Slotwoord - Pax Christi Vlaanderen

AG/GP/D003.2014
Vredesconferentie “Vrede, een kwestie van militairen?” – 15/11/2014
Slotwoord: Annemarie Gielen
Vrede, een kwestie van militairen? Het is uiteraard een wat provocatieve vraag, die we
vandaag stelden, maar zo’n vraagstelling scherpt de reflectie aan over fenomenen als
oorlog en vrede, over het inzetten van geweld om vrede te bekomen, over sturen van
militaire interventietroepen met een nobel doel als vrede en veiligheid. Voor
vredesorganisaties, zoals degene die deze conferentie hebben georganiseerd, is dit wellicht
het heetste hangijzer: het behoort tot de essentie van ons bestaan om na te denken over
vredeshandhaving, vredesopbouw, geweldpreventie en conflicthantering. Als het allemaal
goed gaat, is het gemakkelijk kiezen voor de geweldloze weg. Maar wat als het geweld de
bovenhand haalt? Waar staan wij dan met onze idealen van vrijheid, verzoening of
rechtvaardigheid?
De inleidende spreekster, Anne Morelli, belichtte de kracht van propaganda. Propaganda
om te zorgen dat er een vijand is, waartegen gevochten mag worden. Propaganda als
middel om geweld en zelfs buitenproportioneel geweld te rechtvaardigen. Propaganda om
de rangen te sluiten en als één man/vrouw ten strijde te trekken tegen dat verschrikkelijke
Kwaad.
Maar laten we eerlijk zijn, ook wij, vredesorganisaties, maken propaganda. Wij propageren
onze standpunten evengoed als zouden wij de waarheid in pacht hebben. Al overdrijf ik
het misschien een beetje, want waar geweldloosheid op de proppen komt, daar mag ook
de twijfel bestaan. Twijfel over die zo fel bevochten waarheid bijvoorbeeld. Want als er
iets duidelijk is geworden vandaag (en dat wisten we natuurlijk al lang), dan zijn er vele
waarheden, elk met hun recht van bestaan. Het is het verschil in mening dat enerzijds het
menselijk bestaan zo interessant maakt (en boeiende debatten oplevert!), maar anderzijds
aanzet tot gruwelijke misdaden, zoals het afhakken van hoofden. De verschillen tussen
mensen zijn de dagelijkse bron van conflicten, klein en groot. En hoe wij daar dan mee
omgaan maakt dat zo’n conflict escaleert tot een gewelddadige clash, tot een
verwoestende oorlog.
Welk kruid is er opgewassen tegen verwoestend geweld? We kregen in het eerste
panelgesprek een overzicht van de problemen die op ons afkomen: vormen van onrecht
of dreigend geweld op kleine en grote schaal.
Professor Barbara Delcourt (ULB) duidde de begripsverwarring die bestaat over het begrip “veiligheid”.
Het woord veiligheid of menselijke veiligheid wordt de laatste decennia gehanteerd om niet te moeten
spreken van het omgekeerde: verwoesting, doodslag, oorlog. Het klinkt minder angstaanjagend om te
stellen dat we interveniëren om de menselijke veiligheid te garanderen, dan om te zeggen dat we ten oorlog
trekken tegen die of gene vijand. Nochtans zijn burgers vandaag vaker doelwit dan in de voorbije eeuwen:
het is een uitdaging om met onze legerinterventies deze burgers te kunnen beschermen. Het feit dat we ver
van huis vechten, maakt de afstand tussen “oorlog” en “interventie om veiligheid” nog groter. Alles
gebeurt op lange afstand.
Italiëlei 98a, 2000 Antwerpen - tel: 03 225.10.00 - fax: 03 225.07.99 –
[email protected] - www.paxchristi.be
Professor Dries Lesage (Gents Instituut voor Internationale Studies, UGent) poneerde dan weer dat er
een groot gebrek is aan vertrouwen in de internationale betrekkingen. Grootmachten nemen hun
verantwoordelijkheid niet op om daadwerkelijk tegen onrecht te strijden: men duldt bezetting,
onderdrukking, armoede en andere vormen van onrecht zonder er iets aan te doen. Tenzij op enkele
momenten. Dit creëert een onevenwicht en dus wantrouwen. Lesage pleit daarom voor meer dialoog, voor
inclusieve concepten om geweld en onrecht aan te pakken en voor de uitbouw van de VN-norm
“Responsibility to Protect”.
Heel wat uitdagingen dus, waar een mens ongemakkelijk van wordt. Wat kunnen wij als
burgers van België daartegen doen, wat kan een klein landje doen tegen het gebrek aan
duidelijkheid en verantwoordelijkheidszin? Daar probeerde het panel in het tweede deel
van de middag voor een stuk een antwoord op te geven. De vraag voor het panel was “Is
er een toekomst voor het Belgisch leger?” Daarmee werd misschien meteen al de indruk
gewekt dat wij, organisatoren van deze conferentie, enkel het leger zien als behoeder van
onze veiligheid. Ik hoop dat wij niet die indruk hebben gewekt. Naast een militaire
benadering van problemen, bestaat er een waaier aan niet-militaire middelen om aan
conflicttransformatie of geweldpreventie te doen. Maar de vraag ging nu wel specifiek
over ons leger. Ook daar een heel breed spectrum aan mogelijkheden en visies:
Alexander Mattelaer (Instituut voor Europese Studies, VUB) uit de vrees dat door het leger steeds verder
af te bouwen er binnenkort ook geen sprake meer kan zijn van een internationaal engagement. Volgens
hem is een sterk leger nodig om tegemoet te komen aan de bedreigingen, zoals vandaag in Oekraïne. Hij is
toch wel bang voor de toekomst en pleit dus voor een krijgsmacht die daarop kan reageren, maar die niet
voor alles inzetbaar hoeft te zijn.
Patrick Descy (ACOD-Defensie) stelt dat op zich het leger mag worden opgedoekt, als er maar een
alternatief is. Wie of wat gaat taken van verdediging op zich nemen? Gevechtsvliegtuigen blijven
noodzakelijk, maar of België er moet aankopen is een tweede: er zijn genoeg vliegtuigen binnen NAVOverband. Maar in de NAVO, en ook bij de lidstaten, ontbreekt het aan een visie, er is geen cohesie,
enkel het bevel van de Verenigde Staten. De tendens om taken uit te besteden aan privé-bedrijven voor
militaire taken is in zijn ogen gevaarlijk: wie controleert hen? Probleem is dat de meeste regeringspartijen
geen debat willen over de rol van het Belgisch leger noch over de toekomst van de NAVO. We moeten
echter toch duidelijk weten waarom we een leger nodig hebben, wat dit betekent en met wie we dan in zee
gaan?
Ludo De Brabander (Vrede vzw) schetst de keuze: ofwel kiest België voor een ‘robuust’ leger in
NAVO-verband ofwel kiest het voor een ander veiligheidsbeleid. Jammer genoeg is hierover geen debat,
omdat het gebrek aan de debat binnen de NAVO ook het debat in België blokkeert. Het verlamt onze
politici. Maar feit is dat er geen geld is voor een robuust leger. Wat België en de NAVO nodig hebben is
een geïntegreerd veiligheidsbeleid, met bijv. een duidelijke rol voor België in ‘soft peacekeeping’.
Sam Biesemans (vice-voorzitter Europees Bureau voor Gewetensbezwaarden) ziet in de obsessie voor
geheimhouding over alles wat met veiligheidsbeleid te maken heeft het grootste struikelblok. Bovendien stipt
hij aan dat de F35, wellicht onze nieuwe gevechtsvliegtuigen, kernwapens kunnen afvuren. Ook vreest hij
nieuwe corruptie bij de aankoop van de nieuwe gevechtsvliegtuigen. Hij pleit voor een leger dat binnen de
VN opdrachten uitvoert.
Het nieuws wordt beheerst door besparingen op vele domeinen, ook Defensie. Voor een
keer kunnen wij onze legerleiders bijtreden: het ontbreekt aan een coherente visie op waar
het naartoe moet met ons Belgisch leger. Begin september belooft de vorige regering nog
de bijdrage aan de NAVO op te trekken naar 2% van het BBP. De vertegenwoordigers
rond de tafel hebben toen al geweten dat er geen geld is. Wat drijft hen dan om
2
toezeggingen te doen? Tijdens de opvolging van de Time to Go-campagne voor de
verwijdering van kernwapens van ons grondgebied hebben wij bij alle politieke partijen
gehoord dat er geen geld is voor een modernisering van die tuigen. Maar ook de
vervanging van de F16’s werd door heel wat partijen betwist, al wilden ze dat voor de
camera niet bevestigen, zoals jullie konden zien in het filmpje. 11 miljard moet de nieuwe
regering besparen en dan blijkt tijdens de formatie dat het punt van de
gevechtsvliegtuigen heel gemakkelijk werd beslist. Hoe kan dat? Terwijl aan de ene kant
het leger “robuust, operationeel en gericht” moet blijven, zegt de werkgroep financiën, die
tijdens de formatie aan de slag was, dat er 1,6 miljard moet bespaart worden op defensie?
Hoe zijn die twee met elkaar te rijmen? Juist: totaal niet. Zoals we vandaag al hoorden,
lijkt er een diepe kloof te bestaan tussen wat de regering (en ook de vorige regeringen) wil
en wat haalbaar is. De sprekers van vandaag hebben hier hun licht op laten schijnen.
Vraag is nu: wat nemen wij mee naar huis? Hoe gaan wij verder met wat vandaag gezegd
werd? We zijn er nog niet uit. U weet ondertussen wel al dat er een middenveldplatform
werd opgericht tegen de aankoop van nieuwe gevechtsvliegtuigen. Een concreet initiatief
dat vier argumenten naar voor schuift:
- Te duur; dat is een open deur intrappen. 6 miljard is de schatting voor 40 F35’s en
dat geld is er gewoon niet.
- Publieke opinie is tegen: slechts 25% van de Belgen is voor de vervanging van de
gevechtsvliegtuigen.
- Geen debat: wij vragen een open en democratisch debat. Het gaat over heel
belangrijke aspecten van de toekomst van ons land, dat vraagt dus een
weloverwogen strategie op korte en op lange termijn.
- Pervers effect van militaire missies: de militaire interventies zijn niet geschikt voor
het doel dat ze moeten heiligen. Vrede, stabiliteit en democratie komen niet tot
stand met het wegbombarderen van een dictator of terroristen. Daarvoor is een
beleid van conflicttransformatie, vredesopbouw en democratisering nodig.
Meer dan 100 organisaties hebben de petitie tegen de aankoop van nieuwe
gevechtsvliegtuigen ondertekend en al ruim 10.000 individuen hebben hetzelfde gedaan
onder een parallelle petitie. Een breed platform groeit aan om zijn stem te laten horen.
Ook u kan deze dag uw handtekening plaatsen onder de petitie of uw naam en gegevens
doorgeven als u graag wil meewerken aan een van de vele geplande acties. Zo zullen we in
aanloop naar Kerst in verschillende steden een ludieke actie houden. Verder zoeken we
nog vrijwilligers voor de petitieteams. Tenslotte kan ik u nog de tour van België
aanbevelen: heeft u tijd en interesse om mee op tour te gaan, geef uw naam dan op bij een
van de organiserende organisaties, zoals CNAPD, Vrede of Pax Christi, hier vanavond
ook aanwezig. Volg zeker ook onze facebookpagina.
Rest mij u allen heel hartelijk te danken voor uw aanwezigheid en voor de boeiende
uiteenzettingen. Na de succesvolle conferentie van vorig jaar in het kader van Time to
Go, zijn we blij weer zoveel volk bijeen te hebben gebracht rond een vredesthema. U
krijgt nu nog de gelegenheid om iets te drinken en na te praten. Bedankt en zet vooral uw
vredesengagement verder!
3

Download Report