domein - alleen niet voor kleinste gemeenten vanwege bescherming privacy • Overleg met KING over publicatie op: http://www.waarstaatjegemeente.nl • Algemeen beeld: relatief sterke samenhang tussen gebruik Wmo voorzieningen en... - werk- en inkomensregelingen in niet-vergrijsde en verstedelijkte gemeenten - overige zorgregelingen in vergrijsde en landelijke gemeenten Centraal Planbureau 12 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Percentage van Wmo gebruikers dat ook gebruik maakt van werk- en inkomensregelingen Gemeente Percentage Amsterdam 42,7% Almelo 39,0% Rotterdam 37,9% Stadskanaal 24,8% Loppersum 23,9% Sittard-Geleen 20,1% Hollands Kroon 14,6% Aa en Hunze 10,9% Centraal Planbureau 13 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Percentage van Wmo gebruikers dat ook gebruik maakt van overige zorgregelingen Gemeente Percentage Loppersum 50,0% Aa en Hunze 46,3% Hollands Kroon 43,3% Stadskanaal 42,2% Sittard-Geleen 40,7% Almelo 40,5% Rotterdam 39,2% Amsterdam 35,2% Centraal Planbureau 14 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Participatiewet biedt vooral kansen • Bijna alles op het terrein van re-integratie en inkomensondersteuning gaat naar gemeente (één loket) • Schot tussen bijstand en Wajong verdwijnt • Synergievoordelen mogelijk door overlap van werk- en inkomensregelingen met begeleiding - gemeenten plukken baten van begeleiding als dit leidt tot minder beroep op bijstand (geldt minder voor ‘complexe gevallen’) - uitwisseling van informatie tussen begeleider thuis en op de sociale werkplaats - geen afbakeningsprobleem tussen arbeidsmatige dagbesteding en sociale werkvoorziening (dit zijn substituten) Centraal Planbureau 15 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Risico’s vooral bij samenhangende zorgregelingen • Gemeenten worden niet beloond voor het aanbod van begeleiding die het beroep op verpleging of verzorging beperkt - aanleren van vaardigheden (zelf omgaan met hulpmiddelen) - beperking depressiviteit door vereenzaming tegen te gaan • Gemeenten worden niet beloond voor het aanbod van begeleiding die het beroep op intramurale zorg beperkt - dagopvang voor beginnend dementerenden • Afbakeningsprobleem rondom toegang tot intramurale zorg - groter door maatregel om nieuwe groep ‘voor wie het thuis wonen niet langer meer gaat’ toegang te geven Centraal Planbureau 16 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Mantelzorg Alleenstaand, 70-74 jaar 16,5% Meerpersoonshuishouden, 70-74 jaar 3,0% Individuele begeleiding 1,5% 0,2% Groepsbegeleiding 1,2% 0,7% Persoonlijke verzorging 7,7% 2,4% Verpleging 3,4% 1,6% Huishoudelijke verzorging Centraal Planbureau 17 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Persoonlijke verzorging Zorgverzekeraars: • ca. 95% van het budget • lichamelijke of psychogeriatrische aandoening • synergie door samenhang met verpleging (ook lichamelijk) • samenhang met begeleiding kan leiden tot onderinvestering Centraal Planbureau 18 Gemeenten: • ca. 5% van het budget • psychiatrische aandoening of verstandelijke handicap • synergie door samenhang met begeleiding (assistentie bij het dagelijks leven) • synergie door samenhang met werk- en inkomensregelingen • samenhang met verpleging kan leiden tot onderinvestering - een aanzienlijk deel van deze groep heeft ook lichamelijke klachten Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Kenmerken van de gebruikers Groep gaat naar: Aantal cliënten gemeenten 14.200 Zvw 283.700 % 65+ 49,6% 90,5% Overlap werk- en inkomensregelingen 43,1% 8,3% Overlap huishoudelijke verzorging 57,3% 54,6% Overlap verpleging 26,0% 33,9% Overlap individuele begeleiding 65,4% 11,3% Overlap groepsbegeleiding 33,5% 12,6% Overlap zorg met verblijf 16,3% 18,7% Centraal Planbureau 19 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Het wijkteam • Sociale wijkteams kunnen een rol spelen bij het benutten van kansen (informatiedeling, toewijzing) en het beperken van risico’s - partijen komen elkaar hier vaker tegen en zullen elkaars belangen hierdoor wellicht eerder internaliseren (wederkerigheid) • Breed wijkteam misschien overbodig en te duur in gemeenten waar overlap tussen de decentralisaties beperkt is - vooral relevant voor kleine groep met overlappende problemen • Positie van zorgaanbieders (wijkverpleegkundige) is aandachtspunt - prikkels voor te veel of juist te weinig zorg afhankelijk van financiering (populatiebekostiging of declaratie op uur basis) - concurrentievoordeel voor zorgaanbieders die in het team zitten Centraal Planbureau 20 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Financiële instrumenten • Andere financiering van het Rijk kan beloning van preventief beleid bevorderen en afbakeningsproblemen verkleinen - bijvoorbeeld beloning voor beperking van het aantal opnames ten opzichte van een benchmark • Financiële afspraken tussen gemeenten en zorgverzekeraars - beloning van gemeenten die het beroep op persoonlijke verzorging weten te beperken door inzet van huishoudelijke hulp • Financiële instrumenten zijn vooral relevant waar wet- en regelgeving tekort schiet Centraal Planbureau 21 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Kernboodschappen 1. Synergievoordelen te behalen door samenhang van begeleiding met werk- en inkomensregelingen 2. Risico op onderinvestering en afbakeningsproblemen door samenhang van Wmo voorzieningen met andere zorgregelingen 3. Grote verschillen tussen gemeenten in samenhang van verschillende regelingen (data hierover zijn beschikbaar) 4. Wijkteams en financiering kunnen worden ingezet om kansen te benutten en risico’s te beperken Centraal Planbureau 22 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Vervolgonderzoek 1. Uitbreiding van de analyse van overlap met jeugdzorg 2. Onderzoek naar de invloed van veranderingen in het aanbod van gemeentelijke voorzieningen op het beroep van andere zorg 3. Evaluatie van wijkteams door middel van een veldexperiment? - verkleint integrale benadering het beroep op duurdere zorg? - randomisatie in de toegang tot wijkteams vereist om dit effect zuiver te kunnen meten - dit is politiek riskant, maar in de medische wereld heel gebruikelijk - hiervoor hebben we de medewerking van gemeenten nodig! Centraal Planbureau 23 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014 Vragen voor discussie 1. Zijn de benoemde kansen en risico’s door samenhang herkenbaar? 2. Met welke instrumenten wil men kansen en risico’s adresseren? - hoe wordt de samenwerking met verzekeraars en zorgaanbieders vormgegeven? - welke rol speelt de financiering hierin? 3. Welke gemeenten kiezen wel / niet voor wijkteams die decentralisaties overstijgen? Waarom? 4. Ziet u het belang van de evaluatie van wijkteams aan de hand van een veldexperiment en zou er in uw gemeente bereidheid zijn om hieraan mee te werken? Centraal Planbureau 24 Ken je 3D-populatie! 24 november 2014
© Copyright 2024 ExpyDoc
