Compressietherapie been

Met opmaak
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Heelkunde en overige handelingen 30
onbewaakte kopie
Verwijderd: Heelkunde en overige
handelingen
Compressietherapie been
Compressietherapie wordt algemeen beschouwd al de standaard behandeling voor het
veneuze ulcus cruris (NVDV, 2005) 1. Compressietherapie kan ingedeeld worden in twee
vormen:

ambulante compressietherapie met behulp van korte-rekzwachtels

niet-ambulante compressietherapie met lange-rekzwachtels.
Beide in combinatie met therapeutische elastische kousen (nazorg).
Doel compressietherapie
Het doel van compressietherapie is, door druk van buitenaf:

de bloed- en lymfestroom te verbeteren door de functie van de kapotte kleppen in de
bloedvaten te ondersteunen.

oedeem snel en blijvend te laten verdwijnen
Door vermindering van het oedeem verbetert de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen en is
genezing van het ulcus vaak mogelijk.
Belangrijk hierbij is dat de arteriele circulatie (zuurstofrijke bloedtoevoer door de slagaderen)
niet wordt belemmerd.
Indicaties compressietherapie
Indicaties voor compressietherapie:

Onvoldoende werking lymfevaten

Trombose

Lipoedeem

onvoldoende werking van de bloedvaten (veneuze insufficiëntie);

gevolgen van de onvoldoende werking van de bloedvaten:
– oedeem;
– veneus ulcus cruris.
Contra-indicaties compressietherapie
Contra-indicaties voor compressietherapie kunnen zijn:

arteriële insufficiëntie (= onvoldoende werking van de bloedcirculatie door de slagaderen).
Om arteriële insufficiëntie uit te sluiten, wordt de enkel arm index bepaald. Hiervoor wordt de
bloeddruk van de enkels en de bovenarmen gemeten. De verhouding tussen de bovendruk in
de onderbenen en de armen is de enkel-arm-index. Normaal is de bloeddruk in de slagader
in de enkel vrijwel gelijk aan die in de arm. Bij een vernauwing in het been is de bloeddruk in
de enkel lager dan die in de arm;

totale afsluiting van de diepgelegen vaten (totaal afgesloten diep veneus systeem);

aanwezigheid van actieve huidaandoeningen;

allergie voor een van de bestanddelen van de zwachtels of therapeutische elastische kousen;

hartproblemen (cardiale klachten). Dit is geen absolute contra-indicatie.

Reuma, zeer pijnlijk bij het aantrekken van de kous
Hoe werkt compressie
Verwijderd: 17-02-2014
1
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV). Richtlijn diagnostiek en
behandeling van het ulcus cruris venosum. 2005).
© Vilans 17-02-2014
Achtergrondinformatie
Compressietherapie been: 1 (van 4)
Verwijderd: Compressietherapie
been
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Heelkunde en overige handelingen 31
onbewaakte kopie
Verwijderd: Heelkunde en overige
handelingen
Compressie betekent het uitoefenen van druk. Bij het geven van compressie moet de druk het
hoogst zijn rond de enkels en vandaar geleidelijk afnemen in de richting van het hart (naar de
knie). Dit wordt bereikt door de zwachtel onder constante spanning aan te brengen (van voet
richting bovenbeen).
Daarnaast moet de druk gelijkmatig worden verdeeld over alle zijden van het been.
Het meten van druk bij compressietherapie wordt steeds populairder. Met speciale apparatuur
is de effectiviteit van de aangelegde zwachtels te bepalen. (Verschuren, J., Mohr, K., WCS).
Het been is vaak niet overal gelijkmatig rond. Zo steken scheenbeen en enkels uit en kunnen
de zijkanten van de enkel (de enkelcoulissen) zelfs hol zijn. Bij het zwachtelen zal de druk het
hoogst zijn op de uitstekende delen. De druk zal lager zijn op de ‘flauw gebogen’ zijkanten van
het been, terwijl in de holtes geen druk uitgeoefend wordt.
Polsteren
Om de druk gelijkmatig te verdelen,worden de holtes opgevuld om het been zo rond mogelijk te
maken. Gebruik hiervoor “polstermateriaal”. Plaats het polstermateriaal altijd op het tricot
buisverband, omdat dit beter is voor de huid en prettiger aanvoelt voor de cliënt.
Hierbij enkele voorbeelden van polsteren, afhankelijk van de vorm van het been van de cliënt:

Polsteren bij de enkel: maak een driehoekje van het polstermateriaal en leg dat aan de
zijkant van de enkel.

Polsteren van het scheenbeen: knip van het polstermateriaal twee stukken, zolang als de
lengte van het scheenbeen. Leg deze afgeknipte stukken (eventueel dubbelgevouwen) aan
weerszijden van het scheenbeen.

Polsteren van de wreef: knip een of meerdere stuk(ken) polstermateriaal, zolang als de
lengte van de wreef. Breng het polstermateriaal aan op de wreef als extra bescherming.
Geen één been is hetzelfde dus kijk goed naar de vorm van elk been. De éne cliënt kan
geholpen zijn met polstermateriaal op de wreef, terwijl bij een andere client daardoor juist
drukplekken kunnen ontstaan. Polsteren is dus bij alle clienten weer anders.
Afbeelding: Dwarsdoorsnede van een been, met de polsterwatten aan de zijkant van het scheenbeen.
N.B. Op wond(en) aan het onderbeen mag geen extra druk worden uitgeoefend. Polster dus
altijd om deze wond(en) heen.
Ambulante compressietherapie met korte-rekzwachtels
Korte rekzwachtels hebben een “lage rustdruk” en een “hoge werkdruk” (bij lopen en
oefeningen).
Ambulante compressietherapie met korte-rekzwachtels wordt toegepast bij cliënten die mobiel
zijn. Ambulante compressietherapie (ACT) – het woord ‘ambulant’ verraadt het al – is bedoeld
voor cliënten die kunnen lopen. De spierpomp moet er samen met de druk van de zwachtels
voor zorgen dat de kapotte kleppen in de venen zó ondersteund worden dat het bloed weer op
normale wijze terugstroomt naar het hart. Voor immobiele cliënten werkt dat niet.
Verwijderd: 17-02-2014
Verwijderd: Compressietherapie
been
© Vilans 17-02-2014
Achtergrondinformatie
Compressietherapie been: 2 (van 4)
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Heelkunde en overige handelingen 32
onbewaakte kopie
Verwijderd: Heelkunde en overige
handelingen
Ambulante compressietherapie met behulp van korte-rekzwachtels wordt in de regel zo lang
voortgezet tot het oedeem verdwenen is en het ulcus dicht is. Vervolgens wordt overgegaan op
ambulante compressie door therapeutische elastische kousen.
Aanbrengen van korte-rek-zwachtels
Meestal gebruikt men voor ambulante compressietherapie twee korte-rekzwachtels van 10 cm
breed en 5 m lang 2. Gebruik bij langere of kortere voeten/benen zwachtels van respectievelijk 8
of 4 cm breedte gebruikt. De korte-rekzwachtels worden tegen de huid aangerold en in de
looprichting van de rol aangetrokken. De druk dient gelijkmatig over het been verdeeld te zijn.
Na de eerste zwachtel wordt een tweede daaroverheen in tegengestelde richting aangebracht.
Na het aanbrengen van de zwachtels mogen er geen ‘vensters’ (openingen) te zien zijn. Het
verband wordt gefixeerd met hechtpleister of tape (geen verbandklemmetjes in verband met de
kans op beschadigingen van het been).
De zwachtel kan in principe 1 week blijven zitten. Controle na 2 - 3 dagen is wenselijk.
Tekening: tijdens zwachtelen in de rol kijken
Wisseling van het verband kan vaker nodig zijn vanwege de noodzakelijke verzorging van de
wond, afname van het oedeem of wanneer de zwachtel niet meer goed zit.
Niet-ambulante compressietherapie met lange-rekzwachtels
Niet-ambulante compressietherapie (oftewel compressietherapie) wordt toegepast bij cliënten
die hun spierpomp niet kunnen gebruiken, omdat ze bijvoorbeeld in een rolstoel zitten.
Niet-ambulante compressietherapie wordt uitgevoerd met behulp van lange-rekzwachtels
(bijvoorbeeld Dauerbinde). Elastisch lange-rekzwachtels zijn zwachtels met een vrij hoge
rustdruk en een matige werkdruk. Lange-rekzwachtels zijn door hun vrij hoge rustdruk en
relatief lage werkdruk bij het lopen niet geschikt voor ambulante compressietherapie
(zwachtelen met korte-rekzwachtels).
Bij niet-ambulante compressietherapie worden 1 of 2 zwachtels gebruik. De techniek van het
zwachtelen is dezelfde als bij ambulante compressietherapie 3.
De lange-rekzwachtels geeft een lage druk bij beweging en een hoge druk bij rust. Omdat de
zwachtels voortdurend een druk bij rust geven dienen ’s nachts (of bij een lange rustperiode)
te worden verwijderd. De constante hoge druk geeft een risico op afknellen. Bij immobiele
cliënten kan ook een combinatie van korte en lange-rekzwachtel worden aangelegd. De
2
3
© Vilans 17-02-2014
Naast de korte-rekzwachtels zijn er ook andere compressiesystemen op de markt, zoals een
4-laags compressiesysteem, Coban twee-laags compressiesysteem, Pro-Two compressie
zwachtelsysteem, UrgoK2 twee-laags compressiesysteem. Hiervoor gelden andere
gebruiksinstructies.
De WCS raadt dezelfde werkwijze voor korte-rek- en lange-rekzwachtels aan. De meningen
hierover zijn echter verdeeld.
Achtergrondinformatie
Compressietherapie been: 3 (van 4)
Verwijderd: 17-02-2014
Verwijderd: Compressietherapie
been
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Heelkunde en overige handelingen 33
onbewaakte kopie
Verwijderd: Heelkunde en overige
handelingen
rustdruk is dan iets lager. In verband met de hoge rustdruk van elastische zwachtels moeten
de benen van de cliënt nog steeds goed in de gaten worden gehouden.
De elastisch lange-rekzwachtels moet dagelijks worden aangelegd. Het aanleggen dient ’s
ochtends te gebeuren, wanneer de cliënt nog op bed ligt, omdat het been dan relatief slank is.
Nabehandeling en voorkomen van het opnieuw ontstaan van een ulcus, kan ook na gebruik van
lange-rek kousen met behulp van therapeutisch elastisch kousen gebeuren.
Compressietherapie met Therapeutische Elastische Kousen (TEK)
Wanneer men op correcte wijze zwachtelt, kan oedeemreductie meestal na vrij korte periode
bewerkstelligd worden. Wanneer de grootte en mate van exsudatie (vochtuitstorting) van het
ulcus dat toelaat, kan daarna op een goed gekozen en juist aangemeten elastische kous
worden overgegaan. Aangeraden wordt om 4-6 weken nadat het ulcus is genezen, over te gaan
op therapeutische elastische kousen.
Therapeutische elastische kousen worden voorgeschreven als nabehandeling bij ambulante- en
niet-ambulante compressietherapie en ter voorkoming van het (opnieuw) ontstaan van een
ulcus.
De uiteindelijke resultaten hangen sterk af van de motivatie en mogelijkheden van de cliënt om
de kousen iedere dag te dragen. Daarnaast is het van belang dat de cliënt passende kousen
met een juiste drukverdeling draagt.
Compressiekous
Als er nog geen therapeutisch elastische kous (TEK) is aangemeten kan er eventueel, in
overleg met de behandeld arts, gestart worden met compressie kousen (bijvoorbeeld: Venotrain
ulcertec compressie kous, Mediven ulcer kit, Rosidal).
De compressiekousen kunnen niet worden gebruikt bij arterieel vaatlijden en/of gecombineerd
vaatlijden.
Bronnen:

Wondenboek. Woundcare Consultant Society (WCS).

Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venerologie/Kwaliteitsinstituut CBO.
Conceptrichtlijn

http://www.nursing.nl/Verpleegkundigen/Dossiers/Wondzorg/ (externe link)

Artikel over compressief zwachtelen uit Nursing (januari 2010)

Websit Lohman rauscher: Bomen over uclus cruris (externe link)

Hanna, R., Bohbot, S., Connolly, N., (2010). Een vergelijking van de interfacedruk van drie
compressiezwachtelsystemen. WCS, jaargang 26, nummer 4.

Schuren, J., Mohr, K. De dynamiek van compressietherapie: de wetten van laplace en
pascal. WCS, jaargang 25, nummer 3.
Verwijderd: 17-02-2014
Verwijderd: Compressietherapie
been
© Vilans 17-02-2014
Achtergrondinformatie
Compressietherapie been: 4 (van 4)

Download Report