Lees hier het hele artikel. - Agra

Wij willen
graag onze eigen
beslissingen nemen
Jack van Eekelen
Noordhoek, 40 melkkoeien en 40 ha akkerbouw
Drie jonge mannen werken in VOF-verband op het bedrijf
van hun ouders. Hun doel is bedrijfsovername. De een is
wat verder dan de ander, maar bij geen van allen is de
knoop al doorgehakt. Hun handen jeuken. Steeds vaker
zien ze dat ze andere keuzes zouden maken dan hun ouders.
Ze zetten zich niet af, maar willen wel graag zelf de
beslissingen gaan nemen.
Jack van Eekelen (Noordhoek) kwam
vorig jaar thuis in een VOF op het gemengde bedrijf met 40 melkkoeien en
40 ha akkerbouw, na een mbo niveau
4-opleiding Veehouderij. Naast gras,
mais en graan bestaat het bouwplan
uit 10 ha aardappelen, 7 ha knolselderij
en 7 ha suikerbieten. In 2012 werd een
koelcel gebouwd met 1.200 kisten voor
het bewaren van aardappelen en knolselderij. Omzet draaien is niet het doel,
maar wel een evenwicht behouden tussen het aantal koeien en de oppervlakte
grond. Sjors Weterings (Terheijden) heeft
een VOF met zijn vader en zijn oom. Het
melkveebedrijf telt 130 melkgevende
koeien en 80 ha. Daarnaast insemineert
hij als zzp-er bij een ki-vereniging. Sjors
komt als inseminator op veel plekken en
dan ziet hij goede en slechte dingen. De
goede neemt hij mee naar huis om zelf
toe te passen. Zijn broer studeert aan de
HAS en heeft ook belangstelling voor het
bedrijf, maar zijn twee zussen niet. Rick
van den Borne (Bladel) is sinds twee
jaar afgestudeerd van de HAS en werkt
sindsdien in VOF-verband op het bedrijf
van zijn ouders. Het bedrijf telt 480 zeugen
en 3.700 vleesvarkens. In het begin was
er voldoende werk, omdat er volop werd
Rick van den Borne
Bladel, 480 zeugen en 3.700 vleesvarkens
Sjors Weterings
Terheijden, 130 melkkoeien
05
Wij willen
graag onze eigen
beslissingen nemen
verbouwd. Daarna bleek er te veel arbeid op het bedrijf te zijn. Omdat ze de
vaste medewerker niet kwijt wilden, ging
Rick deels buiten de deur werken. Kees
Jansen is directeur van Agra-Matic, een
landelijk adviesbureau voor vraagstukken
over ruimtelijke ordening, bouw- en milieuzaken binnen de agrarische sector. Hij is
0 6
dagelijks betrokken bij discussies over
bedrijfsovername en –ontwikkeling. Joost
Belt is verantwoordelijk voor de nationale
en internationale marketing en communicatie bij De Heus en leidt het gesprek.
Bedrijf overnemen
Joost Belt: ‘Jullie zijn alle drie actief binnen het bedrijf en praten over een mogelijke overname. Hoe zit dat bij jou Jack?’
Jack van Eekelen: ‘Het was van jongs af
aan bekend dat ik graag de boerderij zou
overnemen. Sinds 2012 zit ik in de VOF
met mijn ouders. De aanleiding om dat
te doen was de bouw van een bewaarschuur. Mijn ouders zien ook graag dat ik
het bedrijf over ga nemen.’ Joost Belt:
‘Jack voelt het niet als een verplichting
om het bedrijf over te nemen. Ik kan me
voorstellen dat de ouders het belangrijk
vinden dat hun bedrijf wordt voortgezet
door één van de kinderen. Ervaren jullie
dat zo?’ Rick van den Borne: ‘’Mijn ouders
zouden het zeker leuk vinden, maar het
is daarom voor mij geen verplichting om
het over te nemen. Ook mijn ouders
gaan daar niet automatisch van uit. Ik zit
nu in de VOF maar het is niet zo dat ik er
op aan gekeken word als ik er mee zou
stoppen.’ Sjors Weterings: ‘Als ik echt
iets ander zou willen, dan is dat geen enkel
probleem. Ik ben vrij om te kiezen wat ik
doe. Dat geldt ook voor mijn broer. Hij zit
nu wel op de HAS, maar hij weet nog
niet precies wat hij wil.’ Joost Belt: ‘Vanaf
welk moment wisten jullie dat je toekomst waarschijnlijk op het bedrijf van je
ouders zou liggen en dat je in hun voetsporen zou kunnen treden?’ Jack van
Eekelen: ‘Toen ik 13 jaar was, wist ik al
dat ik het bedrijf over wilde nemen. Ieder
vrij uurtje zat ik op de boerderij. Als ik kijk
wat er sindsdien allemaal is gebeurd op
het bedrijf, ben ik trots omdat ik daar aan
heb bijgedragen. Die passie wil ik mijn
leven lang volhouden.’ Sjors Weterings:
‘Ik heb ook van kleins af aan op het bedrijf meegewerkt. Maar of ik het bedrijf
over ging nemen wist ik lange tijd niet.
Dat moet toch bij je als persoon gaan
passen.’
Financiële cijfers
Joost Belt: ‘Jullie hebben de eerste stap
gezet in de VOF en dan komt ook het leren omgaan met getallen aan de orde.
Dat zijn andere vaardigheden dan meewerken op het bedrijf. Op welk moment
ben je ook naar de financiële kant gaan
kijken?’ Rick van den Borne: ‘Op de HAS
hebben we ons verdiept in de cijfers van
een veebedrijf. Als je in de klas voorgeschoteld krijgt hoe een bedrijf kan
draaien, ga je thuis eens kijken hoe het in
elkaar zit. Zodoende leer je daarmee omgaan.’ Sjors Weterings: ‘Op de MAS
kreeg ik opdrachten en dan ga je kijken
hoe het zit met de cijfers van ons bedrijf.
Sinds ik in de VOF zit duik ik ook in boekhoudrapporten.’ Kees Janssen: ‘Je ziet
vaak dat opvolgers op jongere leeftijd
nog niet zo omkijken naar de financiën.
Ze denken, dat doen mij ouders en het
loopt goed. Later wordt dat natuurlijk
heel anders.’ Joost Belt: ‘Bieden jullie
ouders openheid over de financiële
cijfers?’ Jack van Eekelen: ‘Ik denk dat
de openheid van de ouders sterk bepaalt
wanneer je daarmee in aanraking komt.
Toen ik net op MAS zat, heb ik gevraagd
of ik de rekeningen open mocht maken.
Sindsdien kijk ik de rekeningen na en is
mijn vader soms de tweede die ze pas
ziet. Ik wil mij er van bewust zijn wat iets
kost. Dat is het allereerste begin. Als je
een schuur wilt bouwen, moet je weten
hoeveel je daar in wilt investeren en hoe
je het kunt terugverdienen.’
Toekomstplannen bespreken
Joost Belt: ‘Ik kan me voorstellen dat het
wennen is om betrokken te zijn bij financiële beslissingen. Met wie bespreek je de
toekomstplannen, met familie, vrienden, de
voerspecialist of anderen?’ Sjors Wetrings:
‘Ik bespreek de toekomstplannen met de
familie, want het is een familiebedrijf. Als het
over financiën gaat komt de boekhouder er
aan te pas.’ Jack van Eekelen: ‘Ik ben enig
kind en dat is lastig. Je praat altijd met
ouderen in het gezin. Ik heb een vriend die
ook zo’n schuur gaat bouwen en dan vergelijken we. Hoe doe je dit of dat? Waarom
koop je iets en wat mag het dan kosten?
Het is een heel prettig gevoel dat je er met
iemand van buiten het gezin over kunt
praten omdat je er dan wijzer van wordt.’
Je ziet vaak dat
opvolgers
op jonge leeftijd
nog niet zo
omkijken naar
de financiën
Andere mening
Joost Belt: ‘Gebeurt het wel eens dat jullie
de dingen anders willen oppakken dan je
ouders?’ Sjors Weterings: ‘Dat gebeurt
zeker wel eens. Mijn vader doet soms iets
al dertig jaar op dezelfde manier en dan
kom ik als inseminator op een bedrijf waar
ze het anders en misschien beter doen.
Meestal krijg ik wel de kans om iets te veranderen, zeker als het om de wat kleinere
dingen gaat. Als het dan werkt, doet mijn
vader het ook zo.’ Jack van Eekelen: ‘Ik wil
nog wel eens sneller iets veranderen dan
mijn ouders.’ Rick van den Borne: ‘Bij ons
is het meer van laat het zien dat het zo is.
07
Wij willen
graag onze eigen
beslissingen nemen
Dus ik mag het eerst zelf proberen. Als
het een investering is moet ik eerst op papier
zetten hoe het uit gaat pakken.’ Joost
Belt: ‘Praten jullie geregeld over de toekomst met je ouders? Zijn er misschien
discussies omdat jullie andere opvattingen
hebben over de toekomst van het bedrijf?’ Sjors Weterings: ‘We hebben wel
eens verschil van mening en dan praten
we er over. Onze overlegplek is de melkstal. Dan vertel ik mijn vader bijvoorbeeld
dat ik op een bedrijf wat gezien heb en
dan praten we er over of dit ook bij ons
zou kunnen.’ Jack van Eekelen: ‘ Ik praat
vaak met mijn vader als we buiten zijn. Ik
merk dat mijn vader dan meer op zijn gemak is. Als ik hem op andere gedachten
wil brengen leidt dat soms tot een pittige
discussie. Zo’n gesprek voer ik graag
buiten omdat je dan op de plaats kunt
zijn waar je een verandering wilt doorvoeren. Het praat beter als je er een beeld bij
hebt. Dit geld voor werkprocessen en
ook voor het kiezen van investeringen.’
Grootste uitdaging
Joost Belt: ‘Jullie hebben ideeën over de
toekomst. Wat zien jullie als de grootste
uitdaging om de stap te kunnen zetten?’ Rick van den Borne: ‘Dat je zelf
de beslissingen mag nemen en zelf aan
het roer zit om te bepalen welke kant we
opgaan en welke niet.’ Sjors Weterings:
‘Een grote uitdaging is het bedrijf in goe-
08
de banen te leiden en te verbeteren als je
er alleen voor staat.’ Jack van Eekelen:
‘Mijn vader heeft taken waar ik me nog
weinig in heb verdiept. Als je zelf die dingen
oppakt kom je los van je ouders. Het is
beter alle werkzaamheden te doen als
de ouders er nog zijn, zodat je op hen
terug kunt vallen en de ervaring delen.’
Sjors Weterings: ‘Het werk op het bedrijf
ken je wel. Het gaat er om dat je naar
de andere zaken kijkt zoals de financiële
cijfers. Ik zit er bij als de boekhouder de
financiële cijfers bespreekt, anders leer
je het natuurlijk nooit. Om te bepalen of
ik in de VOF blijf, moet ik de financiële
kant ook kennen.’ Kees Jansen: ‘Zijn de
financiële cijfers daarvoor maatgevend?’
Sjors Weterings: ‘Voor de uiteindelijke
Een grote
uitdaging is
het bedrijf
in goede banen
te leiden en te
verbeteren
maar stoppen niet direct. Dat zou ook
niet goed zijn.’ Kees Jansen: ‘Het is
belangrijk of de ouders op het erf blijven
wonen. Als zij dat wel doen houden zij
een bepaalde verantwoordelijkheid. Als
ze elders gaan wonen komt de verantwoordelijkheid snel bij de opvolger te
liggen. Dan komt de voerspecialist of
boekhouder voor de opvolger en niet
meer voor de ouders.’
Aandacht voor bedrijfsopvolging
Joost Belt: ‘Jullie hebben een agrarische
opleiding achter rug. Wordt daar voldoende aandacht besteed aan bedrijfsopvolging?’ Sjors Weterings: ‘Dat kan op
de MAS nog veel verder gaan. Je leert
wel hoe boekhoudrapporten in elkaar
zitten, maar er wordt verder niet ingegaan op de bedrijfsovername.’ Rick van
den Borne: ‘Op de HAS heb ik een module bedrijfsovername en recht gevolgd.
Dan ben je tien weken intensief bezig met
bedrijfsovername.’ Jack van Eekelen: ‘Ik
denk dat je beter kunt investeren in begeleiding door een extern bedrijf. Dan gaat
het specifiek over jouw situatie en wat jij
wilt weten. Op school blijft het te algemeen.’
Roer om?
beslissing zijn andere zaken belangrijker,
bijvoorbeeld dat je na 20 jaar nog elke
dag met plezier naar de melkstal loopt.’
Joost Belt: ‘Hoe kijk jij tegen de overname van het bedrijf aan Rick?’ Rick van
den Borne: ‘Ik denk dat iedereen nog wel
extra ondersteuning nodig zal hebben,
maar je moet op een gegeven moment
ook in het diepe durven te springen om
te kijken hoe sterk je bent. Mijn ouders
zetten misschien een paar stapjes terug,
Joost Belt: ‘Als jullie het bedrijf hebben
overgenomen, zetten jullie het dan op dezelfde manier voort of gaat het roer honderdtachtig graden om?’ Sjors Weterings:
‘Ik denk er tussenin. Bij ons hebben altijd
twee man de beslissingen genomen en
als dat door één man gaat gebeuren verandert er wel wat, zeker op het gebied van
de huisvesting. Als ik het bedrijf overneem
zou ik liever alleen baas willen zijn. Maar
als mijn broer in het bedrijf komt, ontstaat
er weer een andere situatie.’ Rick van den
Borne: ‘Ik ga het niet helemaal omgooien.
Dat doe je ook niet gemakkelijk omdat je
al zo lang mee hebt gewerkt. Je deelt dan
de mening over allerlei zaken. Je hebt al
zoveel van jezelf er in gestopt dat het raar
zou zijn als je het plotseling helemaal om
zou gooien.’ Jack van Eekelen: ‘Er zijn
nu altijd zaken waarbij de ouders op de
rem trappen en je mag pas op termijn de
beslissingen zelf nemen. Ik probeer nu
mijn ouders te beïnvloeden.’ Joost Belt:
‘Je ouders hebben een netwerk van adviseurs. Neem je ze over?’ Sjors Weterings:
‘Ik denk dat ik een groot gedeelte van
het netwerk van mijn ouders overneem,
want daar werk ik nu ook al mee. Maar
een uitdaging moet ook zijn dat je open
blijft staan voor nieuwe contacten.’ Kees
Janssen: ‘Als opvolger is gemakkelijker
voor een nieuwe voorlichter te kiezen om-
dat je nog geen band met ze hebt. Dat
wordt in de toekomst natuurlijk anders.’
Jack van Eekelen: ‘Hoe goed je overweg
kunt met iemand is dan een heel belangrijke factor. Ik kom allerlei mensen tegen,
terwijl mijn vader veel gerichter is op het
bedrijf.’
Wat valt tegen
Joost Belt: ‘Jullie zijn bezig om vroeg of
laat het bedrijf over te nemen. Als je terugkijkt op de afgelopen periode, wat valt
jullie dan het meeste tegen?’ Rick van den
Borne: ‘Inzet van arbeid. Op school dacht
ik dat het zo druk was dat er gemakkelijk iemand full time bij kon. Eenmaal thuis
bleek er veel minder werk te zijn. Daar
heb ik mij op verkeken en daarom ben ik
ook zzp-er geworden.’Sjors Weterings:
‘Dat was bij ons ook zo.’ Kees Jansen:
‘Dit vind ik een positieve ontwikkeling.
Alle drie zijn zzp-er met de gedachte dat
zij hun tijd nuttig willen besteden en kennis
opdoen door buitenshuis te werken. Dat
was in het verleden not done. Toen bleef
de opvolger op het bedrijf.’
Tips bij bedrijfsovername
Joost Belt: ‘Welke tip geven jullie mee bij
een bedrijfsovername?’ Sjors Weterings:
‘Staar je niet blind op het overnemen. Kijk
verder dan je neus lang is en ga bij een
ander werken totdat je zeker weet dat je
het bedrijf over wilt nemen.’ Rick van den
Borne: ‘Twijfel niet te lang, maar probeer.
Als het niet gaat, is er altijd nog een weg
terug.’ Jack van Eekelen: ‘Zie het aantal
koeien niet als doel maar als een middel
om een inkomen uit te halen. Kijk naar je
eigen mogelijkheden. Het is niet vanzelfsprekend dat je 200 koeien gaat melken
als je daar niet blij van wordt.’
09

Download Report